Cecylia Langier Projektowanie procesu dydaktycznego w zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej

Podobne dokumenty
Dobór metod nauczania zależy od:

Małgorzata Spendel ROM-E Metis Katowice

KLASYFIKACJA METOD NAUCZANIA

ARKUSZ HOSPITACYJNY. (wyłącznie do użytku służbowego)

Dydaktyka przedmiotowa

SCENARIUSZ LEKCJI. Podstawa programowa: Wykresy funkcji. Uczeń:

SCENARIUSZ LEKCJI. Podstawa programowa: Figury płaskie. Uczeń:

Dydaktyka przedmiotowa

w Szkole Podstawowej Nr 2 w Gryfinie 1. Pobudzanie uczniów do systematycznej pracy i rozwoju, wspieranie motywacji.

3. Dostarczanie uczniom, rodzicom i nauczycielom informacji o uzdolnieniach, postępach i trudnościach

Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dydaktyki. 2. KIERUNEK: Pedagogika. 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu...pedagogika... (Nazwa kierunku studiów)

S Y L A B U S. Druk DNiSS nr 11D

Dydaktyka szkoły wyższej. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Podział metod aktywizujących Metody uwzględniające wybór zadania i podejmowanie decyzji Metody uwzględniające poszukiwanie rozwiązań Metoda projektu

SCENARIUSZ LEKCJI. Podstawa programowa: Figury płaskie. Uczeń:

1. Metoda wychowania jako konsekwencja przyjętej koncepcji świata i człowieka. 2. Ewolucja teorii i metod wychowania - przegląd historyczny

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach SYLLABUS na rok akademicki 2016/2017

S Y L A B U S. Druk DNiSS nr 11D

PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KOSEWIE

MUZYCZNY ŚWIAT W KRAINIE PIOSENKI

Proces kształcenia zawodowego. Opracował: Zbigniew Prokop

PG im. Tadeusza Kościuszki w Kościerzycach nadzór pedagogiczny nauczanie problemowe

SCENARIUSZ RADY SZKOLENIOWEJ

SCENARIUSZ LEKCJI. kategoria B zrozumienie. Uczeń :

Raport z ewaluacji wewnętrznej w szkole 2012/2013. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się

konwersatorium ćwiczenia

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)

SCENARIUSZ LEKCJI. Uczeń zapisuje: wzór na pole prostokąta i kwadratu ( B 1 ) jednostki długości ( B 2 ) podstawowe jednostki miar pola ( B 3 )

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. Zajęcia techniczne. Krysztof Jerzy

Dydaktyka informatyki - opis przedmiotu

Aktywne metody nauczania.

SZKOLNY PROGRAM ZAJĘĆ Z DORADZTWA ZAWODOWEGO W BRANŻOWEJ SZKOLE I STOPNIA W ZESPOLE SZKÓŁ OGRODNICZYCH W BIELSKU-BIAŁEJ

Szkoła Podstawowa Nr 5 im. Jana Pawła II w Kołobrzegu WEWNĄTRZSZKOLNY PROGRAM DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS VII i VIII Rok szkolny 2018/2019

Cele kształcenia. Podstawowe informacje

Dwujęzyczność w klasach I-VI

Z matematyką i programowaniem za pan brat. Szkoła Podstawowa im. A. Fiedlera w Połajewie

Planowanie zajęć dydaktycznych stanowi roboczą syntezę treści nauczania, logiczne dopełnienie wcześniej przeprowadzonej analizy.

Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się

Wymagania edukacyjne Z EDUKACJI DLA BEZPIECZEŃSTWA W GIMNAZJUM

Nowoczesne środki dydaktyczne i techniki nauczania w procesie kształcenia praktycznego

ZAJĘCIA NR 1 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO. Edukacja matematyczna z metodyką

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ W BUKOWIE

Opis modułu kształcenia

Przedmiotowy system oceniania z zajęć technicznych w klasie IV-VI

Nauczanie problemowe w toku zajęć praktycznych

MAGICZNY DYWAN A DIAGNOZOWANIE POTRZEB ROZWOJOWYCH I EDUKACYJNYCH DZIECKA. Andrzej Peć FUNTRONIC

II. Zasady nauczania. Ligia Tuszyńska wykład dla doktorantów wydziałów przyrodniczych 2013

ARKUSZ OBSERWACJI Świetlica szkolna

WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA w KLASACH IV-VI

Przedmiotowy system oceniania z techniki klasy 4-6

Inteligentne Multimedialne Systemy Uczące

Moduł IV. Metody pracy wspierające uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Wg materiałów Renaty Czabaj

Zadania nauczycieli Tabela. Przykładowe zadania nauczyciela

Realizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności

SZKOLNY PROGRAM EFEKTYWNEGO UCZENIA SIĘ

48 KARTA PRZEDMIOTU. Nazwa przedmiotu / modułu: Praktyka zawodowa

KARTA PRZEDMIOTU. Nazwa przedmiotu / modułu: Praktyka pedagogiczna. Praktyka zawodowa

Program kółka matematycznego kl. I III

SCENARIUSZ LEKCJI. Podstawa programowa: oblicza wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych mnoży jednomiany.

Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dydaktyki. 2. KIERUNEK: Pedagogika. 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia

Legionowo, r. mgr Alicja Sitkowska-Warda

konwersatorium ćwiczenia

Program zajęć wyrównawczych z matematyki dla grupy 5.3. zajęcia pozalekcyjne realizowane w ramach projektu

Przedmiotowy system oceniania z techniki

Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego

EWA DŻYGAŁA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 W GŁUSZYCY Nauczanie ortografii w klasach I - III W teorii i praktyce pedagogicznej spotykamy się z różnymi

Jak napisaćdobry konspekt?

SCENARIUSZ LEKCJI. kategoria B zrozumienie. Uczeń :

KONCEPCJA PRACY ZESPOŁU SZKÓŁ W PAWŁOWIE NA LATA

KARTA PRZEDMIOTU. mgr Urszula Pankowska adres lub telefon: Konwersatorium OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU

Studia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr)

WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII W KLASACH PIĄTEJ, SZÓSTEJ, SIÓDMEJ I ÓSMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ obowiązujące od 1 września 2019 r.

Program realizacji zajęć z zakresu doradztwa zawodowego w klasie 7-8 szkoły podstawowej

PUBLIKACJA PODSUMOWUJACA ZAJĘCIA DODATKOWE Z MATEMATYKI. realizowane w ramach projektu Stąd do przyszłości. nr. POKL

DOMINANTY SENSORYCZNE UCZNIÓW A NAUKA SZKOLNA - EDUKACJA NOWEJ GENERACJI - innowacja pedagogiczna w SP im. JP II w Grzędzicach

Program zajęć wyrównawczych z matematyki dla grupy 6.1. zajęcia pozalekcyjne realizowane w ramach projektu

Dydaktyka przedmiotowa

Przedmiotowy system oceniania z wiedzy o kulturze

Zasady funkcjonowania klasy integracyjnej w Szkole Podstawowej im. Integracji Europejskiej w Przybynowie

SZKOŁA PODSTAWOWA IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W BABIAKU

Danuta Kosior ZS CKR w Gołotczyźnie doradca metodyczny

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ W BOLECHOWICACH opracowała mgr Dorota Wojciechowska

nauczania, np. poziomie wykonania i rodzajach zadań realizowanych na -motywujące ucznia do podejmowania wysiłków, podkreślające mocne strony i

CELE I ZADANIA PRAKTYKI DYDAKTYCZNEJ

PROGRAM REALIZACJI ZAJĘĆ Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO W KLASIE 7 SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 60 IM. W. BOGUSŁAWSKIEGO W POZNANIU

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOT: BIOLOGIA Klasy 5-8

Koło matematyczne 2abc

PROGRAM ZAJĘĆ DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA UCZNIÓW KL. VII SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 307 W WARSZAWIE W ROKU SZKOLNYM 2017/2018

