Autor: Ewa ak TEST PRZED MATUR 2007 PRZYKŁADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII Instrukcja dla zdajcego POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron (zadania 1 27) i barwn map. Ewentualny brak zgło przewodniczcemu zespołu nadzorujcego egzamin. 2. odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. Uywaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie uywaj korektora, a błdne zapisy wyranie przekrel. 5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 6. Podczas egzaminu moesz korzysta z ołówka i gumki (wyłcznie do rysunków), linijki. yczymy powodzenia! Za rozwizanie wszystkich zada mona otrzyma łcznie 60 punktów Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego. 1
Zadanie 1. (2 pkt) Błony retikulum endoplazmatycznego (RE) tworz trójwymiarowy system kanalików i pcherzyków, dziki czemu zwikszona jest powierzchnia wewntrzna komórki, a cytozol podzielony na wiele przedziałów. W zalenoci od budowy retikulum endoplazmatycznego i pełnionej przez nie funkcji dzieli si je na szorstkie i gładkie. Nazwij zaznaczony na rysunku liter A rodzaj RE. Wytłumacz, dlaczego ten rodzaj RE jest dobrze rozwinity w komórkach, których aktywno biochemiczna ukierunkowana jest na syntez białek. Zadanie 2. (2 pkt) Rysunek przedstawia pewn faz I podziału mejotycznego. Podaj nazw zilustrowanej fazy I podziału mejotycznego oraz nazw procesu oznaczonego liter B, który ma miejsce pod koniec tej fazy. 2
Zadanie 3. (3 pkt) Pierwiastki wystpuj w organizmie człowieka w rónej iloci w postaci makro- oraz mikroelementów. W poniszej tabeli zamieszczono objawy niedoboru wybranych pierwiastków w organizmie człowieka. Uzupełnij tabel nazwami pierwiastków oraz grup, do których nale. Lp. 1. 2. 3. Nazwa pierwiastka... Nazwa grupy pierwiastków Objawy niedoboru pierwiastka w organizmie łamliwo koci, choroby zbów, krzywica zwikszenie pobudliwoci nerwowo- -miniowej anemia, osłabienie, arytmia serca, zakłócenie oddychania Zadanie 4. (2 pkt) Fotosyntez przeprowadzaj fotoautotrofy, które maj zdolno włczania dwutlenku wgla we własne zwizki organiczne przy wykorzystaniu energii wietlnej. Równanie ogólne fotosyntezy przedstawia nastpujcy zapis: 6 H 2 O + 6 CO 2 + ENERGIA WIETLNA C 6 H 12 O 6 + 6 O 2 Niektóre fotoautotrofy potrafi przeprowadza ten proces w warunkach beztlenowych, wykorzystujc nie wod, lecz inny zredukowany zwizek nieorganiczny. Zapisz w formie równania przebieg fotosyntezy przeprowadzony przez chemoautotrofy, wiedzc, e wykorzystuj do niego H 2 S zamiast wody.. Zadanie 5. (3 pkt) W korze półkul mózgowych człowieka znajduj si rónego rodzaju orodki nerwowe. Przyporzdkuj odpowiednim płatom nastpujce orodki: dotyku, smaku, słuchowe, wzroku, ruchowe, kojarzeniowe. Płat Orodek........................ 3
Zadanie 6. (3 pkt) W błonie luzowej jzyka znajduj si brodawki smakowe, w których znajduj si kubki smakowe zrónicowane pod wzgldem wraliwoci chemicznej, co umoliwia odbieranie rónych wrae smakowych. Nieograniczona ilo smaków jest zawsze kombinacj czterech smaków podstawowych: słodkiego, kwanego, gorzkiego oraz słonego. Ponisze rysunki ilustruj rozmieszczenie kubków smakowych wraliwych na podstawowe smaki. Wska, który z rysunków A, B, C lub D przedstawia rozmieszczenie kubków smakowych wraliwych na smak słodki, kwany, słony lub gorzki. Zadanie 7. (2 pkt) Jelito grube stanowi ostatni odcinek przewodu pokarmowego. Wikszo rozłoonych substancji pokarmowych zostaje wchłonita z jelita cienkiego do krwi i limfy. W jelicie grubym ju nie zachodz procesy trawienne. Wymie dwie funkcje, które pełni jelito grube w przewodzie pokarmowym człowieka. Zadanie 8. (2 pkt) Zaparcia nale do przykrych dolegliwoci. Przyczyny ich powstawania mog by róne, jednak najczstsz jest nieodpowiednia dieta. Podaj nazw składnika pokarmu, który mógłby zmniejszy takie dolegliwoci. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem. 4
Zadanie 9. (2 pkt) Rysunek przedstawia eski układ rozrodczy człowieka. Podaj nazw narzdu oznaczonego na rysunku liter A oraz napisz, jak pełni rol w rozwoju prenatalnym człowieka.... Zadanie 10. (2 pkt) Podstawow jednostk czynnociow i strukturaln nerki jest nefron, którego budow przedstawia poniszy rysunek. 5
