ogólna II nazwa SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania wstępne (tzw. sekwencyjny system zajęć i egzaminów) Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele Metody dydaktyczne oraz ogólna forma zaliczenia Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Chemii Studia pierwszego stopnia Ogólnoakademicki Stacjonarne Przedmiot obowiązkowy, moduł podstawowy I rok/ii semestr Warunkiem uczestnictwa w przedmiocie Ogólna II jest zaliczenie Ogólna I: 0200-CS1-1CHO w semestrze I. Liczba godzin: 105 Forma prowadzenia zajęć: wykłady 30 godzin, konwersatoria 45 godzin, laboratoria 30 godzin Celem Ogólna II jest pogłębienie wiadomości dotyczących związku elektronowej budowy atomów i cząsteczek z makroskopowymi właściwościami otaczającej materii, nauczenie badawczego spojrzenia na otaczającą materię oraz wyrobienie umiejętności posługiwania się zdobytą już wiedzą, z udziałem ćwiczeń laboratoryjnych. Metody nauczania: - wykład metodą podającą, zakończony egzaminem jako formą zaliczenia ; - konwersatorium z zaliczeniem na ocenę; - laboratorium z końcowym zaliczeniem na ocenę; - konsultacje. Efekty kształcenia i Wiedza 1. Student wyjaśnia podstawowe zasady i teorie w zakresie chemii posługując się terminologią i nomenklaturą chemiczną. 2. Prawidłowo klasyfikuje podstawowe grupy związków nieorganicznych z uwzględnieniem ich budowy molekularnej. Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia K_W01, K_W02 K_W03, K_W05 3. uje podstawowe stany skupienia materii oraz charakteryzuje ich właściwości. K_W03 4. Określa właściwości i reaktywność związków chemicznych. Interpretuje przebieg K_W03, K_W04 reakcji chemicznych oraz ich mechanizmów. 5. Charakteryzuje stany równowag fazowych. K_W01, K_W08 6. Definiuje oraz posługuje się podstawowymi pojęciami z zakresu termodynamiki K_W08 chemicznej. Umiejętności 7. W oparciu o zdobytą wiedzę rozwiązuje typowe problemy chemiczne z zakresu K_U01 podstaw chemii nieorganicznej, fizycznej i organicznej. 8. Posiada umiejętność przeprowadzania prostych reakcji chemicznych. Właściwie zapisuje i bilansuje równania reakcji chemicznych. 9. Prawidłowo posługuje się aparaturą naukową i sprzętem laboratoryjnym podczas wykonywania eksperymentów chemicznych. 10. Stosując podstawowe narzędzia informatyczne do analizy danych eksperymentalnych sporządza sprawozdania z wykonanych ćwiczeń laboratoryjnych. K_U02, K_U03, 11. Samodzielnie uczy się wybranych zagadnień dotyczących chemii ogólnej. K_U08 Kompetencje społeczne K_U04, K_ U05
12.Rozumie konieczność systematycznej pracy nad projektami o charakterze długofalowym 13. Podczas ćwiczeń laboratoryjnych odpowiada za bezpieczeństwo pracy własnej i innych, wykonując różne zadania w trakcie pracy grupowej. 14. Rozumie potrzebę popularno-naukowego przedstawiania laikom wybranych zagadnień chemicznych. K_K04 K_K03, K_K05 K_K07 Punkty ECTS 8 Bilans nakładu pracy studenta ii Wskaźniki ilościowe Ogólny nakład pracy studenta: 200 godz. w tym: udział w zajęciach: 105 godz.; przygotowanie się do zajęć i zaliczeń: 82 godz.; udział w konsultacjach, zaliczeniach: 13 godz. Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii : Liczba godzin Punkty ECTS wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela 118 4,7 o charakterze praktycznym 170 6,8 Data opracowania: 30.09.2013r. Koordynator : dr hab. Joanna Karpińska, prof. UwB
