Ekonomia rozwoju wykład 4 Teorie rozwoju. Korzyści skali, błędy koordynacji i wielość stanów równowagi. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
Plan wykładu Dlaczego teoria wzrostu nie wystarcza, a potrzeba innych mechanizmów wyjaśniających rozwój? Teorie rozwoju gospodarczego: Model dwusektorowy Lewisa Modele zależności międzynarodowej Błędy koordynacji Model wielkiego pchnięcia
Dlaczego teoria wzrostu nie wystarcza, a potrzeba ekonomii rozwoju Kraje słabo rozwinięte różnią się zasadniczo od krajów wysokorozwiniętych Różnice występują również w obszarach nieobjętych klasyczną teorią wzrostu i niepoddających się jej formalizmowi Tradycyjne teorie rozwoju nie przyniosły w Trzecim Świecie spodziewanych rezultatów Oparte były one na błędnych przesłankach i przenosiły często wprost uwarunkowania z krajów wysokorozwiniętych
Przyczyny klęski podejścia interwencjonistycznego Nieprawidłowe adresowanie pomocy Rozwój struktur biurokratycznych (kleptokracja) Zewnętrzny (i przez to nieakceptowany) charakter zmian Skokowy (a nie stopniowy) charakter zmian Brak ciągłości realizowanych programów pomocowych, co zaburza rozwój spójności kulturowej w krajach adresatach
Mechanizmy blokujące rozwój Niepełna informacja oraz efekty zewnętrzne i asymetria informacji Problemy wynikające z korzyści skali Zjawisko strategicznej komplementarności i wielopunktowych stanów równowagi Błędy koordynacji
Koncepcja Rostowa - przypomnienie Gospodarka może znajdować się w pięciu stanach: Społeczeństwo tradycyjne Powstanie warunków do startu gospodarczego Start gospodarczy Dojrzałość Masowa konsumpcja Inny kierunek modele rozwoju a nie modele wzrostu!!!
Dwusektorowy model rozwoju gospodarczego model Lewisa Gospodarka niedorozwinięta dwa sektory Tradycyjny sektor rolniczy charakteryzowany przez: nastawienie na przetrwanie nadmierną podaż siły roboczej zerową krańcową produktywność pracy Nowoczesny sektor przemysłowy Rozwój jest determinowany przez tempo akumulacji kapitału w sektorze przemysłowym
Model Lewisa ilustracja graficzna
Krytyka modelu Lewisa (1) Tempo przepływu pracy z sektora tradycyjnego do nowoczesnego może nie być proporcjonalne do inwestycji kapitałowych wprowadzanie bardziej zaawansowanych technik kapitałochłonnych Nadwyżka pracy w sektorze rolniczym i brak nadwyżki w sektorze przemysłowym? Brak wzrostu płac w sektorze nowoczesnym w całym okresie transformacji.
Krytyka modelu Lewisa (2) - moŝliwe implikacje wprowadzania technik kapitałochłonnych
Analiza wzorców rozwoju i zmiany strukturalnej Model Lewisa i koncepcja Rostowa zostały przetestowane empirycznie. Hollis B. Chenery potwierdził badając różne kraje i analizując wzorce zmian (próba przekrojowoczasowa), że proces rozwoju obejmuje kilka kluczowych zmian: Przejście z produkcji rolnej do przemysłowej Stałą akumulację kapitału fizycznego i ludzkiego Zmianę preferencji konsumentów w kierunku dóbr przemysłowych i usług Wzrost roli i wielkości miast Wzrost liczby ludności przy jednoczesnym zmniejszaniu się przeciętnej liczebności rodziny
Czynniki wpływające na zmianę Krajowe: Zasoby surowców oraz wielkość kraju (powierzchnia i liczba ludności), Czynniki instytucjonalne (cele polityki rządowej) Międzynarodowe: Dostęp do zewnętrznych źródeł kapitału Dostęp do technologii Możliwość prowadzenia wymiany handlowej z zagranicą
Modele zaleŝności międzynarodowej Czynniki wpływające na zmianę mogą przyspieszać rozwój ale mogą również doprowadzić do jego zahamowania. Geneza (lata 70te) brak wchodzenia przez kraje rozwijające się na ścieżkę rozwoju i przechodzenia kolejnych jego etapów. Rozwój: Modelu zależności neokolonialnych, Modelu fałszywego paradygmatu, Hipotezy rozwoju dualistycznego.
Model zaleŝności neokolonialnych Kraje rozwinięte w założeniu wykorzystują swoją lepszą sytuację i nie dbają o rozwój krajów biednych. Tworzą się: centrum (kraje rozwinięte) i peryferia (kraje rozwijające się). Kraje rozwijające się: nieliczna grupa uzyskująca duże dochody jest zainteresowana utrzymaniem status quo. Kraje rozwinięte: organizacje zajmujące się handlem z krajami rozwijającymi się są zainteresowane utrzymaniem przewagi technologicznej (również dążenie do utrzymania status quo).
Model fałszywego paradygmatu Niedorozwój jest konsekwencją nieodpowiednich zaleceń ze strony międzynarodowych ekspertów a dotyczących prowadzenia polityki gospodarczej. Zbyt wiele nacisku kładzie się na zwiększenie oszczędności i inwestycji. Stosowane przez nich modele nie uwzględniają specyfiki instytucjonalnej kraju (rola plemion, kast, klas społecznych), występujących nierówności.
