NBP BILANS PŁATNICZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ZA I PÓŁROCZE 2003 ROKU. Departament Statystyki

NBP N a r o d o w y B a n k P o l s k i Departament Statystyki BILANS PŁATNICZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ZA I PÓŁROCZE 2003 ROKU Warszawa 2003

Spis treści Synteza... 5 1. Rachunek bieżący... 8 Poprawa salda rachunku bieżącego... 8 Wzrost wpływów z eksportu towarów... 9 Spadek wypłat za import towarów... 13 Struktura walutowa płatności towarowych... 16 Wzrost deficytu płatności usługowych... 17 Pogłębienie ujemnego salda dochodów... 19 Niewielki wzrost dodatniego salda transferów bieżących... 21 Wzrost nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących... 23 2. Rachunek finansowy... 25 2. 1. Inwestycje nierezydentów w Polsce... 26 Zmniejszony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich... 26 Zmniejszony napływ netto kapitału portfelowego... 28 Ujemne saldo kredytów zagranicznych... 31 Wzrost zagranicznych depozytów w bankach polskich... 33 2. 2. Inwestycje rezydentów za granicą... 34 Wzrost inwestycji rezydentów za granicą... 34 2. 3. Pochodne instrumenty finansowe... 35 3. Wynik bilansu płatniczego a poziom rezerw walutowych... 36 4. Wskaźniki związane z bilansem płatniczym... 38 Aneks nr I Obroty handlu zagranicznego w ujęciu rzeczowym... 40 1. Eksport według statystyki celnej... 40 Wartość eksportu... 40 Zmiany struktury geograficznej i rzeczowej eksportu wg statystyki celnej... 41 2. Import według statystyki celnej... 44 Wartość importu... 44 Zmiany w strukturze geograficznej i rzeczowej importu wg statystyki celnej... 44 Nota metodyczna...49 1. Bilans płatniczy RP na bazie płatności... 49 2. Obroty handlu zagranicznego według statystyki celnej... 53 2

Tablice TABL. I Składniki salda rachunku bieżącego...8 TABL. II Struktura geograficzna eksportu wg danych celnych...11 TABL. III Struktura towarowa eksportu wg danych celnych...12 TABL. IV Struktura geograficzna importu wg danych celnych...14 TABL. V Struktura towarowa importu wg kierunków przeznaczenia...16 TABL. VI Struktura walutowa płatności towarowych...17 TABL. VII Składniki salda usług...18 TABL. VIII Dochody...20 TABL. IX Transfery bieżące...22 TABL. X Zagraniczne inwestycje w Polsce...26 TABL. XI Zagraniczne inwestycje bezpośrednie...27 TABL. XII Zagraniczne inwestycje portfelowe...28 TABL. XIII Zagraniczne inwestycje w obligaceje Skarbu Państwa...29 TABL. XIV Kredyty otrzymane...33 TABL. XV Inwestycje rezydentów za granicą...34 TABL. XVI Saldo pochodnych instrumentów finansowych...35 TABL. XVII Stan oficjalnych aktywów rezerwowych (na koniec kwartału)...36 TABL. XVIII Wybrane wskaźniki bilansu płatniczego...38 TABL. XIX Bilans płatniczy w...54 TABL. XX Bilans płatniczy w mln USD...55 TABL. XXI Bilans płatniczy w mln PLN...56 TABL. XXII Bilans płatniczy w latach 1999-2003...57 TABL. XXIII Usługi w latach 2000-2003...59 TABL. XXIV Dochody w latach 2000-2003...60 TABL. XXV Transfery bieżące w latach 2000-2003...61 TABL. XXVI Rachunek kapitałowy i finansowy w latach 2000-2003...62 TABL. XXVII Inwestycje dokonane przez nierezydentów w latach 2000-2003...63 TABL. XXVIII Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w latach 2000-2003...64 TABL. XXIX Zagraniczne inwestycje portfelowe w latach 2000-2003...65 TABL. XXX Wybrane wskaźniki bilansu płatniczego na bazie płatności w latach 2000-2003. (roczna suma ruchoma)...66 3

Wykresy WYKR. 1 Towary...8 WYKR. 2 Saldo rachunku bieżącego w relacji do PKB (kwartały netto)...9 WYKR. 3 Eksport, dane płatnicze dynamika...10 WYKR. 4 Eksport, dane płatnicze - trend...10 WYKR. 5 Import, dane płatnicze dynamika...13 WYKR. 6 Import, dane płatnicze - trend...14 WYKR. 7 Usługi...17 WYKR. 8 Dochody...19 WYKR. 9 Transfery bieżące...22 WYKR. 10 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących...23 WYKR. 11 Komponenty rachunku finansowego...25 WYKR. 12 Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich...27 WYKR. 13 Saldo zagranicznych inwestycji portfelowych...28 WYKR. 14 Inwestycje w polskie papiery dłużne...29 WYKR. 15 Różnice rentowności obligacji 5-letnich...30 WYKR. 16 Inwestycje w polskie papiery udziałowe...31 WYKR. 17 Kredyty otrzymane...32 WYKR. 18 Saldo rachunków bieżących i depozytów...34 WYKR. 19 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych...36 WYKR. 20 Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych...37 WYKR. 21 Wskaźnik: oficjalne aktywa rezerwowe / import towarów i usług (średni, miesięczny)...39 WYKR. 22 Eksport w ujęciu rzeczowym - trend...40 WYKR. 23 Struktura geograficzna eksportu...41 WYKR. 24 Import w ujęciu rzeczowym - trend...44 WYKR. 25 Struktura geograficzna importu...45 WYKR. 26 Struktura towarowa importu wg kierunków przeznaczenia...47 4

Synteza Analiza danych bilansu płatniczego w ujęciu płatniczym w euro za I półrocze 2003 roku prowadzi do następujących wniosków: 1. Po sześciu miesiącach 2003 roku deficyt na rachunku bieżącym wyniósł 2 405 i obniżył się o 45,8% w porównaniu z I półroczem 2002 roku. 2. W wyniku spadku deficytu obrotów bieżących jego relacja do produktu krajowego brutto (PKB) w ujęciu rocznym uległa poprawie z 3,6% w II kwartale 2002 roku do 2,7% w II kwartale 2003 roku. W II kwartale 2003 roku wartość tego wskaźnika wynosiła 2,1%, co oznacza poprawę w stosunku do poziomu z analogicznego okresu poprzedniego roku, kiedy wyniósł on 3,5%. 3. Pozytywnie na saldo obrotów bieżących wpłynęło zmniejszenie deficytu obrotów towarowych. Poprawa salda obrotów towarowych nastąpiła w wyniku wzrostu eksportu o 5,2 % oraz spadku importu o 1,5 %. 4. Analiza struktury towarowej eksportu według danych GUS wskazuje, że do jego wzrostu przyczyniły się głównie metale nieszlachetne i wyroby wzrost o 121, tj. o 5%, produkty przemysłu chemicznego wzrost o 118, tj. o 12%, produkty pochodzenia roślinnego wzrost o 109, tj. o 29,1% oraz różne wyroby gotowe o 101, tj. o 5,8%. 5. Obserwowany spadek wartości importu wynikał w podobnym stopniu ze zmniejszenia dostaw dóbr inwestycyjnych jak i towarów konsumpcyjnych. Spadek importu dóbr inwestycyjnych wyniósł 452, tj. o 8,3% i wynikał głównie ze spadku wartości zakupionych maszyn i urządzeń (o 305, tj. o 8,7%) oraz sprzętu transportowego (o 132, tj. o 9%). Import towarów konsumpcyjnych zmniejszył się głównie wskutek spadku importu produktów przemysłu chemicznego (o 130 mln EUR, tj. o 10%) oraz maszyn i urządzeń (o 64, tj. o 14,9%). 6. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku nastąpiło pogłębienie deficytu płatności usługowych o 128, tj. o 22,2%. Był to wynik głównie zmniejszenia wpływów z eksportu usług o 6,4%. 7. Dalszemu pogłębieniu uległo ujemne saldo dochodów (o 227, tj. 25,3%). Wzrost ujemnego salda był wynikiem wzrostu dochodów uzyskanych przez nierezydentów z inwestycji dokonanych w Polsce. 5