SYLABUS A. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Rok studiów/ semestr ogólna II Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Chemii I rok studia I stopnia, II semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Liczba godzin: 30 Forma prowadzenia zajęć: wykład Prowadzący dr hab. Joanna Karpińska, prof. UwB Treści merytoryczne 1. Związki kompleksowe. Teorie budowy kompleksów, podział kompleksów; trwałość i reaktywność kompleksów; właściwości spektroskopowe: przejścia elektronowe d-d, f-f; z przeniesieniem ładunku CT; przejścia elektronowe w ligandzie; barwa a struktura związku chemicznego: grupy chromoforowe i auksochromowe, przejścia d-d i f-f, przejścia z przeniesieniem ładunku. 2. Elementy termodynamiki chemicznej: pojęcie układu, stanu i funkcji stanu, zmiany energetyczne w trakcie reakcji chemicznych, energia wewnętrzna, entalpia reakcji, I zasada termodynamiki, ciepło reakcji i jego pomiar, prawo Hessa; zmiana entalpii a samorzutność reakcji, zmiana entropii, II i III zasada termodynamiki; warunki samorzutności reakcji; entalpia swobodna; przewidywanie kierunku reakcji samorzutnych. 3. Stany skupienia materii; faza gazowa, model gazu doskonałego; klasyczne prawa stanu gazowego, prawo Avogadro, prawo Daltona; gazy rzeczywiste i równanie van der Waalsa, parametry krytyczne, skraplanie gazów. 4. Właściwości fazy ciekłej, struktura wewnętrzna cieczy: izotropia, anizotropia; ciecze amorficzne i ciekłe kryształy; ciecze nadkrytyczne; właściwości fizyczne roztworów, typy roztworów, entalpia rozpuszczania, rozpuszczalność gazów i cieczy w cieczach; właściwości koligatywne roztworów; ciśnienie osmotyczne, lepkość, napięcie powierzchniowe. 5. Faza stała: ciała amorficzne i krystaliczne, typy komórek elementarnych, typy sieci przestrzennych; typy kryształów, izomorfizm, alotropia i polimorfizm; struktura ciała stałego: symetria kryształów, typy sieci przestrzennych; defekty struktur krystalicznych; wiązania w sieciach przestrzennych kryształów. Promienie atomowe i jonowe; struktura krystaliczna a właściwości pierwiastków i związków chemicznych. 6. Metale i stopy; teoria pasmowa ciała stałego; właściwości elektryczne i magnetyczne ciał stałych. 7. Inne stany materii; plazma: rodzaje, właściwości i zastosowanie. 8. Równowagi międzyfazowe i przemiany fazowe; energia przemian; równowaga fazowa wody i dwutlenku węgla; reguła faz Gibbsa; klasyfikacja układów w stanie równowagi; wykres fazowy odmian alotropowych węgla. 9. Układy koloidalne; klasyfikacja koloidów, otrzymywanie koloidów; piany, emulsje, żele, właściwości fizyczne Efekty kształcenia wraz ze koloidów. 1. Student posługuje się terminologią i nomenklaturą chemiczną.
sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej K_W01, K_W02 2. Klasyfikuje podstawowe grupy związków nieorganicznych z uwzględnieniem ich budowy molekularnej. K_W03, K_W05 3. Omawia typy reakcji chemicznych. K_W03, K_W05 4. uje podstawowe stany skupienia materii oraz scharakteryzuje ich właściwości. K_W03 5. Charakteryzuje stany równowag fazowych. K_W01, K_W08 6. Definiuje oraz posługuje się podstawowymi pojęciami z zakresu termodynamiki chemicznej. K_W08 Weryfikacja wiedzy i umiejętności studenta jest przeprowadzana w formie egzaminu pisemnego. Uzyskanie pozytywnych ocen z konwersatoriów i laboratorium jest warunkiem dopuszczenia studenta do egzaminu pisemnego z. Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie pozytywnej oceny z egzaminu pisemnego. Literatura podstawowa: 1. Jones L., Atkins P. ogólna, WN PWN, Warszawa 2004. 2. Bielański A. Podstawy chemii nieorganicznej, WN PWN, Warszawa 2010. 3. Pajdowski L. ogólna, PWN, Warszawa 1985. Literatura uzupelniająca: 1. Puzanowska-Tarasiewicz H., Tarasiewicz M. związków koordynacyjnych, wyd. II, Wyd. FUW, Białystok 1993. 2. Tarasiewicz M. (red.). Podstawy chemii, Wyd. UwB, Białystok 1998. 3. Cieślak-Golonka M., Starosta J., Wasielewski M. Wstęp do chemii koordynacyjnej, WN PWN Warszawa 2010. 4. Roat-Malone R. M. bionieorganiczna WN PWN Warszawa 2010.
