1. Prawo finansowe jako dział prawa i dyscyplina naukowa: geneza i istota prawa finansowego, pojęcie oraz ewolucja zakresu prawa finansowego,

Transkrypt

1 WYDZIAŁ PRAWA UwB STUDIA STACJONARNE PRAWO ROK AKAD. 010/011 Nazwa przedmiotu: Prawo finansowe/prawo Punkty ECTS: 9 finansów Kod przedmiotu: 0700-PD-PFI0 Język przedmiotu: polski Charakterystyka przedmiotu: przedmiot obowiązkowy, kierunkowy, grupa treści kierunkowych Prowadzący wykłady: prof. zw. dr hab. Eugeniusz Ruśkowski Prowadzący ćwiczenia: dr hab. Joanna M. Salachna, dr Paweł J. Lewkowicz, dr Marcin Tyniewicki, mgr Ewelina Leja Prowadzący konwersatoria: - Rok studiów / semestr(numer semestru): sem. III-X Liczba godzin: 90 Wykład: 5 Ćwiczenia: 5 Konwersatoria: - Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: Dla zrozumienia zagadnień wykładu Prawo finansowe studenci powinni posiadać podstawową wiedzę z zakresu teorii prawa, terminologii prawniczej oraz prawa cywilnego i handlowego. Przydatna jest także wiedza z zakresu podstaw prawa i postępowania administracyjnego. Treści programowe Wykłady Część I Finanse publiczne jako przedmiot regulacji prawa finansowego 1. Finanse publiczne jako przedmiot badań naukowych pojęcie, zakres i struktura: pojęcie finansów i ich ewolucja; finanse publiczne a finanse niepubliczne kryteria podziału; funkcje finansów ; zasady ogólne finansów ; zakres i struktura wewnętrzna finansów jako systemu.. Polityka finansowa oraz prawno organizacyjne instrumenty jej realizacji: pojęcie polityki finansowej; cele polityki finansowej oraz warunki jej prawidłowego prowadzenia; rodzaje instrumentów prowadzenia polityki finansowej; prawo finansowe i jego stosowanie jako podstawowy instrument prawno-organizacyjny realizacji polityki.. Planowanie i programowanie finansowe aspekty prawne: pojęcie planowania i programowania finansowego cechy charakterystyczne i powiązania; szczególna rola budżetu państwa i jednostki samorządu terytorialnego jako planu finansowego pojęcie, cechy oraz funkcje budżetu; zasady budżetowe; etapy planowania i uchwalania budżetu państwa i budżetu jednostki samorządu terytorialnego.. Dług publiczny a deficyt: pojęcie długu publicznego i metodologie jego obliczania; dopuszczalne limity długu na szczeblu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego a wymogi Unii Europejskiej; możliwe przyczyny powstawania długu; deficyt istota, przyczyny powstawania i rodzaje; relacje między deficytem budżetowym i deficytem finansów a długiem; zarządzanie długiem publicznym; wielkość długu oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne. 5. Organizacja i administracja finansów : możliwe warianty organizacji finansów ; instrumenty optymalizacji organizacji finansów ; debudżetyzacja i jej przyczyny; decentralizacja finansów istota, przesłanki i warunki konieczne; system administracji finansów pojęcie, funkcje oraz klasyfikacje; charakterystyka najważniejszych organów administracji finansów i ich rola. Część II Prawo finansowe. Część ogólna 1. Prawo finansowe jako dział prawa i dyscyplina naukowa: geneza i istota prawa finansowego, pojęcie oraz ewolucja zakresu prawa finansowego, Liczba godzin

