STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM NA LATA 2010-2030

STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM NA LATA 2010-2030 Departament Transportu i Komunikacji Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Kraków 2011

Strategia wykonana na zlecenie Zarządu Województwa Małopolskiego zgodnie z umową nr I/1445/TK/2013/09 z dnia 24.08.2009 r. Wykonawca: Lineal Sp. z o.o. Lider Konsorcjum University of New Orleans (UNO) NET Engineering S.p.A. Zespół autorski: Adam K. Prokopowicz Krzysztof Link Anna Dąbrowska Joanna Dublewska Jacek Wojciechowicz Krzysztof Rzeszotarski Przemysław Schaefer Janusz Gacka Marian Konopiński Francesca Forestieri Nadzór merytoryczny: Roman Ciepiela, Irena Cebula Redakcja: Iwona Zwierzyk Klimek, Katarzyna Siuda, Paweł Onysyk, Artur Strzelczyk, Robert Such, Mirosław Tomaszewski Projekt okładki: Robert Such Skład i druk: Multigraf

Szanowni Państwo, Mam przyjemność przekazać w Państwa ręce Strategię rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030. Dokument określa wizję, cele i założenia strategiczne dla długookresowego rozwoju systemu transportowego Małopolski. To pierwsze takie opracowanie przygotowane dla regionu przez władze Województwa Małopolskiego. Potrzeba przygotowania i wdrożenia strategii wynika ze zwiększającej się roli i znaczenia transportu dla rozwoju gospodarczego i kulturowego regionów Polski i Europy. Stan systemu transportowego coraz częściej stanowi istotne ograniczenie dla szybkiego wzrostu gospodarczego. Jest to szczególnie widoczne w ostatnich dziesięcioleciach, kiedy nastąpił dalszy międzyregionalny i międzynarodowy podział pracy, a w konsekwencji uzależnienie efektywności produkcji od jakości powiązań położonych często daleko od siebie zakładów czy przedsiębiorstw. Rozwój efektywnego i zrównoważonego systemu transportowego jest jednym z głównych celów polityki Unii Europejskiej, wyrażonym w wielu dokumentach strategicznych obejmujących okres do 2030 roku. Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej jest również trzecim obszarem nowo przyjętej strategii rozwoju województwa na lata 2011-2020. Prezentowany dokument jest doszczegółowieniem tego obszaru. Zachęcam Państwa serdecznie do lektury. Z poważaniem, Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego

Spis treści 1. Wprowadzenie 9 1.1. Przesłanki przygotowania Strategii 10 1.2. Generalne założenia dla Strategii 12 1.3. Zasady opracowania Strategii 12 2. Dotychczasowe kierunki rozwoju systemu transportowego Małopolski wynikające z dokumentów strategicznych 14 2.1. Kierunki rozwoju transportu wynikające z dokumentów strategicznych Unii Europejskiej 14 2.2. Kierunki rozwoju transportu wynikające z krajowych dokumentów strategicznych 15 2.3. Kierunki rozwoju transportu wynikające ze strategii i planów rozwoju Małopolski 17 3. Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Województwa Małopolskiego 19 3.1. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze 19 3.2. Uwarunkowania wynikające ze stanu wyjściowego infrastruktury transportowej 20 3.2.1. Transport drogowy 20 3.2.2. Transport kolejowy 24 3.2.3. Transport lotniczy 27 3.2.4. Transport wodny śródlądowy 29 3.3. Uwarunkowania wynikające z oceny obecnego popytu i podaży 31 3.4. Uwarunkowania systemu zarządzania transportem 32 4. Analiza regionalna województwa małopolskiego 34 4.1. Podział województwa na subregiony do celów planistycznych 34 4.2. Regionalizacja transportowa województwa małopolskiego 34 4.3. Wnioski z regionalizacji transportowej 35 5. Analiza SWOT dla systemu transportowego Małopolski 39 6. Wizja systemu transportowego Małopolski 42 7. Cele rozwoju transportu Województwa Małopolskiego w okresie 2010-2030 43 7.1. Cele Strategii 43 7.2. Rodzaje celów 43 7.3. Cele rozwoju poszczególnych gałęzi transportu Małopolski do roku 2030 43 7.3.1. Transport drogowy 43 7.3.2. Transport kolejowy 46 7.3.3. Transport lotniczy 48 7.3.4. Transport wodny śródlądowy 48 7.3.5. Transport publiczny 49 7.4. Międzygałęziowe cele rozwoju systemu transportowego 49 8. Założenia strategiczne rozwoju transportu w okresie 2010 2030 52 8.1. Projekty kluczowe i uzupełniające 52 8.2. Podstawowe elementy systemu transportowego 52

8.3. Docelowy kształt drogowego systemu transportowego 53 8.3.1. Połączenia drogowe czterech kluczowych węzłów transportowych 56 8.3.2. Połączenia drogowe z przyległymi województwami 57 8.3.3. Rozproszenie ruchu drogowego w obszarze tatrzańskim 58 8.3.4. Budowa obwodnic 58 8.3.5. Zapewnienie dostępu do stref aktywności gospodarczej. 59 8.3.6. Usprawnienie drogowych powiązań trans-granicznych 59 8.3.7. Nowe strategiczne połączenia drogowe 59 8.4. Docelowy kształt systemu połączeń kolejowych 60 8.5. Docelowy kształt systemu transportu lotniczego. 61 8.6. Docelowy kształt systemu transportu wodnego śródlądowego 62 8.7. Powiązania multimodalne 62 8.7.1. Potoki towarowe a rozwój przewozów multimodalnych 63 8.7.2. Planowany rozwój terminali intermodalnych na terenie województwa małopolskiego. 63 8.7.3. Potencjał i perspektywy rozwojowe platformy multimodalnej w aglomeracji krakowskiej 65 8.8. Transportowe powiązania międzynarodowe województwa małopolskiego 66 9. Podstawowe założenia planu rzeczowego rozwoju infrastruktury transportowej 68 9.1. Założenia planu rzeczowego rozwoju transportu drogowego w okresie 2010-2030 68 9.2. Założenia planu rzeczowego rozwoju transportu kolejowego w okresie 2010-2030 74 9.3. Założenia planu rzeczowego rozwoju transportu lotniczego w okresie 2010-2030 78 9.4. Założenia planu rzeczowego rozwoju transportu wodnego śródlądowego w okresie 2010-2030 79 10. Podstawowe założenia planu inwestycyjnego i finansowego 81 10.1. Źródła finansowania inwestycji 81 10.2. Założenia planu inwestycyjnego 82 10.3. Założenia planu finansowego Strategii 83 11. Ocena realizacji celów Strategii i podsumowanie założonych rezultatów wdrożenia Strategii 84 11.1. Ocena rezultatów wykonania planu inwestycyjnego 84 11.1.1. Transport drogowy 84 11.1.2. Transport kolejowy 108 11.1.3. Transport lotniczy 123 11.1.4. Transport wodny śródlądowy 130 11.2. Ocena rezultatów wykonania planu rzeczowego 130 12. Opis mierników osiągnięcia celów Strategii 131 Załącznik 1: Plan wdrożeniowy 133 Załącznik 2: Plan rozpowszechniania 136 Załącznik 3: Plan rzeczowy 139 Załącznik 4: Plan inwestycyjny 147 Załącznik 5: Podsumowanie oceny oddziaływania na środowisko 154

