WYDZIAŁ PRAWA UwB STUDIA NIESTACJONARNE EUROPEISTYKA II STOPNIA ROK AKAD. 008/009 Przedmiot: Finanse publiczne UE Punkty ECTS: 1 Wykładowca: dr Marcin Tyniewicki Prowadzący ćwiczenia: dr Marcin Tyniewicki, mgr Ewelina Leja Semestr (numer semestru): sem. I i II Liczba godzin: 6 Wykład: 3 Ćwiczenia: 3 Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: Studenci muszą posiadać dobrze gruntowaną wiedzę dotyczącą: 1) teorii finansów publicznych i prawa finansowego; ) systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, w tym charakteru prawnego, roli i funkcji poszczególnych instytucji WE i UE; 3) źródeł i aktów prawnych funkcjonujących w trzech filarach Unii Europejskiej; ) procedur tworzenia prawa wspólnotowego, jego obowiązywania także w stosunku do państw członkowskich; 5) wewnętrznej budowy wspólnotowych aktów prawnych i orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), zasad i miejsce ich publikacji, 6) roli orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w kształtowaniu prawa wspólnotowego. Pożądana będzie również podstawowa znajomość angielskich lub francuskich terminów finansowych. Treści programowe Wykłady 1. Pojęcie i zakres oraz źródła prawa finansowego w systemie prawa Unii Europejskiej 1.1. Cele i zadania oraz charakter prawny Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej jako czynniki wyznaczające rozwiązania finansowe 1.. Dwa zakresy prawa finansowego obowiązującego w Unii Europejskiej. Prawo walutowe oraz Europejski System Banków Centralnych.1. Geneza i ewolucja oraz stan obecny unii gospodarczej i walutowej Euro jako waluta Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich.. Jednolite instytucje prawa walutowego realizujące zasadę swobodę przepływu płatności.3. Europejski System Banków Centralnych.. Europejski Bank Centralny.5. Pozostałe instytucje 3. Finanse Wspólnot Europejskich 3.1. Wydatki Wspólnot Europejskich 3.. Dochody Wspólnot Europejskich 3.3. Wieloletnie programowanie i planowanie finansowe we Wspólnotach Europejskich 3.. Ochrona interesów finansowych Wspólnot Europejskich. Budżet ogólny Wspólnot Europejskich.1. Podstawy prawne.. Pojęcie i zakres oraz charakter prawny budżetu Wspólnot Europejskich.3. Zasady budżetowe.. Procedura budżetowa 5. Fundusze Wspólnoty Europejskiej 5.1. Klasyfikacja funduszy 5.. Fundusze strukturalne 5.3. Fundusz Spójności i pozostałe fundusze niestrukturalne 5.. Fundusze przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych 5.5. Inicjatywy wspólnotowe 5.6. Instrumenty finansowe Liczba godzin 6 6
5.7. Mechanizmy finansowe EOG 6. Wspólnotowe prawo finansów publicznych 6.1. Przedmiot i zakres obowiązywania 6.. System rachunków narodowych i regionalnych Wspólnoty Europejskiej (ESA 95) oraz jego znaczenie dla określenia pojęcia sektora finansów publicznych 6.3. Harmonizacja obliczania produktu krajowego brutto oraz dochodu narodowego brutto 6.. Budżetowe (fiskalne) kryteria konwergencji oraz ich respektowanie w praktyce państw członkowskich Unii Europejskiej 6.5. Przeciwdziałanie nadmiernemu deficytowi budżetowemu oraz zadłużeniu publicznemu państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej według przepisów TWE 7. Wspólnotowe prawo podatkowe 7.1. Idea kontroli i harmonizacji krajowych systemów podatkowych w ramach Wspólnoty Europejskiej (ewolucja zagadnienia) 7.. Harmonizacja opodatkowania pośredniego (stan obowiązujący) 7.3. Harmonizacja opodatkowania bezpośredniego (stan obowiązujący) 7.. Współpraca administracyjna państw członkowskich w sferze podatkowej 8. Prawo jednolitego rynku finansowego Wspólnoty Europejskiej 8.1. Pojęcie jednolitego rynku finansowego oraz jego szczególny reżim prawny 8.. Instytucje kredytowe na jednolitym rynku finansowym 8.3. Nadzór na instytucjami kredytowymi 8.. System gwarancji i odpowiedzialności instytucji kredytowych wobec klientów 8.5. Instytucje finansowe na jednolitym rynku finansowym Ćwiczenia 1. Zagadnienia wprowadzające 1.1. Wskazanie miejsc publikacji źródeł dotyczących prawa finansowego w Unii Europejskiej: strony