ZARZĄD WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY w K i e l c a c h ANALIZA I OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2001 ROKU Kielce - marzec - 2002r.
ADRESY URZĘDÓW PRACY WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO 1 WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W KIELCACH Al. IX Wieków Kielc 3, tel. 344-49-76, 342-19-49, 342-11-97, fax 368-08-25 POWIATOWY URZĄD PRACY W BUSKU ZDROJU ul. Różana 2, tel. 378-30-54, 378-30-55, fax 378-30-54 ; zasięgiem działania obejmuje gminy: Busko Zdrój, Gnojno, Nowy Korczyn, Pacanów, Solec Zdrój, Stopnicę, Tuczępy, Wiślicę. POWIATOWY URZĄD PRACY W JĘDRZEJOWIE ul. Okrzei 49B, tel. 386-54-92, fax 386-38-93; zasięgiem działania obejmuje gminy: Jędrzejów,, Imielno, Małogoszcz, Nagłowice, Oksę, Sędziszów, Słupię Jędrzejowską, Sobków, Wodzisław. POWIATOWY URZĄD PRACY W KAZIMIERZY WIELKIEJ ul. Partyzantów 29, tel. 352-29-91, 352-10-46, fax 352-20-14; zasięgiem działania obejmuje gminy: Kazimierzę Wielką, Bejsce, Czarnocin, Opatowiec, Skalbmierz. POWIATOWY URZĄD PRACY W KIELCACH ul. Kolberga 4, tel. centr. 34-516-31 do 37, 34-574-96, 34-574-98, fax 34-516-38; zasięgiem działania obejmuje miasto Kielce i gminy: Bieliny, Bodzentyn, Chęciny, Chmielnik, Daleszyce, Górno, Łagów, Łopuszno, Masłów, Miedzianą Górę, Mniów, Morawicę, Nową Słupię, Piekoszów, Pierzchnicę, Raków, Sitkówkę-Nowiny, Strawczyn, Zagnańsk. POWIATOWY URZĄD PRACY W KOŃSKICH ul. Spółdzielcza 3, tel. 372-63-63, 372-67-01, fax 372-67-01; zasięgiem działania obejmuje gminy: Końskie, Fałków, Gowarczów, Radoszyce, Rudę Maleniecką, Słupię Konecką, Smyków, Stąporków. Powiatowy Urząd Pracy w Końskich posiada filię : w Stąporkowie, ul. Piłsudskiego 132a, tel. 374-11-68, 374-11-53, fax 374-11-53
2 POWIATOWY URZĄD PRACY W OPATOWIE ul. Partyzantów 13, tel. 0-15/868-31-64, fax 868-28-09; zasięgiem działania obejmuje gminy: Opatów, Baćkowice, Iwaniska, Lipnik, Ożarów, Sadowie, Tarłów, Wojciechowice. POWIATOWY URZĄD PRACY W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM Al. 3-go Maja 36, tel. 265-44-57, 265-42-08, fax 263-33-40; zasięgiem działania obejmuje miasto Ostrowiec Św. i gminy: Bałtów, Bodzechów, Ćmielów, Kunów, Waśniów. POWIATOWY URZĄD PRACY W PIŃCZOWIE ul. Złota 7, tel. 357-26-40, 357-52-88, fax 357-52-88; zasięgiem działania obejmuje gminy: Pińczów, Działoszyce, Kije, Michałów, Złotą. POWIATOWY URZĄD PRACY W SANDOMIERZU ul. Mickiewicza 34, tel. 0-15/832-73-88, 832-31-26, fax. 832-20-68; zasięgiem działania obejmuje gminy: Sandomierz, Dwikozy, Klimontów, Koprzywnicę, Łoniów, Obrazów, Samborzec, Wilczyce, Zawichost. POWIATOWY URZĄD PRACY W SKARŻYSKU - KAMIENNEJ ul. 1-go Maja 105, tel. 251-07-64, fax 251-40-11; zasięgiem działania obejmuje miasto Skarżysko-Kam. i gminy: Skarżysko Kościelne, Bliżyn, Łączną, Suchedniów. POWIATOWY URZĄD PRACY W STARACHOWICACH ul. Radomska 76, tel. 275-45-38, 275-45-36, fax 274-06-40; zasięgiem działania obejmuje miasto Starachowice i gminy: Brody, Mirzec, Pawłów, Wąchock. POWIATOWY URZĄD PRACY W STASZOWIE ul. Kościuszki 2, tel. 0-15/864-38-85, fax. 864-25-06; zasięgiem działania obejmuje gminy: Staszów, Bogorię, Łubnice, Oleśnicę, Osiek, Połaniec, Rytwiany, Szydłów. POWIATOWY URZĄD PRACY WE WŁOSZCZOWIE ul. Strażacka 11, tel. 394-35-40, 394-37-65, fax 394-37-65; zasięgiem działania obejmuje gminy: Włoszczowę, Kluczewsko, Krasocin, Moskorzew, Radków, Secemin.
S P I S T R E Ś C I 3 str. UWAGI METODYCZNE 7 1. CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE9 1.1. PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA 9 1.1.1. Ludność 9 1.1.2. Edukacja 9 1.1.3. Podmioty gospodarcze 10 1.1.4. Sytuacja gospodarcza 10 1.1.5. Prognozy koniunktury gospodarczej w I kwartale 2002 roku. 11 1.2. RYNEK PRACY 12 1.2.1. Zatrudnienie 12 1.2.2. Bezrobocie 13 1.2.3. Bezrobocie w woj. świętokrzyskim w porównaniu z innymi województwami 14 1.3. ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ 16 1.4. PRACODAWCY NA RYNKU PRACY 17 2. STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA 19 2.1. POZIOM I STOPA BEZROBOCIA 19 2.1.1. Zmiany poziomu bezrobocia 19 2.1.2. Stopa bezrobocia 20 2.1.3. Podstawowe składniki bilansu bezrobotnych 20 2.1.4. Przyczyny wzrostu bezrobocia 22 2.1.5. Bezrobocie regionalne: poziom i stopa bezrobocia w powiatach 23 2.2. ZMIANY W STRUKTURZE BEZROBOCIA 25 2.2.1. Bezrobotni z prawem i bez prawa do zasiłku 25 2.2.2. Bezrobotni wg wieku i poziomu wykształcenia 25 2.2.3. Bezrobotni wg stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy 27 2.2.4. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy 29 2.2.5. Zwolnieni z przyczyn zakładu pracy 31 2.2.6. Bezrobotni według zawodów i specjalności 31 2.3 PODSUMOWANIE 37 3. PODSTAWOWE KATEGORIE BEZROBOTNYCH 39 3.1. BEZROBOCIE MŁODZIEŻY 39 3.2. BEZROBOCIE ABSOLWENTÓW 40 3.3. BEZROBOCIE WŚRÓD MIESZKAŃCÓW WSI 42 3.3.1. Poziom bezrobocia 42 3.3.2. Napływ i odpływ z bezrobocia 42 3.3.3. Udział kobiet 44 3.3.4. Bezrobotni z prawem do zasiłku 44 3.3.5. Bezrobocie młodzieży 45
4 3.3.6. Bezrobotni wg wieku, poziomu wykształcenia, stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy 45 3.4. BEZROBOTNE KOBIETY 48 3.5. NIEPEŁNOSPRAWNI 49 4. DZIAŁANIA POWIATOWYCH URZĘDÓW PRACY W ZAKRESIE ŁAGODZENIA SKUTKÓW BEZROBOCIA 50 4.1. OFERTY PRACY 50 4.2. AKTYWNE FORMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU 53 4.2.1. Realizacja aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu 54 4.2.2. Zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych 55 4.2.3. Tworzenie nowych miejsc pracy w ramach udzielonych pożyczek 56 4.2.4. Programy specjalne przeciwdziałania bezrobociu 56 4.2.5. Aktywizacja zawodowa absolwentów 57 4.2.6. Szkolenia i przekwalifikowania 58 4.2.7. Poradnictwo zawodowe 60 4.2.8. Kluby Pracy 60 4.3. WYDATKI Z FUNDUSZU PRACY 61 4.4. ZATRUDNIENIE CUDZOZIEMCÓW 63 4.5. KONTROLA LEGALNOŚCI ZATRUDNIENIA 64 4.6. PODSUMOWANIE 66 5. ZADANIA REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO W ZAKRESIE POLITYKI RYNKU PRACY 67 5.1. REALIZACJA WOJEWÓDZKICH PROGRAMÓW MAJĄCYCH NA CELU TWORZENIE NOWYCH MIEJSC PRACY I LIKWIDACJĘ NEGATYWNYCH SKUTKÓW BEZROBOCIA 67 5.2. POŚREDNICTWO PRACY 69 5.3. ZATRUDNIENIE OBYWATELI POLSKICH ZA GRANICĄ 69 5.4 REALIZACJA INWESTYCJI INFRASTRUKTURALNYCH DOTOWANYCH Z REZERWY CELOWEJ BUDŻETU PAŃSTWA WYKONYWANYCH W SYSTEMIE ROBÓT PUBLICZNYCH JAKO ZADANIA WŁASNE GMIN ZAGROŻONYCH SZCZEGÓLNIE WYSOKIM BEZROBOCIEM STRUKTURALNYM 70 5.5. CENTRUM INFORMACJI I PLANOWANIA KARIERY ZAWODOWEJ 71