Spis map Mapa 1: Wykorzystanie przepustowości dróg, rok 2010 22 Mapa 2: Docelowy kształt systemu transportowego Małopolski 55 Mapa 3: Kluczowe inwestycje drogowe w okresie 2010-2030 73 Mapa 4: Kluczowe inwestycje kolejowe 2010-2030 77 Mapa 5: Prognoza SDR, rok 2015, wariant referencyjny 87 Mapa 6: Prognoza SDR, rok 2015, wariant inwestycyjny 88 Mapa 7: Prognoza wykorzystania przepustowości, rok 2015, wariant referencyjny 89 Mapa 8: Prognoza wykorzystania przepustowości, rok 2015, wariant inwestycyjny 90 Mapa 9: Prognoza czasu dojazdu z Krakowa, rok 2015, wariant referencyjny 91 Mapa 10: Prognoza czasu dojazdu z Krakowa, rok 2015, wariant inwestycyjny 92 Mapa 11: Prognoza SDR, rok 2020, wariant referencyjny 95 Mapa 12: Prognoza SDR, rok 2020, wariant inwestycyjny 96 Mapa 13: Prognoza wykorzystania przepustowości, rok 2020, wariant referencyjny 97 Mapa 14: Prognoza wykorzystania przepustowości, rok 2020, wariant inwestycyjny 98 Mapa 15: Prognoza czasu dojazdu z Krakowa, rok 2020, wariant referencyjny 99 Mapa 16: Prognoza czasu dojazdu z Krakowa, rok 2020, wariant inwestycyjny 100 Mapa 17: Prognoza SDR, rok 2030, wariant referencyjny 102 Mapa 18: Prognoza SDR, rok 2030, wariant inwestycyjny 103 Mapa 19: Prognoza wykorzystania przepustowości, rok 2030, wariant referencyjny 104 Mapa 20: Prognoza wykorzystania przepustowości, rok 2030, wariant inwestycyjny 105 Mapa 21: Prognoza czasu dojazdu z Krakowa, rok 2030, wariant referencyjny 106 Mapa 22: Prognoza czasu dojazdu z Krakowa, rok 2030, wariant inwestycyjny 107 Mapa 23: Prognoza dystrybucji popytu, rok 2015, wariant referencyjny 111 Mapa 24: Prognoza dystrybucji popytu, rok 2015, wariant inwestycyjny 112 Mapa 25: Prognoza czasu przejazdu z Krakowa, rok 2015, wariant referencyjny 113 Mapa 26: Prognoza czasu przejazdu z Krakowa, rok 2015, wariant inwestycyjny 114 Mapa 27: Prognoza dystrybucji popytu, rok 2020, wariant inwestycyjny 117 Mapa 28: Prognoza czasu przejazdu z Krakowa, rok 2020, wariant inwestycyjny 118 Mapa 29: Prognoza dystrybucji popytu, rok 2030, wariant inwestycyjny 121 Mapa 30: Prognoza czasu przejazdu z Krakowa, rok 2030, wariant inwestycyjny 122 Mapa 31: Obszar ciążenia MPL Balice wg stanu dostępności komunikacyjnej na rok 2009 125 Mapa 32: Obszar ciążenia MPL Balice dla podróży do Niemiec wg stanu dostępności komunikacyjnej na rok 2009 125 Mapa 33: Obszary konkurencji MPL Balice i MPL Katowice wg stanu dostępności komunikacyjnej na rok 2009 126 Mapa 34: Obszar ciążenia MPL Balice prognoza na rok 2015 127 Mapa 35: Obszar ciążenia MPL Balice dla podróży do Ameryki Północnej wg stanu dostępności komunikacyjnej na rok 2009 129

1. Wprowadzenie Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 jest dokumentem określającym wizję, cele i założenia strategiczne dla długookresowego rozwoju systemu transportowego Małopolski. Jest to pierwszy taki dokument przygotowany dla regionu przez władze Województwa Małopolskiego. Potrzeba przygotowania i wdrożenia strategii wynika ze zwiększającej się roli i znaczenia transportu dla rozwoju gospodarczego i kulturowego regionów Polski i Europy, w tym oczywiście Małopolski. Stan systemu transportowego coraz częściej stanowi istotne ograniczenie dla szybkiego wzrostu gospodarczego. Jest to szczególnie widoczne w ostatnich dziesięcioleciach, kiedy nastąpił dalszy międzyregionalny i międzynarodowy podział pracy i uzależnienie efektywności produkcji od jakości powiązań często daleko położonych od siebie zakładów czy przedsiębiorstw. Szybkiemu rozwojowi podlegają systemy logistyczne i międzygałęziowe powiązania transportowe. Stan powiązań transportowych wpływa na warunki życia społeczeństwa, kierunki i możliwości rozwoju obszarów metropolitalnych, środowisko naturalne. Rozwój efektywnego i zrównoważonego systemu transportowego jest jednym z głównych celów polityki Unii Europejskiej, wyrażonym w wielu dokumentach strategicznych obejmujących okres do 2030 roku. W ostatnim okresie przygotowano lub rozpoczęto przygotowanie kilku strategicznie ważnych dokumentów określających wieloletnie założenia rozwoju społeczno-gospodarczego Małopolski. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 została przygotowana w wyniku kompleksowych prac, prowadzonych przez Zarząd Województwa Małopolskiego, z udziałem Radnych Województwa Małopolskiego oraz ekspertów uczestniczących w pracach Zespołu ds. aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020 roku. Jest ona podstawowym dokumentem samorządu określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni regionalnej. Mając na uwadze zobowiązania wynikające z ustawy o samorządzie podstawowa odpowiedzialność samorządu w tworzeniu i realizacji strategii rozwoju województwa koncentruje się na kształtowaniu szeroko rozumianej świadomości obywatelskiej i kulturowej, nowoczesnym rozwoju gospodarczym, a także zrównoważonym gospodarowaniu środowiskiem i przestrzenią. Zadania samorządu w zakresie transportu stanowią jedne z najbardziej istotnych zadań, od których wykonania zależeć będzie osiągnięcie wielu celów Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 uwzględnia cele dokumentów strategicznych, obowiązujących na poziomie europejskim i krajowym, tj. Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020 oraz Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie. Ponadto dokument uwzględnia aktualne wyniki prac nad pakietem krajowych dokumentów strategicznych, obejmującym Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030, Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030, Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2020 oraz zintegrowane, krajowe strategie rozwoju o charakterze sektorowym. W nawiązaniu i w związku ze Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 prowadzone są obecnie prace nad aktualizacją Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego z 2003 roku. W każdym z powyższych dokumentów znajdują się zadania dotyczące systemu transportowego województwa. Zadania te zostały uwzględnione w Strategii rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030. Aktualnie system transportowy Polski jest znacznie słabiej rozwinięty niż w wielu krajach Unii Europejskiej, co ogranicza konkurencyjność polskiej gospodarki i jej atrakcyjność dla turystyki. Jest to szczególnie wyraźnie widoczne w Małopolsce. Dlatego skoordynowany i efektywny rozwój systemu transportowego województwa małopolskiego stał się jednym z kluczowych obszarów dalszego 9