internetowe, publikacje tradycyjne i elektroniczne 1.. Specyfika pojęć stosowanych we wspólnotowych aktach prawnych z zakresu prawa finansowego i problem ich tłumaczenia na język polski 1.3. Orzecznictwo Europejskiej Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z zakresu prawa finansowego UE: formalny układ wyroków i problem tłumaczenia na język polski. Pojęcie i zakres oraz źródła prawa finansowego w systemie prawa Unii Europejskiej.1. Cele i charakter prawny Wspólnot oraz UE po wejściu w życie Traktatu reformującego. Wpływ Traktatu reformującego na kształt polityki finansowej UE wobec dotychczasowych rozwiązań.. Polityka finansowa UE. Polityka fiskalna a polityka pieniężna.3. Formy koordynacji polityki gospodarczej UE (jednolita polityka, ścisła koordynacja, luźna koordynacja) i ich wpływ na zakresy prawa finansowego.. Zakresy prawa finansowego obowiązującego w UE po wejściu w życie Traktatu reformującego.5. Źródła prawa finansowego w UE: struktura i charakter źródeł prawa finansowego w obecnie obowiązujących Traktatach, Traktacie Konstytucyjnym i Traktacie Lizbońskim 3. Prawo walutowe oraz Europejski System Banków Centralnych 3.1. Unia gospodarcza i walutowa: budżetowe i monetarne kryteria konwergencji, Pakt Stabilności i Wzrostu, prezentacja programów stabilności i zbieżności Paktu 3.. Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Centralny (EBC): zagadnienia wprowadzające (ustrojowa rola banków centralnych, bank centralny a władze publiczne i banki komercyjne), aspekty niezależności ESBC, struktura i funkcje ESBC, ESBC a Eurosystem, stanowienie aktów prawnych przez EBC 3.3. Pozostałe wybrane instytucje: Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Fundusz Inwestycyjny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Finanse Wspólnot Europejskich.1. Wydatki Wspólnot Europejskich: zróżnicowanie źródeł prawa, wydatki w Liczba godzin
wieloletnich ramach finansowych i budżetach rocznych (wzajemne relacje), formy wydatków, specyfika wydatków Wspólnot, statystyka wydatków i orzecznictwo.. Dochody Wspólnot Europejskich: podstawy prawne i koncentracja dochodów w budżecie, stopień debudżetyzacji dochodów Wspólnot, katalog i struktura dochodów budżetu ogólnego Wspólnot, istota systemu zasobów własnych, aspekty systemu zasobów własnych (finansowy, ekonomiczny, prawny), system zasobów własnych w projekcie Traktatu Lizbońskiego, statystyka dochodów Wspólnot Europejskich, dochody Wspólnot w orzecznictwie ETS.3. Wieloletnie programowanie i planowanie finansowe we Wspólnotach Europejskich: specyfika podstaw prawnych wieloletnich ram finansowych (porozumienia międzyinstytucjonalne, wpływ Perspektywy Finansowej (PF) na wspólnotowe akty prawa pochodnego, procedura uchwalania Perspektyw Finansowych i skutki jej braku, modyfikacje PF w trakcie jej obowiązywania (dostosowania PF i jej zmiany), PF a roczny budżet ogólny, wieloletnie programowanie i planowanie finansowe w Traktacie reformującym 5. Budżet ogólny Wspólnot Europejskich 5.1. Pojęcie, forma prawna i charakter prawny budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich w obecnym stanie prawnym, w Traktacie Konstytucyjnym i Traktacie Lizbońskim 5.. Realizacja zasad budżetowych w praktyce i wyjątki od nich 5.3. Prezentacja struktury wewnętrznej budżetu z uwzględnieniem klasyfikacji budżetowej: pozioma i pionowa struktura budżetu 5.. Prezentacja procedury uchwalania budżetu: przygotowanie wstępnego projektu budżetu przez Komisję, uchwalenie projektu budżetu przez Radę, ostateczne przyjęcie budżetu przez Parlament Europejski 5.. Ogłaszanie, wejście w życie oraz czasowy zakres obowiązywania budżetu 6 ogólnego 5.5. Zmiany budżetu ogólnego w trakcie roku budżetowego: przeniesienia (carryovers, transfers, flexibility instrument), budżety korygujące (amending budgets) 5.6. Wykonywanie budżetu ogólnego: budżet ogólny a podstawy prawne jego wykonywania, zasady wykonywania budżetu ogólnego, prezentacja metod wykonywania budżetu ogólnego, podmioty odpowiedzialne za wykonywanie budżetu 5.7. Podział