S P I S T A B L I C 5 str. 1. Jednostki osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i pozostałe jednostki gospodarki narodowej 75 2. Jednostki osób prawnych i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej 75 3. Bezrobotni w latach 1990-1998 w woj. kieleckim oraz w 1999-2001 roku w woj. świętokrzyskim 76 4. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w woj. kieleckim wg stanu na koniec miesiąca w latach 1990-1998 oraz w woj. świętokrzyskim w latach 1999-2001 77 5. Bezrobotni zarejestrowani oraz stopa bezrobocia 78 6. Bezrobotni zarejestrowani napływ i wyrejestrowani odpływ 79 7. Bezrobotni, którzy podjęli pracę 80 8. Napływ i odpływ bezrobotnych oraz osoby, które podjęły pracę 81 9. Stan i struktura bezrobocia 82 10. Podstawowe dane o bezrobociu w miastach i gminach woj. świętokrzyskiego 83-86 11. Bezrobotni z prawem i bez prawa do zasiłku 87 12. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku 88 13. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia 88 14. Bezrobotni zarejestrowani wg stażu pracy 88 15. Zarejestrowani bezrobotni wg wieku, wykształcenia i stażu pracy oraz czasu pozostawania bez pracy 89 16. Bezrobotni wg wielkich grup zawodów w 2001 roku 90 17. Bezrobotni rejestrujący się w 2000 i 2001 roku oraz ilość zgłoszonych ofert pracy wg 3-cyfrowych grup zawodów 91-94 18. Bezrobotni wg 3-cyfrowych grup zawodów na koniec 2001 roku 95-97 19. Bezrobotni zarejestrowani w wieku 18-24 lata napływ i wyrejestrowani odpływ w 2001 roku 98 20. Absolwenci 99 21. Zarejestrowani bezrobotni absolwenci napływ i wyrejestrowani odpływ w 2001 roku 100
str. 22. Rejestrowane bezrobocie na wsi 101 23. Bezrobotni zamieszkali na wsi napływ i wyrejestrowani odpływ 102 24. Rejestrowane bezrobocie na wsi w 2001r. - napływ, odpływ 6 oraz podjęcia pracy 103 25. Nowo zarejestrowani bezrobotni zamieszkali na wsi 104 26. Bezrobotni zarejestrowani na wsi wg wieku 105 27. Bezrobotni zarejestrowani na wsi wg poziomu wykształcenia 105 28. Bezrobotni zarejestrowani na wsi wg stażu pracy 105 29. Zarejestrowani bezrobotni na wsi wg wieku, wykształcenia i stażu pracy oraz czasu pozostawania bez pracy 106 30. Niepełnosprawni zarejestrowani na koniec 2000 roku i 2001 roku 107 31. Oferty pracy zgłoszone do Powiatowych Urzędów Pracy 108 32. Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu 109 PODSTAWOWE DANE O BEZROBOCIU W WOJEWÓDZTWACH Liczba bezrobotnych według województw na przestrzeni 2000-2001 roku 110 Stopa bezrobocia według województw na przestrzeni 2000-2001 roku 110 Liczba ofert pracy zgłoszonych w 2001 roku według województw 111 K A R T O G R A M Y Stopa bezrobocia w Polsce wg województw 112 Stopa bezrobocia w województwie świętokrzyskim wg powiatów 112 W Y K R E S Y Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD w woj. świętokrzyskim 113 Stan bezrobocia w woj. świętokrzyskim w latach 2000-2001 114 Bezrobocie ludzi młodych (18-24 lata) na tle ogólnej liczby bezrobotnych 115 Pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy na tle ogólnej liczby bezrobotnych 116 Struktura wydatków z Funduszu Pracy na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w 2001 roku 117
UWAGI METODYCZNE 7 1. Od 2000r. sprawozdawczość rynku pracy jest opracowywana w ramach statystyki publicznej, w związku z tym głównym aktem prawnym jest ustawa o statystyce publicznej z dnia 29 czerwca 1995r. (Dz. U. z 1995r. Nr 88, poz. 439) oraz następujące rozporządzenia: o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2001r. zmieniające rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2000 (Dz. U. z dnia 14 sierpnia 2001 Nr 84, poz. 912), o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2001r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2001 (Dz. U. Nr 84, poz. 913). 2. Podstawową jednostką z zakresu sprawozdawczości o rynku pracy są powiatowe urzędy pracy. W przypadku Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach, od stycznia 2000r. sporządzana jest statystyka dla: powiatu grodzkiego Kielce i powiatu kieleckiego. W niniejszym opracowaniu dane statystyczne dotyczące Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach obejmują informacje łącznie z obydwu powiatów: grodzkiego i ziemskiego. 3. Dane o liczbie bezrobotnych obejmują osoby, które są zarejestrowane w urzędach pracy jako bezrobotne, zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 1994r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Tekst jednolity: Dz. U. Nr 6, poz. 56 z 24 stycznia 2001r. z późniejszymi zmianami). 4. Przez Ludność aktywną zawodowo (cywilna siła robocza) należy rozumieć zbiorowość składającą się z osób uznanych według klasyfikacji GUS za pracujące oraz osoby bezrobotne, o których mowa w pkt. 3. 5. Przez Stopę bezrobocia należy rozumieć procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo (według stanu na koniec okresu sprawozdawczego).
8 6. Przez napływ bezrobotnych należy rozumieć liczbę nowo zarejestrowanych bezrobotnych w urzędach pracy w danym okresie sprawozdawczym. 7. Przez odpływ bezrobotnych należy rozumieć liczbę bezrobotnych wyrejestrowanych z urzędów pracy w danym okresie sprawozdawczym. 8. Przez Wskaźnik płynności rynku pracy należy rozumieć wyrażony w procentach stosunek liczby bezrobotnych, którzy podjęli pracę w danym okresie sprawozdawczym, do liczby nowo zarejestrowanych bezrobotnych w tym okresie. 9. Analiza ofert pracy dokonana została na podstawie: - sprawozdania miesięcznego MPiPS-01 o rynku pracy, - załącznika nr 2 Bezrobotni oraz oferty pracy według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy i załącznika nr 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według grup zawodów i specjalności. 10. Od 1 stycznia 2001r. sprawozdawczość statystyczna rynku pracy uwzględnia rozszerzoną definicję bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dot. zakładu pracy na mocy zapisu art. 2 ust. 1 pkt. 20a ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Zgodnie z nową definicją zwolnienia z przyczyn dot. zakładu pracy oznaczają rozwiązanie stosunku pracy (stosunku służbowego) z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych a także wygaśnięcie stosunku pracy w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i nie zaproponowania przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy. Uwaga: Sprawozdawczość statystyczna o rynku pracy do końca 2000r. w zwolnieniach z przyczyn dotyczących zakładu pracy uwzględniała osoby zwolnione na mocy artykułów 1 i 10 Ustawy z dnia 28 grudnia 1989r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 1990r. Nr 4, poz. 19 z późn. zm.) w związku z tym osoby zwolnione w tym trybie na mocy innych aktów prawnych nie były uwzględniane w sprawozdawczości.
1. CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE 1.1. PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA 9 Województwo świętokrzyskie zajmuje powierzchnię 11.672 km 2, co stanowi 3,7% obszaru kraju. Terytorialnie obejmuje 13 powiatów i 1 miasto na prawach powiatu oraz 102 jednostki administracyjne, w tym: 5 gmin miejskich, 24 gminy miejsko - wiejskie i 73 gminy wiejskie. 1.1.1. Ludność Województwo zamieszkuje 1.321,4 tys. osób, tj. 3,4% ludności Polski. Kobiety stanowią 51% ogółu mieszkańców. Na wsi zamieszkuje 54% ludności (w kraju udział ten wynosi - 38,2%). Większość mieszkańców województwa - 60% to osoby w wieku produkcyjnym, natomiast w wieku przedprodukcyjnym znajduje się 23,6% ludności, a w wieku poprodukcyjnym 16,4%. W porównaniu do 1999 roku wzrosła o 13 tys. liczba ludności w wieku produkcyjnym. Znacznie zmniejszyła się liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym (o 16,8 tys. osób). Wzrosła natomiast populacja osób w wieku poprodukcyjnym (o 2,5 tys. osób). Powyższe tendencje potwierdzają prognozy GUS - spadek populacji ludzi w wieku przedprodukcyjnym i wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. 1.1.2. Edukacja W roku 2001/2002 uczy się w: 11 szkołach wyższych - 59,3 tys. studentów, w tym na studiach: dziennych - 18,7 tys. osób, wieczorowych - 1,4 tys. osób, zaocznych - 39,1 tys. osób, 110 liceach ogólnokształcących - 29,2 tys. uczniów ( w tym 24,4 tys. osób w szkołach dla młodzieży i 4,8 tys. osób w szkołach dla dorosłych), 226 gimnazjach - 60,1 tys. uczniów, 493 szkołach technicznych, zawodowych i policealnych - 56,8 tys. uczniów, 730 szkołach podstawowych - 106,9 tys. uczniów.
10 W roku akademickim 1999/2000 szkoły wyższe ukończyło - 9.497 absolwentów, a w roku 2000/2001-9.739 osób. W roku szkolnym 2001/2002 zmniejszyła się liczba uczniów w liceach dla młodzieży o 7,8 tys. osób (tj. o 24,2%) w stosunku do ubiegłego roku i wyniosła 24,4 tys. osób. Zmiana ta spowodowana jest powstaniem gimnazjów, niefunkcjonowaniem klas 8 w szkołach podstawowych i brakiem naboru do klas pierwszych w liceach dla młodzieży. W szkołach zawodowych dla młodzieży i dorosłych uczy się o 14,3 tys. uczniów mniej niż w ubiegłym roku szkolnym. 1.1.3. Podmioty gospodarcze W rejestrze REGON zarejestrowanych było 95,6 tys. podmiotów gospodarki narodowej. Udział sektora prywatnego w ogólnej liczbie podmiotów wynosił 96,1%. W sektorze prywatnym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowiły 84,3%. Z analizy udziału podmiotów gospodarczych wynika, że najliczniej reprezentowana była sekcja: handel i naprawy - 38,4% ogółu zarejestrowanych podmiotów, następnie budownictwo - 11,4%, obsługa nieruchomości i firm - 10,9% oraz przetwórstwo przemysłowe - 9,7%. 1.1.4. Sytuacja gospodarcza Na przestrzeni 2001 roku notowano stopniowy spadek popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powodował osłabienie dynamiki procesów produkcyjno - rynkowych przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych. Nastąpiło obniżenie poziomu produkcji sprzedanej i usług rynkowych. Łączne uzyskane przychody ze sprzedaży towarów i usług w sektorze przedsiębiorstw w nieznacznym stopniu przekroczyły poziom roku poprzedniego. Nieco wyższą sprzedaż osiągnęły tylko firmy prywatne, natomiast jednostki sektora publicznego nie zrealizowały poziomu sprzedaży z 2000 roku. O poziomie sprzedaży zadecydował relatywnie wysoki spadek w podstawowych działalnościach sfery produkcyjnej, tj. w przetwórstwie przemysłowym i robotach budowlano-montażowych. W usługach rynkowych odnotowano niższą niż rok wcześniej sprzedaż m.in. w handlu hurtowym oraz obsłudze nieruchomości i firm.
11 Efekty budownictwa mieszkaniowego zbliżone były do poziomu sprzed roku, zwiększyła się liczba oddanych do użytku mieszkań na sprzedaż i wynajem, mniej przekazano mieszkań w budownictwie spółdzielczym. Niższą w porównaniu do poprzedniego roku sprzedaż zrealizowano w: Obsłudze nieruchomości i firm o 12,5%, Przetwórstwie przemysłowym o 3,2%. Wyższe niż przed rokiem przychody ze sprzedaży odnotowano w: Transporcie, gospodarce magazynowej i łączności o 13,5%, Budownictwie o 13%, Handlu i naprawach o 2,2%. 1.1.5. Prognozy koniunktury gospodarczej w I kwartale 2002 roku. W przemyśle - ponad połowa przedsiębiorstw przewiduje utrzymanie się sytuacji gospodarczej na dotychczasowym poziomie, prawie 30% prognozuje jej poprawę. Niekorzystne są prognozy dotyczące kształtowania się przyszłego popytu, prawie połowa przedsiębiorstw ocenia, że wielkość sprzedaży produkcji utrzyma się na niezmienionym poziomie, około 1/3 spodziewa się spadku. Niepokojącym jest, że ponad 80% przedsiębiorstw wskazuje na utrzymanie się trudnej sytuacji finansowej. Zgodnie z przewidywaniami w firmach nastąpią redukcje zatrudnienia, ale będą niższe niż wcześniej prognozowano. Prognozy przyszłej sytuacji finansowej przedsiębiorstw budowlanych są nadal niekorzystne - ponad połowa firm ocenia, że ulegnie ona dalszemu pogorszeniu. Bariery ograniczające przyszłą działalność to niedostateczny popyt na roboty budowlano - montażowe, silna konkurencja oraz koszty. Zmniejszył się do 50% (w porównaniu do wcześniejszych prognoz - 70%) udział pracodawców deklarujących redukcję zatrudnienia. Pogorszyły się prognozy sytuacji ekonomicznej w badanych firmach handlowych. Ponad połowa firm spodziewa się zmniejszenia wielkości sprzedaży towarów, a 2/5 ocenia, że poziom jej pozostanie bez zmian. Powyższe tendencje wskazują na zmniejszenie przyszłego popytu konsumpcyjnego. W tej sytuacji ponad 2/5 przedsiębiorstw przewiduje dalsze ograniczenie zamówień na towary, a prawie 3/5 dostawców ocenia, że pozostaną one na niezmienionym poziomie. Pomimo, że prawie 70% pracodawców z przedsiębiorstw handlowych nie planuje zwolnień, to jednak co trzeci pracodawca zamierza zredukować zatrudnienie.