rozwoju regionu i głównym zadaniem dla samorządu województwa. W tej sytuacji przygotowanie Strategii rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 nie było już kwestią wyboru, ale stało się koniecznością. Dokument ten powstał w wyniku prawie dwóch lat pracy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, zespołu ekspertów krajowych i zagranicznych. Przeprowadzono także pogłębione konsultacje społeczne w każdym subregionie Małopolski, a każdy obywatel miał możliwość zgłosić swoje uwagi do założeń strategii transportowej wykorzystując specjalna stronę internetową. Projekty Strategii rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 były również przedmiotem dyskusji Zarządu Województwa, oraz spotkań z Radnymi Województwa Małopolskiego. Powstał zatem kompleksowy dokument, odzwierciedlający potrzeby gospodarcze i społeczne województwa. Szczególne znaczenie prezentowanej w niniejszym wydawnictwie strategii transportowej ma to, że poza opisem celów strategicznych zawiera ona opis konkretnych zadań inwestycyjnych w sferze transportu z rozbiciem na lata. Przedstawione zostały także plany finansowe, w których określono wielkość funduszy niezbędnych do zrealizowania planów inwestycyjnych. Inwestycje zostały ułożone w logiczny i konsekwentny plan, zapewniający efektywne planowanie i wydatkowanie środków publicznych. Wskazano także źródła finansowania przedsięwzięć publicznych biorąc pod uwagę krajowe środki publiczne, dofinansowanie europejskie, oraz możliwość wykorzystania środków prywatnych. Strategia transportowa ma charakter międzygałęziowy, a jej realizacja prowadzi do stworzenia bardziej zrównoważonego regionalnego systemu transportowego Małopolski do 2030 roku. 1.1. Przesłanki przygotowania Strategii Rola transportu i logistyki w gospodarce Polski, w tym także województwa małopolskiego, zwiększyła się w ostatnich latach bardzo znacznie. Wymaga to podjęcia wielu istotnych działań inwestycyjnych, zarządczych i prawnych tak, aby można było osiągnąć pożądaną efektywność systemu transportowego, odpowiadającą zwiększonemu tempu wzrostu gospodarczego kraju i województwa. Działania inwestycyjne w transporcie mają w większości charakter długookresowy. Poza tym, modernizacja istniejących i budowa nowych ciągów transportowych łączy się z koniecznością zapewnienia i wydatkowania ogromnych funduszy publicznych, pozyskanych z Unii Europejskiej i innych organizacji międzynarodowych, zaciągania długoterminowych kredytów oraz wdrożenia metod efektywnego realizowania inwestycji tak, aby te fundusze zostały jak najlepiej wykorzystane. W Polsce i województwie małopolskim sektor transportowy był w ostatnich dziesięcioleciach niedofinansowany i niedoinwestowany. Nie odpowiada on potrzebom wynikającym, zarówno z tempa rozwoju gospodarczego kraju, jak i członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Dotyczy to zarówno transportu towarów i pasażerów. Istnieje konieczność usprawnienia systemu transportowego Polski, zarówno w skali krajowej, jak i regionalnej. Dotyczy to także Małopolski. Ze względu na długookresowy charakter inwestycji infrastrukturalnych niezbędnych dla podniesienia efektywności transportu, wymagane jest przygotowanie długookresowych planów i strategii dla tych działań. W związku z powyższym, Zarząd Województwa Małopolskiego podjął decyzje o przygotowaniu Strategii rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 (dalej: Strategia). Strategia ta będzie kluczowym dokumentem definiującym kierunki i założenia rozwoju systemu transportowego województwa w perspektywie do 2030 roku. Uwzględnia ona zarówno wewnętrzne (krajowe i wojewódzkie) jak i zewnętrzne (międzynarodowe) czynniki wpływające na rozwój transportu województwa. W Strategii zaprezentowana została długookresowa koncepcja rozwoju transportu Małopolski z uwzględnieniem możliwości i ograniczeń pozyskania finansowania tych działań. Strategia uwzględnia wyniki przeprowadzonych analiz i konsultacji społecznych. 10