i prezentacja sprawozdań budżetowych 5.8. Prezentacja procedur kontroli budżetu i udzielania absolutorium budżetowego 6. Fundusze Wspólnoty Europejskiej 6.1. Fundusze strukturalne: status prawny funduszy strukturalnych i ich stosunek do rocznego budżetu ogólnego, prezentacja podmiotowej i przedmiotowej struktury wydatków funduszy strukturalnych 6.. Fundusz Spójności: status prawny i jego stosunek do rocznego budżetu ogólnego, prezentacja podmiotowej i przedmiotowej struktury wydatków Funduszu Spójności 6.3. Pozostałe fundusze niestrukturalne: status prawny pozostałych funduszy niestrukturalnych i ich stosunek do rocznego budżetu ogólnego, źródła finansowania pozostałych funduszy niestrukturalnych, prezentacja podmiotowej i przedmiotowej struktury wydatków funduszy niestrukturalnych 6.. Fundusze przedakcesyjne: status prawny funduszy przedakcesyjnych i ich stosunek do rocznego budżetu ogólnego, prezentacja podmiotowej i przedmiotowej struktury wydatków funduszy przedakcesyjnych 6.5. Instrumenty finansowe: status prawny instrumentów finansowych i ich stosunek do rocznego budżetu ogólnego, źródła finansowania instrumentów finansowych, prezentacja podmiotowej i przedmiotowej struktury wydatków instrumentów finansowych 6.6. Mechanizmy finansowe EOG: status prawny mechanizmów finansowych, źródła finansowania mechanizmów finansowych, struktura wydatków mechanizmów finansowych 6.7. Agencje wspólnotowe: podział agencji wspólnotowych i ich status prawny, prezentacja budżetów agencji wykonawczych, prezentacja budżetów wspólnotowych agencji zdecentralizowanych 7. Wspólnotowe prawo finansów publicznych
7.1. Skrócona prezentacja systemu rachunków narodowych i regionalnych Wspólnoty Europejskiej (ESA 95) 7.. Budżetowe kryteria konwergencji 7.3. Procedura nadmiernego deficytu: skuteczność procedury nadmiernego deficytu wobec poszczególnych państw członkowskich, etapy procedury nadmiernego deficytu, doświadczenia związane z funkcjonowaniem procedury nadmiernego deficytu 8. Wspólnotowe prawo podatkowe 8.1. Pojęcie, istota i zakres harmonizacji podatkowej: harmonizacja i jej rodzaje, harmonizacja a ujednolicanie przepisów prawnych, różne zakresy harmonizacji podatkowej i ich uzasadnienie, instrumenty harmonizacji podatkowej i obowiązki ich implementacji przez kraje członkowskie, skutki prawne zaniechania obowiązków implementacyjnych przez państwa członkowskie 8.. Podatek od wartości dodanej: podstawowe zasady harmonizacji podatku od wartości dodanej - elementy konstrukcji 8.3. Podatek akcyzowy: podstawowe zasady harmonizacji podatku akcyzowego elementy konstrukcji podatku 8.. Podatek od gromadzenia kapitału: podstawowe zasady harmonizacji podatku od gromadzenia kapitału 8.5. Harmonizacja opodatkowania bezpośredniego: podstawowe zasady opodatkowania spółek dominujących i zależnych, podstawowe zasady unikania podwójnego opodatkowania przedsiębiorstw powiązanych, podstawowe zasady opodatkowania w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia majątku oraz zamiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich, podstawowe zasady opodatkowania dochodów z oszczędności w postaci odsetek wypłacanych osobom fizycznym, podstawowe zasady opodatkowania odsetek oraz należności licencyjnych spółek powiązanych oraz przegląd orzecznictwa ETS 8.6. Propozycje nowych koncepcji opodatkowania podatkami europejskimi 9. Prawo jednolitego rynku finansowego Wspólnoty Europejskiej 9.1. Podmioty jednolitego rynku finansowego: instytucja kredytowa a instytucja finansowa 9.. Usługi finansowe świadczone na jednolitym rynku: omówienie katalogu usług finansowych, usługi świadczone przez instytucje kredytowe a usługi świadczone przez instytucje finansowe 9.3. Regulacje ostrożnościowe dotyczące jednolitego rynku finansowego 10. Zaliczenie Założenia i cele przedmiotu Głównym celem przedmiotu jest gruntowne zapoznanie studentów z problematyką finansów publicznych w zakresie obowiązujących wspólnotowych regulacji finansowych, funkcjonowania instytucji finansowych na wspólnotowym rynku. Problematyka