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z TECHNIKI I ZAJĘĆ TECHNICZNYCH

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (przedmiotu lub grupy przedmiotów)

- lepsze poznanie przez nauczyciela i rodziców poszczególnych uczniów zarówno w środowisku przedszkolnym jak i domowym ;

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z TECHNIKI/ ZAJĘĆ TECHNICZNYCH DLA KLAS IV-VI W PUBLICZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ W LUBICHOWIE

,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny

Wymagania edukacyjne z wiedzy o społeczeństwie w szkole podstawowej i gimnazjum

Przedmiotowy System Oceniania z Fizyki dla L.O., Technikum i Z.S.Z

Odwrócona lekcja odwrócona klasa lub odwrócone nauczanie

Jolanta Karbowniczek Wstęp. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce : kwartalnik dla nauczycieli nr 2, 7-10

Przedmiotowy system oceniania z matematyki

Transkrypt:

Cecylia Langier Projektowanie procesu dydaktycznego w zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce : kwartalnik dla nauczycieli nr 1, 5-8 2007

dr Cecylia Langier Instytut Edukacji Przedszkolnej i Szkolnej Akademii im. J. Długosza PROJEKTOWANIE PROCESU DYDAKTYCZNEGO W ZINTEGROWANEJ EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ażnym elementem sprawnej organizacji pracy nauczyciela i uczniów jest umiejętne zaprojektowanie planowanych sytuacji dydaktycznych. W dziedzinie działalności organizatorskiej nauczyciela można wyróżnić takie formy jak: organizowanie środowiska materialnego ucznia wpływającego na przebieg procesu dydaktycznego, organizowanie pracy nauczyciela na zajęciach, zajęcia pozalekcyjne, imprezy, uroczystości oraz spotkania z rodzicami. Szczególnie ważnym zadaniem jest zaplanowanie procesu nauczania. Nadrzędnym elementem każdej działalności, a szczególnie działalności edukacyjnej jest wyznaczenie jej celów. Jak zauważyła I. Adamek odpowiednio dobrane i sformułowane stanowią dodatni impuls, motyw działania, nadają temu działaniu sens zwłaszcza, gdy korespondują z wartościami bliskimi jednostki 1. Stanowią więc istotę edukacji. Cele kształcenia opisują zmianę, jaką chcemy w uczniach uzyskać, przez co wyznaczają podstawowe czynności zarówno nauczyciela jak i uczniów. Prawidłowo sformułowane odnoszą się zawsze do właściwości uczniów, czyli opanowanych przez nich wiadomości, umiejętności i postaw. Wyróżnić można dwa rodzaje celów kształcenia: ogólne i operacyjne 2. Cele ogólne wskazują kierunki działań ucznia, do osiągnięcia których nauczyciel powinien stworzyć sprzyjające sytuacje. Cechuje je swoista wieloznaczność i deklaratywność. Operacjonalizacja celów polega na ich uszczegółowieniu i przedstawieniu w postaci konkretnych wyników procesu kształcenia. Dlatego najczęściej wyrażone są opisem zachowań uczniów. Zdaniem R. F. Magera 3 redagując cele, należy uwzględnić: zachowanie ucznia będące skutkiem osiągnięcia celu, warunki w jakich przejawiać się będzie ta zmiana, dopuszczalny, najniższy poziom biegłości 4. Spełniając te trzy warunki sprawimy, że cele będą jasne i czytelne, przez co łatwiej osiągalne. Kolejnym etapem planowania procesu dydaktycznego jest ustalenie sposobów realizacji celów. Na procedurę osiągnięcia celów edukacyjnych składają się odpowiednio wybrane treści kształcenia, zastosowanie właściwych metod i form organizacyjnych nauczania oraz dostosowanie odpowiednich środków dydaktycznych. 1 I. Adamek, Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 2000, s. 11. 2 B. Niemierko, Cele kształcenia, [w:] Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, pod red. K. Kruszewskiego, Warszawa 2005, s. 21. 3 R. F. Mager, Preparing instructional objectives, Belmont, Calif.: Fearon 1984. 4 A. C. Ornstein, F. P. Hunkins, Program szkolny. Założenia, zasady, problematyka, Warszawa 1998, s. 198 199. EDUKACJA ELEMENTARNA W TEORII I PRAKTYCE 1/2007 5