Potrzeba przygotowania dokumentu strategicznego obejmującego długoterminową koncepcję zmian w systemie transportowym, z uwzględnieniem jego międzygałęziowego charakteru, wynika z wielu przesłanek, takich jak: Potrzeba rozwoju transportu, jako elementu rozwoju gospodarczego. System transportowy i stan infrastruktury transportowej muszą odpowiadać potrzebom gospodarki kraju i regionu. Jak wynika z polskich i międzynarodowych doświadczeń, brak wydajnego systemu transportowego może negatywnie wpłynąć na możliwości utrzymania założonego tempa wzrostu gospodarczego. Z szybkiego rozwoju gospodarczego Polski i Małopolski w ostatnich latach, zwłaszcza w okresie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, wynikają istotne potrzeby modernizacji i unowocześnienia systemu transportowego województwa małopolskiego. Konkurencja pomiędzy województwami. Kompleksowe i długoterminowe planowanie rozwoju transportu, zwiększa szanse województwa małopolskiego na pozyskanie środków europejskich i związanych z nimi środków krajowych, na inwestycje infrastruktury transportowej, niezbędne z punktu widzenia osiągnięcia celów rozwojowych całego regionu. Dotychczas zagadnienia rozwoju infrastruktury transportowej były częściowo zawarte i omówione w innych dokumentach dotyczących spraw rozwoju gospodarczego i konkurencyjności województwa. Przygotowanie kompleksowego dokumentu strategicznego rozwoju transportu powinno spowodować szybsze i bardziej efektywne usprawnienia systemu transportowego a w rezultacie wzrost jego konkurencyjności, zarówno w odniesieniu do możliwości pozyskania środków Unii Europejskiej i kredytów, jak i podniesienia atrakcyjności województwa dla potencjalnych inwestorów i przedsiębiorców. Niezadowalający stan infrastruktury transportowej czynnik zmniejszający konkurencyjność Małopolski. Jak wynika z ocen i analiz, stan infrastruktury transportowej w województwie małopolskim jest niezadowalający i wymaga istotnej poprawy, w tym modernizacji, rozwoju i unowocześnienia. Poprawa stanu infrastruktury transportowej jest jednym z krytycznych czynników, które zadecydują o konkurencyjności województwa oraz efektywności wielu programów rozwoju gospodarczego Małopolski. Efektywność procesu modernizacji i rozwoju infrastruktury transportowej jest uwarunkowana skutecznym i kompleksowym planowaniem działań inwestycyjnych, którego jednym z kluczowych narzędzi jest Strategia. Długookresowy charakter rozwoju infrastruktury transportowej. Rozwój infrastruktury transportowej jest działaniem długookresowym i dlatego konieczne jest wdrożenie długookresowego systemu planowania takich przedsięwzięć oraz określenie strategicznych kierunków rozwoju całego systemu transportowego. Konieczność posiadania wieloletniego, strategicznego planu rozwoju infrastruktury transportowej. Usprawnienie systemu transportowego Małopolski i nadrobienie wieloletnich opóźnień w tej dziedzinie wymaga przygotowania i efektywnego wdrożenia kompleksowego programu inwestycji infrastrukturalnych. Inwestycje te powinny dotyczyć wszystkich gałęzi transportu. Powinny one spowodować poprawę warunków przewozu towarów i pasażerów zarówno w odniesieniu do poszczególnych gałęzi, jak i w skali międzygałęziowej. Program ten ze względu na długookresowy charakter inwestycji infrastrukturalnych oraz znaczne koszty takich projektów wymaga przygotowania odpowiedniej długookresowej koncepcji i strategii działania. Konieczne jest także określenie długookresowych założeń, co do sposobu sfinansowania i etapowego wdrożenia zamierzonych przedsięwzięć. Nowe możliwości rozwoju infrastruktury wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W wyniku wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, powstały szanse na pozyskanie dodatkowych funduszy na rozwój infrastruktury transportowej w Małopolsce. Środki te mogą pochodzić zarówno z centralnych jak i regionalnych programów współfinansowanych z funduszy wspólnotowych. Możliwe jest także wykorzystanie innych programów wspierania przedsięwzięć rozwojowych finansowanych przez Unię Europejską. W celu wykorzystania tej szansy i efektywnego ubiegania się o dofinansowanie ze źródeł europejskich, konieczne jest przy- 11

gotowanie projektów infrastruktury transportowej zgodnie z przepisami i rozporządzeniami Komisji Europejskiej. Jednym z istotnych wymogów, które zwiększają możliwość uzyskania wsparcia finansowego Unii Europejskiej jest zgodność projektów infrastrukturalnych z celami strategii i polityki transportowej Unii Europejskiej, danego kraju i regionu. Dlatego też, Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 jest narzędziem wydatnie zwiększającym szanse na uzyskanie dofinansowania Komisji Europejskiej dla projektów infrastruktury transportowej w województwie. Nowe warunki rozwoju transportu szansa na przyspieszenie. Wobec istotnej zmiany warunków zewnętrznych (trendy w gospodarce krajowej i międzynarodowej), możliwości rozwoju wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, coraz bardziej odczuwalnego negatywnego wpływu niewystarczającej infrastruktury transportowej na rozwój gospodarczy i zaspokojenie potrzeb społeczeństwa Małopolski, konieczne jest zweryfikowanie dotychczasowych założeń dla rozwoju transportu w województwie. Dlatego stworzenie uaktualnionego, kompleksowego, strategicznego planu rozwoju transportu w nowych warunkach, na okres do 2030 roku, jest niezbędnym elementem kreowania nowoczesnej wizji rozwoju społeczno-gospodarczego Małopolski. Możliwości wykorzystania rozwoju infrastruktury transportowej jako czynnika mitygującego efekty kryzysu gospodarczego. Działania w zakresie rozwoju infrastruktury powinny być kontynuowane także w okresie wolniejszego tempa wzrostu gospodarczego. Zmniejszenie tempa wzrostu gospodarczego ma miejsce w Polsce w wyniku kryzysu spowodowanego załamaniem się światowego systemu finansowego i bankowego. Inwestycje infrastrukturalne realizowane są w zdecydowanej większości ze środków publicznych. Dlatego, w okresie kryzysu gospodarczego, inwestycje infrastrukturalne stanowią w wielu krajach i regionach świata czynnik stymulujący wzrost gospodarczy i kreujący miejsca pracy. 1.2. Generalne założenia dla Strategii Przygotowanie i wdrożenie wieloletniej Strategii rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 stwarza warunki do: Podniesienia efektywności działania Zarządu Województwa w zakresie modernizacji i rozbudowy infrastruktury transportowej. Stworzenia planu działania, który zwiększy możliwości pozyskania dodatkowych środków finansowych, przeznaczonych na stworzenie wielogałęziowego systemu transportowego w województwie małopolskim (środków publicznych, funduszy organizacji międzynarodowych, kredytów oraz środków prywatnych). Podniesienia konkurencyjności jako centrum rozwoju gospodarczego, kulturalnego i turystycznego. Lepszego zaspokojenia potrzeb transportowych mieszkańców. Określenia długookresowych zadań, dotyczących modernizacji i rozwoju infrastruktury transportowej województwa z uwzględnieniem obecnego i przyszłego popytu, możliwości finansowych i organizacyjnych Województwa wraz z ustaleniem środków wykonawczych. Zapewnienia pełnej realizacji długookresowych planów dostosowania systemu transportowego województwa do popytu i rozwoju nowoczesnych rozwiązań transportowych i logistycznych. 1.3. Zasady opracowania Strategii Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 została opracowana z uwzględnieniem następujących zasad: Zasada kompleksowości i intermodalności. Działania i analizy leżące u podstaw opracowania Strategii dotyczyły całości systemu transportowego Małopolski, zarówno poszczególnych gałęzi 12