Hipoteza rozwoju dualistycznego Fakt: w wielu krajach istnieją (i pogłębiają się) różnice między krajami bogatymi i biednymi, a także w ramach krajów biednych bogatą elitą i ubogą resztą. Cztery założenia rozwoju dualistycznego: Różne warunki gospodarowania mogą występować i utrzymywać się w czasie (model Lewisa) Różnice te są chroniczne i nie ma dowodu, że będą zanikać w czasie Dowody empiryczne wskazują na wzrost różnic Powiązania między oazami bogactwa i biedy zdają się wskazywać na brak podnoszenia warunków życia biednej części, a raczej na jeszcze większą jej marginalizację w dostępie do owoców wzrostu.
To moŝe warto wymusić zmiany, które doprowadzą do poprawy warunków dla biednych? Kontrrewolucja neoklasyczna Konsensus waszyngtoński Dyscyplina fiskalna Eliminacja subsydiów rządowych Reforma podatków (pro-efektywnościowa) Uwolnienie stóp procentowych Utrzymywanie niskiej inflacji Jednolite kursy walutowe Zagwarantowanie praw własności Deregulacja gospodarki Liberalizacja handlu Prywatyzacja Likwidacja barier dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych Liberalizacja finansowa
Niedorozwój, jako wynik błędów koordynacji Skuteczny rozwój gospodarczy osiągany jest dzięki komplementarnemu rozwojowi kilku czynników np. efekty zewnętrzne powodują, że dopiero jednoczesne decyzje inwestycyjne wielu firm przynoszą korzyść gospodarce. Błędy koordynacji brak zdolności do koordynacji decyzji przez członków społeczeństwa prowadzi do wyniku (równowagi), w której jest im gorzej niż w innej sytuacji, która także jest równowagą. Przyczyny: niemożność koordynacji działań różnice oczekiwań dylematy z obszaru teorii gier każdemu jest lepiej, jeśli pierwszy nie podejmuje działań
Przykłady błędów koordynacji Firmy do rozpoczęcia aktywności w specjalistycznym obszarze potrzebują specjalistów z tej dziedziny; brak specjalistów i kształcenia wynika z braku dostępnych miejsc pracy. Specjalizacja rolnictwa (zwiększająca efektywność) dochodzi do niej, gdy możliwy jest handel. Brak rozwiniętych rynków zbytu zniechęca do specjalizacji. Inwestowanie w nowoczesne technologie wymaga dużych nakładów, a jest nieopłacalne, gdy inni mogą łatwo skorzystać z owoców. Dopiero, gdy wytworzy się wyścig technologiczny jest to opłacalna decyzja z punktu widzenia każdej firmy. Problem wyboru miejsca spotkania i stłoczenia brak informacji może sprzyjać nadprodukcji w jednych obszarach i zbyt małej produkcji w innych.
Wielopunktowe stany równowagi Stabilny punkt równowagi Stabilny punkt równowagi Niestabilny punkt równowagi
Początek wzrostu wielkie pchnięcie Dlaczego pomimo zapewnienia podstawowych czynników wzrostu (kapitału, technologii) nie rozpoczynają się procesy rozwojowe: aby rozpocząć industrializację firma musi mieć gwarancję rynków zbytu w gospodarce bez pieniądza nikt nie kupi nowoczesnego produktu, Nawet jeśli dostępna jest nowoczesna technologia, nikt jej nie użyje, bo nie ma rynków zbytu Wydaje się, że potrzeba jest interwencji zewnętrznej do rozpoczęcia procesów rozwojowych.
Wielkie pchnięcie załoŝenia modelu Jeden czynnik produkcji Dwa sektory (nowoczesny i tradycyjny) N (bardzo duże) dóbr, które mogą być wytwarzane w sektorze tradycyjnym i nowoczesnym Technologia: w sektorze tradycyjnym każdy pracownik produkuje 1 jednostkę dobra w sektorze nowoczesnym więcej, ale występują w nim koszty stałe. W sektorze tradycyjnym każdy zarabia 1, w sektorze nowoczesnym >1 Konsumenci wydają tyle samo na każde z dwóch dóbr Gospodarka jest zamknięta (brak wymiany z zagranicą) W sektorze tradycyjnym występuje doskonała konkurencja, w sektorze nowoczesnym działa monopolista, który nie może podnieść ceny powyżej 1, gdyż zostałyby wyparty przez sektor tradycyjny
Wielkie pchnięcie ilustracja graficzna
Inne sytuacje, kiedy wielkie pchnięcie moŝe być konieczne Efekty międzyokresowe Ułatwienie migracji wieś miasto (urbanizacja) Efekty związane z infrastrukturą Efekty związane z wyszkoleniem
Dlaczego problem wielkiego pchnięcia nie moŝe zostać rozwiązany przez pojawienie się super-przedsiębiorcy? Dlaczego jeden z przedsiębiorców nie może zostać super-przedsiębiorcą na rynkach dla wszystkich N produktów? Niedoskonałości rynku kapitałowego Koszty agencji trudności z nadzorem (pojawienie się negatywnych efektów skali, zakresu economies of scope przy gwałtownym wzroście skali działania na rynku) Brak znajomości całego rynku przez jednego super-przedsiębiorcę
Następny wykład 15.11.2010 http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er