RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)166405 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 289448 (22) Data zgłoszenia: 15.03.1991 (51) IntCl6: A01N 37/22 A01N 33/06 (54)Środek chwastobójczy (43) Zgłoszenie ogłoszono: 21.09.1992 BUF 19/92 (73) Uprawniony z patentu: Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawą PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 31.05.1995 WUP 05/95 (72) Twórcy wynalazku: Maria Turos-Biernacka, Wraszawa, PL Edmund Bakuniak, Warszawa, PL Zofia Zimińska, Warszawa, PL (57) Środek chwastobójczy zwłaszcza do zwalczania chwastów w rzepaku zawierający zwykle używane do produkcji form użytkowych rozpuszczalniki, nośniki, wypełniacze i środki pomocnicze, znamienny tym, że jako substancję biologicznie aktywną zawiera mieszaninę 2-chloro-2,6-dietylo- N-metoksymetyloacetanilidu /alachlor/ i 2,6-dinitro-N,N-dipropylo-4-trifluorometyloaniliny /trifluralina/ w proporcji 1-4 części wagowych alachloru do 4-1 części wagowych trifluraliny w łącznej ilości nie więcej niż 60% wagowych środka PL 168405 B1
Środek chwastobójczy Zastrzeżenie patentowe Środek chwastobójczy zwłaszcza do zwalczania chwastów w rzepaku zawierający zwykle używane do produkcji form użytkowych rozpuszczalniki, nośniki, wypełniacze i środki pomocnicze, znamienny tym, że jako substancję biologicznie aktywną zawiera mieszaninę 2-chloro-2,6-dietylo- N-metoksymetyloacetanilidu /alachlor/ i 2,6-dinitro-N,N-dipropylo-4-trifluorometyloaniliny /trifluralina/ w proporcji 1-4 części wagowych alachloru do 4-1 części wagowych trifluraliny w łącznej ilości nie więcej niż 60% wagowych środka. * * * Przedmiotem wynalazku jest środek chwastobójczy do zwalczania chwastów w rzepaku charakteryzujący się zwiększoną aktywnością w stosunku do uciążliwych chwastów dwuliściennych i niektórych gatunków chwastów jednoliściennych występujących w uprawach rzepaku. Środek przeznaczony jest do przedwschodowego stosowania. Znane są środki chwastobójcze stosowane do tego celu takie jak: trifluralina /2,6-dinitro- N,N-dipropylo-4-trifluorometyloanilina/ lub alachlor /2-chloro-2,6-dietylo-N-metoksymetyloacetanilid/. Są one również stosowane przedwschodowo, ale w zalecanych dawkach nie zwalczają lub zwalczają słabo wiele chwastów występujących w rzepaku takich jak np. mak polny, szarłat szorstki, żółtlicę drobnokwiatową, gatunki bardzo często występujące w uprawach rzepaku i obniżające jego plonowanie. Trifluralina do zwalczania szarłatu szorstkiego musi być użyta w dawce powyżej 1000 g/ha i nie zwalcza maku polnego i żółtlicy drobnokwiatowej. Alachlor do zwalczania żółtlicy drobnokwiatowej wymaga zastosowania go w dawce powyżej 2000 g/ha. W dawce tej zwalcza słabo mak polny i szarłat szorstki. Nieoczekiwanie stwierdzono, że mieszanina trifluraliny z alachlorem wykazuje efekt synergistyczny w zwalczaniu takich gatunków chwastów jak: mak polny, szarłat szorstki, żółtlica drobnokwiatowa, jeżeli zostanie zastosowana w proporcji 1-4 alachloru do 4-1 trifluraliny jako substancja aktywna środka chwastobójczego. Przedmiotem wynalazku jest środek chwastobójczy do zwalczania chwastów w rzepaku zawierający jako substancję biologicznie aktywną mieszaninę 2,6-dinitro-N,N-dipropylo-4-trifluorometyloaniliny /trifluralina/ z 2-chloro-2,6-dietylo-N-metoksymetyloacetanilidem /alachlor/ w proporcji 4-1 części wagowych trifluraliny do 1-4 części wagowych alachloru. W skład środka według wynalazku wchodzą obok substancji bilogicznie aktywnych znane nośniki lub rozpuszczalniki oraz inne substancje pomocnicze takie jak: emulgatory, dyspergatory, zwilżacze, środki przyczepne, przeciwpieniące, zagęszczające, środki buforujące, barwniki itp. Jako nośniki stosuje się takie substancje mineralne jak: kaolin, talk, krzemionki, glinokrzemiany, bentonity. Jako rozpuszczalniki stosuje się wodę oraz ciekłe substancje organiczne takie jak: węglowodory alifatyczne i aromatyczne, frakcje ropy naftowej, ketony, dwumetyloformamid, dwumetylosulfotlenek. Jako środki powierzchniowo czynne stosuje się sole kwasów ligninosulfonowych, addukty tlenku etylenu i: alkilofenoli, kwasów tłuszczowych, olejów roślinnych, alkoholi tłuszczowych, amin alifatycznych, pochodnych N-metylotauryny, a także pochodne sorbitu i pentaerytrytu, kopolimery tlenku etylenu i tlenku propylenu, sole kwasów naftalenosulfonowych.