8. Transfery bieżące są pozycją bilansu płatniczego, której dodatnie saldo od wielu lat wpływa na poprawę salda obrotów bieżących. W I półroczu 2003 roku nadwyżka w zakresie transferów bieżących wyniosła 1 045, co w porównaniu z I półroczem 2002 roku oznacza wzrost salda o 55, czyli o 5,6%. 9. Silnie, o 1 149, tj. 77,7 %, wzrosła nadwyżka niesklasyfikowanych obrotów bieżących. Przyczyn wzrostu można upatrywać w spadku liczby Polaków wyjeżdżających za granicę oraz rosnących transferach walut obcych z tytułu dochodów otrzymywanych przez Polaków za pracę za granicą. 10. Napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich wyniósł 1 562 mln EUR. Była to kwota o 507, czyli o 24,5 % niższa niż przed rokiem. Nastąpił napływ kapitału w akcje i udziały polskich przedsiębiorstw i banków (wzrost o 25,3%). Ujemnie wpłynął, pierwszy raz w ciągu ostatnich kilku lat, odpływ kapitału w postaci kredytów od inwestorów bezpośrednich. 11. Napływ netto środków zainwestowanych w polskie papiery dłużne wyniósł 2 099 mln EUR, czyli był mniejszy o 28,8% w porównaniu z I półroczem 2002 r. W I kwartale 2003 r. miał miejsce wysoki napływ środków, natomiast w II kwartale doszło do wycofywania się nierezydentów z obligacji nominowanych w złotych. 12. Nastąpił odpływ kapitału w formie kredytów zagranicznych o 425. Było to spowodowane ujemnym saldem kredytów sektora rządowego, które wyniosło -690 mln EUR, głównie w wyniku spłat rat kapitałowych wierzycielom zrzeszonym w Klubie Paryskim. Wzrosło natomiast zadłużenie w formie kredytów zagranicznych polskich przedsiębiorstw o 139 oraz banków o 127. 13. Saldo pozycji rachunki bieżące i depozyty nierezydentów w bankach polskich było dodatnie i wyniosło 661. 14. Saldo obrotów wynikających z rozliczeń transakcji zawartych pomiędzy rezydentami a nierezydentami związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi było ujemne i wyniosło -459. 15. Wynik bilansu płatniczego mierzonego jako suma salda obrotów bieżących, salda obrotów kapitałowych i finansowych oraz salda błędów i opuszczeń osiągnął wartość 974. W następstwie dokonanych transakcji oficjalne aktywa rezerwowe wzrosły o 968. Natomiast zmiany wyceny oraz różnice kursowe spowodowały spadek stanu rezerw o 1 368. Łącznie stan oficjalnych aktywów rezerwowych zmniejszył się w o 400 i wyniósł 28 050. 6

16. Na skutek zmniejszonego napływu inwestycji bezpośrednich wskaźnik finansowania deficytu obrotów bieżących przez inwestycje bezpośrednie w ujęciu rocznym zmniejszył się i wyniósł 74,3%. W analogicznym okresie poprzedniego roku wskaźnik ten osiągnął wartość 90,0%. 17. Pogorszył się również wskaźnik pokrycia importu towarów i usług aktywami rezerwowymi. W II kwartale 2003 roku wskazywał on na możliwość finansowania importu z rezerw przez 6,8 miesiąca. Wskaźnik ten jednak utrzymuje się na wysokim poziomie. 7

1. Rachunek bieżący Poprawa salda rachunku bieżącego W I półroczu 2003 roku saldo obrotów bieżących bilansu płatniczego było ujemne i wynosiło 2 405. W porównaniu z I półroczem poprzedniego roku nastąpiła poprawa salda obrotów bieżących o 2 034, tj. o 45,8%. TABL. I SKŁADNIKI SALDA RACHUNKU BIEŻĄCEGO Wyszczególnienie I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) Saldo rachunku bieżących -4 439-2 405 2 034 Saldo płatności handlowych -6 012-4 955 1 057 Saldo płatności towarowych -5 435-4 250 1 185 Saldo usług -577-705 -128 Saldo dochodów -896-1 123-227 Saldo transferów bieżących 990 1 045 55 Saldo niesklasyfikowanych 1 479 2 628 1 149 obrotów bieżących Główną przyczyną korzystnych zmian salda rachunku bieżącego była znaczna poprawa ujemnego salda płatności towarowych (o 1 185, tj. o 21,8%) oraz silny wzrost dodatniego salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących (o 1 149, tj. o 77,7%). Mniejszy deficyt płatności towarowych był spowodowany przede wszystkim wzrostem wpływów z eksportu o 5,2% przy równoczesnym obniżeniu wypłat za import towarów o 1,5%. WYKR. 1 TOWARY 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0-2 000-4 000 I II III IV I II 2002 2003 kwartał Eksport Import Saldo 8

Niewielka poprawa salda nastąpiła również w zakresie transferów bieżących (o 55 ). Pozostałe salda pozycji rachunku bieżącego wykazywały pogorszenie w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku. Ujemne saldo usług uległo pogłębieniu o 128, tj. o 22,2% na skutek spadku wpływów o 6,4%, przy niewielkim spadku wypłat (o 0,1%). Pogłębiło się również ujemne saldo dochodów o 227, tj. o 25,3%, w wyniku wzrostu wypłat o 11,0% oraz zmniejszenia wpływów o 2,3%. WYKR. 2 SALDO RACHUNKU BIEŻĄCEGO W RELACJI DO PKB (KWARTAŁY NETTO) 0 2002 2003 I II III IV I II 0,0-500 -1 000-1 500-2 000-2 500-3 000-1,0-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0-7,0-8,0 % PKB saldo obr.bież saldo obr.bież./pkb Przedstawione zmiany wpłynęły na poziom relacji deficytu obrotów bieżących do produktu krajowego brutto (PKB). Relacja ta w ujęciu rocznym uległa poprawie z 3,6% w II kwartale 2002 roku do 2,7% w II kwartale 2003 roku. W II kwartale 2003 roku wartość tego wskaźnika wynosiła 2,1%, co oznacza poprawę w stosunku do poziomu z analogicznego okresu poprzedniego roku (-3,5%). Wzrost wpływów z eksportu towarów W I półroczu 2003 roku wartość eksportu towarów na bazie płatności wyniosła 17 381 mln EUR, czyli 19 239 mln USD. W porównaniu z I półroczem 2002 roku dla danych w euro oznacza to wzrost o 860, tj. o 5,2%. W ujęciu dolarowym wzrost był znacznie silniejszy i wyniósł 4 385 mln USD, czyli 29,5%. 9