transportu jak i zagadnień intermodalności. Takie podejście zastosowano w celu maksymalizacji efektywności analiz. Intermodalność systemu transportowego została uwzględniona w odniesieniu do: Komplementarności gałęzi transportu w zapewnieniu najbardziej ekonomicznego i odpowiadającego potrzebom społecznym, przemieszczeniu towarów i osób, Budowy alternatywnych i konkurencyjnych wariantów rozwoju transportu towarów i pasażerów. Zasada ciągłości i długookresowości działań w zakresie infrastruktury transportowej. Zapewnienie ciągłości w założeniach strategicznych dla całego okresu do 2030 jest krytycznym elementem sukcesu wdrażania rozwojowych planów strategicznych. Dlatego przewidziane w Strategii rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 działania w kolejnych okresach planistycznych wynikają z przedsięwzięć proponowanych dla poprzednich okresów, oraz ze zmian w systemie transportowym będących rezultatem realizacji tych przedsięwzięć. Zasada konsultacji społecznych. Przygotowanie założeń dla rozwoju systemu transportowego oraz list priorytetowych projektów inwestycyjnych zostało przeprowadzone z uwzględnieniem wyników szerokich konsultacji społecznych. Zasada oceny wpływu inwestycji na zaspokojenie potrzeb społecznych. Przygotowano oceny potrzeb inwestycyjnych oraz określono ich wpływ na jakość i konkurencyjność systemu transportowego Małopolski. Zanalizowano także sposób, w jaki proponowane i podejmowane inwestycje przyczynią się do poprawy jakości usług oraz zaspokojenia potrzeb społecznych, poprzez podniesienie konkurencyjności całego systemu transportowego i gospodarczego. Zasada realności programów inwestycyjnych: Założenia strategiczne oraz plany inwestycyjne w ramach Strategii zostały skonstruowane tak, aby w jak największym stopniu przyczynić się do zaspokojenia potrzeb społecznych i rozwoju Małopolski, przy jednoczesnym realnym uwzględnieniu zasobów finansowych, produkcyjnych i organizacyjnych do wykonania proponowanych zadań. Analizy wykazały, że potrzeby w zakresie inwestycji znacznie przewyższają środki, jakie mogą być realnie pozyskane na te cele. Dlatego, konieczne było przygotowanie i wdrożenie w Strategii mechanizmów wyboru najbardziej efektywnych działań i rozwiązań. Powyższe zasady dotyczą również etapu wdrażania Strategii, który określa ramy wykonawcze dla systemu wykonania założeń rozwoju transportu Małopolski. 13

2. Dotychczasowe kierunki rozwoju systemu transportowego Małopolski wynikające z dokumentów strategicznych 2.1. Kierunki rozwoju transportu wynikające z dokumentów strategicznych Unii Europejskiej Istotny wpływ na kształtowanie polityki transportowej województwa małopolskiego mają kierunki wytyczone dla rozwoju transportu w całej Unii Europejskiej. Wspólna Europejska Polityka Transportowa jest ważnym elementem polityki integracyjnej od początku funkcjonowania Wspólnot Europejskich ze względu na kluczowe znaczenie transportu dla działania rynku wewnętrznego. Niniejsza Strategia została opracowana z uwzględnieniem podstawowych kierunków i założeń definiowanych przez prawo i wytyczne Wspólnoty Europejskiej. W ramach prac nad Strategią przeanalizowano i uwzględniono szereg dokumentów strategicznych Unii Europejskiej dotyczących rozwoju transportu, w tym: Traktat ustanawiający EWG, podpisany w Rzymie, 25 marca 1957r (obecnie Traktat o Unii Europejskiej). Memorandum w sprawie programu działania w zakresie wspólnej polityki transportowej z roku 1961 mające charakter komunikatu Komisji, w którym zarysowano koncepcje budowy polityki transportowej w oparciu o wolność wyboru środków transportu przez użytkowników, równe traktowanie wszystkich gałęzi transportu i niezależność przedsiębiorstw operatorskich. Pierwszą Białą Księgę pt.: Przyszły rozwój wspólnej polityki transportowej. Globalne podejście do systemu zrównoważonego przemieszczania. Opublikowana w 1992 r. Strategię Unii Europejskiej na rzecz Zrównoważonego Rozwoju, przyjętą w czerwcu 2001 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Göteborgu, w której określono strategię i założenia polityki unijnej dotyczącej zrównoważonego rozwoju. Kolejną Białą Księgę pt.:,,europejska polityka transportowa 2010 r. czas na decyzje, opublikowaną we wrześniu 2001 r. i wytyczającą aktualne kierunki polityki transportowej UE. Zagadnienia przedstawione w Białej Księdze z 2001 r. koncentrują się wokół takich problemów jak wyrównywanie szans w konkurencji międzygałęziowej, kształtowanie zrównoważonego systemu transportowego, określenie miejsca i roli użytkowników w polityce transportowej czy globalizacja transportu. Utrzymać Europę w Ruchu Zrównoważona mobilność dla naszego kontynentu. Przegląd średniookresowy Białej Księgi Komisji Europejskiej dotyczącej transportu z 2001 roku. Zrównoważona przyszłość transportu, Komisja Europejska, 2009 r. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat Lizboński), 2009 r. W oparciu o powyższe dokumenty, Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 uwzględnia i realizuje główne cele wspólnotowej polityki transportowej: Wsparcie strategicznych powiązań transportowych przyczyniających się do wzrostu i konkurencyjności, Inwestycje w pozostałe połączenia transportowe w celu zapewnienia wykorzystania przez regiony możliwości, jakie oferują główne sieci, Poprawa konkurencyjności kolei, żeglugi śródlądowej i publicznego transportu pasażerskiego w stosunku do transportu drogowego, w tym: wzmocnienie jakości i bezpieczeństwa transportu drogowego, zwiększenie dostępności komunikacyjnej obszarów wiejskich oraz rozwiązanie problemu przeciążenia transportu na terenach zurbanizowanych. 14