166 405 3 Środek według wynalazku może być wytwarzany i stosowany w postaci roztworów do emulgowania, roztworów do zamgławiania, proszków do zawiesin, proszków do opylania i innych form użytkowych. Stosowanie środka według wynalazku do skutecznego zwalczania uciążliwych chwastów w rzepaku pozwala na obniżenie dawek substancji aktywnych wnoszonych do środowiska naturalnego, co oznacza obniżenie poziomu pozostałości w materiale roślinnym, glebie i pozostałych komponentach środowiska. Środek według wynalazku charakteryzuje się niską toksycznością dla ludzi i zwierząt stałocieplnych i może być stosowany do przedwschodowego zwalczania chwastów w uprawach rzepaku zarówno ozimego jak i jarego. Najbardziej istotnym efektem działania środka według wynalazku jest wysoce skuteczne zwalczanie szarłatu szorstkiego w łącznej dawce 760g/ha, podczas gdy dawki zalecane wynoszą: do stosowania trifluraliny 1000 g/ha, a alachloru 1700 g/ha i efekt zwalczania tego gatunku jest zazwyczaj niezadawalający. W badaniach szklarniowych /tabela I/ stwierdzono, że trifluralina zastosowana w dawce 1040 g/ha skutecznie zwalcza tylko mak polny, natomiast alachlor w dawce 1720 g/ha skutecznie zwalcza zarówno mak polny jak i żółtlicę drobnokwiatową, praktycznie nie działając na szarłat szorstki. Środek według wynalazku zastosowany w proporcji trifluraliny do alachloru jak 1:4 działał wysoce skutecznie na te trzy gatunki chwastów w dawkach 3-4-krotnie niższych w porównaniu z pojedynczo zastosowanymi substancjami czynnymi. Również łączna dawka obu substancji czynnych była znacznie niższa od dawki trifluraliny, a zwłaszcza alachloru. Przykład skutecznego zwalczania szarłatu szorstkiego przy pomocy środka według wynalazku jest dowodem na poszerzenie spektrum zwalczanych gatunków chwastów w rzepaku i odnosi się również do szeregu innych gatunków słabo zwalczanych przy indywidualnym stosowaniu obu herbicydów. Należą tu: tasznik pospolity, gwiazdnica pospolita, rdesty i inne gatunki nagminnie występujące w rzepaku ozimym i jarym. W badaniach polowych potwierdzono wysoką efekty wność działania środka wg wynalazku w zwalczaniu tych gatunków. Skuteczność zwalczania wynosiła 90-100%. Działanie chwastobójcze środka wg wynalazku na ważniejsze TabelaI gatunki chwastów występujących w rzepaku /doświadczenia szklarniowe/. Skala 4 - całkowite zniszczenie; O - brak działania L.p. Preparat Dawka g substancji czynnej/ha Gatunki uciążliwych chwastów w rzepaku żółtlica drobnokwiatowa mak polny szarłat szorstki Rzepak 1 2 3 4 5 6 7 1 Trifluralina 1040 2 4 1 0 2 780 0 2 0 0 3 520 0 0 0 0 4 260 0 0 0 0 5 Alachlor 1720 4 4 1 0 6 1290 2 3 0 0 7 860 0 1 0 0 8 430 0 0 0 0