WYKR. 3 EKSPORT, DANE PŁATNICZE DYNAMIKA 10 500 110 10 000 9 500 9 000 8 500 97,4 107,1 106,3 105,2 9 409 8 816 100,9 8 668 8 351 9 030 104,2 108 106 104 102 100 98 % 8 000 7 853 96 7 500 94 92 7 000 I II III IV I II 2002 2003 kwartał 90 Wpływy z eksportu towarów Dynamika wpływów z eksportu (analogiczny kwartał poprzedniego roku=100) Analiza dynamiki eksportu liczonej w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego wskazuje na zmniejszenie się tempa wzrostu eksportu. Jest to w znacznym stopniu efekt wysokiej bazy odniesienia. Natomiast analiza trendu za pomocą filtru Hodricka-Prescotta wskazuje na tendencję wzrostową w I półroczu 2003 roku zapoczątkowaną w 2002 roku. WYKR. 4 EKSPORT, DANE PŁATNICZE - TREND 3 400 3 200 3 000 2 800 2 600 2 400 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 2001 2002 2003 miesiąc wpływ y z eksportu eksport, trend (Hodrick-Prescott, 400) Według danych statystyki handlu zagranicznego, sporządzonej na podstawie informacji celnych, wartość eksportu towarów w I półroczu 2003 roku wyniosła 21 763, co w porównaniu z I półroczem 2002 roku oznacza wzrost o 696, czyli o 3,3%. W ujęciu 10

dolarowym w I półroczu 2003 roku wartość eksportu ukształtowała się na poziomie 23 903 mln USD, a więc w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego zarejestrowano wzrost o 5 071 mln USD, tj. o 26,9%. Analizując strukturę geograficzną polskiego eksportu można zauważyć, że decydującą rolę w jego wzroście odegrał przyrost wartości towarów zakupionych przez kraje Unii Europejskiej (69,8% udziału w polskim eksporcie ogółem). TABL. II STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU WG DANYCH CELNYCH Nazw a ugrupow ania I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika* (2003/2002) % Udział w eksporcie w 2003 r. % OGÓŁEM 21 066 21 763 696 103,3 100,0 Unia Europejska 14 688 15 189 501 103,4 69,8 w tym: Niemcy 6 910 7 140 230 103,3 32,8 EFTA 556 547-8 98,5 2,5 Pozostałe kraje rozwinięte 733 707-25 96,5 3,3 Kraje Europy Środkowo- Wschodniej 3 886 4 060 174 104,5 18,7 w tym: Czechy 819 846 28 103,4 3,9 Rosja 710 627-83 88,3 2,9 Kraje rozwijające się 1 204 1 259 55 104,6 5,8 Dane w tablicy zostały zaokrąglone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analogiczny okres roku ubiegłego=100 Źródło: CIHZ Eksport do krajów Unii w porównaniu z I półroczem 2002 roku zwiększył się o 501, tj. o 3,4%. Największy wzrost wartości eksportu dotyczył Niemiec (główny partner handlowy Polski 32,8% udziału w polskim eksporcie ogółem) i wyniósł 230, co oznacza wzrost o 3,3%. Znaczący przyrost eksportu odnotowano również w przypadku Niderlandów (o 126, tj. o 13,8%), Francji (o 116, tj. o 9,2%) oraz Szwecji (o 68 mln EUR, tj. o 9,2%). Najbardziej znaczący spadek eksportu do krajów Unii zarejestrowano w przypadku Wielkiej Brytanii (o 79, tj. o 7,1%). Kolejną grupą krajów charakteryzującą się wzrostem wartości sprowadzonych z Polski towarów są kraje Europy Środkowo Wschodniej (18,7% udziału w polskim eksporcie ogółem). W I półroczu 2003 roku w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku eksport do tych krajów zwiększył się o 174, tj. o 4,5%. Największy wzrost wartości eksportu dotyczył Słowacji (o 56, tj. o 20%), Litwy (o 52, tj. o 11,4%), Rumunii (o 51, tj. o 39,8%). Spadek eksportu do krajów tej grupy dotyczył Rosji (o 83, tj. o 11,7%) oraz Ukrainy (o 18, tj. o 3,2%). 11

Największy udział w polskim eksporcie ogółem stanowiły maszyny i urządzenia (21,7% udziału), sprzęt transportowy (15% udziału) oraz metale nieszlachetne i wyroby (11,7% udziału). Udział maszyn i urządzeń zmniejszył się o 0,6 punktu procentowego (niewielki wzrost wartości eksportu o 28, tj. o 0,6%), sprzętu transportowego o 1,1%, a metali nieszlachetnych i wyrobów wzrósł o 0,2 punktu procentowego. TABL. III STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU WG DANYCH CELNYCH nr sekcji NAZWA SEKCJI I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) mln EUR Dynamika* (2003/2002) % Udział w eksporcie w 2003 r. % I Zw ierzęta żyw e i produkty pochodzenia zw ierzęcego 414 496 82 119,9 2,3 II Produkty pochodzenia roślinnego 376 485 109 129,1 2,2 III Tłuszcze i oleje 11 10-2 86,5 0,0 IV Przetw ory spożyw cze 698 741 42 106,1 3,4 V Produkty mineralne 1 120 1 116-4 99,6 5,1 VI Produkty przemysłu chemicznego 990 1 108 118 112,0 5,1 VII Tw orzyw a sztuczne i w yroby 1 050 1 164 114 110,8 5,3 VIII Skóry i w yroby 177 190 12 106,9 0,9 IX Drew no i w yroby z drew na 722 815 94 113,0 3,7 X Ścier drzew ny, papier, tektura i w yroby 793 844 51 106,4 3,9 XI Materiały i w yroby w łókiennicze 1 542 1 446-95 93,8 6,6 XII Obuw ie, nakrycia głow y 170 148-22 87,2 0,7 XIII Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 471 533 62 113,2 2,4 XIV Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i w yroby 126 101-26 79,7 0,5 XV Metale nieszlachetne i w yroby 2 429 2 550 121 105,0 11,7 XV I Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 4 699 4 727 28 100,6 21,7 XV II Sprzęt transportow y 3 403 3 271-132 96,1 15,0 XVIII Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarow o-kontrolne 135 180 45 133,7 0,8 XIX Broń i amunicja 3 2-1 58,0 0,0 XX Różne w yroby gotow e - meble, pref budynków, zabaw ki, itp. 1 730 1 831 101 105,8 8,4 XXI Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 5 3-2 60,7 0,0 0 Produkty gdzie indziej nie sklasyfikow ane 2 2 0 100,0 0,0 EKSPORT OGÓŁEM 21 066 21 763 696 103,3 100,0 Dane w tablicy zostały zaokrąg lone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analogiczny okres roku ubieg łego=100 Źródło: CIHZ Z analizy struktury towarowej wynika, że do wzrostu eksportu przyczyniły się głównie wzrosty w takich sekcjach towarowych jak: - metale nieszlachetne i wyroby wzrost o 121, tj. o 5%, w tym głównie odpady i złom z żeliwa i stali, - produkty przemysłu chemicznego wzrost o 118, tj. o 12%, w tym głównie nawozy azotowe, - tworzywa sztuczne i wyroby wzrost o 114,tj. o 10,8%, - produkty pochodzenia roślinnego - wzrost o 109, tj. o 29,1%, w tym głównie pszenica i mieszanki żyta z pszenicą, - różne wyroby gotowe - o 101, tj. o 5,8%, w tym głównie meble. Wzrost eksportu ogółem został w pewnym stopniu ograniczony przez jego spadek zarejestrowany w sekcjach: sprzęt transportowy (spadek o 132, tj. 3,9%) oraz 12

materiały i wyroby włókiennicze (spadek o 95, tj. 6,2%). Na efekt netto w eksporcie sprzętu transportowego miał wpływ spadek eksportu pozostałych jednostek pływających (o 582, tj. o 96,4%) oraz samochodów ciężarowych (o 103, tj. o 41,3%). Został on częściowo zniwelowany przez wzrost eksportu statków pasażerskich, towarowych i promów (o 286, tj. o 50,5%) oraz części i akcesoriów samochodowych (o 193 mln EUR, tj. o 27,3%). Wśród materiałów i wyrobów włókienniczych największy spadek dotyczył odzieży i bielizny z tkanin (o 94, tj. o 13,1%). Spadek wypłat za import towarów Według danych statystyki płatniczej w I półroczu 2003 roku wypłaty za import towarów wyniosły 21 631, co w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku oznacza spadek o 325, czyli o 1,5%. Z kolei wartość importu wyrażonego w dolarach amerykańskich wyniosła 23 899 mln USD, a więc w porównaniu z I półroczem 2002 roku zarejestrowano wzrost o 4 181 mln USD, tj. o 21,2%. WYKR. 5 IMPORT, DANE PŁATNICZE DYNAMIKA 13 000 130 12 500 12 497 125 120 12 000 115 11 500 11 000 10 500 10 000 10 847 11 109 94,7 94,3 11 259 98,3 102,8 10 576 97,5 11 055 99,5 110 105 100 95 90 85 % 9 500 I II III IV I II 2002 2003 kwartał 80 Wypłaty za import towarów Dynamika wypłat za import (analogiczny kwartał poprzedniego roku=100) Przebieg dynamiki importu wskazuje na spadki wartości sprowadzonych do Polski towarów w obu kwartałach 2003 roku. Z kolei analiza trendu za pomocą filtru Hodricka-Prescotta pokazuje tendencję spadkową w imporcie od IV kwartału 2002 roku. 13