Wspieranie zrównoważonych pod względem środowiska naturalnego sieci transportowych, szczególnie w obszarach miejskich. Cel ten obejmuje środki transportu publicznego (w tym infrastruktura park and ride ), plany mobilności, obwodnice, podnoszenie poziomu bezpieczeństwa na skrzyżowaniach, rozwój ruchu niezmotoryzowanego oraz zapewnienie dostępności usług transportu publicznego dla określonych grup (osoby w starszym wieku, niepełnosprawni). Położenie akcentu na intermodalny i zrównoważony transport, a w szczególności zapewnienie portów i lotnisk z ich zapleczem, przy zapewnieniu pogodzenia wzrostu transportu lotniczego z kwestiami ochrony środowiska, oraz rzeczywisty zwrot w transporcie kombinowanym (jego rozwój jako alternatywa dla transportu drogowego). Przyjęcie polityki dotyczącej efektywnych opłat w transporcie. Polityka transportowa UE powinna być rozpatrywana w relacji z polityką ochrony środowiska, zwłaszcza w kontekście realizacji podstawowego celu Wspólnoty, jakim jest zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju. Należy podkreślić, że wdrażanie polityki zrównoważonego rozwoju jest jedną z najważniejszych wytycznych uwzględnianych w rozwoju gospodarki Unii Europejskiej i jej funkcjonowaniu. Zrównoważony rozwój jest to taki rozwój, który zaspokaja potrzeby teraźniejszych pokoleń bez umniejszania możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń. Celem zrównoważonego rozwoju jest zapewnienie społeczeństwu długofalowej wizji i możliwości rozwoju. Działania prowadzące do zaspokojenia bieżących potrzeb mają krótkoterminowy horyzont czasowy, jednak zawsze muszą uwzględniać perspektywę długoterminową. Zgodnie z zasadą zrównoważonego i trwałego rozwoju, kwestie ochrony środowiska i najważniejszych w tym zakresie priorytetów UE, dotyczących m.in. zmian klimatu, ograniczania zagrożeń chemicznych i biologicznych, minimalizacji oddziaływań transportu, oraz poprawy efektywności energetycznej mają stanowić integralny element planów rozwoju Unii i krajów członkowskich. 2.2. Kierunki rozwoju transportu wynikające z krajowych dokumentów strategicznych Kreowanie polityki transportowej województwa małopolskiego wymagało również przeanalizowania i odniesienia się do założeń dotyczących długoterminowego rozwoju transportu, określonych przez dokumenty strategiczne i wykonawcze przygotowane dla Polski takie jak: Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK). SRK jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społeczno gospodarczego kraju, stanowiącym odniesienie dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (Narodowa Strategia Spójności) 2007-2013. Polityka transportowa państwa na lata 2006 2025, określająca zasady prowadzenia narodowej polityki transportowej. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, 2010. Dokument ten wyznacza cele rozwoju regionalnego i określa miejsce w ich realizacji polityki regionalnej oraz innych polityk publicznych o ważnym terytorialnym ukierunkowaniu. Strategia dla transportu kolejowego do roku 2013, opracowana w kwietniu 2007 roku. Strategia zawiera założenia kształtowania instrumentów polityki państwa wobec planów restrukturyzacji transportu kolejowego oraz sposoby i zakres rekonstrukcji narzędzi organizacyjnych, ekonomicz- 15

nych i prawnych, które należałoby wypracować i wdrożyć w polskim systemie transportu kolejowego. Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, opublikowana w 2001 roku, jest aktualnie obowiązującym krajowym dokumentem planistycznym, określającym zasady polityki państwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju. Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2008 2012, przedstawiający zasadnicze założenia dotyczące rozwoju infrastruktury drogowej. Master Plan dla Transportu Kolejowego w Polsce do 2030 roku, przedstawiający zasadnicze założenia dotyczące rozwoju infrastruktury kolejowej. Strategia Gospodarki Wodnej, przyjęta przez Radę Ministrów RP we wrześniu 2005 roku. Strategia określa podstawowe kierunki i zasady działania umożliwiające realizację idei trwałego i zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu zasobami wodnymi w Polsce. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, stanowiący ramy organizacyjne i wykonawcze finansowania i wdrażania inwestycji infrastrukturalnych (w tym transportowych) w okresie 2007-2013. W trakcie prac nad przygotowaniem Strategii przeanalizowano również inne, istotne z punktu widzenia planowania systemu transportowego, dokumenty i materiały. W rezultacie, Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 uwzględnia i realizuje zasadnicze cele i postulaty dotyczące rozwoju transportu w Polsce, w tym: Poprawa stanu dróg wszystkich kategorii (rehabilitacja i wzmocnienie nawierzchni), rozwój sieci autostrad i dróg ekspresowych na najbardziej obciążonych kierunkach i powiązaniach z siecią transeuropejską. W coraz większym stopniu wyprowadzanie ruchu drogowego poza miasta poprzez budowę obwodnic. Zwiększenie udziału kolei w przewozach pasażerskich i towarowych. W tym znaczące podniesienie jakości usług kolei, poprzez podnoszenie parametrów eksploatacyjnych głównych tras przewozowych, równoległą poprawę standardu taboru, wspomaganie budowy systemu szybkiego transportu kolejowego integrującego metropolie Polski, likwidację wąskich gardeł na liniach o dużym natężeniu przewozów, tj. pomiędzy większymi aglomeracjami, oraz działania odtworzeniowe i modernizacyjne. Zwiększenie roli transportu publicznego, jako alternatywy dla motoryzacji indywidualnej, zwłaszcza w aglomeracjach, poprzez wprowadzanie zintegrowanych systemów zarządzania ruchem preferujących transport publiczny, tworzenie zintegrowanych węzłów transportowych i zintegrowanych planów rozwoju transportu miejskiego, jak również budowę i rozbudowę publicznego transportu szynowego (metra, szybkich kolei miejskich, szybkich tramwajów, sieci kolejek podmiejskich) oraz rozwiązań publicznego dostępu do lotnisk. Poprawa warunków funkcjonowania transportu wodnego, śródlądowego, zmierzająca do podniesienia udziału tej gałęzi transportu w przewozach ładunków i w przewozach turystycznych, zwłaszcza tam, gdzie rozwój tej formy transportu będzie możliwy na bazie już istniejących inwestycji hydrotechnicznych, oraz poprzez modernizację wybranych części infrastruktury, a także wsparcie przedsiębiorców w odnowie floty. Rozwój transportu lotniczego: modernizacja i rozbudowa infrastruktury i wyposażenia portów lotniczych, poprawa dostępności transportu lotniczego i lotnisk m.in. poprzez budowę i unowocześnienie lotnisk o znaczeniu międzynarodowym, oraz tworzenie lotnisk regionalnych. Istotnym elementem będzie poprawa infrastruktury dojazdowej do lotnisk. Poprawa bezpieczeństwa w transporcie, w tym radykalne obniżenie liczby śmiertelnych ofiar w wypadkach drogowych. 16