12 Poziom przewidywanej redukcji zatrudnienia jest znacznie mniejszy w jednostkach małych (do 9 osób pracujących) niż w dużych przedsiębiorstwach. Barierami ograniczającymi dynamiczny wzrost produkcji, towarów i usług pozostają nadal m.in. niedostateczny popyt rynkowy, konkurencja na rynku, wysokie obciążenia na rzecz budżetu, niekorzystne warunki kredytowe. 1.2. RYNEK PRACY Na przestrzeni 2001 roku sytuacja na rynku pracy uległa pogorszeniu. 1.2.1. Zatrudnienie Redukcje zatrudnienia nasiliły się w obydwu sektorach, zarówno w jednostkach publicznych jak i w firmach prywatnych. Spadek zatrudnienia wystąpił szczególnie w działalności produkcyjnej - przemysł i budownictwo, i usługach rynkowych - handel detaliczny i hurtowy. Wzrost zatrudnienia nastąpił w sekcjach: obsługa nieruchomości i firm, transport, składowanie i łączność. W 2001 roku przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw ukształtowało się na poziomie 122.724 osoby i było o 5,5% niższe niż przed rokiem. W sektorze publicznym pracowało 26.124 osoby - spadek o 11,7%, a w sektorze prywatnym 96.600 osób - spadek o 3,7%. Spadek przeciętnego zatrudnienia zanotowano w sekcjach: górnictwo i kopalnictwo o 13,4%, budownictwo o 12,7%, przetwórstwo przemysłowe o 5,6%, handel i naprawy o 5,2%, a wzrost w sekcjach: obsługa nieruchomości i firm o 2,3%, transport, składowanie i łączność o 0,9%. W wybranych działalnościach przeciętne zatrudnienie na 31.12.2001r. wynosiło w: przetwórstwie przemysłowym - 55.841 osób, budownictwie - 14.202 osoby, w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę - 7.536 osób. Źródło: Urząd Statystyczny w Kielcach Informator o Sytuacji Społeczno- Gospodarczej Województwa Świętokrzyskiego - grudzień 2001r.
13 1.2.2. Bezrobocie Przyspieszenie w ostatnich latach procesu restrukturyzacji i prywatyzacji gospodarki narodowej wywarło niekorzystny wpływ na zjawiska zachodzące na rynku pracy. Spadała liczba pracujących i dynamicznie wzrastało bezrobocie. Wygasały okresy ochronne dla osób zatrudnionych w sprywatyzowanych przedsiębiorstwach. Następowały redukcje zatrudnienia. Młodzież z wyżu demograficznego sukcesywnie wchodziła na rynek pracy. W województwie świętokrzyskim na koniec grudnia 2001 roku zarejestrowanych było 131.129 bezrobotnych czyli o 10,7% więcej niż na koniec 2000 roku. W porównaniu do 1 stycznia 1999r. bezrobocie było wyższe o 54,6%. Bezrobotni pozostający w ewidencji urzędów pracy, to głównie osoby, które wcześniej pracowały ( 72,3% ogółu bezrobotnych). Wzrost bezrobocia odnotowano w okresie I, II i IV kwartału 2001r., natomiast spadek w II kwartale. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na przestrzeni roku znacznie przekraczała poziom roku ubiegłego. Zwiększyła się populacja bezrobotnych: kobiet, zamieszkałych na wsi, pozostających bez pracy ponad 12 miesięcy, bez prawa do zasiłku. Zmniejszyła się ilość ofert pracy. Niższe były środki finansowe urzędów pracy na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w porównaniu do roku 2000.
1.2.3. Bezrobocie w woj. świętokrzyskim w porównaniu z innymi województwami Podstawowe dane liczbowe dot. bezrobocia w latach 2000-2001. GRUDZIEŃ 2000r. GRUDZIEŃ 2001r. Lp. 14 Wyszczególnienie Województwa liczba Poz. województwa liczba poz. 1 POLSKA 2.702.576 POLSKA 3.115.056 świętokrzyskie 118.469 13 świętokrzyskie 131.129 13 Liczba mazowieckie 289.872 1 mazowieckie 346.118 1 bezrobotnych śląskie 259.790 2 śląskie 313.353 2 dolnośląskie 231.653 3 dolnośląskie 267.435 3 łódzkie 208.064 4 wielkopolskie 237.268 4 wielkopolskie 193.326 5 łódzkie 230.631 5 2 POLSKA 15,1 POLSKA 17,4 świętokrzyskie 16,6 6 świętokrzyskie 18,3 7 warmińskomazurskimazurskie 25,8 1 warmińsko- 28,7 1 Stopa lubuskie 21,3 2 lubuskie 24,1 2 bezrobocia zachodniopomorskimorskie 20,8 3 zachodniopo- 24,0 3 kujawskopomorskipomorskie 19,2 4 kujawsko- 21,6 4 dolnośląskie 18,4 5 dolnośląskie 21,1 5 3 POLSKA 1.491.613 POLSKA 1.642.109 świętokrzyskie 62.820 12 świętokrzyskie 67.047 13 Liczba mazowieckie 153.987 1 mazowieckie 175.495 1 bezrobotnych śląskie 150.388 2 śląskie 174.094 2 kobiet dolnośląskie 129.767 3 dolnośląskie 141.470 3 wielkopolskie 111.496 4 wielkopolskie 127.850 4 łódzkie 108.722 5 łódzkie 116.574 5 4 POLSKA 1.180.242 POLSKA 1.328.652 świętokrzyskie 65.319 11 świętokrzyskie 71.466 12 Liczba mazowieckie 132.668 1 mazowieckie 150.199 1 bezrobotnych podkarpackie 117.603 2 podkarpackie 124.401 2 zamieszkałych małopolskie 104.681 3 małopolskie 118.556 3 na wsi wielkopolskie 91.563 4 wielkopolskie 110.519 4 lubelskie 87.423 5 lubelskie 96.342 5 Na koniec grudnia 2001 roku województwo świętokrzyskie zajmowało następujące miejsce w kraju pod względem liczby zarejestrowanych: bezrobotnych ogółem - 13 miejsce, stopy bezrobocia - 7 miejsce, bezrobotnych kobiet - 13 miejsce, bezrobotnych zamieszkałych na wsi - 12 miejsce, bezrobotnych w wieku 18-24 lata - 13 miejsce, bezrobotnych absolwentów - 12 miejsce.
15 Na koniec grudnia 2001r. w kraju zarejestrowanych było 3.115,1 tys. bezrobotnych, tj. o 412,5 tys. osób więcej (o 15,3%) niż na koniec grudnia 2000r. Stopa bezrobocia wynosiła 17,4% i była wyższa o 2,3 punktu procentowego w stosunku do grudnia 2000r. Wzrost bezrobocia na przestrzeni 2001 roku dotyczył wszystkich województw. Największy bezwzględny wzrost bezrobocia zanotowano w województwie: mazowieckim (o 56,2 tys. osób), śląskim (o 53,6 tys. osób), wielkopolskim (o 43,9 tys. osób) i dolnośląskim (o 35,8 tys. osób), a najniższy w: podlaskim ( o 7,2 tys. osób), opolskim (o 9,2 tys. osób) i świętokrzyskim ( o 12,7 tys. osób). Największy wzrost stopy bezrobocia, w analizowanym okresie, odnotowano w województwie: zachodniopomorskim o 3,2 punktu procentowego, pomorskim o 3, warmińsko - mazurskim o 2,9, lubuskim o 2,8, najniższy w: podkarpackim o 1,1, podlaskim o 1,3, świętokrzyskim i lubelskim o 1,7. Świętokrzyskie zajmowało w tym rankingu 14 pozycję zarówno pod względem wzrostu liczby bezrobotnych (o 12,7 tys. osób), jak i stopy bezrobocia (o 1,7 punktu procentowego). Największą ilością ofert pracy w 2001 roku dysponowały województwa: mazowieckie - 53,1 tys. ofert, pomorskie - 43 tys. ofert, wielkopolskie - 40,9 tys. ofert, łódzkie - 38,2 tys. ofert i dolnośląskie - 38,2 tys. ofert. Świętokrzyskie pod względem ilości zgłoszonych ofert pracy uplasowało się na 15 przedostatnim miejscu - 13,4 tys. ofert, przed podlaskim - 12,7 tys. ofert. Porównanie naszego województwa z innymi, potwierdza, że rynek pracy w województwie charakteryzował się pewnym stanem nierównowagi. Zjawisko to wyrażało się znaczną liczbą bezrobotnych, większym napływem do bezrobocia niż odpływem, wysoką stopą bezrobocia (wyższą od średniej krajowej), małą ilością ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców (przedostatnie miejsce w kraju), większymi zwolnieniami z przyczyn dotyczących zakładów pracy.
