POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO PRZEWODNIK METODYCZNY OPRACOWAŁA dr hab. Mirosława CAPIGA 1
Ogólne informacje o przedmiocie: Cel przedmiotu: 1. Zapoznanie studenta z podstawowymi pojęciami z zakresu polityki monetarnej. 2. Identyfikacja celów polityki pienięŝnej, uwarunkowań jej kształtowania i realizacji. 3. Charakterystyka zasad funkcjonowania instrumentów polityki pienięŝnej. 4. Wskazanie zmian, jakie nastąpiły w polityce pienięŝnej Polski. Metoda nauczania Wykład wspomagany środkami audio-wizualnymi. Forma zaliczenia: Test zaliczeniowy wielokrotnego wyboru z wykorzystaniem notatek. Słowa kluczowe: kreacja pierwotna i wtórna, baza monetarna, mnoŝnik pienięŝny, agregaty pienięŝne, impulsy pienięŝne, cele polityki pienięŝnej, bezpośredni cel inflacyjny, rezerwa obowiązkowa, operacje otwartego rynku, operacje depozytowo-kredytowe, stopy procentowe NBP, niezaleŝność banku centralnego, monetarne instytucje finansowe, kredyt refinansowy, kredyt techniczny. Ramowy program: I. Pieniądz i polityka pienięŝna 1. Istota pieniądza: 1.1. próby definicji pieniądza - funkcjonalne i statystyczne ujęcie pieniądza, 1.2. funkcje, rodzaje i formy pieniądza, pieniądza realny i pieniądz nominalny, 2. Popyt na pieniądz a podaŝ pieniądza: 2.1. czynniki kształtujące popyt na pieniądz poziom cen, dochód realny, nominalne stopy procentowe, 2.2. kreacja pieniądza bankowego - kreacja pierwotna i wtórna (wkład pierwotny i wkłady wtórne), wielkość kreacji pieniądza, 2.2.czynniki kształtujące podaŝ pieniądza, 2.3. podmioty uczestniczące w podaŝy pieniądza, 3. Miary pieniądza: 3.1. pieniądz banku centralnego - baza monetarna, 3.2. mnoŝnik pienięŝny ilość pieniądza a mechanizm mnoŝnika pienięŝnego, 3.3. teoretyczna konstrukcja miar podaŝy pieniądza, 3.4. agregaty monetarne - agregaty M1, M2, M3, agregat ogólnej płynności L (M4), 2
4. Polityka pienięŝna: 4.1. pojęcie i rodzaje polityki pienięŝnej -restrykcyjna i ekspansywna, procesowa i ustrojowa, 4.2. hierarchiczna struktura celów polityki pienięŝnej - cel finalny, cele pośrednie, cele operacyjne, 4.3. strategie polityki pienięŝnej cechy wybranych strategii polityki monetarnej, strategie alternatywne, uwarunkowania wyboru strategii (postawy podmiotów gospodarczych, stopień koordynacji polityki pienięŝnej, finansowej ) 5. Mechanizm transmisji impulsów pienięŝnych: 5.1. podstawy procesów transmisji, 5.2. rodzaje i przyczyny powstawania impulsów pienięŝnych, 5.3. impulsy banku centralnego i impulsy banków komercyjnych, 5.4. powiązania mechanizmu transmisji impulsów pienięŝnych, 6. WspółzaleŜności między polityką pienięŝną, budŝetową a fiskalną. 1. Na czym polega kreacja pierwotna pieniądza a na czym kreacja wtórna? 2. Co to jest baza monetarna? 3. Jaką rolę pełni mnoŝnik pienięŝny? 4. Jakie agregaty pienięŝne są stosowane w Polsce? 5. Co to są impulsy pienięŝne? 6. Rodzaje polityki pienięŝnej. 7. Hierarchiczna struktura celów polityki pienięŝnej. 8. Omów relacje: polityka finansowa polityka pienięŝna polityka budŝetowa. II. NBP jako organ polityki pienięŝnej 1. Podstawowy cel działalności NBP - ustawowe zadania i funkcje banku centralnego, 2. Rola banku centralnego: 2.1. bank centralny jako podmiot polityki gospodarczej, 2.2. bank centralny jako bank banków, 2.3. bank centralny jako bank państwa, 3. Płaszczyzny oddziaływania banku centralnego na banki komercyjne, 4. NiezaleŜność banku centralnego: 4.1. czynniki determinujące niezaleŝność - czynniki subiektywne i czynniki obiektywne 4.2. płaszczyzny niezaleŝności - funkcjonalna, finansowa, instytucjonalna, niezaleŝność w zakresie celów i niezaleŝność w zakresie instrumentów, 4.3. niezaleŝność NBP w świetle uregulowań ustawowych, 3
