SEMINARIUM 3: Wybrane umiejętności komunikacji klinicznejklaryfikacja parafraza, Spis treści: 1) Parafraza 2) Klaryfikacja 3) Wytyczne Calgary-Cambridge 4) Ćwiczenia 1) Parafraza Swoimi słowami oddajesz treści i uczucia z wypowiedzi pacjenta. Wypowiedź może być sparafrazowana na kilka sposobów. Służy lepszemu zrozumieniu rozmówcy i daje sygnał, że go słuchasz, nie bagatelizujesz ani nie pomijasz żadnej ważnej informacji, którą rozmówca ci powierza. Mając wpływ na twój sposób rozumienia, pozwala rozmówcy poczuć się podmiotowo, a tym samym wpływa na budowanie waszej relacji. Zarówno trafiona jak i nie trafiona parafraza daje rozmówcy poczucie, że jest uważnie słuchany i że przykładasz dużą wagę do tego, aby go dobrze zrozumieć. Zwiększa to poczucie bezpieczeństwa, a tym samym zachęca do większej otwartości (por. Budowanie relacji w Calgary Cambridge Guide) Pozwala sprawdzić, czy na ten moment twoja interpretacja jest prawidłowa. Pomaga zwłaszcza, gdy nie jesteś pewny, że dobrze zrozumiałeś rozmówcę, lub podejrzewasz, że jest jakieś drugie dno, ukryte uczucia, w pozornie prostej wypowiedzi rozmówcy. Rozmówca może potwierdzić lub zaprzeczyć (por. Zbieranie informacji w Calgary Cambridge Guide) Jest wzmocnieniem i zachęceniem rozmówcy do mówienia o sobie. Zachęca do przedstawienia swojej perspektywy. Parafrazą można dokonać skrótu wypowiedzi nazywając wprost sytuację opisywaną przez rozmówcę (przykład poniżej). Bywa uszczegółowieniem wypowiedzi pacjenta. Może skłonić rozmówcę do skoncentrowania swoich myśli, do łączenia poszczególnych faktów i przykładów w bardziej ogólne kategorie. 1
A: Drażni mnie zachowanie Anki. Ciągle zmienia zdanie. Nie można ustalić grafiku. Nawet z prostym ustaleniem gdzie mają leżeć dokumenty jest problem. Dziesięć razy na minutę zmienia plany. parafraza B: Rozumiem, że drażni cię niezdecydowanie Anki. Parafrazą można akcentować interesujecie cię aspekty wypowiedzi i zachęcić do rozwijania w danym momencie tych właśnie tematów, a nie innych wątków aktywnie kierować przebiegiem rozmowy (por. Nadawanie struktury w Calgary Cambridge Guide) A: Coś jest chyba nie tak. Ciągle źle się czuję, po prostu coraz gorzej dodatkowo nie mogę się ostatnio w ogóle skupić, zabrali mi dwa projekty, jak tak dalej pójdzie, to mnie z pracy zwolnią parafraza Cel: chcesz się dowiedzieć więcej o sytuacji w pracy B: rozumiem, że martwi się pan zarówno swoim złym samopoczuciem, jak i kłopotami w pracy. A: no tak B: Na początek skupmy się na trudnościach w pracy. Proszę opowiedzieć mi coś więcej Cel: chcesz się dowiedzieć więcej o złym samopoczuciu B: rozumiem, że martwi się pan tym co dzieje się w pracy, jednak w tej chwili chciałabym się dowiedzieć czegoś więcej o pana złym samopoczuciu Cel: pozostawienie rozmówcy wyboru tematu rozmowy B: dowiedziałem się od pana o dwóch ważnych kwestiach: o tym, że w ostatnim czasie źle się pan czuje i o tym, że ma pan kłopoty w pracy. O czym chce pan najpierw porozmawiać? Używaj synonimów zamiast powtarzać słowo w słowo Bądź precyzyjny parafraza nie wychodzi poza to, co rozmówca powiedział - nie interpretuj, nie wprowadzaj nowej perspektywy ani nowego sposobu rozumienia stwierdzeń, nie proponuj wyjaśnienia zachowania rozmówcy Parafraza nie musi odnosić się do jednej wypowiedzi, ale w swojej treści może odwoływać się do informacji zawartych w kilku kolejnych wypowiedziach Parafraza nie może być dłuższa niż pierwotna 2