SYLABUS B. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa Podstawy chemii nieorganicznej Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Chemii kierunek Rok studiów/ semestr I rok/ii semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Liczba godzin: 15 Forma prowadzenia zajęć: konwersatorium Prowadzący dr hab. Barbara Starczewska, prof. UwB dr Ludmiła Kuźmicka Treści merytoryczne 1. Ogólna charakterystyka pierwiastków. Klasyfikacja pierwiastków. Pierwiastki niezbędne do życia. Makro i mikroelementy. Pierwiastki toksyczne. Alotropia pierwiastków. Cechy metali. Właściwości fizyczne i chemiczne metali i niemetali. 2. Klasyfikacja związków nieorganicznych. Tlenki, kwasy, wodorotlenki, sole sposoby otrzymywania, właściwości, zastosowanie. Gazy atomowe i cząsteczkowe. 3. Właściwości i zastosowanie wodorków, azotków, borków, węglików i krzemków. 4. Metody otrzymywania, właściwości fizykochemiczne, struktura i zastosowanie pierwiastków bloku s układu okresowego oraz ich związków. 5. Charakterystyka wybranych pierwiastków bloku p i ich związków. 6. Charakterystyka wybranych pierwiastków przejściowych i ich związków. Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej 7. stosowana. Ważne związki nieorganiczne. 1. Student prawidłowo posługuje się nomenklaturą związków nieorganicznych. K_W01, K_W02 2. Wyjaśnia podstawowe pojęcia dotyczące klasyfikacji związków nieorganicznych. K_W01, K_W02, K_W03, K_W05 3. Analizuje zależności pomiędzy budową podstawowych klas związków nieorganicznych, a ich właściwościami chemicznymi. K_U01 4. uje właściwości chemiczne wodorków, tlenków, kwasów, zasad i związków kompleksowych. Prawidłowo zapisuje reakcje chemiczne charakterystyczne dla poszczególnych grup związków.. K_W01, K_W02, K_W03, K_W05 5. 6. W oparciu o zdobytą wiedzę wskazuje obszary zastosowań przemysłowych związków nieorganicznych. Obecność i czynny udział w zajęciach. Zaliczenie pisemnego kolokwium. Literatura podstawowa: 1. Cotton F.A., Wilkinson G., Gaus P.L. Nieorganiczna. Podstawy, PWN, Warszawa 1995. 2. Lee J.D., Zwięzła Nieorganiczna, PWN, Warszawa 1994. 3. Bielański A. Podstawy chemii nieorganicznej, PWN, Warszawa 2002. 4. Puzanowska-Tarasiewicz H., Kuźmicka L., Tarasiewicz M. Wstęp do chemii nieorganicznej, Wyd. UwB, Białystok 2001. Literatura uzupelniająca:
5. Puzanowska-Tarasiewicz H., Tarasiewicz M. Przewodnik do proseminariów z chemii nieorganicznej, Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku 1994. 6. Cox A.P. Krótkie wykłady. nieorganiczna, PWN, Warszawa 2003. 7. Lippard S. J., Berg J.M. Podstawy chemii nieorganicznej, PWN, Warszawa 1998. 8. Górski A. Klasyfikacja pierwiastków chemicznych i związków nieorganicznych, WNT, Warszawa 2003. 9. Molski M. piękna, PWN, Warszawa 2009. 10. Kolditz L. nieorganiczna, PWN, Warszawa 1995.
