Jacek Szlachta Struktura organizacyjna proponowana dla sprawnego funkcjonowania działu administracji rządowej Rozwój regionalny I. Założenia wstępne 1. Zadania dla Ministra odpowiedzialnego za dział rozwój regionalny wynikają z: Ustawy z dnia 24 lipca 1999 roku o zmianie ustawy o działach administracji rządowej, Ustawy z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju regionalnego, stanowiska negocjacyjnego w obszarze Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych oraz z uzgodnionych z Komisją Europejską procedur wykorzystywania funduszy przedakcesyjnych i w przyszłości funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej. 2. Dział ten obejmuje dwie podstawowe grupy spraw, którymi są: koordynacja programowania funduszy przedakcesyjnych, a po wstąpieniu do Unii Europejskiej funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności, wypracowanie podstaw systemu polityki regionalnej oraz koordynacja działań państwa w zakresie polityki regionalnej. 3. Możliwe są różne miejsca w administracji rządowej dla usytuowania działu rozwój regionalny. Z innych ekspertyz przeprowadzonych w ramach zespołu wynika, że najlepszym miejscem dla lokalizacji tego działu jest Ministerstwo Gospodarki. Dlatego przedstawiana propozycja dotyczy struktury działu jako elementu struktury Ministerstwa Gospodarki. Inne propozycje usytuowanie działu rozwój regionalny wymagałyby przepracowania tego projektu. 4. Dotychczasowe problemy skutecznej koordynacji środków europejskich przeznaczonych na wspieranie rozwoju regionalnego wskazują, że w warunkach polskich niezbędne jest umieszczenie w jednym resorcie odpowiedzialności za koordynację środków europejskich oraz odpowiedzialności za dział rozwój regionalny. 5. Przyjęte rozwiązania ustrojowe, zróżnicowania wewnętrzne, wielkość kraju oraz skala potencjalnie dostępnych środków Unii Europejskiej oznaczają, że model uruchamiania środków europejskich przeznaczonych na wspieranie rozwoju regionalnego powinien 1
zakładać, że znacząca część tych środków będzie uruchamiana na poziomie wojewódzkim. Odwzorowuje to założenie Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego, że 30% środków europejskich będzie uruchamiane na poziomie województw, a pozostałe 70% środków na poziomie centralnym. 6. Przyjęty model organizacyjny działu rozwój regionalny powinien odpowiadać potrzebom Polski jako kraju członkowskiego Unii Europejskiej, dlatego nie powinny następować znaczące modyfikacje struktur organizacyjnych po przyjęciu Polski do Unii Europejskiej. W grę wchodzić może jedynie poszerzanie już istniejących struktur. II. Podstawowe grupy spraw znajdujące się w kompetencji ministra odpowiadającego za dział rozwój regionalny. 1 W zakresie programowania funduszy przedakcesyjnych, a po wstąpieniu do Unii Europejskiej funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności: a) przygotowanie propozycji legislacyjnych dotyczących polityki strukturalnej (ustawy, rozporządzenia), b) koordynacja regionalnych aspektów programów przedakcesyjnych (Phare 2, ISPA, SAPARD), c) przygotowanie i zarządzanie w zakresie komponentu Phare - Spójność Społeczna i Gospodarcza, d) przygotowanie i zarządzanie w zakresie komponentu Phare - Współpraca Transgraniczna, e) przygotowanie wieloletniego Narodowego Planu Rozwoju (priorytety, hierarchia, tabele finansowe), f) przygotowanie dokumentu określającego kierunki wydatkowania Funduszu Spójności (priorytety, hierarchia, tabele finansowe), g) koordynacja przygotowania cząstkowych strategii sektorowych, w tym strategii rozwoju regionalnego (ustalenie kryteriów, standardów, minimum zakresu merytorycznego, metodologii przygotowania propozycji), 1 Wykorzystano dokument A.Eliasz, P.Żuber Zadania funkcjonowania działu administracji rządowej rozwój regionalny w strukturze Ministerstwa Gospodarki, Warszawa, 2000. 2
h) negocjacje z Komisją Europejską nad zakresem i wielkością pomocy dla realizacji NPR, współpraca z Komisją Europejską przy przygotowaniu dokumentu Podstawy Wsparcia Wspólnoty (Community Support Framework) dla Polski, i) koordynacja przygotowania programów operacyjnych (horyzontalnych oraz regionalnych) m.in. ustalenie ich ilości, zakresu tematycznego, metodologii przygotowywania itp., j) koordynacja przygotowywania projektów współfinansowanych z zasobów Funduszu Spójności, k) koordynacja przygotowywania programów operacyjnych Inicjatyw Wspólnotowych (LEADER, INTERREG, EQUAL, URBAN), l) koordynacja działań odpowiadających zakresowi finansowania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, ł) nadzór nad realizacją oraz monitorowanie wydatkowania środków funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności oraz powiązanych z nimi środków publicznych (przewodzenie krajowemu komitetowi monitorującemu, przygotowanie raportów i