Najbardziej zależne od celów kształcenia są treści programowe, rozumiane jako system czynności przewidzianych do opanowania przez uczniów, określony pod względem celów, materiału i wymagań 5. Obejmują one zatem zarówno zaplanowane czynności wykonane przez uczniów, które zostały wyznaczone przez materiał nauczania, jak i przewidywaną zmianę psychiczną określoną przez hasła programowe. Bardzo istotne dla przebiegu procesu edukacyjnego jest odpowiednie dostarczenie treści kształcenia. Powinno ono uwzględniać uwarunkowane rozwojowo możliwości percepcyjne dziecka i odzwierciedlać aktualne i przewidywane jego potrzeby intelektualne. Dlatego W. Okoń 6 uznał za treści kształcenia odpowiednio uporządkowany zasób informacji i czynności, których opanowanie ułatwi człowiekowi kształtowanie stosunków z otaczającym światem. Nauczyciel projektując sytuacje dydaktyczne, dokonuje wyboru treści, których przekazanie dostarcza uczniom określonych wiadomości. Są to zarówno wiadomości podane, będące efektem kształcenia, jak i wyprodukowane przez ucznia w toku pracy, będące efektem myślenia twórczego 7. Po ustaleniu treści kształcenia następuje etap wyboru odpowiedniej metody nauczania. Zdaniem K. Duraj-Nowakowej metoda nauczania to na ogół celowo i systematycznie stosowany sposób pracy z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, a także rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych 8. Uwagę zwraca tutaj ujęcie metody jako określonego sposobu działania ukierunkowanego na osiągnięcie pewnego celu. O wyborze odpowiedniej metody decyduje wiek uczniów, charakterystyczne właściwości treści kształcenia, oraz cele i zadania dydaktyczne, jakie mają zostać zrealizowane podczas procesu. Wśród klasyfikacji metod nauczania najbardziej rozpowszechniony jest podział, którego podstawę stanowi dominujący rodzaj przekazu informacji. Wyróżnia się tutaj trzy grupy: słowne, oglądowe i praktyczne 9. W pierwszym przypadku nośnikiem wiedzy jest przekaz słowny i należą tutaj takie metody jak: opis, opowiadanie, pogadanka, wykład, dyskusja i praca z książką. Drugą grupę stanowią metody, których przekaz oparty jest na obrazie i należą tu różne odmiany pokazu, obserwacji i demonstracji. Wśród metod opartych na działalności praktycznej wyróżnić należy metodę zajęć laboratoryjnych i zajęć praktycznych. Podział ten ma charakter teoretyczny, gdyż w praktyce najczęściej metody te łączą się ze sobą lub integrują, przez co nie występują w czystej postaci. Najbardziej dostosowana do praktyki szkolnej jest klasyfikacja oparta na koncepcji kształcenia wielostronnego, opracowana przez W. Okonia 10. Wyróżniono w niej cztery drogi (strategie) uczenia się: przez przyswajanie, przez odkrywanie, przez przeżywanie i przez działanie. Stosownie do każdej strategii wyodrębniono grupy metod kształcenia. Pierwszą stanowią metody podające, oparte na przyswajaniu gotowej wiedzy. Należą tu metody słowne i niektóre oglądowe. Czynności nauczyciela polegają na udostępnieniu lub podaniu gotowej wiedzy, a czynności ucznia na jej przyswojeniu. Drugą grupę stanowią metody problemowe, zwane też poszukującymi. Oparte są one na uczeniu się przez odkrywanie. Nauczyciel kieruje procesem rozwiązywania problemów, którego uczestnikami są uczniowie, którzy samodzielnie rozwiązują zagadnienia i dokonują odkryć. 5 B. Niemierko, s. 48. 6 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998, s. 411. 7 I. Adamek, Podstawy..., s. 34. 8 K. Duraj-Nowakowa, Integrowanie edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 1998, s. 265. 9 I. Adamek, s. 59 60. 10 W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 2003, s. 253 274. 6 EDUKACJA ELEMENTARNA W TEORII I PRAKTYCE 1/2007