16 1.3. ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ W województwie na koniec grudnia 2001 roku liczba aktywnych zawodowo (cywilnych) wynosiła 716 tys. osób, co oznaczało 12 miejsce w kraju, z tego: 584,9 tys. pracujących, w tym: - 297,9 tys. pracujących poza rolnictwem indywidualnym, - 287,0 tys. pracujących w rolnictwie indywidualnym, 131,1 tys. bezrobotnych. Podstawowe dane dotyczące liczby ludności, aktywnych zawodowo, pracujących w woj. świętokrzyskim w porównaniu z krajem przedstawiają się następująco: Wyszczególnienie 1. Liczba ludności (30.06.2001r.) z tego: w tys. osób udział % woj. świętokrzyskie kraj woj. świętokrzyskie kraj 1.321,4 38.641,0 100,0 100,0 - wiek przedprodukcyjny 312,4 9.141,0 23,6 23,7 - wiek produkcyjny 792,3 23.787,3 60,0 61,5 - wiek poprodukcyjny 216,7 5.712,7 16,4 14,8 2. Aktywni zawodowo 716,0 17.939,1 54,2 46,4 (31.12. 2001r.) z tego: pracujący 584,9 14.824,1 44,3 38,4 - poza rolnictwem 297,9 10.694,3 22,6 27,7 - w rolnictwie 287,0 4.129,8 21,7 10,7 bezrobotni 131,1 3.115,1 100,0 100,0 z tego: - z prawem do zasiłku 25,2 624,2 19,2 20,0 - bez prawa do zasiłku 105,9 2.490,9 80,8 80,0 3. Stopa bezrobocia x x 18,3 17,4 4. Udział bezrobotnych do pracujących poza rolnictwem indywidualnym x x 44,0 29,1
17 Na koniec grudnia 2001r. zmniejszyła się liczba pracujących zarówno w województwie (o 14 tys. osób, tj. o 2,3%), jak i w kraju (o 524,6 tys. osób, tj. o 3,4%) w porównaniu do grudnia 2000 roku. Jednocześnie wzrosło bezrobocie w województwie o 12,7 tys. osób (o 10,7%), natomiast w kraju o 412,5 tys. osób ( o 15,3%) w stosunku do grudnia 2000 roku. Bezrobotni bez prawa do zasiłku stanowili 80,8% ogółu, w kraju 80%. Udział pracujących w rolnictwie indywidualnym wynosił 49,1% ogółu pracujących w województwie (w kraju 27,9%), poza rolnictwem 50,9% ( w kraju 72,1%). Liczba pracujących w województwie stanowiła 3,9% ogółu pracujących w kraju, poza rolnictwem - 2,8%, a w rolnictwie indywidualnym - 6,9%. 1.4. PRACODAWCY NA RYNKU PRACY Na koniec grudnia 2001 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 95.598 podmiotów gospodarki narodowej. Wśród nich 77.475, to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (81%). Pozostałe - 18.123, to osoby prawne i samodzielne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (19%). Liczba zarejestrowanych podmiotów na koniec grudnia 2001r. zwiększyła się o 6.469, tj. o 7,3% w porównaniu do 2000 roku. Najwyższy wzrost zanotowano w sekcji: Handel i naprawy (o 1.769), Obsługa nieruchomości i firm (o 1.406), Budownictwo (o 714), największy spadek w sekcji: Rolnictwo, łowiectwo i rybołówstwo (o 301).
18 Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON w woj. świętokrzyskim Wyszczególnienie 2000 rok 2001 rok Wzrost / Spadek do 2000r. Udział w % w 2001r. RAZEM 89.129 95.598 6.469 100,0 Rolnictwo, łowiectwo, 3.177 2.876-301 3,0 rybołówstwo Górnictwo i kopalnictwo 63 72 9 0,1 Przetwórstwo przemysłowe 8.960 9.301 341 9,7 Zaopatrywanie w energ. 100 101 1 0,1 elektryczną Budownictwo 10.170 10.884 714 11,4 Handel i naprawy 34.919 36.688 1.769 38,4 Hotele i restauracje 2.303 2.457 154 2,6 Transport, składowanie 6.907 7.296 389 7,6 i łączność Pośrednictwo finansowe 2.726 3.056 330 3,2 Obsługa nieruchomości i firm 8.998 10.404 1.406 10,9 Administracja publiczna 479 1.163 684 1,2 Edukacja 1.836 2.079 243 2,2 Ochrona zdrowia i opieka 3.775 3.953 178 4,1 społeczna Pozostała działalność 4.701 5.259 558 5,5 usługowa Gospodarstwa domowe 15 9-6 - Źródło: Urząd Statystyczny w Kielcach. Największy udział podmiotów w rejestrze REGON posiadały: m. Kielce - 27,5% oraz powiaty: kielecki - 11,1%, ostrowiecki - 9,1%, skarżyski - 7,3%, starachowicki - 7,1%, konecki - 6,3%. Natomiast najmniejszy powiaty: kazimierski - 1,4%, włoszczowski - 2,7%, pińczowski - 2,9% i opatowski - 3,3%. Szczegółowe dane dotyczące podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON przedstawiają Tablice Nr 1 i 2 Aneksu Statystycznego.
19 2. STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA 2.1. POZIOM I STOPA BEZROBOCIA 2.1.1. Zmiany poziomu bezrobocia Od ponad trzech lat sytuacja w województwie świętokrzyskim jak i na polskim rynku pracy ulega systematycznemu pogorszeniu. O ile wg stanu na 1 stycznia 1999r. zarejestrowane były 84.824 osoby, to w końcu grudnia 2001r. poziom rejestrowanego bezrobocia w województwie osiągnął liczbę 131.129 osób. Liczba bezrobotnych na koniec grudnia 2001r. była wyższa o: 12.660 osób, tj. o 10,7% (w kraju 15,3%) w porównaniu do 31 grudnia 2000r., 23.657 osób, tj. o 22,0% (w kraju 32,6%) w stosunku do 31 grudnia 1999r., 46.305 osób, tj. o 54,6% (w kraju 70,1%) do 1 stycznia 1999r. W okresie I kwartału 2001r. bezrobocie systematycznie wzrastało: w styczniu o 5.089 osób, w lutym o 1.848 osób i w marcu o 756 osób. W II kwartale następował spadek bezrobocia: w kwietniu o 904 osoby, w maju o 2.022 osoby, w czerwcu o 475 osób. Kolejne miesiące charakteryzowały się wahaniami poziomu bezrobocia: wzrostem w lipcu o 391 osób i sierpniu o 441 osób, niewielkim spadkiem we wrześniu o 246 osób i październiku o 185 osób oraz ponownym wzrostem w listopadzie o 3.899 osób i w grudniu o 4.068 osób. Dane dotyczące liczby bezrobotnych na koniec 2000 roku oraz w poszczególnych kwartałach 2001 roku przedstawiają się następująco: Kwartał Liczba bezrobotnych na koniec kwartału Wzrost / spadek bezrobocia w liczbach bezwzględnych Dynamika Wzrostu / spadku bezrobocia w % IV 2000 118.469 I 2001 126.162 + 7.693 6,5 II 2001 122.761-3.401-2,7 III 2001 123.347 + 586 0,5 IV 2001 131.129 + 7.782 6,3