4 166 405 1 2 3 4 5 6 7 9 Alachlor 600 Trifluralina 160 4 4 4 0 razem 760 10 Alachlor 300 Trifluralina 80 3 2 2 0 razem 380 11 Trifluralina 600 Alachlor 160 3 3 4 0 razem 760 12 Trifluralina 300 Alachlor 80 2 2 3 0 razem 380 13 Alachlor 380 Trifluralina 380 4 3 4 0 razem 760 14 Kontrola 0 0 0 0 Sposób wytwarzania środka według wynalazku ilustrują przykłady podane poniżej. Użyty skrót s.a. oznacza substancję bilogicznie aktywną. Przykład I. Do mieszalnika fluidalnego załadowuje się 46 kg krzemionki syntetycznej, 30 kg alachloru /99,5% s.a./, 18,33 kg trifluraliny /96% s.a./ i zawartość miesza się przez 30 minut. Po tym czasie dodaje się 5,67 kg soli wapniowej kwasów ligninosulfonowych /klutan/, 0,7 kg kopolimeru blokowego tlenku etylenu i tlenku propylenu /Rokopolu 30p 160/, 0,3 kg soli sodowej kwasów alkilonaftalenosulfonowych /Nekalina S/ oraz 29 kg kaolinu i wszystkie składniki miesza się ponownie w ciągu 1 godziny. Następnie mieszaninę poddaje się mieleniu w młynie strumieniowym. Otrzymuje się proszek do sporządzania zawiesin wodnych zawierających 38% wagowych sumy substancji aktywnych użytych w proporcji alachloru do trifluraliny jak 3,75: 1. Przykład II. Do mieszalnika z płaszczem grzejnym dozuje się 53,4 kg ksylenu technicznego, 25,3 kg alachloru /95% s.a/, 8,3 kg trifluraliny /96% s.a./, 8 kg mieszaniny soli wapniowej kwasów alkilobenzenosulfonowych i adduktu tlenku etylenu do oleju rącznikowego /Emulgator P-3/ oraz 5 kg adduktu tlenku etylenu do nonylofenolu /Rokafenol N-6/. Mieszaninę ogrzewa się do temperatury 40 C przy włączonym mieszadle, aż do rozpuszczenia się wszystkich składników. Następnie otrzymany roztwór chłodzi się. Otrzymuje się roztwór emulgujący zawierający 32% sumy substancji aktywnych w stosunku wzajemnym jak 3:1 /alachlor : trifluralina/. Przykład III. Do mieszalnika dodaje się zmielone składniki 30 kg alachloru /99,5% s.a./ i 8,3 kg trifluraliny /95% s.a./ olej parafinowy w ilości 35 kg, ester d-sorbitu i nasyconego kwasu tłuszczowego/rokwin 60/ w ilości 7 kg, 1,7 kg adduktu tlenku etylenu do estru d-sorbitu i kwasu tłuszczowego /Rokwinol 80/ oraz 18 kg wody destylowanej. Mieszaninę ogrzewa się do 35 C i miesza mieszadłem szybkoobrotowym aż do wytworzenia się trwałej emulgo-zawiesiny. Otrzymuje się preparat zawierający 38% wagowych sumy substancji aktywnych użytych w proporcji alachloru do trifluraliny jak 3,75 :1. P r z y k ł a d IV. Do mieszalnika z płaszczem grzejnym dodaje się 50 kg ksylenu technicznego, 8,4 kg cykloheksanonu, 30 kg trifluraliny /98% s.a./, 10 kg alachloru /92% s.a/, 3 kg mieszaniny soli wapniowej kwasów alkilobenzenosulfonowych i adduktu tlenku etylenu do
166 405 5 nonylofenolu o zawartości 8 moli tlenku etylenu w cząsteczce związku /Emulgator P-2/ oraz 5 kg adduktu tlenku etylenu do alkoholu tłuszczowego o zawartości 10 moli tlenku etylenu w cząsteczce związku /Rokanol L-10/. Mieszaninę ogrzewa się do temperatury 40 C przy włączonym mieszadle, aż do rozpuszczenia się wszystkich składników. Następnie otrzymany roztwór chłodzi się. Otrzymuje się roztwór emulgujący zawierający 38,6% sumy substancji aktywnych w stosunku wzajemnym alachloru do trifluraliny jak 1:3,2.
166 405 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz. Cena 1,00 zł.