Należą tu metody problemowe, gry dydaktyczne, symulacyjne, zadaniowe i wszystkie tzw. metody aktywizujące. Kolejną grupę tworzą metody waloryzacyjne, zwane też eksponującymi. Oparte są na uczeniu się przez przeżywanie. Rola nauczyciela polega na eksponowaniu pewnych wartości moralnych lub estetycznych, które uczeń poznaje i dokonuje ich oceny. Wśród tych metod wyróżniamy metody impresywne i ekspresyjne. Ostatnia grupa to metody praktyczne, których podstawą jest uczenie się przez działanie, czyli aktywność wykonawczo-manualną. Planowane zmiany w uczniach zachodzą w wyniku działalności praktycznej zorganizowanej przez nauczyciela. Umiejętności polegają na właściwym posługiwaniu się określonymi regułami przy pewnych zadaniach 11. Omówiona klasyfikacja oparta na nowoczesnej koncepcji kształcenia wielostronnego jest najbardziej przydatna we współczesnym planowaniu kształcenia. Na jednej lekcji nauczyciel może stosować więcej niż jedną metodę, pamiętając przy tym o priorytecie, jakim jest osiągnięcie zaplanowanych celów dydaktycznych. Wybór odpowiedniej metody nauczania łączy się bezpośrednio z zaplanowaniem odpowiedniego układu organizacyjnego. Biorąc pod uwagę liczbę uczestników, można wśród form pracy wyróżnić trzy rodzaje: indywidualną, grupową i zbiorową 12. O pracy indywidualnej mówimy wówczas, gdy uczeń wykonuje pracę samodzielnie niezależnie od pozostałych kolegów. Walorem tej formy jest wyrabianie u dzieci samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie oraz rozwijanie własnych umiejętności. Praca indywidualna może być jednolita, gdy wszyscy wykonują to samo zadanie lub zróżnicowana, gdy poszczególni uczniowie wykonują odrębne zadania 13. Kolejną formą organizacyjną jest praca grupowa. Polega ona na tym, że dzielimy uczniów na kilkuosobowe grupy (w klasach I III po 2 4 dzieci) złączone wspólnym zadaniem. Praca grupowa może być jednolita lub zróżnicowana. Praca grupowa jednolita polega na przydzieleniu wszystkim grupom tych samych zadań, a następnie konfrontowaniu wyników. Praca grupowa zróżnicowana charakteryzuje się tym, że grupy wykonują różne zadania, które z kolei składają się na pewną całość a uzyskane wyniki prezentuje się na forum klasy. Praca w grupach stanowi najbardziej aktywizującą formę pracy uczniów. Pobudza do twórczej aktywności i sprzyja uspołecznieniu uczestników. Prawidłowo zorganizowana umożliwia rozwijanie umiejętności współpracy, uczy podejmowania decyzji i sprzyja integracji zespołu klasowego. W zależności od celu dydaktyczno-wychowawczego można zastosować odpowiednie kryteria podziału uczniów na grupy. Są to 14 : grupy jednorodne które stanowią uczniowie o podobnych wynikach nauczania. Jest to podział niekorzystny, gdyż wyodrębnia się grupy słabych i silnych, co dezintegruje klasę, grupy zróżnicowane w których uczestniczą dzieci o zróżnicowanym poziomie osiągnięć szkolnych, grupy koleżeńskie oparte na dobrowolnym łączeniu się dzieci, co daje im poczucie bezpieczeństwa, grupy doboru celowego organizowane w sytuacji, gdy chcemy zapobiec utrwaleniu się pewnych struktur socjometrycznych, grupy losowe tworzone na zasadzie przypadku poprzez losowanie kolorowych kartek, wyliczanek itp. 11 I. Adamek, Podstawy..., s. 62. 12 K. Rau, E. Ziętkiewicz, Jak aktywizować uczniów. Burza mózgów i inne techniki w edukacji, Poznań 2000, s. 23. 13 Tamże, s. 23. 14 Tamże, s. 27 28. EDUKACJA ELEMENTARNA W TEORII I PRAKTYCE 1/2007 7