WYKR. 6 IMPORT, DANE PŁATNICZE - TREND 4 400 4 200 4 000 3 800 3 600 3 400 3 200 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 2001 2002 2003 miesiąc wypłaty za import import, trend (Hodrick-Prescott, 400) Według danych statystyki celnej w I półroczu 2003 roku, w porównaniu z I półroczem ubiegłego roku wartość importu spadła o 582, tj. o 2% i wyniosła 27 979. W ujęciu dolarowym import wzrósł o 5 197 mln USD, tj. o 20,4%, osiągając po I półroczu 2003 roku wartość 30 718 mln USD. Z analizy struktury geograficznej dostaw importowych w I półroczu 2003 roku wynika, że o zmniejszeniu się wartości importu w euro w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku zadecydował w największym stopniu spadek wartości towarów sprowadzonych z krajów Unii Europejskiej (61,4% udziału w polskim imporcie ogółem). TABL. IV STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU WG DANYCH CELNYCH Nazw a ugrupow ania I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika* (2003/2002) % Udział w imporcie w 2003 r. % OGÓŁEM 28 561 27 979-582 98,0 100,0 Unia Europejska 17 676 17 165-511 97,1 61,4 w tym: Niemcy 6 940 6 840-100 98,6 24,4 EFTA 800 767-33 95,9 2,7 Pozostałe kraje rozwinięte 1 838 1 496-343 81,4 5,3 Kraje Europy Środkowo- Wschodniej 4 777 5 030 253 105,3 18,0 w tym: Czechy 914 912-2 99,8 3,3 Rosja 2 224 2 310 86 103,9 8,3 Kraje rozwijające się 3 470 3 521 51 101,5 12,6 Dane w tablicy zostały zaokrąg lone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analog iczny okres roku ubieg łego=100 Źródło: CIHZ 14

Wartość towarów zakupionych w krajach Unii spadła o 511, tj. o 2,9%. Spadek w największej mierze dotyczył Niemiec (głównego dostawcy towarów do Polski 24,4% udziału w polskim imporcie ogółem) o 100, tj. o 1,4%, Wielkiej Brytanii (o 94 mln EUR, tj. o 8,3%), Niderlandów (o 76, tj. o 7,5%) oraz Danii (o 74, tj. o 15,2%) i Belgii (o 56 mln o EUR, tj. o 6,9%). Drugą grupę państw, z której wartość sprowadzonych towarów silnie spadła stanowiły pozostałe kraje rozwinięte (5,3% udziału w polskim imporcie ogółem). Import spadł o 343 mln EUR, tj. o 18,6%. Przyczyniło się do tego w największej mierze zmniejszenie wartości importu ze Stanów Zjednoczonych (o 246, tj. o 24,1%). Wzrost wartości towarów zakupionych przez Polskę zarejestrowano w odniesieniu do krajów Europy Środkowo Wschodniej (18% udziału w polskim imporcie ogółem) o 253, tj. o 5,3%. Główną przyczyną był wzrost importu z Rosji, trzeciego pod względem udziału polskiego importera 8,3% udziału w imporcie ogółem, (o 86, tj. o 3,9%), Ukrainy (o 80, tj. o 34,7%) oraz Białorusi (o 49, tj. o 44,1%). Z najważniejszych zmian wartości importu z krajów należących do pozostałych grup w przekroju geograficznym wymienić należy wzrost importu z Chin (o 119, tj. o 11,8%), Norwegii (o 48, tj. o 12,5%) oraz spadek importu ze Szwajcarii (o 59 mln EUR, tj. o 15,5. Spadek wartości importu ogółem w euro po I półroczu 2003 roku wynikał w podobnym stopniu ze zmniejszenia dostaw dóbr inwestycyjnych (18% udziału w polskim imporcie ogółem) jak i towarów konsumpcyjnych (21,1% udziału). Spadek importu dóbr inwestycyjnych wyniósł 452, tj. o 8,3% i wynikał głównie ze spadku wartości zakupionych maszyn i urządzeń (o 305, tj. o 8,7%) oraz sprzętu transportowego (o 132, tj. o 9%). Import towarów konsumpcyjnych zmniejszył się wskutek spadku importu produktów przemysłu chemicznego (o 130, tj. o 10%), maszyn i urządzeń (o 64, tj. o 14,9%), materiałów i wyrobów włókienniczych (o 54, tj. o 15,4%), produktów pochodzenia roślinnego (o 54, tj. o 13,1%). Zanotowany został wzrost sprowadzonych z zagranicy dóbr zaopatrzeniowych (60,9% udziału w imporcie ogółem). Wyniósł on 323, tj. 1,9%, a dotyczył przede wszystkim ropy naftowej i kondensatów gazu naturalnego (o 130, tj. o 32,6%). Wzrósł także import metali nieszlachetnych i wyrobów (o 135, tj. o 6,5%) oraz tworzyw sztucznych (o 69, tj. o 10,1%). 15

TABL. V STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU WG KIERUNKÓW PRZEZNACZENIA Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) mln EUR Dynamika* (2003/2002) % Udział w imporcie w 2003 r. % OGÓŁEM DOBRA INWESTYCYJNE 5 480 5 028-452 91,7 18,0 z tego: Dobra inw estycyjne (z w yjątkiem środków transportu) 4 020 3 700-320 92,0 13,2 Środki transportu przemysłow e (inne niż samochody osobow e) 1 460 1 328-132 91,0 4,7 OGÓŁEM ZUŻYCIE POŚREDNIE 16 710 17 033 323 101,9 60,9 z tego: Żyw ność i napoje nieprzetw orzone głów nie dla przemysłu 140 126-14 90,0 0,4 Żyw ność i napoje przetw orzone głów nie dla przemysłu 175 192 17 109,8 0,7 Tow ary zaopatrzeniow e dla przemysłu nieprzetw orzone** 623 590-33 94,8 2,1 Tow ary zaopatrzeniow e dla przemysłu przetw orzone** 9 441 9 569 128 101,4 34,2 Paliw a i smary nieprzetw orzone 1 983 2 116 134 106,7 7,6 Paliw a i smary przetw orzone (inne niż benzyny silnikow e) 526 577 51 109,6 2,1 Części i akcesoria do dóbr inw estycyjnych (z wyj.środków transport.) 2 338 2 353 15 100,7 8,4 Części i akcesoria do środków transportu 1 472 1 498 26 101,8 5,4 Tow ary gdzie indziej nie w ymienione 13 12-1 94,7 0,0 OGÓŁEM TOWARY KONSUM PCYJNE 6 346 5 899-447 93,0 21,1 z tego: Żyw ność i napoje nieprzetw orzone głów nie dla gospodarstw domow ych 433 384-49 88,6 1,4 Żyw ność i napoje przetw orzone głów nie dla gospodarstw domow ych 668 577-91 86,4 2,1 Benzyny silnikow e 0 0 0-0,0 Samochody osobow e 1 405 1 456 51 103,6 5,2 Środki transportu nieprzemysłow e (inne niż samochody osobow e) 45 56 12 126,0 0,2 Tow ary konsumpcyjne trw ałego użytku** 751 656-96 87,3 2,3 Tow ary konsumpcyjne półtrw ałego użytku** 1 160 1 060-101 91,3 3,8 Tow ary konsumpcyjne nietrw ałego użytku** 1 884 1 711-173 90,8 6,1 Produkty niesklasyfikow ane 25 20-5 79,8 0,1 IMPORT OGÓŁEM 28 561 27 979-582 98,0 100,0 Dane w tablicy zostały zaokrąg lone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analogiczny okres roku ubiegłego=100 ** dotyczy towarów gdzie indziej nie wymienionych Źródło: CIHZ Struktura walutowa płatności towarowych W I półroczu 2003 roku większość płatności towarowych w obrotach z zagranicą, tj. 63,6% w eksporcie i 58,8% w imporcie, realizowana była w euro. Udział euro w strukturze płatności towarowych w eksporcie systematycznie zwiększa się w I półroczu 2003 roku wzrósł o 3,7 punktu procentowego w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Udział rozliczeń płatności dokonanych w złotych wzrósł o 0,7 punktu procentowego. W tym samym czasie spadł silnie udział dolara amerykańskiego, bo aż o 4,2 punktu procentowego. W strukturze walutowej importu nastąpił silny wzrost udziału złotego o 2,9 punktu procentowego, któremu towarzyszył spadek udziału dolara amerykańskiego o 0,9 punktu procentowego oraz euro o 0,5 punktu procentowego. 16