2 współczesne koncepcje prawa finansowego, zasady ogólne prawa finansowego.. Normy prawa finansowego: funkcje prawa finansowego i budowa jego norm, hipoteza, dyspozycja i sankcja normy prawa finansowego zagadnienia szczegółowe.. Źródła prawa finansowego i legislacja finansowa: system źródeł prawa finansowego, znaczenie konstytucji jako źródła prawa finansowego, ustawy i akty niższej rangi, międzynarodowe źródła prawa finansowego, zasady i organizacja tworzenia przepisów prawa finansowego, legislacja finansowa zagadnienia podstawowe (znaczenie przepisów przejściowych, problemy retroakcji i promulgacji przepisów prawa finansowego, celowość i możliwość kodyfikacji, pozakodyfikacyjne metody porządkowania prawa finansowego), kontrola konstytucyjności aktów normatywnych z dziedziny prawa finansowego.. Wykładnia i stosowanie przepisów prawa finansowego: pojęcie, przyczyny, cele i rodzaje wykładni prawa finansowego, wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej (brak autentycznej wykładni prawa finansowego, wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy, interpretacja przepisów dokonywana przez Trybunał Konstytucyjny), wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej, znaczenie doktrynalnej wykładni przepisów prawa finansowego, analogia w prawie finansowym, zakres i formy stosowania prawa finansowego, stosowanie prawa finansowego w toku zarządzania finansami publicznymi, stosowanie prawa finansowego przez organy administracji finansowej oraz organy ochrony prawnej i wymiaru sprawiedliwości. 5. Odpowiedzialność w prawie finansowym: czynniki wyznaczające rodzaj i zakres oraz konstrukcję prawną odpowiedzialności w prawie finansowym, jurysdykcja i postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotów biernych prawa finansowego, jurysdykcja i postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotów czynnych i ich funkcjonariuszy. 6. Finanse publiczne w Unii Europejskiej: geneza i ewolucja oraz stan obecny unii gospodarczej i walutowej; źródła prawa finansowego Unii Europejskich; unijne prawo finansów (przedmiot i zakres obowiązywania, system rachunków narodowych i regionalnych UE, harmonizacja obliczania PKB, nadmierny deficyt budżetowy i przeciwdziałanie jego powstawaniu) Część III Prawo finansowe. Część szczegółowa 1. System budżetowy w państwie: istota i treść Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, klasyfikacja dochodów i wydatków budżetu państwa, budżet środków europejskich, istota i zasady procedury budżetowej, przygotowywanie projektu budżetu państwa, uchwalanie i wykonywanie budżetu, sprawozdawczość budżetowa, system budżetowy jednostek samorządu terytorialnego, system funduszy celowych i innych jednostek sektora finansów.. System dochodów podatkowych w Polsce zagadnienia ogólne: zagadnienia prawne podatków, konstrukcja prawna podatku, zasady i funkcje podatków, podatki przychodowe (charakterystyka ogólna i typy podatków, poszczególne podatki zagadnienia ogólne), podatki konsumpcyjne, podatki dochodowe, podatki przychodowo-dochodowe, podatki majątkowe, zobowiązania i postępowanie podatkowe, odpowiedzialność podatkowa.. System dochodów niepodatkowych: pojęcie i klasyfikacja dochodów niepodatkowych, rodzaje, cła i należności celne, pozostałe dochody niepodatkowe (wpłaty z zysku NBP, opłaty, inne dochody niepodatkowe samorządu terytorialnego).. System wydatków : istota, zakres i rodzaje wydatków, zjawisko stałego wzrostu wydatków, struktura wydatków w Polsce, zagadnienia racjonalizacji wydatków. 5. Kontrola finansów : istota kontroli finansowej, nadzór a kontrola, cel i zadania kontroli finansowej, zasady ogólne kontroli finansowej, przedmiotowy i podmiotowy zakres kontroli finansowej, kryteria kontroli, metody kontroli finansowej (kontrola uprzednia i następna, kontrola faktyczna i dokumentalna, kontrola formalna i merytoryczna, kameralna i wykonywana na miejscu, kontrola pełna i odcinkowa, całkowita, wyrywkowa i reprezentacyjna, kontrola ciągła i doraźna), zasady przygotowywania i wykonywania kontroli, rezultaty (wyniki) kontroli, zasady postępowania pokontrolnego, aktualny system kontroli finansów w Polsce.