Podaj nazw elementu oznaczonego liter A oraz wymie jedn cech jego budowy zwizan z pełnion funkcj.... Zadanie 11. (2 pkt) Układ oddechowy człowieka tworz drogi oddechowe oraz płuca. Na rysunku przedstawiono niektóre narzdy tworzce drogi oddechowe. Podaj nazw narzdu oznaczonego liter A oraz wymie jedn funkcj pełnion przez niego. 6
Zadanie 12. (2 pkt) Rysunek przedstawia budow zewntrzn korzenia. Wska, która z przedstawionych stref korzeniowych odgrywa główn rol w pobieraniu wody i substancji mineralnych. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem. Zadanie 13. (2 pkt) Bakterie oddychaj zarówno tlenowo, jak i beztlenowo. Oddychanie beztlenowe nazywa si fermentacj i polega na rozkładzie cukrów, którego kocowym produktem moe by kwas mlekowy, etanol, kwas octowy i inne zwizki. Wydziela si równie energia. Poniewa proces ten jest mało wydajny pod wzgldem energetycznym, dlatego wikszo bakterii uywa tlenu czsteczkowego do całkowitego utlenienia cukrowców do dwutlenku wgla i wody. Uzyskuj w ten sposób kilkakrotnie wicej energii ni wydziela si w czasie fermentacji. Na podstawie powyszego tekst zapisz słownie reakcj oddychania tlenowego i beztlenowego. 7
Zadanie 14. (1 pkt) Na podstawie metody Grama bakterie zostały podzielone na dwie grupy Gram-dodatnie (G+) barwi si na niebiesko oraz Gram-ujemne (G ) nie barwi si na niebiesko, ale na czerwono. Wyjanij, od czego zaley opisany sposób barwienia si dwóch grup bakterii, podajc jeden argument. Zadanie 15. (3 pkt) Schemat przedstawia jeden ze sposobów pobierania pokarmu przez protisty heterotroficzne. Podaj nazw tego sposobu pobierania pokarmu oraz wymie dwie cechy charakterystyczne dla niego. 8
Zadanie 16. (2 pkt) Rysunek przedstawia elementy jednej z tkanek rolinnych. Podaj nazw elementu oznaczonego cyfr 1 oraz funkcj przez niego pełnion. Zadanie 17. (2 pkt) Schematy przedstawiaj cykle rozwojowe mchu płonnika oraz narecznicy samczej. 9
Zanalizuj powysze schematy oraz podaj jedn cech rónic te cykle i jedn wspóln.... Zadanie 18. (2 pkt) Schematy przedstawiaj budow pierwotn łodygi oraz budow pierwotn korzenia. Przeanalizuj powysze schematy. Podaj dwie cechy, którymi si róni budowa pierwotna korzenia od budowy pierwotnej łodygi... 10
Zadanie 19. (2 pkt) W woreczku zalkowym rolin okrytonasiennych zachodzi jedyny w wiecie organizmów ywych proces podwójnego zapłodnienia, co zobrazowano na schemacie. Po przeanalizowaniu schematu objanij, na czym polega ten proces. Uwzgldnij obydwa plemniki, jdro diploidalne oraz komórk jajow.... Zadanie 20. (3 pkt) Zanalizuj rysunek, a nastpnie wyjanij, na czym polega replikacja semikonserwatywna. 11
Zadanie 21. (1 pkt) Poniszy zapis przedstawia sekwencj jednej nici DNA o nastpujcej kolejnoci nukleotydów: CCAAATTGGAGAT Napisz sekwencj drugiej komplementarnej nici DNA.... Zadanie 22. (3 pkt) Poniszy schemat przedstawia fragment nici mrna o nastpujcej sekwencji nukleotydów: UCUUCCUCACAG. Podaj, jakie trzy cechy kodu genetycznego moemy odczyta z powyszego zapisu. Wyjanij, co one oznaczaj. UCU seryna UCC seryna UCA seryna CAG glutamina 12
Zadanie 23. (2 pkt) Na schematach A, B przedstawiono modele budowy DNA oraz RNA. Po zanalizowaniu schematów podaj dwie cechy, którymi róni si budowa RNA od DNA. Zadanie 24. (3 pkt) Wykres przedstawia krzywe przeywania motyla i słonia. Krzywe przeywania Wyjcia liczby osobników w % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Wiek 13 krzywa 1 krzywa 2
Wypisz, która z krzywych (1 2), przedstawia krzyw przeywania słonia, a która motyla. Uzasadnij swój wybór, podajc po jednym argumencie. Zadanie 25. (3 pkt) Schemat przedstawia obieg materii w ekosystemie. A B C D Podaj nazwy kolejnych poziomów troficznych biorcych udział w kreniu materii w ekosystemie oznaczonych literami A D.... Zadanie 26. (2 pkt) Schemat przedstawia pewn chorob dziedziczn. 14
Podaj nazw tej choroby dziedzicznej oraz rodzaj mutacji, której jest skutkiem. Zadanie 27. (2 pkt) Czynniki mutagenne mog prowadzi do zakłócenia procesu crossing over lub do pkania chromosomów. Dochodzi wtedy do mutacji chromosomowych strukturalnych. Schemat A, B ilustruj dwie z takich mutacji. Podaj nazwy mutacji chromosomowych przedstawionych na schematach A, B.... 15