Tak sformułuj parafrazę, aby rozmówca miał szansę potwierdzić, zaprzeczyć, zmodyfikować twoją i treści w niej zawarte: Można zacząć od słów: O ile dobrze zrozumiałam Jeśli dobrze rozumiem Rozumiem, że Powiedziała pani, że Powiedziała mi pani Innymi słowy Lub zakończyć znakiem zapytania na końcu (intonacja) zgadza się pani z tym co powiedziałam? czy dobrze zrozumiałam? ; czy dobrze to ujęłam? 2) Klaryfikacja Zdarzają się sytuacje, kiedy treść wypowiedzi rozmówcy jest dla nas niezrozumiała lub gdy nie jesteśmy w stanie uchwycić głównego wątku. Pod wpływem silnych emocji czyjaś może być chaotyczna, wielowątkowa. Ktoś może używać niezrozumiałych dla nas zwrotów lub tzw. skrótów myślowych. Wypowiedzi, których celem jest uchwycenie podstawowego wątku wypowiedzi i/lub jego zrozumienie. Parafraza a klaryfikacja? Różnica między parafrazą a klaryfikacją wynika z intencji. Parafraza jest stosowana, gdy chcesz zweryfikować poprawność swojego sposobu rozumowania, natomiast klaryfikacja gdy masz trudności ze zrozumieniem przekazu i chcesz uzyskać informacje, które naprowadzą cię na właściwy tok rozumowania. Doprecyzowanie wypowiedzi A: Byłem z żoną odwiedzić matkę w szpitalu. Było okropnie, bo ona zachowywała się strasznie. Krzyczała, powiedziała wiele raniących słów. Ciągle miała pretensje. Nie mam pojęcia, jak zapobiegać takim awanturom. Mam czasem dosyć. Klaryfikacja B: Nie do końca zrozumiałem czyje zachowanie było dla pana trudne w trakcie tej wizyty? Uchwycenie podstawowego wątku i uporządkowanie wypowiedzi Klaryfikacja A: To straszne! Ordynator wezwał mnie na B: Słuchając cię nie było dla mnie jasne, czy rozmowę i powiedział, że musi mnie zwolnić. problemem dla ciebie jest utrata pracy czy Co ja zrobię? Jak sobie poradzę? To jest to, że zostałaś niesprawiedliwie oceniona? niesprawiedliwe. Co prawda już kilka razy sama chciałam rzucić tą robotę, ale to nie 3
jest w porządku, gdy bez rozmowy ze mną i tylko n podstawie relacji jednej strony ocenia moje zachowanie. Sygnalizuje, że dokładne i poprawne zrozumienie wypowiedzi rozmówcy jest dla ciebie ważne, przez co może wpływać na budowanie relacji między wami Chroni przed popełnieniem błędów diagnostycznych wynikających z niedokładnego zrozumienia wypowiedzi Tak by rozmówca nie poczuł, że w zły sposób przekazuje informacje o Intonacja o Unikaj komunikatów ty (np. powiedział pan to w taki sposób, że trudno mi zrozumieć ; mówisz niejasno ) Tak, aby wziąć odpowiedzialność za trudności ze zrozumieniem wypowiedzi - używaj komunikatów ja o Zgubiłem się, pozwoli pan, że spróbuję powiedzieć co zrozumiałem o Straciłem wątek, nie jest dla mnie jasne czy o Mam problem ze zrozumieniem tego co mówisz, czy chodzi o 3) Wytyczne Calgary Cambridge Parafrazę i klaryfikację stosuje się podczas zbierania informacji, która ma za zadanie zachęcić pacjenta do zaangażowania się w przebieg konsultacji oraz zbudowanie relacji opartej o wzajemne zaufanie. Wykorzystywane są także w celu zapewnia struktury prowadzonego wywiadu oraz nadania poczucia odpowiedzialności za kreowanie wzajemnej współpracy zarówno dla lekarza jak i dla pacjenta. Służy również wzmocnieniu i zaakcentowaniu uzyskanych informacji, które są istotne klinicznie. 4) Ćwiczenia 1. Proszę sparafrazować poniższe wypowiedzi: Wzór: P: Ostatnio nie mam apetytu i jest mi niedobrze, jak poczuję jakiś ostry zapach Z tego co zrozumiałam, to od pewnego czasu mniej Pan je i na ostry zapach reaguje mdłościami, czy tak? P: Nie mam doświadczenia w pielęgnacji dziecka z zanikiem mięśni, boje się że nie dam rady się dobrze opiekować P: Ostatnio źle sypiam i mam dużo snów o moich doświadczeniach wojennych 4
P: Moje biodro mocno mnie boli, szczególnie gdy długo chodzę 2. Proszę sklaryfikować poniższe wypowiedzi: Wzór: P: Strasznie się denerwuję, bo mój synek chyba nie rozwija się normalnie. Bardzo proszę mi powiedzieć co Pani na myśli mówiąc, że nie rozwija się normalnie? P: Pacjentka zgłosiła, że wczoraj po wieczornej dawce leków miała mroczki przed oczami i czuła się dziwnie. P: Pacjent z dwójki w nocy wymiotował i mówił coś o bólu brzucha Źródła: Kurtz SM, Silvermann JD, Draper J (2005) Teaching and Learning Communication Skills in Medicine 2nd Edition. Radcliffe Publishing (Oxford) Ustajn D.: Pytania i inne instrumenty konwersacyjne. Zastosowania praktyczne podczas wywiadu diagnostycznego. W: Stemplewska-Żakowicz K., Krejtz K. (red.) Wywiad psychologiczny 2, Warszawa 2005 5