3 6. Dyscyplina finansów oraz odpowiedzialność za jej naruszenie: istota dyscypliny finansów i odpowiedzialności za jej naruszenie, katalog czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów, podmioty odpowiedzialne za naruszenie dyscypliny finansów, zasady odpowiedzialności i kary za naruszenie dyscypliny finansów, postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów. 7. System pieniężny, dewizowy i bankowy: istota i funkcje pieniądza, prawne aspekty pieniądza, prawo ustroju i obiegu pieniężnego, międzynarodowy system pieniężny, europejski i polski system pieniężny, system dewizowy w Polsce, system bankowy oraz parabankowy w Polsce, nadzór bankowy w Polsce Ćwiczenia / Konwersatoria 1. Zagadnienia organizacyjne: określenie i specyfika przedmiotu zajęć, stosowane metody prowadzenia ćwiczeń, wymogi co do formy i zasad zaliczeń zrealizowanego materiału zajęć, zasady oceniania, obowiązujące reguły odnośnie obecności na zajęciach oraz przenoszenia się do innych grup ćwiczeniowych. Wprowadzenie do nauki prawa finansowego i finansów. Podstawowe zagadnienia z zakresu finansów i prawa finansowego: pojęcia i istota finansów, gospodarki finansowej, prawa finansowego, polityki finansowej i budżetowej, systemu budżetowego, źródła i działy prawa finansowego, finanse publiczne w Konstytucji RP (ze szczególnym uwzględnieniem rozdziału X). Podmiotowy zakres finansów : struktura sektora finansów, formy organizacyjno prawne jednostek sektora finansów. Środki publiczne: pojęcie i podział środków, katalog środków w ustawie o finansach, pieniądz w sektorze finansów i jego rodzaje 5. Zasady gospodarki finansowej jednostek sektora finansów : zasady ogólne finansów, metody prowadzenia gospodarki finansowej, wady i zalety, gospodarowanie środkami europejskimi, zagadnienie wprowadzania budżetowania zadaniowego w Polsce 6. Prawo budżetowe państwa: definicja, forma i elementy istotne budżetu państwa, charakter prawny budżetu, zasady budżetowe, katalog dochodów budżetowych, rodzaje i przeznaczenie wydatków budżetowych, definicja deficytu i nadwyżki budżetu państwa oraz jego źródła finansowania deficytu budżetowego, planowanie wieloletnie w państwie (Wieloletni Plan Finansowy Państwa), budżet środków europejskich, procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej, wykonywanie ustawy budżetowej i budżetu środków europejskich, sprawozdawczość budżetowa, kontrola i nadzór nad wykonywaniem budżetu państwa, instytucja absolutorium w budżecie państwa 7. Prawo budżetowe jednostek samorządu terytorialnego (JST): pojęcie forma oraz elementy istotne budżetu JST, charakter prawny budżetu JST, zewnętrzna i wewnętrzna struktura budżetu, rodzaje i katalog dochodów budżetu JST, katalog wydatków budżetowych JST, definicja nadwyżki i deficytu budżetowego oraz źródła jego finansowania, planowanie wieloletnie w JST (wieloletnia prognoza finansowa JST), procedura opracowywania i uchwalania uchwały budżetowej JST, wykonywanie uchwały budżetowej JST, sprawozdawczość budżetowa, nadzór i kontrola nad wykonywaniem budżetu, absolutorium w JST (istota, procedura udzielania, konsekwencje polityczne i prawne), regionalne izby obrachunkowe (RIO) w gospodarce finansowej JST (status, cele i funkcje) 8. Deficyt budżetowy i dług publiczny sektora finansów : pojęcie i istota deficytu budżetowego sektora finansów oraz państwowego długu publicznego, deficyt budżetowy a dług publiczny, państwowy dług publiczny (źródła, struktura i zakres), ograniczanie państwowego długu publicznego, zarządzanie państwowym długiem publicznym, podwyżki podatku VAT związane z relacją długu publicznego do PKB 9. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów : pojęcie dyscypliny finansów i odpowiedzialności za jej naruszenie, podmiotowy zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów Liczba godzin 11 9