2.1.2. Stopa bezrobocia 20 Na koniec grudnia 2001 roku bezrobotni zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy stanowili 18,3% liczby ludności aktywnej zawodowo. Wskaźnik ten był wyższy o 1,7 punktu procentowego w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego. Jednocześnie stopa bezrobocia była o 0,9 punktu wyższa od wskaźnika krajowego, który wyniósł 17,4%. 2.1.3. Podstawowe składniki bilansu bezrobotnych I. Napływ W okresie 12 miesięcy 2001r. zarejestrowano w województwie 92.872 bezrobotnych, w porównaniu do 2000r. napływ zmniejszył się o 1.334 osoby. Wśród nowo rejestrujących: - 34,1% stanowili rejestrujący się po raz pierwszy, tj. 31.673 osoby, (w 2000r. 35,5%, tj. 33.416 osób), - 65,9% powracający do rejestracji po raz drugi i kolejny, tj. 61.199 osób,(w 2000r. 64,5%, tj. 60.790 osób). Jednocześnie z ogółu nowo zarejestrowanych bezrobotnych: - 44.405 osób zamieszkiwało na wsi, tj. 47,8% (48,7% w 2000r.), - 37.413 osób to kobiety, tj. 40,3% (43,2% - - ), - 33.514 osób posiadało prawo do zasiłku, tj. 36,1% (34,3% - - ), - 15.800 osób posiadało status absolwenta, tj. 17,0% (18,1% - - ), - 3.920 osób powróciło po aktywizacji zawodowej (po: pracach interwencyjnych - 912 osób, robotach publicznych - 1.413 osób, szkoleniu 1.595 osób), tj. 4,2% ( 9,6% - - ). Udział rejestrujących się w 2001r. po raz pierwszy, drugi i kolejny w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych wynosił odpowiednio: po raz pierwszy po raz drugi i kolejny w I kwartale - 31,2%, - 68,8%, w II kwartale - 37,5%, - 62,5%, w III kwartale - 40,0%, - 60,0%, w IV kwartale - 28,9%, - 71,1%
21 Wzrost udziału liczby osób rejestrujących się po raz pierwszy w III kwartale spowodowany był wzmożoną rejestracją absolwentów. Z analizy napływu bezrobotnych do powiatowych urzędów pracy w 2001r. wynika, że najwięcej nowo zarejestrowanych zanotowano w PUP: Kielce - 27.126 osób, Ostrowiec Świętokrzyski - 11.476 osób, Starachowice - 9.494 osoby, Końskie - 8.107 osób i Skarżysko - Kamienna - 7.458 osób. Najmniej osób zgłosiło się do rejestracji w PUP: Kazimierza Wielka - 1.450 osób, Pińczów - 2.257 osób. Szczegółowe dane dotyczące nowo zarejestrowanych bezrobotnych w podziale na kwartały oraz wg powiatowych urzędów pracy przedstawiono w Tablicach Nr 6 i 8 Aneksu Statystycznego. II. Odpływ W okresie 12 miesięcy w województwie wyłączono z ewidencji 80.212 bezrobotnych, tj. o 2.997 osób mniej (3,6%) niż w 2000 roku. Główną składową odpływu z bezrobocia jest liczba osób podejmujących pracę. W 2001 roku pracę podjęły 40.283 osoby, czyli 50,2% wyrejestrowanych, (tj. o 2.032 osoby mniej niż w 2000r.) z tego: zatrudnienie niesubsydiowane - 34.359 osób, tj. 42,8% ogółu podejmujących pracę, w tym: praca sezonowa - 2.321 osób, zatrudnienie subsydiowane - 5.924 osoby, tj. 7,4% podejmujących pracę, z tego: - w ramach prac interwencyjnych - 3.111 osób, tj. 3,9% ogółu podejmujących pracę (o 1.730 osób mniej niż w 2000r.), - przy robotach publicznych - 2.181 osób, tj. 2,7% (o 666 osób mniej niż w 2000r.), - z tytułu udzielonej pożyczki - 201 osób, tj. 0,3%, (w tym 169 pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej - spadek o 193 osoby, tj. 49% mniej niż w 2000r.), - inne podjęcia pracy - 431 osób, tj. 0,5%. Spośród bezrobotnych podejmujących pracę - częściej zatrudniani byli mężczyźni (59,6% zatrudnionych). W 2001r. pracę podjęło 2.938 absolwentów, tj. 7,3% ogółu bezrobotnych podejmujących zatrudnienie.
22 Drugą co do wielkości składową odpływu stanowią wyłączeni z powodu niepotwierdzenia gotowości do pracy - 25.694 osoby, tj. 32,1%. Ponadto 14.235 bezrobotnych (17,7%) wyłączonych zostało z powodu: rozpoczęcia szkolenia lub stażu (3.682 osoby, tj. 4,6% wyłączeń), dobrowolnej rezygnacji ze statusu bezrobotnego (3.142 osoby, tj. 3,9%), podjęcia nauki (348 osób, tj. 0,4%), nabycia praw emerytalnych lub rentowych (937 osób, tj. 1,2%), innych przyczyn, nabycia uprawnień do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego, ukończenie 60/65 lat (6.126 osób, tj. 7,6%). Kobiety przeważały wśród podejmujących naukę - 65,2%, dobrowolnie rezygnujących ze statusu bezrobotnego - 61,1% oraz osób rozpoczynających szkolenie lub staż - 60,7%. Były bardziej zdyscyplinowane niż mężczyźni w potwierdzaniu gotowości do pracy i stanowiły zaledwie 35,7% ogółu wyrejestrowanych z tego tytułu. Najwięcej bezrobotnych w 2001r. wyrejestrowano w PUP: Kielce - 22.584 osoby, Ostrowiec Świętokrzyski - 9.544 osoby, Starachowice - 9.183 osoby, Końskie - 7.142 osoby, Skarżysko - Kamienna - 6.280 osób. Natomiast najmniej wyłączono w PUP: Kazimierza Wielka - 1.195 osób i Pińczów - 1.849 osób. Szczegółowe dane na temat bezrobotnych wyrejestrowanych w 2001r. w podziale na kwartały przedstawiono w Tablicach Nr 6 i 8 Aneksu Statystycznego. 2.1.4. Przyczyny wzrostu bezrobocia Do głównych przyczyn wzrostu bezrobocia należy zaliczyć: Spadek tempa rozwoju gospodarczego, który nie sprzyja tworzeniu nowych miejsc pracy (nastąpił spadek liczby zgłoszonych ofert pracy i osób bezrobotnych podejmujących zatrudnienie). Wprowadzane reformy gospodarcze wymuszające restrukturyzację, głównie hutnictwa, przemysłu zbrojeniowego i PKP. Reformy społeczne (restrukturyzacja służby zdrowia, administracji publicznej, zmniejszenie zatrudnienia w oświacie).
23 Wygaszanie pakietów socjalnych, w których zawarte były zobowiązania pracodawcy do kilkuletniej stabilizacji zatrudnienia, towarzyszące procesom prywatyzacji. Czynniki demograficzne - zwiększony napływ na rynek pracy osób młodych kolejnych roczników wyżu demograficznego. Rejestracje osób pragnących poprzez status bezrobotnego uzyskać świadczenia z zakresu służby zdrowia. Zmniejszenie środków z Funduszu Pracy przeznaczonych na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu (szkolenia, prace interwencyjne, roboty publiczne, zatrudnienie absolwentów, pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej), co znacznie ograniczyło urzędom pracy możliwość aktywizowania osób bezrobotnych. 2.1.5. Bezrobocie regionalne: poziom i stopa bezrobocia w powiatach Na przestrzeni 2001r. wzrostowa tendencja bezrobocia wystąpiła we wszystkich powiatach. Największy względny wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w powiatach: - ostrowieckim - 15,6%, tj. o 1.932 osoby, - m. Kielce - 15,2%, tj. o 2.189 osób, - skarżyskim - 13,6%, tj. o 1.178 osób, - kieleckim - 12,1%, tj. o 2.353 osoby. Najniższy względny wzrost bezrobocia wystąpił w: - buskim - 6,6%, tj. o 304 osoby, - kazimierskim - 13,6%, tj. o 255 osób. Szczegółowe dane dotyczące zróżnicowania terytorialnego bezrobotnych przedstawia Tablica Nr 5 Aneksu Statystycznego.