sprawozdań), m) ocena (ewaluacja) programów współfinansowanych z zasobów funduszy strukturalnych, n) prowadzenie akcji informacyjnej w zakresie polityki strukturalnej. W zakresie wypracowania podstaw systemu polityki regionalnej oraz koordynacji działań państwa dotyczących polityki regionalnej: a) przygotowanie propozycji zmian legislacyjnych w obszarze polityki regionalnej, b) przygotowanie Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego (misja, priorytety, zasięg przestrzenny interwencji, sposobu podziału środków, systemu monitorowania i wdrażania), c) koordynacja przygotowania wojewódzkich strategii rozwoju regionalnego (ustalenie kryteriów, standardów, minimum zakresu merytorycznego, metodologii przygotowania), d) koordynacja przygotowania programów operacyjnych rozwoju regionalnego (opracowanie i aktualizowanie wytycznych do przygotowania programów operacyjnych - zakres merytoryczny, harmonogram, metodologia, nadzór nad ich przygotowaniem), e) współpraca i koordynacja przygotowania dokumentów operacyjnych w zakresie współpracy transgranicznej, f) ocena programów rozwoju regionalnego województw, wniosków województw o wsparcie ze środków finansowych z budżetu państwa zadań zawartych w programie Rozwoju Regionalnego oraz przygotowywanie kontraktów wojewódzkich, 3
g) ewaluacja (analiza) z punktu widzenia gospodarności, efektywności i terminowości programu rozwoju regionalnego i kontraktów wojewódzkich oraz przygotowaniu sprawozdań i wniosków z realizacji programu i kontraktów, h) prowadzenie akcji informacyjnej i promocyjnej w zakresie polityki regionalnej Polski i Unii Europejskiej (dokumenty źródłowe, opracowania i ekspertyzy, publikacje), i) wypracowanie i koordynacja systemu szkoleń dla jednostek uczestniczących w realizacji polityki regionalnej. III. Struktura organizacyjna pionu polityki regionalnej Przyjęcie jako podstawy dla planowania struktury organizacyjnej pionu rozwój regionalny wniosków z części I i II oznacza, że pion ten powinien być kierowany przez Sekretarza Stanu w Ministerstwie Gospodarki, w którego gestii powinna znajdować się, obok sfery właściwej działowi rozwój regionalny, koordynacja funduszy przedakcesyjnych. W ramach pionu powinny istnieć trzy departamenty: Departament Strategii (ew. Koordynacji Programów Sektorowych), Departament Polityki Regionalnej, Departament Programowania Europejskiego. Departament Strategii powinien składać się z następujących wydziałów: Programowania sektorowego (program lub programy operacyjne dotyczące gospodarki, negocjacje z Komisją Europejską), Monitorowania programów sektorowych (obsługa komitetów monitorujących, kontrola merytoryczna wykonania, analizy i raporty) Delegowanej funkcji płatniczej i kontroli finansowej (wewnętrzna kontrola finansowa programów sektorowych, polecenia płatności). Departament Polityki Regionalnej powinien składać się z następujących wydziałów: Programowania regionalnego (regionalny (e) program lub programy operacyjne, negocjacje z Komisją Europejską, Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego), Monitorowania programów regionalnych (obsługa komitetów monitorujących, analizy, raporty, kontrola wykonania), Analiz regionalnych (prowadzenie niezbędnych dla kształtowania polityki rozwoju regionalnego analiz), 4
Kontraktów regionalnych (negocjowanie, programowanie, kontrola, finansowanie), Współpracy transgranicznej (negocjowanie, programowanie, kontrola, finansowanie). Departament Programowania Europejskiego powinien składać się z następujących wydziałów: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (całość funkcji związanych z najbogatszym funduszem strukturalnym), Podstaw Wsparcia Wspólnoty (przygotowanie Narodowego Planu Rozwoju, negocjowanie z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty, koordynacja PWW, wdrażanie, raportowanie), Koordynacji Funduszu Spójności i Inicjatyw Wspólnoty IV. Potrzeby kadrowe Obsada kadrowa dla tego pionu powinna być kształtowana zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, iż dla absorpcji każdych 5 mln euro funduszy europejskich niezbędne jest zatrudnienie jednej osoby w administracji rządowej. W warunkach członkostwa transfery z Unii Europejskiej na rzecz Polski rzędu 5 mld euro w skali rocznej oznaczają, że w strukturze administracji rządowej powinno tym zajmować się około 1000 osób. Oczywiście tylko część z nich powinna być zatrudniona bezpośrednio w pionie ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego, prawdopodobnie powinno to być przynajmniej 10-15% całego zatrudnienia. Do tego należy dodać kadrę niezbędną dla obsługi krajowej polityki regionalnej, a ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego stworzyła wyjątkowo sformalizowany i pracochłonny mechanizm uruchamiania środków na wspieranie rozwoju regionalnego. 5