TABL. VI STRUKTURA WALUTOWA PŁATNOŚCI TOWAROWYCH I półrocze 2002r. EKSPORT I półrocze 2003r. zmiana udziału (2003-2002) I półrocze 2002r. IMPORT I półrocze 2003r. w % zmiana udziału (2003-2002) ogółem 100,0 100,0-100,0 100,0 - w tym: EUR 59,9 63,6 3,7 59,3 58,8-0,5 USD 30,1 25,9-4,2 29,1 28,2-0,9 PLN 4,7 5,4 0,7 5,9 8,8 2,9 GBP 2,5 2,2-0,3 1,8 1,4-0,4 SEK 0,9 1,2 0,3 1,2 0,8-0,4 DKK 0,9 0,8-0,1 0,8 0,5-0,3 CHF 0,4 0,4 0,0 0,7 1,1 0,4 Wzrost deficytu płatności usługowych Saldo płatności usługowych w I półroczu 2003 roku było tradycyjnie ujemne i wyniosło 705. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku nastąpiło pogłębienie deficytu płatności usługowych o 128, tj. o 22,2%. Był to wynik głównie zmniejszenia wpływów z eksportu usług o 6,4%. WYKR. 7 USŁUGI 1 500 1 000 500 0-500 I II III IV I II 2002 2003-1 000 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo 17

TABL. VII SKŁADNIKI SALDA USŁUG I półrocze I półrocze Zmiana 2002 r. 2003 r. (2003-2002) Usługi ogółem -577-705 -128 1. Usługi transportowe 212 151-61 2. Podróże zagraniczne -19 48 67 3. Usługi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne -23-3 20 4. Usługi budowlane -77-163 -86 5. Ubezpieczenia i reasekuracja -15-70 -55 6. Usługi finansowe -9-29 -20 7. Usługi informatyczne i informacyjne -78-75 3 8. Patenty, prawa autorskie i opłaty -219-284 -65 9. Pozostałe usługi handlowe -224-196 28 10. Usługi dla ludności, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne -60-19 41 11. Utrzymanie przedstawicielstw (rządowe) -65-65 0 12. Inne 0 0 0 Poza dodatnimi saldami usług transportowych oraz podróży zagranicznych, salda pozostałych rodzajów usług były ujemne. Szczególnie wysoki poziom deficytu dotyczył usług w zakresie patentów, praw autorskich i opłat, których ujemne saldo wzrosło o 65, tj. o 29,7% na skutek wzrostu wypłat z tytułu zakupu tych usług przez podmioty polskie. Pogorszenie salda nastąpiło również w zakresie: usług budowlanych, których ujemne saldo wzrosło o 86, tj. o 111,7% w wyniku zarówno wzrostu wypłat o 53,0%, jak również spadku wpływów o 26,3% usług transportowych, których wpływy zmniejszyły się o 9,8%, zaś wypłaty wzrosły o 1,7%, co spowodowało spadek dodatniego salda o 61, tj. o 28,8% ubezpieczeń i reasekuracji, których ujemne saldo wzrosło o 55, tj. o 366,7% na skutek spadku wpływów o 32,1% oraz wzrostu wypłat o 8,1% usług finansowych, których ujemne saldo pogłębiło się o 20, tj. o 222,2% w wyniku zarówno wzrostu wypłat o 19,5%, jak również spadku wpływów o 5,5% Największą poprawę salda w I półroczu 2003 roku w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku odnotowano w zakresie: podróży zagranicznych, których saldo wzrosło o 67, przekształcając się z ujemnego w dodatnie, w wyniku spadku wypłat o 25,5%, mimo zmniejszenia wpływów o 12,9%; usług dla ludności, audiowizualnych, kulturalnych i rekreacyjnych, których ujemne saldo zmniejszyło się o 41, tj. o 68,3%, w wyniku zmniejszenia wypłat o 46,2%, przy spadku wpływów o 3,2%. 18

pozostałych usług handlowych 1, których tradycyjnie ujemne saldo zmniejszyło się o 28, tj. o 12,5%, w wyniku wzrostu wpływów o 10,9% przy wzroście wypłat o 4,2%; Pogłębienie ujemnego salda dochodów W pierwszym półroczu 2003 r. odnotowano ujemne saldo dochodów, wynoszące 1 123 mln EUR. Przed rokiem saldo to było o 25,3% mniejsze i wyniosło 896. Pogłębienie ujemnego salda było wynikiem wzrostu dochodów uzyskanych przez nierezydentów z inwestycji dokonanych w Polsce. WYKR. 8 DOCHODY 1 500 1 000 500 0-500 I II III IV I II 2002 2003-1 000 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo Łączne wpływy uzyskane przez polskie podmioty z tytułu dochodów od posiadanych aktywów zagranicznych wyniosły w pierwszym półroczu 2003 roku 953, osiągając wartość zbliżoną do wpływów uzyskanych przed rokiem, wynoszących 975. Ujemnie na wysokość wpływów z tytułu dochodów w pierwszym półroczu 2003 r. wpłynęło postępujące obniżanie się rynkowych stóp procentowych związanych z głównymi walutami światowymi 2. Dla przykładu: przeciętna wartość (średnia arytmetyczna) trzymiesięcznej stopy EURIBOR (związanej z euro) wynosiła w pierwszym półroczu 2002 roku 3,40%, a w pierwszym półroczu 2003 roku 2,52%. Podobnie wysoki spadek miał miejsce w przypadku stóp związanych z USD. Średnia wartość trzymiesięcznej stopy LIBOR spadła z 1,91% do 1,28%. Krótkoterminowe stopy LIBOR i EURIBOR są bardzo często stopami bazowymi dla obligacji o zmiennym kuponie i dla lokat bankowych o oprocentowaniu zmiennym. W 1 Kategoria Pozostałych usług handlowych obejmuje płatności dotyczące pośrednictwa handlowego, leasingu operacyjnego, usług inżynieryjnych, usług doradztwa prawnego, rachunkowego, itp. 2 Źródło: Bloomberg, indeksy EUR003M, US0003M, GECU5YR, USGG5YR. Obliczenia własne. 19