4.4. niezaleŝność na przykładzie Europejskiego Banku Centralnego. 5. Gospodarka finansowa banku centralnego - fundusze własne NBP, plan finansowy, roczne sprawozdanie finansowe NBP, 6. Rada Polityki PienięŜnej jako organ NBP - ustawowe zadania, skład, 7. Polityka stałej zasady a polityka dyskrecjonalna. Zagadnienia do samodzielnego przestudiowania: 1. Organizacja NBP organy NBP i ich zadania ( na podstawie Ustawy o NBP, rozdział 2) 2. NBP a władze państwowe ( na podstawie Ustawy o NBP, rozdział 3) 1. Omów funkcje banku centralnego. 2. Co to znaczy: bank centralny jako bank banków? 3. Jakie czynniki kształtują niezaleŝność banku centralnego? 4. Omów płaszczyzny niezaleŝności banku centralnego. 5. Czym zajmuje się Rada Polityki PienięŜnej? 6. Jakimi funduszami dysponuje NBP? III. Kształtowanie polityki pienięŝnej 1. Rynek pienięŝny: 1.1. funkcje i segmenty rynku pienięŝnego, 1.2. instrumenty rynku pienięŝnego - rodzaje papierów wartościowych: obligacje skarbowe, bony skarbowe, bony pienięŝne NBP, 2. Cele polityki pienięŝnej: 2.1. strategia bezpośredniego celu inflacyjnego 2.2. wskaźniki inflacji - wskaźnik cen konsumpcyjnych CPI, zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych HICP, 2.2. cele polityki pienięŝnej w Polsce w 2007 r. 3. Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne realizacji polityki pienięŝnej, 1. Zinterpretuj strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. 2. Jakie są przewidywane uwarunkowania realizacji polityki pienięŝnej w Polsce w 2007 r.? 3. Jakie rodzaje papierów wartościowych NBP wykorzystuje w polityce pienięŝnej? IV. Realizacja polityki pienięŝnej 1. Klasyfikacja instrumentów polityki pienięŝnej: 4
1.1. klasyfikacja ze względu na sposób oddziaływania: instrumenty oddziaływania pośredniego, instrumenty sterowania bezpośredniego i oddziaływanie perswazyjne, 1.2. klasyfikacja ze względu na zakres: instrumenty kontroli ogólnej i instrumenty kontroli selektywnej, 2. Charakterystyka działania poszczególnych instrumentów polityki pienięŝnej: 2.1 rezerwa obowiązkowa: zasady i tryb naliczania rezerwy, stopa rezerwy i suma rezerw, zasady naliczania oprocentowania rezerwy i przekazywania środków naleŝnych z tytułu oprocentowania, Fundusz Poręczeń Unijnych, 2.2. stopy procentowe NBP: stopa referencyjna NBP określająca minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, stopa lombardowa wyznaczająca koszt pozyskania pieniądza w NBP, stopa depozytowa wyznaczająca oprocentowanie depozytu w NBP, 2.3. operacje otwartego rynku: istota i cel operacji otwartego rynku, rodzaje operacji otwartego rynku (operacje podstawowe w postaci emisji 7-dniowych bonów pienięŝnych NBP, operacje dostrajające podejmowane w przypadku nieoczekiwanej krótkoterminowej zmiany płynności sektora bankowego, operacje strukturalne mające na celu długoterminową zmianę struktury płynności w sektorze bankowym), transakcje warunkowe i transakcje bezwarunkowe, nadpłynność operacyjna, nadpłynność strukturalna, 2.4. operacje depozytowo-kredytowe: depozyt na koniec dnia, kredyt lombardowy 