SYLABUS C. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej ogólna II Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Chemii I rok/ii semestr Liczba godzin: 15 Forma prowadzenia zajęć: konwersatoria dr hab. Zenon Łotowski 1.Podstawy teoretyczne chemii organicznej budowa atomu węgla, pojęcie hybrydyzacji; wiązania chemiczne w związkach organicznych. 2. Węglowodory nazewnictwo i podstawowe właściwości chemiczne. Reakcja podstawienia rodnikowego w alkanach. Addycja do wiązań wielokrotnych. Aromatyczność; reakcje węglowodorów aromatycznych. 3. Chlorowcopochodne węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych; nomenklatura, najważniejsze reakcje (podstawienie, eliminacja), otrzymywanie. 4. Alkohole i etery zasady nazewnictwa, reakcje alkoholi z zasadami. Sposoby otrzymywania. Alkohole wielowodorotlenowe. 5. Związki karbonylowe aldehydy, ketony, kwasy karboksylowe i ich pochodne (estry, amidy, chlorki kwasowe, bezwodniki) nazewnictwo, otrzymywanie, reaktywność. Reakcja estryfikacji. 6. Elementy chemii związków naturalnych właściwości cukrów, tłuszczów i białek. 1. Wyjaśnia podstawowe zasady i teorie w zakresie chemii posługuje się terminologią i nomenklaturą chemiczną. K_W01, K_W02, K_W05 2. uje budowę atomu i cząsteczek oraz powiązuje elektronową budowę molekuł z właściwościami makroskopowymi otaczającej materii. K_W01, K_W02, K_W05 3. Określa właściwości i reaktywność związków chemicznych. Interpretuje przebieg reakcji chemicznych oraz ich mechanizmów. K_W01, K_W02, K_W05 4. Identyfikuje i rozwiązuje problemy chemiczne w oparciu o zdobytą wiedzę. K_U01 5. Uczy się samodzielnie wybranych zagadnień. K_U08 Sposoby weryfikacji efektów kształcenia: zaliczenie pisemne; kolokwium; ocena aktywności w trakcie zajęć. Aby uzyskać zaliczenie konwersatorium należy zaliczyć na co najmniej 60 % kolokwium kończące cykl zajęć z. 1. organiczna dowolny podręcznik z zakresu liceum. 2. B. Bobrański organiczna, wyd. PWN, 1992 r. 3. Nomenklatura zwiazków organicznych, tłum z jęz. ang., wyd. PTChem, 1992 r.
SYLABUS D. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący ogólna II Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Chemii I rok/ii semestr Liczba godzin: 15 Forma prowadzenia zajęć: konwersatoria dr Joanna Kotyńska Treści merytoryczne 1. Przedmiot i znaczenie termodynamiki. Podstawowe pojęcia termodynamiczne. Pierwsza zasada termodynamiki. Efekty cieplne reakcji chemicznych w przemianach izotermicznych, izochorycznych, adiabatycznych i izobarycznych. Prawa termochemiczne - prawo Lavoisiera-Laplace a i prawo Hessa. Entalpia tworzenia, entalpia spalania. Entropia. Entalpia swobodna i przewidywanie kierunków reakcji chemicznej. 