przypadku stóp długoterminowych średnia rentowność pięcioletnich obligacji rządowych krajów strefy euro zmniejszyła się z 4,64% do 3,16%, a podobnych obligacji emitowanych przez rząd USA z 4,39% do 2,70%. Jednocześnie średnia wartość posiadanych przez rezydentów aktywów zagranicznych w I półroczu 2003 r. była wyższa w porównaniu z I półroczem 2002 r. Stąd, pomimo spadku stóp procentowych, dochody od tych aktywów były zbliżone do uzyskanych przed rokiem. Wpływy z tytułu dochodów od inwestycji portfelowych, stanowiące 61,6% całości wpływów w pierwszym półroczu 2003 r. i obejmujące przede wszystkim wpływy z tytułu dochodów od papierów dłużnych, wzrosły w porównaniu z I półroczem 2002 r. o 9,9 %. Wpływy z tytułu dochodów od pozostałych inwestycji, stanowiące 20,4 % całości wpływów omawianego okresu, głównie z lokat w bankach zagranicznych, uległy znacznemu obniżeniu. Przyczyną spadku było, obok wspomnianego obniżenia się rynkowych stóp procentowych, zmniejszenie wartości lokat rezydentów w bankach zagranicznych, jakie miało miejsce pomiędzy I półroczem 2002 r. i I półroczem 2003 r. Największy udział we wpływach zarówno z tytułu dochodów od inwestycji portfelowych jak i dochodów od pozostałych inwestycji miały dochody uzyskiwane przez NBP z oficjalnych aktywów rezerwowych. TABL. VIII DOCHODY I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiany (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYWY 975 953-22 97,7 Wynagrodzenia pracowników 129 147 18 114,0 Dochody od inwestycji bezpośrednich 12 13 1 108,3 Dochody od inwestycji portfelowych 534 587 53 109,9 Dochody od pozostałych inwestycji 288 194-94 67,4 Inne dochody 12 12 0 100,0 WYPŁATY 1 871 2 076 205 111,0 Wynagrodzenia pracowników 129 105-24 81,4 Dochody od inwestycji bezpośrednich 517 644 127 124,6 Dochody od inwestycji portfelowych 545 797 252 146,2 Dochody od pozostałych inwestycji 662 515-147 77,8 Inne dochody 18 15-3 83,3 SALDO -896-1 123-227 Wynagrodzenia pracowników 0 42 42 Dochody od inwestycji bezpośrednich -505-631 -126 Dochody od inwestycji portfelowych -11-210 -199 Dochody od pozostałych inwestycji -374-321 53 Inne dochody -6-3 3 20

Wypłaty z tytułu dochodów od inwestycji dokonanych przez nierezydentów w Polsce wyniosły w omawianym okresie 2 076 i były o 11,0 % wyższe niż w pierwszym półroczu 2002 r. Największy składnik całości wypłat z tytułu dochodów w pierwszym półroczu 2003 r. (38,4%) stanowiły wypłaty z tytułu dochodów od inwestycji portfelowych. Przyczyną istotnego wzrostu tych wypłat było znaczne zwiększenie średniej wartości portfela polskich obligacji w posiadaniu nierezydentów w I półroczu 2003 r. w porównaniu z I półroczem 2002 r. Wartość portfela obligacji Skarbu Państwa będących w posiadaniu nierezydentów zwiększyła się w porównaniu z I półroczem 2002 r. o około 30%. Spadek stóp procentowych związanych z głównymi walutami światowymi, jak i ze złotym, wpływał natomiast pomniejszająco na wysokość wypłacanych odsetek. Kwota transferowanych przez zagranicznych inwestorów dochodów z inwestycji bezpośrednich wzrosła w porównaniu z pierwszym półroczem 2002 r. o 24,6 %. Udział wypłat dochodów z inwestycji bezpośrednich w całkowitej wartości wypłat wyniósł w pierwszym półroczu 2003 r. 31,0 %. Wypłaty dochodów od pozostałych inwestycji zmniejszyły się o 22,2%. Ich udział w ogólnej sumie wypłat wyniósł 24,8 %. Znaczny udział w tej kategorii wypłat miały odsetki zapłacone przez Skarb Państwa wierzycielom zrzeszonym w Klubie Paryskim. Niewielki wzrost dodatniego salda transferów bieżących Transfery bieżące są pozycją bilansu płatniczego, której dodatnie saldo od wielu lat wpływa na poprawę salda obrotów bieżących. W I półroczu 2003 roku nadwyżka w zakresie transferów bieżących wyniosła 1 045, co w porównaniu z I półroczem 2002 roku oznacza wzrost salda o 55, czyli o 5,6%. Wpływy z tytułu transferów bieżących w I półroczu 2003 roku wyniosły 1 389 i zwiększyły się w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku o 41, czyli o 3%. Wpływy transferów bieżących sektora rządowego wyniosły 321, a więc w porównaniu z I półroczem roku ubiegłego wzrosły o 139, tj. o 76,4%. Przyrost ten jest wynikiem otrzymanych darów i pomocy bezzwrotnej. Dary i pomoc bezzwrotna pochodziła głównie z instytucji oraz krajów Unii Europejskiej (294 ), co stanowiło 91,7% ogółu wpływów z tytułu transferów do polskiego sektora rządowego. 21

WYKR. 9 TRANSFERY BIEŻĄCE 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 I II III IV I II 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo W transferach prywatnych (stanowiących 76,9% wpływów transferów bieżących) w porównaniu z rokiem ubiegłym zarejestrowano spadek wpływów o 98, tj. o 8,4%. Główną przyczyną obniżenia wpływów z tytułu transferów prywatnych były niższe wpłaty z zagranicy na rachunki walutowe osób fizycznych głównie przelewy zarobków (spadek o 153, tj. o 43,1%) oraz niższy napływ środków z tytułu odszkodowań za pracę przymusową Polaków w okresie II wojny światowej. W I półroczu 2003 roku napływ środków z tego tytułu wyniósł 43, co oznacza spadek w stosunku do I półrocza 2002 roku o 86, tj. o 66,7%. Ponadto niższy był napływ darów i pomocy bezzwrotnej, co zniwelowało wzrost napływu z tytułu pozostałych transferów prywatnych. TABL. IX TRANSFERY BIEŻĄCE I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zm iana (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYW Y 1 348 1 389 41 103,0 Transfery rządowe 182 321 139 176,4 Transfery prywatne 1 166 1 068-98 91,6 WYPŁATY 358 344-14 96,1 Transfery rządowe 49 93 44 189,8 Transfery prywatne 309 251-58 81,2 SALDA 990 1 045 55 - Transfery rządowe 133 228 95 - Transfery prywatne 857 817-40 - 22

Wzrost nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących Wartość salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących 3 w I półroczu 2003 roku wynosiła 2 628, co oznacza wzrost kwoty nadwyżki o 1 149, tj. o 77,7% w stosunku do I półrocza poprzedniego roku 4. W strukturze salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących istotną pozycję stanowi saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych. w I półroczu 2003 roku w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku zmniejszyła się o 4,1 mln, tj. o 18,4% liczba Polaków wyjeżdżających za granicę, w związku z czym zmniejszyły się zakupy walut niezbędnych do finansowania podróży zagranicznych 5. Natomiast niewielki był spadek liczby odpraw cudzoziemców wjeżdżających do Polski (o 0,7 mln osób, tj. o 3,2%). Ponadto wydaje się, że wydatki cudzoziemców odwiedzających Polskę wzrosły w porównaniu z I półroczem 2002 roku. Wzrostowi zakupów cudzoziemców w Polsce oraz ograniczaniu wydatków Polaków za granicą sprzyjała silna deprecjacja złotego wobec euro. WYKR. 10 SALDO NIESKLASYFIKOWANYCH OBROTÓW BIEŻĄCYCH 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 I II III IV I II 2002 2003 kwartał 3 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących odzwierciedla napływ netto środków w formie pieniędzy zagranicznych (banknotów i monet) do kas walutowych polskich banków z tytułu transakcji dokonanych pomiędzy rezydentami a nierezydentami, które nie zostały sklasyfikowane według standardowych pozycji bilansu płatniczego. 4 Kwota salda w I kwartale 2002 roku zawierała korektę w wysokości 426, dokonaną w styczniu 2002 roku, polegającą na powiększeniu salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących oraz pomniejszeniu salda błędów i opuszczeń. Celem tej korekty było wyeliminowanie wpływu operacji wymiany na euro walut narodowych krajów Unii Gospodarczej i Walutowej, tak, by saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących odzwierciedlało poziom transakcji z nierezydentami. 5 Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju I półrocze 2003 r., GUS, lipiec 2003. 23