4 , katalog czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów, zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów, katalog kar za naruszenie dyscypliny finansów, strony i komisje orzekające w postępowaniach o naruszenie dyscypliny finansów, postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów 10. Prawo zamówień : pojęcie i źródła zamówień w Polsce, zasady udzielania zamówienia publicznego, tryby i formy udzielania zamówienia publicznego, skutki i konsekwencje udzielania zamówień. 11. Publiczne prawo bankowe: pojęcie i źródła publicznego prawa bankowego, rola i status prawny banku centralnego, rola i status prawny Narodowego Banku Polskiego (NBP) oraz jego organów, funkcje NBP 1. Finanse publiczne w Unii Europejskiej: wydatki Unii Europejskiej (źródła, rodzaje, formy prawne i struktura wydatków); budżet Unii Europejskiej zagadnienia ogólne (podstawy prawne, pojęcie i zasady budżetowe, procedura, kontrola i sprawozdawczość budżetowa); Fundusze Unii Europejskiej; prawo jednolitego rynku finansowego Unii Europejskiej Założenia i cele przedmiotu Celem zajęć jest przedstawienie w usystematyzowany sposób podstawowej problematyki finansów i prawa finansowego, w tym ich zakresu i szczególnej roli we współczesnym państwie. Studenci zapoznają się nie tylko ze specyficznymi cechami tej gałęzi prawa oraz przedmiotem jego regulacji, ale także z funkcjonowaniem, w świetle obowiązujących regulacji, systemu finansów oraz czynnikami determinującymi jego kształt (takimi np. jak ustrój państwa i określona polityka finansowa, sytuacja gospodarcza, stan decentralizacji). W trakcie zajęć omówione zostaną regulacje prawne normujące zasady prowadzenia publicznej gospodarki finansowej, w tym także odnoszące się do etapów planowania, uchwalania i wykonywania budżetu i planów finansowych jednostek sektora finansów oraz kryteria i formy nadzoru i kontroli finansowej. Słuchacze nauczą się rozumienia siatki pojęciowej prawa finansowego oraz stosowania konstrukcji właściwych prawu finansowemu w praktyce. Poznają także procesy zachodzące w gospodarce finansowej państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Metody dydaktyczne Zajęcia prowadzone są w formie wykładów i ćwiczeń, co determinuje wykorzystywane metody dydaktyczne. Niemniej jednak prelekcja na zajęciach wykładowych zawiera przy kolejno omawianych zagadnieniach wskazanie i omówienie przykładów praktycznych (w tym przewidziane są różne formy ich prezentacji). Odnośnie zajęć prowadzonych w formie ćwiczeń przedstawianie zagadnień w formie prelekcji ograniczone jest do niezbędnego minimum. W założeniu uczestnicy zajęć wstępne przygotowania do zajęć ćwiczeniowych zalecone przez prowadzącego (przeczytanie stosownej literatury, zapoznanie się z treścią regulacji prawnych) odbywają samodzielnie. Na ćwiczeniach studenci przede wszystkim rozpatrują (ustnie lub pisemnie) podawane im przez prowadzącego sytuacje i proponują możliwe warianty rozwiązań (z koniecznością ich argumentacji). Owe studia przypadków poprzedzane są przygotowanym przez prowadzącego wprowadzeniem (m.in. w formie krótkiej prelekcji lub prowadzenia dyskusji pomiędzy studentami) do tematyki będącej przedmiotem zajęć. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Zalecana literatura podstawowa: 1) Ruśkowski E. (red.), System Prawa Finansowego, Tom II, Prawo finansowe sektora finansów, Warszawa 010 ) Salachna J.M. (red.), Budżet i wieloletnia prognoza finansowa jednostek samorządu terytorialnego od projektu do sprawozdania, Gdańsk 010 ) Chojna-Duch E., Litwińczuk H., Prawo finansowe, Warszawa 009 ) Gaudemet P.M., Molinier J., Finanse publiczne, Warszawa 000 5) Gomułowicz A., Małecki J., Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 006 6) Kosikowski C., Ruśkowski E. (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa 008 7) Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Warszawa 008

5 8) Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej i w Polsce, Warszawa 005 9) Kosikowski C., Prawo finansowe. Część ogólna, Warszawa 00 10) Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Finanse publiczne w Polsce, Warszawa 007 Zalecana literatura uzupełniająca: 1) Ruśkowski E., Salachna J. (red.), Nowa ustawa o finansach wraz z ustawą wprowadzającą. Komentarz praktyczny, Gdańsk 010 ) Chojna-Duch E., Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, Warszawa 006 ) Etel L. (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 008 ) Kosikowski C., Prawo finansowe na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 008 5) Kosikowski C., Finacial Law of the European Union, Białystok 008 6) Owsiak S., Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Warszawa 005 Formy i warunki zaliczenia przedmiotu Wykład egzamin pisemny Ćwiczenia zaliczenie na podstawie ocen cząstkowych z kolokwiów oraz aktywności na zajęciach. Zaliczenie ustne lub pisemne.