2.3. Kierunki rozwoju transportu wynikające ze strategii i planów rozwoju Małopolski Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 jest przygotowana w zgodzie z elementami polityki transportowej województwa zdefiniowanymi w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) 1. Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030, rozwija i rozszerza założenia SRWM odnośnie do zagadnień transportowych. Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 określa kierunki rozwoju systemu transportowego Małopolskim, jako jednego z najważniejszych zadań w dalszym rozwoju gospodarczym województwa. Z przeprowadzonych ocen i analiz wynika, że system transportowy jest jednym z najważniejszych czynników zwalniających tempo rozwoju gospodarczego województwa. Rozwój systemu transportowego jest z jednej strony koniecznością, a z drugiej szansą nie tylko na przyspieszenie rozwoju gospodarczego, ale także podniesienia poziomu życia społeczeństwa Małopolski. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2020 podkreśla istotną wagę jaka mają zagadnienia rozwoju systemu transportowego dla ogólnego rozwoju województwa. Jako cel strategiczny dla rozwoju infrastruktury przyjęto: wysoką zewnętrzną i wewnętrzną dostępność komunikacyjną regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej. W dokumencie tym, mówi się o: Konieczności wykreowania subregionalnych węzłów transportowych poprzez tworzenie sieci sprawnych połączeń kolejowych i drogowych wokół głównych miast oraz polepszeniu dostępności tych miast z przyległych regionów; budowę obwodnic miast i miejscowości; rozwój sieci lotnisk lokalnych; rozwój centrów logistycznych; rozwój transportu intermodalnego; odtworzenie i rozbudowę drogi wodnej Górnej Wisły. Szczególne znaczenie przywiązuje się do zwiększenia dostępności transportowej obszarów o najniższej dostępności w regionie. W tym celu, zwraca się uwagę na konieczność dalszej rozbudowy infrastruktury drogowej i kolejowej, aby zapewnić lepszą dostępność do Krakowa, pozostałych węzłów transportowych i sąsiednich regionów. Zwraca się także uwagę na konieczność polepszenia dostępu do polsko-słowackiej strefy przygranicznej. Istotne znaczenie przywiązano w SRWM do poprawy bezpieczeństwa transportu. W SRWM założono, także kreowanie efektywnych połączeń transportowych miasto-wieś w celu zwiększenia mobilności mieszkańców obszarów peryferyjnych województwa. W SRWM dużą wagę przywiązano także, do tworzenia instrumentów zarządzania zintegrowanymi systemami transportu. W tym zakresie, mówi się w SRWM o ważnej roli transportu zbiorowego, oraz rozwoju zrównoważonych systemów transportowych na terenach o unikalnych walorach przyrodniczych. Jednym z istotnych kierunków polityki rozwoju SRWM jest efektywny rozwój systemów publicznej komunikacji miejskiej i jej powiązanie z infrastrukturą drogową i kolejową. SRWM przyznaje szczególne znaczenie Krakowowi, jako nowoczesnemu węzłowi międzynarodowej sieci transportowej. W tym zakresie, zwraca się uwagę na rolę tego miasta leżącego na przecięciu się międzynarodowych szlaków drogowych i kolejowych północ-południe i wschód-zachód, oraz posiadającego Międzynarodowy Port Lotniczy w Balicach. Podkreśla się konieczność usprawnienia połączeń transportowych Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego z konurbacją górnośląską przy wykorzystaniu współpracy samorządów regionalnych i miejskich w celu rozwoju zintegrowanego systemu transportowego. 1 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2020 została przyjęta przez Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 26 września 2011 r. 17

SRWM podkreśla konieczność rozwoju zintegrowanego transportu w ramach aglomeracji krakowskiej uwzględniającego rozwój szybkiej kolei aglomeracyjnej, metro/premetro i system szybkich tramwajów 2. W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2020, zdefiniowano wiele zadań polityki rozwoju, które dotyczą w zasadzie wszystkich gałęzi transportu, jakie są dostępne w Małopolsce. Szczególne znaczenie przywiązano także do zagadnień związanych z transportem miejskim. Zadania te leżą w gestii różnych podmiotów takich jak: Rząd, ministerstwa ich agencje, samorząd województwa i samorządy miast, itp. Realizacja postulatów rozwojowych dotyczących systemu transportowego zawartych w SRWM wymaga z jednej strony współpracy i koordynacji działań tych podmiotów, a z drugiej strony jasnego i precyzyjnego podziału obowiązków pomiędzy nimi w sferze realizacji założeń polityki rozwoju transportu. W okresie szybkiego wzrostu gospodarczego, jaki odnotowano w Polsce w okresie ostatnich kilkunastu lat, ograniczenia systemów transportowych stały się jednym z ważniejszych czynników spowalniających tempo tego wzrostu. Dlatego konieczne stało się przygotowanie odrębnej strategii rozwoju wojewódzkiego systemu transportowego. Do tej pory województwo nie miało takiego dokumentu i jednolitego planu działań dla transportu. W ramach strategii transportowej zidentyfikowane zostały potrzeby dotyczące modyfikacji i rozwoju systemu transportowego miedzy innymi w celu realizacji założeń polityki rozwoju województwa zdefiniowanych w SRWM, ale także w powiązaniu z założeniami polityki transportowej Polski i Unii Europejskiej. Samorządy głównych miast województwa małopolskiego przygotowały lub przygotowują swoje plany strategiczne dotyczące rozwoju leżących w zakresie ich kompetencji zagadnień transportu miejskiego. Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030 koncentruje się na rozwoju wojewódzkiego systemu transportowego. Z analiz wynika, że w celu dokonania istotnej zmiany wojewódzkiego systemu transportowego i dostosowania go do aktualnych i przyszłych potrzeb, konieczne jest wykonanie dużej ilości zadań. Ponadto, inwestycje infrastrukturalne są przedsięwzięciami długotrwałymi i kosztownymi. Dlatego, Strategia została przygotowana na długi okres czasu, do 2030 roku. Jednocześnie, zawarto w niej te działania w zakresie polityki rozwoju, które mogłyby być realistycznie planowane do wykonania w sytuacji ograniczonych środków finansowych, mocy produkcyjnych, oraz z uwzględnieniem zapewnienia niezbędnej przepustowości w trakcie prac modernizacyjnych na sieci transportowej. Strategia dotyczy działań będących gestii samorządu wojewódzkiego oraz działań Rządu, ministerstw i agencji rządowych, z którymi samorząd wojewódzki powinien współpracować i na których działania powinien mieć wpływ 3. 2 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2020, przyjęta przez Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 26 września 2011 roku, Obszary polityki rozwoju, Obszar 3. 3 W SRWM mówi się, w ramach Obszaru 3, o działaniach mających na celu zwiększenie wpływu województw na kształtowanie regionalnej polityki transportowej. 18

3. Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Województwa Małopolskiego 3.1. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze Województwo małopolskie charakteryzuje się małym obszarem, dużą ilością średnich i małych miast, z jednym głównym miastem metropolitalnym, a także dużą gęstością zaludnienia. Istniejąca konfiguracja sytemu transportowego jest skoncentrowana wokół Krakowa, kolejowych i drogowych tras tranzytowych wschód-zachód, oraz szeregu mniejszych pod względem ilości przewożonych pasażerów i towarów połączeń północ-południe. W takiej sytuacji konieczne jest rozwijanie systemu umożliwiającego jak najbardziej efektywny dostęp do Krakowa oraz regionalnych centrów ludności. Potwierdza to również analiza zmiennych społecznych, z której wynika, że w obecnym układzie przestrzennym konieczne jest zapewnienie efektywnego dostępu do jednostek edukacji i ochrony zdrowia, a także centrów administracyjnych. Pod względem gospodarczym, Małopolska jest dynamicznie rozwijającym się obszarem o zdywersyfikowanej gospodarce, co potwierdza analiza wskaźników ekonomicznych województwa. Gospodarka jest oparta na dużych nakładach inwestycyjnych oraz istotnych wydatkach na rozwój i badania. W województwie nagromadzonych jest dużo środków trwałych, wysoka jest również dynamika wzrostu dochodów i wynagrodzeń. Gospodarka Małopolski jest, zatem gospodarką rozwijającą się dynamicznie i intensywnie. Przy takim typie rozwoju niezbędne jest posiadanie systemu transportowego spełniającego dwa podstawowe warunki: Nowoczesność i efektywność w zaspokajaniu potrzeb rozwoju gospodarczego, Adekwatność do potrzeb społeczeństwa charakteryzującego się wysokim stopniem wykształcenia oraz zatrudnionego w intensywnie rozwijanej gospodarce. Zapewnienie takiego systemu transportowego jest konieczne dla utrzymania dynamiki rozwoju oraz utrzymania atrakcyjności regionu zarówno dla inwestorów i przedsiębiorców, jak i dla mieszkańców. Z punktu widzenia przewozów pasażerskich, oznacza to konieczność zapewnienia takiej jakości infrastruktury drogowej, połączeń kolejowych i lotniczych, która przyciągałaby wysoko wykwalifikowanych pracowników oraz umożliwiała im zaspokojenie potrzeb życiowych, kulturalnych i turystycznych. Z punktu widzenia przewozów towarowych, konieczny jest rozwój dróg zapewniających efektywny dostęp do centrów produkcyjnych i logistycznych. Brak takiego systemu transportowego może spowodować osłabienie tempa i dynamiki wzrostu gospodarczego województwa. Z przeprowadzonej analizy czynników społeczno-gospodarczych płynie istotny wniosek o konieczności intensywnego rozwoju połączeń transportowych wspierających rozwój turystyki w Małopolsce. Małopolska ma jeden z największych zasobów i potencjałów rozwojowych turystyki w skali kraju. Może on być w pełni wykorzystany tylko przez tworzenie odpowiednich połączeń transportowych, służących zarówno mieszkańcom regionu jak też turystom krajowym i zagranicznym. Małopolska jest regionem o dużym poziomie aktywności gospodarczej i przedsiębiorczości. W związku z tym, istnieje duża baza dla przychodów jednostek samorządu terytorialnego. Dla strategicznych założeń rozwoju systemu transportowego oznacza to możliwość pozyskania znaczących środków na rozbudowę infrastruktury transportowej oraz rozwój usług transportowych lezących w gestii samorządów takich, jak na przykład regionalne przewozy kolejowe. Należy jednak zapewnić taki system alokacji tych funduszy, aby były one efektywnie wykorzystywane. Jednym z narzędzi wspierających efektywną alokację środków na inwestycje transportowe jest Strategia rozwoju transportu w województwie małopolskim na lata 2010-2030, zawierająca jako kluczowy element, długookresowe plany inwestycyjne. 19

3.2. Uwarunkowania wynikające ze stanu wyjściowego infrastruktury transportowej 3.2.1. Transport drogowy Podstawowy szkielet układu drogowego w Małopolsce stanowią dwa ciągi komunikacyjne: Wschód Zachód, który stanowi międzynarodowa droga E40 obejmująca w Małopolsce autostradę A4 i drogę krajową nr 4. Północ Południe, który stanowi międzynarodowa droga E77 obejmująca w Małopolsce drogę krajowa nr 7. Ten układ rozbudowany jest o sieć dróg krajowych i wojewódzkich, a lokalnie o sieć dróg powiatowych i gminnych. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oddział w Krakowie zarządza siecią dróg krajowych w Małopolsce o długości 910,0 km 4 z czego 85.5 km to drogi dwujezdniowe. Znajduje się na nich ok. 373 mostów i 1 800 innych obiektów inżynierskich. Uzupełnienie sieci dróg krajowych stanowi 39 dróg wojewódzkich, których łączna długość w Małopolsce wynosi 1372,7 km 5. Drogi powiatowe stanowią uzupełnienie sieci dróg krajowych i wojewódzkich tworząc sieć o znaczeniu lokalnym. Łączna długość tych dróg wynosi w Małopolsce 6 367 km. Spośród wszystkich dróg powiatowych 98% posiada nawierzchnię twardą. Sieć dróg gminnych na terenie województwa Małopolskiego wynosi 29 386 km. Główną rolą dróg tej klasy, jest rozprowadzanie ruchu z dróg wyższej kategorii służąc głownie lokalnej społeczności. Analiza danych dotyczących stanu technicznego dróg krajowych i wojewódzkich w Małopolsce wskazuje, że: Stan techniczny nawierzchni większości dróg krajowych jest oceniany jako dobry, a występujące problemy dotyczą przede wszystkim odcinków ciągów drogowych DK 52, DK 28, DK 73 oraz DK 47 i DK 49. W odniesieniu do dróg wojewódzkich, niewiele ciągów drogowych posiada dobry stan nawierzchni. Globalnie spośród wszystkich odcinków dróg wojewódzkich tylko ok. 27% posiada nawierzchnie bez uszkodzeń, która nie wymaga żadnych prac niezwiązanych z utrzymaniem. Kolejna część odcinków dróg posiada nawierzchnie w dostatecznym stanie (ok. 33%), która wymaga już pewnych prac i korekt stanu istniejącego. Pozostała część sieci dróg wojewódzkich (ponad 40%) posiada nawierzchnię dróg w złym stanie technicznym. Wymaga ona natychmiastowych działań związanych z poprawą tej sytuacji. Należy podkreślić, że istniejący system infrastruktury drogowej w Małopolsce nie jest w pełni dostosowany do potrzeb transportowych. Na najbardziej obciążonych drogach krajowych Małopolski, średniodobowe obciążenie przekracza 10 tys. pojazdów w jednym kierunku, co dla dróg dwupasmowych oznacza występowanie istotnych ograniczeń ruchu wynikających z kongestii. Do takich dróg należą między innymi: DK4 na odcinkach Szarów Tarnów, oraz Zakopianka (DK7 i DK47) na odcinku od Lubnia do Zakopanego (Mapa 1, poniżej). Nieco mniej obciążone są drogi wojewódzkie w Małopolsce. Średniodobowa wielkość ruchu na najbardziej obciążonych odcinkach nie przekracza 10 tys. pojazdów. Najbardziej obciążone odcinki dróg 4 Źródło: GDDKiA Oddział w Krakowie. 5 Źródło: ZDW Kraków. 20