2. Reakcje chemiczne i kinetyka chemiczna. Reakcje chemiczne, reakcje proste i złożone. Definicja kinetyki chemicznej; podział reakcji z kinetycznego punktu widzenia. Szybkość reakcji chemicznej, rząd reakcji, cząsteczkowość reakcji. Równania kinetyczne prostych reakcji. Reakcje pierwszego, drugiego i trzeciego rzędu. Okres połowicznej przemiany. Czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznych. Zależność szybkości reakcji od temperatury, parametry Arrheniusa. Kinetyka reakcji złożonych. 3. Zjawiska powierzchniowe. Molekularna struktura warstwy powierzchniowej. Adsorpcja - podstawowe pojęcia: adsorpcja, absorpcja, sorpcja, adsorbent, adsorbat. Adsorpcja fizyczna i chemiczna. Zjawiska powierzchniowe w fazach jednoskładnikowych. Termodynamika fazy powierzchniowej. Ciśnienie pęcherzykowe. Napięcie powierzchniowe czystych cieczy. Napięcie międzyfazowe. Praca adhezji, praca kohezji, kąt zwilżania. 4. Elektrochemia. Podstawowe definicje: elektrochemia, elektroda, półogniwo, ogniwo. Równanie Nernsta. Podział elektrod ze względu na: budowę i zasadę działania, rolę odgrywaną w układzie pomiarowym, przechodzenie ładunku na granicach faz. Szereg napięciowy metali; potencjał standardowy półogniwa. Ogniwa galwaniczne definicja, schemat zapisu ogniw. Siła elektromotoryczna ogniwa; konwencja sztokholmska. Potencjał dyfuzyjny; klucz elektrolityczny. 5. Równowagi fazowe. Podstawowe definicje: faza, granica faz, układ, składnik, składniki niezależne, liczba stopni swobody układu, przemiana fazowa, diagram fazowy. Równowaga pomiędzy fazą ciekłą i gazową. Równowaga pomiędzy fazą stałą a fazą ciekłą i gazową. Wykresy fazowe czystych substancji. Reguła faz Gibbsa. Prężność pary nad roztworem. Prawo Henry ego. Trójkąt stężeń Gibbsa.
Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej 1. Student wyjaśnia podstawowe zasady i teorie dotyczące chemii fizycznej. K_W01 2. Definiuje podstawowe pojęcia związane z termodynamiką, kinetyką chemiczną, zjawiskami powierzchniowymi, elektrochemią oraz równowagami fazowymi. K_W08 3. Rozwiązuje proste zadania rachunkowe oparte na poznanych zagadnieniach obejmujących podstawy chemii fizycznej. K_W09 4. Samodzielnie uczy się wybranych zagadnień dotyczących termodynamiki, kinetyki chemicznej, zjawisk powierzchniowych, elektrochemii oraz równowag fazowych. K_U08 5. Rozumie potrzebę popularno-naukowego przedstawiania laikom wybranych zagadnień powiązanych z chemią fizyczną K_K07. Sposoby weryfikacji: ocena aktywności w trakcie zajęć. Warunkiem zaliczenia konwersatorium jest pisemne kolokwium (zdanie kolokwium na min. 60%). Obecność obowiązkowa na zajęciach. Literatura obowiązkowa: 1. Atkins P.W. 1999. Podstawy chemii fizycznej, PWN, Warszawa. 2. Pigoń K., Ruziewicz Z. 2005. fizyczna t. 1, PWN, Warszawa. 3. Sobczyk L., Kisza A. 1981. fizyczna dla przyrodników, PWN, Warszawa. 4. Drapała T. 1982. fizyczna z zadaniami, PWN, Warszawa-Poznań. 5. Praca zbiorowa pod red. J. Woźnickiej, H. Piekarskiego. 2005. Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Literatura uzupełniająca: 1. Artykuły popularno-naukowe.