2.5. kredyty refinansowe: polityka redyskontowa (kredyt redyskontowy), zasady refinansowania banków kredytem lombardowym przez NBP, 2.6. interwencje walutowe 3. Kredyt techniczny jako element systemu rozliczeniowego forma poŝyczki z banku centralnego spłacany w ciągu tego samego dnia operacyjnego, zabezpieczony skarbowymi papierami wartościowymi, zasady refinansowania banków w ciągu dnia operacyjnego przez NBP. Zagadnienia do samodzielnego przestudiowania: 1. ZałoŜenia polityki pienięŝnej na rok 2007. www.nbp.pl/polityka pienięŝna 2. Ustawowe uregulowania instrumentów polityki pienięŝnej (Ustawa o NBP, rozdział 6) 1. Od czego tworzy się rezerwę obowiązkową? 2. Co to jest Fundusz Poręczeń Unijnych i jaki jest jego związek z rezerwą obowiązkową? 5
3. Podstawowe stopy procentowe NBP. 4. Co to są operacje podstawowe otwartego rynku? 5. Zasady funkcjonowania kredytu lombardowego w Polsce. 6. RóŜnica między kredytem technicznym a kredytem lombardowym. 7. Na czym polegają operacje depozytowo-kredytowe w polityce pienięŝnej? 8. Kto inicjuje operacje otwartego rynku a kto operacje depozytowo-kredytowe? V. Statystyka monetarna 1. Strumienie i zasoby pienięŝne, 2. Statystyka pienięŝna i bankowa, 3. Klasyfikacja sektorowa podmiotów dla potrzeb statystyki: 3.1. sektor finansowy, 3.2. sektor niefinansowy, 3.3. sektor instytucji rządowych i samorządowych, 4. Monetarne instytucje finansowe (MIF), 5. Zmiany w klasyfikacji sektorowej i ich wpływ na agregaty monetarne Zagadnienia do samodzielnego przestudiowania: 1. Zakres informacji zawartych w Biuletynie Informacyjnym NBP ( ze szczególnym uwzględnieniem: układ bilansu NBP, bilans zagregowany a bilans skonsolidowany monetarnych instytucji finansowych, szeregi czasowe (pieniądz gotówkowy, pieniądz M1, pieniądz M3) 1. Jakie instytucje tworzą sektor finansowy? 2. Co to są monetarne instytucje finansowe? 3. Jaki wpływ miały zmiany w klasyfikacji sektorowej na agregaty pienięŝne? VI. Metody opisu i pomiaru polityki pienięŝnej 1. Klasyczne metody opisu i pomiaru polityki pienięŝnej: 1.1. agregaty pienięŝne, 1.2. stopy procentowe, 1.3. indeks restrykcyjności monetarnej -wskaźnik MCI (średnia waŝona zmian w okresie badanym realnej stopy procentowej i realnego kursu walutowego względem okresu bazowego), 2. Modele VAR: analizowanie funkcji reakcji zmiennych na impuls, 6
3. Modele strukturalne - przedstawiające proces transmisji od decyzji polityki pienięŝnej do wywołanych nimi zmian w najwaŝniejszych zmiennych makroekonomicznych (np. w produkcji, inflacji). 1. Istota klasycznych miar polityki pienięŝnej. 2. Identyfikacja modelu VAR jako narzędzia pomiaru polityki pienięŝnej. 3. Modele strukturalne jako narzędzie ujmowania zaleŝności przyczynowo-skutkowych miedzy modelowanymi zmiennymi LITERATURA: 1. Bankowość. Podręcznik akademicki. Praca zbiorowa pod redakcją W.L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej. Poltext. Warszawa 2005. 2. T. Gruszecki: Teoria pieniądza i polityka pienięŝna. Rys historyczny i praktyka gospodarcza. Oficyna Ekonomiczna. Kraków 2004. 3. R. Kokoszczyński: Współczesna polityka pienięŝna w Polsce. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2004. 4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. Nr 140. poz. 938 z późn. zm. (Dz. U. 2005, Nr 01. poz. 02.) 5. ZałoŜenia polityki pienięŝnej na rok 2007. www.nbp.pl/polityka pienięŝna 7