wykładów i ćwiczeń obejmuje również zagadnienia roli państw członkowskich w całym systemie finansów publicznych UE, w szczególności wykorzystywaniu przez nie środków finansowych przekazywanych dla celów wyrównywania poziomów ich rozwoju, budowy rynku wewnętrznego opartego na zasadach swobody przepływu towarów, usług, pracy i kapitału. Ze względu na szeroko potraktowany zakres przedmiotu, studenci po zakończeniu zajęć powinni się orientować nie tylko w teoretycznych aspektach finansów publicznych UE, ale również wykorzystywać uzyskaną wiedzę w przyszłej pracy zawodowej. Z tych powodów uzyskana wiedza będzie zarówno przydatna w pracy w instytucjach publicznych (krajowych lub unijnych), czy też w sektorze prywatnym np. z zakresu zasad opodatkowania VAT i podatkiem akcyzowym, unikania podwójnego opodatkowania w odniesieniu do podatków bezpośrednich, zasad funkcjonowania, w tym regulacji ostrożnościowych, podmiotów na jednolitym rynku finansowym. Metody dydaktyczne Podczas zajęć wiedza jest przekazywana nie tylko w sposób bierny. Studenci, szczególnie podczas ćwiczeń, są zobowiązywani do samodzielnego wyszukiwania odpowiednich źródeł z danego zakresu (literatury, aktów prawnych, orzecznictwa, danych statystycznych), jak również ich analizy ze zrozumieniem. Na zajęciach wykorzystane są następujące materiały źródłowe: literatura, akty prawne, orzecznictwo, dane statystyczne, publikacje i opracowania elektroniczne wydawane przez instytucje Wspólnotowe i Unii Europejskiej, niejednokrotnie o charakterze wewnętrznym. Prowadzący przyjęli koncepcję, że ćwiczenia mają być uszczegółowieniem i
rozwinięciem wykładów. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Literatura podstawowa: 1) Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Bydgoszcz-Warszawa 008, ) European Commission, European Union public finance, Luxembourg 00, 3) Oręziak L., Finanse Unii Europejskiej, Warszawa 00. Literatura uzupełniająca: 1) Barcz J., Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony, Warszawa 008 ) Bernaś B. (red.), Finanse Unii Europejskiej, Wrocław 005, 3) Bovis Ch., Legal aspects of the European Union s public finances: The budget and the Communities own resources system, The International Lawyer 199, Vol. 8, No. 3, ) Cieślukowski M., Budżet Unii Europejskiej, Poznań 00, 5) European Commission, Financing the European Union. Commission report on the operation of the own resources system, COM(00) 505 final, Volume II, Luxembourg 00, 6) European Commission, Directorate-General Taxation and Customs Union, Tax-based EU own resources: An assessment, Taxation Papers 00, Nr 1, 7) European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, Coordination of economic policies in the EU: a presentation of key features of the main procedures, Euro Papers 00, Nr 5, 8) Głuchowski J., Finanse publiczne w Polsce a polityka fiskalna i monetarna Unii Europejskiej, w: J. Głuchowski (red.), Finanse publiczne, Toruń 005, 9) Osiatyński Jerzy, Finanse publiczne. Ekonomia i polityka, Warszawa 006, 10) Oręziak L., Perspektywa Finansowa 007-013 kierunki ewolucji systemu finansowania Unii Europejskiej, Bank i Kredyt 00, Nr 7, 11) Rutkowska Czernielewska M., Budżet ogólny UE: stan obecny i perspektywy, Warszawa 007, 1) Strasser D., Finance of Europe: the budgetary and financial law of the European Communities, Luxembourg 199, 13) Scheller Hanspeter K., The European Central Bank. History, role and functions, Frankfurt am Main 006, 1) Sulima E. (red.), Obszary integracji europejskiej, Białystok 006, 15) Tyniewicki M., Programowanie budżetowe w Unii Europejskiej, w: Uwarunkowania i bariery w procesie naprawy finansów publicznych (red. Nauk. J. Głuchowski, A. Pomorska, J. Szołno- Koguc), Lublin 007, s. 355. Formy i warunki zaliczenia przedmiotu Podstawowym warunkiem do zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie pozytywnych ocen z dwóch opisowych i testowych kolokwiów. Na końcową ocenę wpływa ponadto stopień aktywności podczas zajęć i obecność. Egzamin odbywa się w formie testowej.