Znaczna poprawa salda skupu walut obcych wynika także z faktu, że bardzo niski skup netto w I kwartale 2002 wpłynął na ukształtowanie się niskiej bazy odniesienia dla całego półrocza. W I kwartale 2002 roku istotny wpływ na poziom skupu netto miała duża ilość używanych samochodów, sprowadzonych w tym okresie do Polski przez osoby fizyczne. Zakupy te realizowane były głównie w formie gotówkowej, co zmniejszyło nadwyżkę niesklasyfikowanych obrotów bieżących związaną z obrotami towarowymi. Na wzrost salda skupu walut obcych wpływ miały również rosnące transfery walut obcych z tytułu dochodów otrzymywanych przez Polaków za pracę za granicą. Trudna sytuacja na rynku pracy w kraju zmusza Polaków do poszukiwania dodatkowych źródeł utrzymania, w tym podejmowania pracy za granicą. 24

2. Rachunek finansowy Saldo na rachunku finansowym w pierwszym półroczu 2003 r. było dodatnie i wyniosło 3 489. Była to wartość o 14,4 % wyższa niż przed rokiem, gdy saldo to wyniosło 3 050. W porównaniu z pierwszym półroczem 2002 r. napływ netto inwestycji dokonanych przez nierezydentów w Polsce niemal się nie zmienił. Saldo tych inwestycji wyniosło 3 955 mln EUR. Przed rokiem nierezydenci zainwestowali netto w Polsce 4 020. Przy zmniejszonym napływie inwestycji bezpośrednich i portfelowych miał jednocześnie miejsce znaczny napływ środków powiększających depozyty nierezydentów w polskich bankach. WYKR. 11 KOMPONENTY RACHUNKU FINANSOWEGO 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0-1 000-2 000 I półrocze 2002 I półrocze 2003 ogółem inw estycje rezydentów za granicą inwestycje nierezydentów w Polsce pochodne instrumenty finansow e Saldo inwestycji dokonanych przez rezydentów za granicą było ujemne i wyniosło jedynie 7. Wzrostowi zagranicznych inwestycji bezpośrednich i portfelowych dokonywanych przez rezydentów towarzyszyło wycofywanie środków zgromadzonych na lokatach w bankach zagranicznych. Przed rokiem saldo inwestycji dokonanych przez rezydentów za granicą było dodatnie i wyniosło 130. Saldo inwestycji w pochodne instrumenty finansowe było w pierwszym półroczu 2003 roku ujemne i wyniosło -459. Przed rokiem ujemne saldo było znacznie głębsze i wynosiło 1 100. 25

2. 1. Inwestycje nierezydentów w Polsce Saldo inwestycji nierezydentów dokonanych w Polsce w pierwszym półroczu 2003 r. wyniosło 3 955. Napływ kapitału był o 1,6 % niższy niż przed rokiem, gdy wyniósł 4 020. W strukturze napływającego kapitału, podobnie jak przed rokiem, przeważały inwestycje portfelowe, stanowiąc 54,5% całości napływu, jednak ich udział uległ zmniejszeniu w porównaniu z pierwszym półroczem 2002 r., gdy wynosił 64,0%. Drugim istotnym składnikiem salda inwestycji nierezydentów dokonanych w Polsce były inwestycje bezpośrednie, stanowiące 39,5% całości napływu. Przed rokiem ich udział w ogólnym saldzie był większy i wynosił 51,5%. W przeciwieństwie do pierwszego półrocza 2002 r. miał miejsce znaczny napływ środków powiększających depozyty nierezydentów w polskich bankach. Stanowił on 16,7% całości napływającego kapitału. TABL. X ZAGRANICZNE INWESTYCJE W POLSCE I półrocze I półrocze Zmiana 2002 r. 2003 r. (2003-2002) Inwestycje nierez ydentów dokonane w Polsce 4 020 3 955-65 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 2 069 1 562-507 Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju 2 573 2 157-416 Kredyty otrzymane -276-425 -149 Rachunki bieżące i depozyty -346 661 1 007 Pozostałe zobowiązania 0 0 0 Zmniejszony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich Napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich lokowanych w Polsce w pierwszym półroczu 2003 r. wyniósł 1 562. Była to kwota o 507, czyli o 24,5 % niższa niż przed rokiem. Na poziom tych inwestycji dodatni wpływ miał napływ kapitału przeznaczony na zakup akcji i udziałów polskich przedsiębiorstw i banków, zaś ujemnie wpłynął odpływ kapitału z postaci kredytów od inwestorów bezpośrednich. 26

WYKR. 12 SALDO ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŚREDNICH 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 I II III IV I II 2002 2003 kwartał Wartość napływającego kapitału przeznaczonego na powiększenie kapitałów własnych polskich przedsiębiorstw i banków (zakup akcji lub udziałów) wyniosła 1 820 i była w porównaniu z I półroczem 2002 r. wyższa o 25,3%. Po raz pierwszy w ciągu ostatnich kilku lat w pierwszym półroczu 2003 r. miał miejsce odpływ netto kapitału inwestowanego przez zagranicznych inwestorów bezpośrednich w postaci kredytów udzielanych polskim bankom i przedsiębiorstwom. Saldo kredytów od zagranicznych inwestorów w omawianym okresie było ujemne i wyniosło 258. TABL. XI ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE I półrocze I półrocze Zmiana Dynamika 2002 r. mln 2003 r. mln (2003-2002) (2003/2002) EUR EUR % Kapitał własny i kredyty inwestorów 2 069 1 562-507 75,5 Kapitał własny 1 453 1 820 367 125,3 Kredyty inwestorów 616-258 -874-27

Zmniejszony napływ netto kapitału portfelowego Inwestycje portfelowe były głównym składnikiem salda inwestycji dokonywanych przez nierezydentów w Polsce. Kapitał netto zainwestowany w pierwszym półroczu 2003 roku w polskie papiery wartościowe wyniósł 2 157. Stanowiło to 54,5% całkowitego napływu kapitału z tytułu inwestycji nierezydentów w Polsce w pierwszym półroczu 2003 r. Była to wielkość o 16,1% niższa niż przed rokiem, gdy wartość zagranicznych inwestycji portfelowych wyniosła 2 573. WYKR. 13 SALDO ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI PORTFELOWYCH 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0-500 -1 000 I II III IV I II 2002 2003 kwartał O wysokości salda zagranicznych inwestycji portfelowych zadecydował napływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w dłużne papiery wartościowe, przede wszystkim TABL. XII ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYWY 53 658 63 758 10 100 118,8 Udziałowe papiery wartościowe 2 454 1 948-506 79,4 Dłużne papiery wartościowe 51 204 61 810 10 606 120,7 WYPŁATY 51 085 61 601 10 516 120,6 Udziałowe papiery wartościowe 2 831 1 890-941 66,8 Dłużne papiery wartościowe 48 254 59 711 11 457 123,7 SALDO 2 573 2 157-416 Udziałowe papiery wartościowe -377 58 435 Dłużne papiery wartościowe 2 950 2 099-851 28