24 Stopa bezrobocia była znacznie zróżnicowana terytorialnie i na koniec 2001r. wahała się w granicach od 9,1% do 26,8%: - najniższa na południu województwa w: wzrost % w porównaniu do 2000r. kazimierskim - 9,1%, ( + 1,0%), buskim - 10,3%, ( + 0,7%), pińczowskim - 12,3%, ( + 1,4%). - najwyższa na północy województwa w: wzrost % w porównaniu do 2000r. skarżyskim - 26,8%, ( + 2,9%), starachowickim - 24,9%, ( + 0,9%), ostrowieckim - 25,8%, ( + 3,1%), koneckim - 25,7%, ( + 1,7%), kieleckim - 21,1% ( + 2,0%). W pozostałych powiatach stopa bezrobocia wyniosła: 19,4% we włoszczowskim, 16,2% w staszowskim, 15,0% w m. Kielce, 14,4% w opatowskim, 14,4% w sandomierskim oraz 14,3% w jędrzejowskim. Stopę bezrobocia: wyższą od stopy wojewódzkiej (18,3%) posiadały powiaty: - skarżyski, starachowicki, ostrowiecki, konecki, kielecki i włoszczowski, niższą zaś powiaty: - kazimierski, buski, pińczowski, jędrzejowski, m. Kielce, opatowski, sandomierski, staszowski. Szczegółowe dane dotyczące stopy bezrobocia w powiatach na koniec 2000r. oraz 2001r. przedstawiono w Tablicy Nr 5 Aneksu Statystycznego.
25 2.2. ZMIANY W STRUKTURZE BEZROBOCIA 2.2.1. Bezrobotni z prawem i bez prawa do zasiłku Prawo do zasiłku na koniec grudnia 2001r. posiadało 25.192 zarejestrowanych bezrobotnych, tj. 19,2% ogółu bezrobotnych (w kraju 20%), co w porównaniu do końca grudnia 2000 roku oznacza spadek udziału o 0,7 punktu procentowego. Udział bezrobotnych posiadających prawo do zasiłku był: - najwyższy w powiatach: strachowickim 26,6%, m. Kielce 23,9%, staszowskim - 23,5%, ostrowieckim - 22,7% i koneckim - 20,5%, - najniższy w powiatach: kazimierskim - 7,3%, opatowskim - 7,6% oraz sandomierskim - 8,7%. Wysoki udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku (powyżej średniej wojewódzkiej - 80,8%) posiadają powiaty: kazimierski - 92,7%, opatowski - 92,4%, sandomierski - 91,3%, jędrzejowski - 90,5%, buski - 89,3%, pińczowski - 88,9% i włoszczowski - 82,1%. W 2001 roku wśród nowo zarejestrowanych bezrobotnych - udział osób rejestrujących się bez prawa do zasiłku wynosił 63,9%, tj. 59.358 osób. Szczegółowe dane na temat bezrobotnych posiadających prawo do zasiłku i bez prawa do zasiłku wg powiatowych urzędów pracy przedstawiają Tablice Nr 10 i 11 Aneksu Statystycznego. 2.2.2. Bezrobotni wg wieku i poziomu wykształcenia I. Wg wieku Bez pracy pozostają najczęściej ludzie młodzi. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w końcu grudnia 2001r. przeważały osoby w wieku 18-24 lata - 39.006 osób, tj. 29,7%. Drugą pod względem liczebności grupę stanowili bezrobotni w wieku 25-34 lata - 37.234 osoby, udział tej populacji wyniósł 28,4%. Łącznie osoby w wieku 18-34 lata stanowiły 58,1% ogółu bezrobotnych. Udział bezrobotnych w wieku 35-44 lata wyniósł 22,7% (29.801 osób), w wieku 45-54 lata - 17,3% (22.632 osoby), 55-59 lat - 1,6% (2.037 osób), 60-64 lata - 0,3% ( 415 osób).
26 Dane dot. wieku bezrobotnych obrazuje poniższa tabela. wiek w latach liczba bezrobotnych udział % bezrobotne kobiety 15 17 4 0,0 2 18 24 39.006 29,7 19.957 25 34 37.234 28,4 20.618 35 44 29.801 22,7 15.381 45 54 22.632 17,3 10.539 55 59 2.037 1,6 550 60 64 415 0,3 Razem 131.129 100,0 67.047 Kobiety przeważały w kategoriach wieku: 25-34 lata (55,4%), 35-44 lata (51,6%) i 18-24 lata (51,2%), zaś mężczyźni: 55-59 lat (73%) i 45-54 lata (53,4%). II. Wg poziomu wykształcenia Najwięcej osób zarejestrowanych jako bezrobotne posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe - 37,6% (49.325 osób) oraz podstawowe i niepełne podstawowe - 26,7% (35.031 osób). Łącznie te dwie grupy stanowią - 64,3% ogółu bezrobotnych. Dane dot. poziomu wykształcenia bezrobotnych obrazuje poniższa tabela. wykształcenie liczba udział bezrobotne bezrobotnych % kobiety wyższe 6.080 4,7 4.074 policealne i średnie zawodowe 31.616 24,1 19.448 ogólnokształcące 9.077 6,9 7.361 zasadnicze zawodowe 49.325 37,6 20.454 podstawowe i niepełne podstawowe 35.031 26,7 15.710 Razem 131.129 100,0 67.047 Świadectwo ukończenia szkół policealnych i średnich zawodowych posiadało 31.616 osób - 24,1% ogółu zarejestrowanych, zaś średnich ogólnokształcących - 9.077 osób - 6,9% ogółu. Dyplomem ukończenia studiów wyższych legitymowało się 6.080 bezrobotnych - 4,7% ogółu. Kobiety przeważały wśród bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym (81,1%), wyższym (67%), policealnym i średnim zawodowym (61,5%). Natomiast mężczyźni, wśród posiadających wykształcenie zasadnicze zawodowe (58,5%) oraz podstawowe i niepełne podstawowe (55,2%).
27 Na koniec grudnia 2001r. poziom bezrobocia był wyższy o 12.660 osób w porównaniu do 2000r., zwiększyła się również liczba bezrobotnych z wykształceniem: - policealnym i średnim zawodowym o 4.302 osoby, tj. 33,9%, - zasadniczym zawodowym o 3.947 osób, tj. 31,2%, - wyższym o 1.987 osób, tj. 15,7%, - podstawowym i niepełnym podstawowym o 1.695 osób, tj. 13,4%, - średnim ogólnokształcącym o 729 osób, tj. 5,8%. Największy wzrost dotyczył bezrobotnych z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym oraz zasadniczym. Szczegółowe dane dotyczące bezrobotnych wg wieku i poziomu wykształcenia zawierają Tablice Nr 12, 13, 15 Aneksu Statystycznego. 2.2.3. Bezrobotni wg stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy I. Wg stażu pracy Wśród bezrobotnych najwięcej osób posiadało krótki staż pracy od 1 do 5 lat - 26.367 osób, tj. 20,1%. Kolejna grupa, to legitymujący się długim stażem pracy od 10 do 20 lat - 20.921 osób, tj. 16%. Bardzo krótko do 1 roku pracowało 18.006 osób, tj. 13,7%, od 5 do 10 lat - 16.841 osób, tj. 12,8% ogółu bezrobotnych. Ponadto 36.268 bezrobotnych, czyli 27,7% nie posiadało stażu pracy. W porównaniu do grudnia 2000 roku zwiększyła się zarówno liczba (o 4.861 osób), jak i udział (o 1,2 punktu) omawianej grupy w populacji bezrobotnych. W kraju udział osób bez stażu pracy był również najwyższy i wyniósł 23,7%.
28 II. Wg czasu pozostawania bez pracy Na koniec 2001 roku przeszło połowa bezrobotnych - 52,5%, czyli 68.891 osób oczekiwało na pracę ponad rok (w kraju 48,3%), z tego: - 41.434 osoby, tj. 31,6 % pozostawało bez pracy powyżej 24 miesięcy, - 27.457 osób, tj. 20,9% pozostawało bez pracy od 12 do 24 miesięcy. Populacja długotrwale bezrobotnych zwiększyła się o 10.395 osób, tj. o 17,8% w porównaniu do stanu na 31.12.2000r. Wśród długotrwale bezrobotnych: - najliczniej reprezentowane były osoby w wieku: 25-34 lat 20.310 osób (29,5%), 35-44 lat 17.317 osób (25,1%), 18-24 lat 16.061 osób (23,3%), - przeważali bezrobotni z wykształceniem: zasadniczym zawodowym 26.072 osoby (37,9%), podstawowym i niepełnym podstawowym 21.416 osób (31,1%), policealnym i średnim zawodowym 14.822 osoby (21,5%). - największy odsetek stanowili bezrobotni: bez stażu pracy 18.018 osób (26,2%), ze stażem pracy od 1 do 5 lat 14.094 osób (20,5%), oraz ze stażem 10-20 lat 11.937 osób (17,3%). Statystyczny bezrobotny pozostający bez pracy dłużej niż rok - to osoba w wieku 25-34 lata, z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub podstawowym i niepełnym podstawowym, bez stażu pracy lub posiadająca krótki staż ( 1-5 lat ). Szczegółowe dane na temat bezrobotnych wg stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy przedstawiono w Tablicach Nr 10, 14 i 15 Aneksu Statystycznego.