SYLABUS E. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa ogólna II Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Chemii kierunek Rok studiów/ semestr I rok/ii semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Liczba godzin: 30 Forma prowadzenia zajęć: laboratoria Prowadzący dr Ludmiła Kuźmicka mgr Ilona Kiszkiel mgr Elżbieta Regulska Treści merytoryczne 1. Jony kompleksowe w roztworach wodnych. Podział, właściwości, nomenklatura, stała trwałości i nietrwałości związków kompleksowych. Związki kompleksowe a sole podwójne. Trwałość i reaktywność związków kompleksowych. Wymiana ligandów w jonie kompleksowym. 2. Roztwory buforowe. Pojemność buforowa i ph buforów. Przykłady zastosowań. 3. Wstęp do miareczkowania alkacymetrycznego. 4. Wytrącanie i rozpuszczanie osadów iloczyn rozpuszczalności. 5. Roztwory koloidowe: metody otrzymywania, budowa miceli, trwałość. Punkt izoelektryczny. 6. Reakcje utleniania i redukcji. Wpływ środowiska na przebieg reakcji redoks. Szereg elektrochemiczny metali. Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej 7. Korozja metali. 1. Wyjaśnia pojęcia z zakresu treści (np. związki kompleksowe, stała trwałości kompleksu, ligandy, bufory, koloidy, micela, punkt izoelektryczny, układ oksydacyjnoredukcyjny, amfoter redox, korozja) oraz prawidłowo określa zależności pomiędzy nimi. K_U01 2. Posiada umiejętność przeprowadzania reakcji chemicznych. Właściwie zapisuje i bilansuje równania (cząsteczkowo i jonowo) reakcji chemicznych. K_U02 3. Przygotowuje roztwory o danym stężeniu prawidłowo posługując się sprzętem laboratoryjnym i aparaturą naukową K_U03. 4. Sporządza sprawozdania z wykonanych ćwiczeń laboratoryjnych. Stosuje metody statystyczne oraz podstawowe narzędzia informatyczne w analizie danych eksperymentalnych. K_U04, K_ U05 5. Samodzielnie przygotowuje się do wykonywanych ćwiczeń laboratoryjnych i wykonuje różne zadania w trakcie pracy grupowej. K_U08, K_K03, K_K05 Sposób weryfikacji: sprawdziany wejściowe, końcowe kolokwium pisemne, sprawozdania z wykonanych doświadczeń, aktywność na zajęciach Warunkiem zaliczenia jest zdanie wszystkich sprawdzianów wejściowych wraz ze złożeniem pisemnych sprawozdań z wykonanych doświadczeń oraz zaliczenie kolokwium podsumowującego, w przewidywanym do tego terminie. Obecność na zajęciach laboratoryjnych jest obowiązkowa. Literatura podstawowa: 1. Jones L., Atkins P. ogólna, PWN, Warszawa 2004.
2. Lipiec T., Szmal Z.S. analityczna z elementami analizy instrumentalnej, PZWL, Warszawa 1996. 3. Bielański A. Podstawy chemii nieorganicznej, PWN, Warszawa 2002. 4. Pajdowski L. ogólna, PWN, Warszawa 1997. 5. Pauling L., Pauling P., PWN, Warszawa 1997. 6. Praca zbiorowa (red. Tarasiewicz M.) Podstawy Chemii, Wyd. UwB, Białystok 1998. 7. Barycka I., Skudlarski K. Podstawy Chemii, Wyd. PWr, Wrocław 2001. 8. Brzyska W. Podstawy chemii, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001. 9. Penkala T. Podstawy chemii ogólnej, PWN, Warszawa 1987. 10. Skudlarski K. Podstawy chemii. Ćwiczenia laboratoryjne, Wyd. PWr., Wrocław 1992. 11. Praca zbiorowa (red. Puzanowska-Tarasiewicz H.) Ćwiczenia laboratoryjne z chemii ogólnej i analitycznej dla biologów, Wyd. UwB, Białystok 1995. Literatura uzupełniająca: 1. Wiśniewski W., Majkowska H. ogólna i nieorganiczna, Wyd. UWM, Olsztyn 2000. 2. Krzysztofik B., Krzechowska M, Chęciński J. Podstawy chemii ogólnej i środowiska przyrodniczego, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2000. 3. Minczewski J., Marczenko Z. analityczna. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, PWN, Warszawa 2004. 4. Sienko M.J., Plane R.A., WNT, Warszawa 2002.. podpis osoby składającej sylabus i zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS 25 30 h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.