Często wykorzystywaną formą pracy nauczyciela z uczniami jest praca zbiorowa, zwana nauczaniem frontalnym. Nauczyciel pracuje z całą klasą równocześnie, co sprzyja dominacji jego aktywności nad aktywnością dzieci. Forma ta ogranicza kontakt nauczyciela z uczniami, gdyż często polega na współpracy z dziećmi najzdolniejszymi. Jak zauważył J. Kujawiński nauczyciel powinien wykorzystywać walory wszystkich form aktywności uczniów, uwzględniając dwie odmiany każdej z nich tzn. jednolitą i zróżnicowaną. Ważne jest, by one się przeplatały i uzupełniały, a nie wykluczały 15. Każda z tych form ma swoje dodatnie i ujemne strony, ale odpowiednio zastosowana w procesie edukacyjnym sprzyja realizacji założonych celów dydaktycznych. Po ustaleniu odpowiednich metod i form kształcenia kolejnym krokiem jest dobór odpowiednich środków dydaktycznych. Przez środki dydaktyczne rozumiemy przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itp., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości 16. Działanie to sprzyja zrozumieniu i zdobyciu wiedzy o świecie oraz służy kształtowaniu postaw i emocjonalnego stosunku do otaczającej rzeczywistości. Najczęściej stosowanym kryterium podziału środków dydaktycznych jest rodzaj aktywizowanego przez nie narządu. Wyróżnić tu można środki wzrokowe (mapy, modele, obrazy itp.), słuchowae (magnetofon, radio, instrumenty muzyczne itp.), wzrokowo- -słuchowe (film dźwiękowy, nagrania telewizyjne itp.) i środki częściowo automatyzujące proces nauczania uczenia się (maszyny dydaktyczne, laboratoria itp.) 17. Nauczyciel dokonuje wyboru odpowiednich środków, kierując się możliwością ich wykorzystania oraz celami dydaktycznymi. Istotną kwestią jest przy tym fakt, że w klasach I III środki dydaktyczne oprócz funkcji poznawczej pełnią często rolę motywacyjną do podjęcia działania. Dlatego należy zwrócić uwagę na estetykę materiałów dydaktycznych, gdyż ich wygląd może mieć istotne znaczenie dla przebiegu procesu nauczania uczenia się. Podsumowując należy stwierdzić, że o sprawnej organizacji pracy nauczyciela decyduje właściwe jej zaplanowanie. Projektując jednostki edukacyjne, musimy pamiętać, że proces kształcenia jest złożoną działalnością i o sukcesie decydują wszystkie jego elementy. Cecylia Langier Bibliografia: Adamek I., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 2000. Duraj-Nowakowa K., Integrowanie edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 1998. Mager R. F., Preparing instructional objectives, Belmont, Calif.: Fearon 1984. Niemierko B., Cele kształcenia, [w:] Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, (red.) K. Kruszewski, Warszawa 2005. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998. Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 2003. Ornstein A. C., Hunkins F. P., Program szkolny. Założenia, zasady, problematyka, Warszawa 1998. Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów. Burza mózgów i inne techniki w edukacji, Poznań 2000. 15 J. Kujawiński, Metody edukacyjne nauczania i wspierania w klasach początkowych, Poznań 1998, s. 51. 16 Cz. Kupisiewicz, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 2003, s. 209. 17 Tamże, s. 216. 8 EDUKACJA ELEMENTARNA W TEORII I PRAKTYCE 1/2007