wyemitowane przez Skarb Państwa. Napływ netto środków zainwestowanych w polskie papiery dłużne w pierwszym półroczu 2003 r. wyniósł 2 099. WYKR. 14 INWESTYCJE W POLSKIE PAPIERY DŁUŻNE 40 000 3 000 35 000 2 500 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 2 000 1 500 1 000 500 0-500 -1 000 0 I II III IV I II -1 500 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo (skala praw a) O wysokości salda inwestycji w polskie papiery dłużne dla całego pierwszego półrocza przesądziło saldo obrotów w lutym, wynoszące 2 693. W tym miesiącu Skarb Państwa wyemitował na rynkach zagranicznych euroobligacje o wartości nominalnej 1 500. Obligacje te o stałym kuponie, sprzedane z dyskontem, mają rentowność wyższą niż porównywalne obligacje rządów krajów strefy euro. Również w lutym odnotowano bardzo TABL. XIII ZAGRANICZNE INWESTYCJE W OBLIGACEJE SKARBU PAŃSTWA I półrocze 2002 r. I półrocze 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYWY 48 514 57 410 8 896 118,3 obligacje SP wyemitowane: na rynku krajowym 46 902 53 601 6 699 114,3 na rynkach zagranicznych 1 612 3 809 2 197 236,3 WYPŁATY 45 433 55 087 9 654 121,2 obligacje SP wyemitowane: na rynku krajowym 44 336 52 524 8 188 118,5 na rynkach zagranicznych 1 097 2 563 1 466 233,6 SALDO 3 081 2 323-758 obligacje SP wyemitowane: na rynku krajowym 2 566 1 077-1 489 na rynkach zagranicznych 515 1 246 731 29

duże zakupy obligacji skarbowych nominowanych w złotych, dokonywane przez nierezydentów na rynku krajowym. W tym miesiącu powiększeniu uległa różnica rentowności 5-letnich obligacji zwłaszcza pomiędzy papierami nominowanymi w złotych i w euro. Różnica ta na początku 2003 roku wynosiła ok. 2%, a w lutym powiększyła się do niemal 3%. WYKR. 15 RÓŻNICE RENTOWNOŚCI OBLIGACJI 5-LETNICH 6 5 4 3 2 1 0 2002-01-01 2002-02-01 2002-03-01 pkt. % 2002-04-01 2002-05-01 2002-06-01 2002-07-01 2002-08-01 2002-09-01 2002-10-01 2002-11-01 2002-12-01 2003-01-01 2003-02-01 2003-03-01 2003-04-01 2003-05-01 2003-06-01 Dysparytet EUR PLN 5Y Dysparytet USD PLN 5Y Źródło: Bloomberg, indeksy POGB5YR, GECU5YR, USG5YR. Obliczenia własne Zwiększyło to atrakcyjność inwestycji w polskie papiery nominowane w złotych. W kwietniu Skarb Państwa przeprowadził przedterminowy wykup obligacji Brady ego o łącznej wartości 1 011. Wskutek tego saldo omawianego miesiąca było ujemne i wyniosło -801. W następnych miesiącach I półrocza 2003 r. zaznaczyła się tendencja do wycofywania się nierezydentów z inwestycji w obligacje skarbowe nominowane w złotych. W maju Skarb Państwa wyemitował euroobligacje nominowane w euro o wartości 800, jednak saldo tego miesiąca wyniosło tylko 411. W czerwcu, mimo, że miała miejsce kolejna emisja euroobligacji Skarbu Państwa, tym razem nominowanych w jenach, o wartości nominalnej 25 000 mln JPY (181 ) saldo inwestycji w dłużne papiery wartościowe było ujemne i wyniosło -434 mln USD. Odwrót od polskich obligacji nominowanych w złotych był wynikiem osiągnięcia przez nie wysokich cen (czyli niskich rentowności), które skłoniły inwestorów do realizacji zysków. Różnice rentowności papierów skarbowych nominowanych w złotych i w euro oraz papierów nominowanych w złotych i w USD osiągnęły poziomy niższe niż na początku roku. Dodatkowym czynnikiem skłaniającym do wyprzedaży polskich obligacji był rozpoczęty w połowie czerwca spadek cen (korekta) na rynkach obligacji rządu USA i krajów strefy euro. Korekta ta nastąpiła po osiągnięciu przez główne światowe rynki papierów dłużnych wysokich pułapów cenowych, które również 30

WYKR. 16 INWESTYCJE W POLSKIE PAPIERY UDZIAŁOWE 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 I II III IV I II 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo (skala praw a) 100 50 0-50 -100-150 -200-250 -300 skłaniały do realizacji zysków. Spowodowała ona globalny odwrót od inwestycji w papiery dłużne. W pierwszym półroczu 2003 roku miał miejsce niewielki napływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery udziałowe. Saldo w omawianym okresie wyniosło 58. Przed rokiem saldo tych inwestycji było ujemne i wyniosło 377. O ile w pierwszym kwartale aktywność nierezydentów inwestujących w polskie papiery udziałowe była niewielka, o tyle w drugim kwartale wielkość transakcji wzrosła, a ich saldo wyniosło 81. Napływ kapitału był związany z ożywieniem na warszawskiej giełdzie, zapoczątkowanym w drugim kwartale 2003 r. Ujemne saldo kredytów zagranicznych W I półroczu 2003 roku nastąpił odpływ netto kapitału zagranicznego z tytułu otrzymanych kredytów zagranicznych w wysokości -425. W analogicznym okresie roku ubiegłego zarejestrowano odpływ kapitału, który wyniósł -276. Odpływ netto kapitału dotyczył głównie sektora rządowego. Dane dotyczące sektora rządowego wskazują na znaczny wzrost spłat kredytów w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Wartość spłat dokonanych przez rząd w I półroczu 2003 roku wyniosła 1 961, tj. ponad trzykrotnie więcej niż w I półroczu 2002 roku. Taka obsługa zadłużenia zagranicznego wynika przede wszystkim z rosnących spłat zobowiązań wobec wierzycieli zrzeszonych w Klubie Paryskim. Wzrost spłat w I półroczu 2003 roku wynikał także ze spłaty kredytów krótkoterminowych. 31

WYKR. 17 KREDYTY OTRZYMANE 4 000 2 000 0-2 000 I II III IV I II 2002 2003 kwartały Wykorzystanie Spłaty Saldo W I półroczu 2003 roku zarejestrowano napływ netto kapitału do sektora przedsiębiorstw w postaci kredytów zagranicznych, który wyniósł 139. W analogicznym okresie roku ubiegłego nastąpił odpływ netto kapitału w wysokości -18. Wykorzystanie nowych kredytów zagranicznych przez przedsiębiorstwa wyniosło 2 064, czyli znacząco zwiększyło się w stosunku do I półrocza 2002 roku o 1 041, tj. 101,8%. Zwiększyły się także spłaty kredytów wcześniej zaciągniętych przez przedsiębiorstwa. W I półroczu 2003 roku wyniosły one 1 925 i były większe niż w analogicznym okresie roku ubiegłego o 884, tj. 84,9%. Wykorzystanie nowych kredytów zagranicznych przez polskie banki zmniejszyło się. W I półroczu 2003 roku wartość nowych kredytów tego sektora wyniosła 964. Oznacza to spadek o 148, tj. 13,3% w stosunku do poprzedniego roku. Odnotowano równocześnie spadek spłat o 17,0%. W rezultacie zarejestrowano napływ netto kapitału z tytułu kredytów otrzymanych przez sektor bankowy w wysokości 127. 32