29 2.2.4. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy Źródłem informacji o dokonujących się przemianach w gospodarce narodowej oraz kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw jest statystyka rynku pracy, określająca rodzaj działalności ostatniego miejsca pracy bezrobotnego przed zarejestrowaniem, z podziałem na sekcje i sektory własności, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności. Spośród 92.872 osób noworejestrowanych w 2001 roku, co trzecia nigdy nie pracowała (28.759 osób). W grupie tej prawie 55% stanowili absolwenci. Natomiast w grupie bezrobotnych ze stażem pracy liczącej 64.113 osób, największy napływ do bezrobocia miał miejsce z: przetwórstwa przemysłowego - 19,6%, pozostałej działalności usługowej, komunalnej, społecznej i indywidualnej - 15,4%, budownictwa - 13,4%, handlu i napraw - 12,8% oraz administracji publicznej - 8,2%. Łącznie bezrobotni z tych pięciu sekcji stanowili 69,4% ogółu poprzednio pracujących rejestrujących się w urzędach pracy w 2001 roku. W populacji bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2001 roku dominowały osoby, które pracowały przed nabyciem statusu bezrobotnego - 94.861 osób, tj. 72,3% ogółu. W porównaniu do stanu sprzed roku zbiorowość ta wzrosła o 7.799 osób, tj. o 9%, natomiast udział w ogólnej liczbie bezrobotnych zmniejszył się o 1,2 punktu procentowego. Wśród bezrobotnych poprzednio pracujących: 59.619 osób, tj. 62,9% pracowało wcześniej w zakładach sektora prywatnego, 19.742 osoby, tj. 20,8% w zakładach sektora publicznego, 15.500 osób, tj. 16,3% w zakładach o niezidentyfikowanym rodzaju działalności. Większość bezrobotnych pochodziła z sekcji, w których zachodzą najistotniejsze przeobrażenia gospodarcze, tj.: przetwórstwa przemysłowego, handlu i napraw, pozostałej działalności usługowej, komunalnej i indywidualnej, budownictwa, administracji publicznej, ochrony zdrowia i opieki społecznej oraz rolnictwa. Wymienione sekcje z jednej strony generują bezrobocie, ponieważ 74,1% bezrobotnych poprzednio pracujących pracowało w zakładach pracy
30 należących do tych sekcji (w końcu 2000r. - 76,3%), z drugiej tworzą miejsca pracy, ponieważ większość ofert zgłaszanych do urzędów pracy pochodzi od pracodawców prowadzących działalność w obrębie tych sekcji. W okresie 2001 roku z wymienionych sekcji wpłynęło 11.601 ofert pracy (tj. 88,2% ogółu ofert), dla porównania w 2000 roku - 15.859 ofert (85,4% ogółu ofert). Bezrobotni poprzednio pracujący według Polskiej Klasyfikacji Działalności. WYSZCZEGÓLNIENIE Bezrobotni poprzednio pracujący wg stanu na 31.12.2001r. w tym: zwolnieni z przyczyn dot. zakładu pracy Oferty pracy zgłoszone w 2001 roku* Ogółem 94.861 6.939 13.152 w tym sekcje: 70.268 5.451 11.601 - przetwórstwo przemysłowe 19.451 2.839 3.196 - handel i naprawy 13.737 994 1.780 - pozostała działalność usługowa, komunalna, 12.337 560 1.390 społeczna, indywidualna - budownictwo 10.911 523 1.101 - administracja publiczna 8.863 148 3.537 - ochrona zdrowia i opieka 2.531 230 490 społeczna - rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 2.438 157 107 W zestawieniu zastosowano skróty nazw sekcji. *Liczba ofert pracy pomniejszona o oferty z realizacji, których pracodawcy zrezygnowali. Wg sprawozdania miesięcznego MPiPS-01 w 2001 roku zgłoszono 13.398 ofert pracy.
31 2.2.5. Zwolnieni z przyczyn zakładu pracy Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładów pracy na koniec grudnia 2001r. wyniosła 6.939 osób, tj. 5,3% ogółu bezrobotnych. Najwięcej zwolnionych w tym trybie rejestrowało się z przetwórstwa przemysłowego (40,9%), handlu i napraw (14,3%) oraz pozostałej działalności usługowej, komunalnej, społecznej i indywidualnej (8,1%). Na przestrzeni 2001 roku 146 zakładów pracy zwolniło łącznie 6.126 osób, w tym: - 42 zakłady z sektora publicznego, gdzie wypowiedzenia wręczono 2.674 pracownikom, - 104 zakłady z sektora prywatnego, w których umowy o pracę rozwiązano z 3.452 pracownikami. W porównaniu do 2000 roku zwiększyła się zarówno liczba zakładów pracy dokonujących zwolnień (o 44), jak i ilość zwalnianych osób (o 1.793). Zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy w 2001 roku przedstawia poniższe zestawienie: Powiat Liczba zakładów Liczba osób buski 4 103 jędrzejowski 10 479 kazimierski - - m. Kielce 45 1.172 kielecki 14 271 konecki 7 122 opatowski 5 58 ostrowiecki 14 1.933 pińczowski 6 99 sandomierski 1 11 skarżyski 16 600 starachowicki 13 705 staszowski 7 476 włoszczowski 4 97 Razem 146 6.126 2.2.6. Bezrobotni według zawodów i specjalności
32 W 2001 roku odnotowano wzrost liczby bezrobotnych we wszystkich grupach zawodowych. Najwyższy bezwzględny wzrost, podobnie jak w 2000 roku, wystąpił wśród: robotników przemysłowych i rzemieślników - o 4.440 osób oraz techników i innego średniego personelu - o 2.504 osoby. Nasiliło się również zjawisko bezrobocia wśród osób z wyższym wykształceniem. W porównaniu do grudnia 2000 roku zarejestrowanych było o 1.482 bezrobotnych specjalistów więcej, tj. o 33,3% i był to najwyższy procentowy wzrost liczby bezrobotnych w analizowanym okresie. Trudna sytuacja na rynku pracy w znacznym stopniu dotyczy bezrobotnych nie posiadających zawodu. Grupa ta obejmuje przede wszystkim osoby z wykształceniem podstawowym oraz średnim ogólnokształcącym, które po ukończeniu szkoły nie nabyły odpowiednich kwalifikacji zawodowych, bądź nie przepracowały w danym zawodzie co najmniej 1 roku. Na koniec 2001 roku grupa bez zawodu liczyła 27.811 osób, tj. 21,2% ogółu bezrobotnych. W porównaniu do roku poprzedniego oznacza to wzrost o 1.709 osób, tj. o 6,5%. Spośród 103.318 osób z określonym zawodem wykonywanym lub wyuczonym i wskazanym przy rejestracji jako preferowany przy poszukiwaniu pracy najliczniej zarejestrowani byli: referenci ekonomiczni, finansowi, statystyczni sprzedawcy i demonstratorzy mechanicy maszyn i urządzeń przemysłowych i pokrewni mechanicy pojazdów samochodowych ślusarze i pokrewni technicy mechanicy krawcy, kapelusznicy i pokrewni murarze i pokrewni kucharze elektromechanicy i elektromonterzy 7.187 osób, 7.127 osób, 4.488 osób, 4.371 osób, 4.361 osób, 4.287 osób, 3.914 osób, 3.519 osób, 3.012 osób, 2.898 osób.