PROGRAM PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM ORAZ Z TRUDNOŚCIAMI W NAUCE 1
SPIS TREŚCI I. Wstęp II. Cele programu a. cel główny b. cele szczegółowe III. Charakterystyka sylwetki a. ucznia zdolnego b. ucznia mającego trudności w nauce IV. Zadania szkoły. V. Metody i formy pracy: a. z uczniem zdolnym b. uczniem mającym trudności w nauce VI. Zadania nauczycieli: a. w pracy z uczniem zdolnym b. w pracy z uczniem mającym trudności w nauce VII. Efekty VIII. Ewaluacja programu 2
I. WSTĘP W każdej szkole jest ok. 5% dzieci wybitnie uzdolnionych. Jeśli szkoła weźmie pod uwagę wszystkich uczniów posiadających jakiś talent, wyodrębniony odsetek może sięgać nawet 30-40%. Uczniowie z trudnościami stanowią również duży odsetek, wielu z nich przeżywa niepowodzenia szkolne. Uczniowie zdolni, jak również słabi nie rozwijają się na miarę swych możliwości, nie czynią odpowiednich postępów, zniechęcają się, nie lubią szkoły, czasem sprawiają problemy wychowawcze. Dlatego też należy większą uwagę niż dotychczas skupić na uczniach zdolnych i tych,którzy mają trudności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności. II. CELE PROGRAMU Cel główny: - wczesne rozpoznawanie trudności i uzdolnień, rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań, uzdolnień i umiejętności uczniów oraz tworzenie warunków do osiągania sukcesów i promowanie ich w środowisku szkolnym, lokalnym i poza nim. - Kształtowanie umiejętności precyzyjnego, twórczego myślenia i formułowania wypowiedzi, - uzyskanie wiedzy o wyższym poziomie trudności, zgodnym z poziomem wiedzy ucznia, - pomoc w wyborze kierunków dalszego kształcenia (poradnictwo zawodowe), - nauka umiejętności kierowania własnym rozwojem, Cele szczegółowe: - wczesne rozpoznawanie trudności oraz zainteresowań i uzdolnień uczniów na wszystkich etapach kształcenia, - stwarzanie warunków rozwoju uczniom z trudnościami w nauce i uczniom uzdolnionym, - inspirowanie uczniów do aktywności twórczej i oryginalności myślenia, - wzbudzanie i wzmacnianie pozytywnej motywacji do nauki, do rozwijania swoich zainteresowań oraz uzdolnień, -dążenie do wzrostu świadomości uczniów dotyczących własnych możliwości oraz mobilizowania ich do dokonywania samooceny i planowania własnego rozwoju, -motywowanie do samodzielnego zdobywania wiadomości i rozwijania umiejętności oraz poszukiwania efektywnych sposobów przyswajania wiedzy, 3
- rozbudzanie aktywności uczniów w celu zdobycia wiedzy o wyższym stopniu trudności, zgodnie z ich rozwojem intelektualnym i uzdolnieniami, - zachęcanie uczniów do udziału w konkursach, olimpiadach oraz prezentowania swoich osiągnięć w środowisku szkolnym, lokalnym i poza nim, III. CHARAKTERYSTYKA SYLWETKI a. ucznia zdolnego charakteryzuje: - wysoki poziom zdolności ogólnych, czyli zdolność do rozumowania abstrakcyjnego, łatwość uczenia się, inicjatywa i oryginalność w pracy intelektualnej, - wysoki poziom zdolności specjalnych (uzdolnień), - wysokie osiągnięcia w nauce, - dyspozycje lub osiągnięcia twórcze, - silne i szerokie zainteresowania, - silna motywacja do zajmowania się ucznia dziedziną działalności, - zdolność do wytężonej pracy, łatwość skupienia się nad danym problemem, - duże zróżnicowanie emocjonalne, szybki styl pracy, - cechy osobowości i wytrwałość w dążeniach, samodzielność, poczucie własnej wartości, skłonność do dominacji. Pomocne w prawidłowym rozpoznawaniu i wyławianiu uczniów odpowiadających tym kryteriom jest baczne obserwowanie takich cech jak: - sprawność językowa (rozumienie szerokiego zakresu słów, łatwe dysponowanie potrzebnymi słowami oraz giętkość i umiejętność dobitnego wyrażania myśli), zdolność skojarzeniowa, umiejętność ogarniania wielu idei i wiązania większej ilości faktów, - wyjątkowy zasób energii umysłowej i fizycznej, a nawet poczucie humoru, - oryginalność myślenia, zdolność analizy i syntezy, b. Ucznia mającego trudności w nauce charakteryzuje: - brak zainteresowania nauką, - lekceważenie i niewykonywanie poleceń nauczyciela, - nieumiejętność kierowania własnymi procesami psychicznymi jak; uwaga, pamięć, spostrzeganie, kojarzenie, - z trudem zapamiętuje daty i reguły, - nie wykazuje głębszych zainteresowań, - słaba aktywność, - postawa bierności i rezygnacji, - wagary, 4
- agresja słowna i fizyczna, - kłamstwa. IV. ZADANIA SZKOŁY: 1. Identyfikacja uczniów zdolnych i z trudnościami w nauce, 2. Motywowanie do pracy, 3. Kierowanie rozwojem tych uczniów, 4. Stwarzanie warunków do optymalnego rozwoju, 5. Zindywidualizowanie procesu nauczania, 6. Pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych, 7. Pomoc merytoryczna, 8. Udostępnianie źródeł wiedzy, 9.Organizowanie zajęć pozalekcyjnych, specjalistycznych, kół przedmiotowych i zainteresowań, 10. Wykorzystywanie form wypoczynku i relaksu. V. METODY I FORMY PRACY Metody pracy z uczniem - metoda problemowa, - metoda projektu, - metoda polisensoryczna, - metoda kształcąca wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł, - metoda zastosowania nabytej wiedzy w praktyce, - metoda rozwijania zainteresowań, - burza mózgów, - metoda porozumiewania się w różnych sytuacjach, - metoda prezentowania własnych poglądów, - metody aktywizujące. Formy pracy Z uczniami zdolnymi lub z trudnościami pracujemy stosując wszystkie formy organizacyjne zajęć stosownie do potrzeb, możliwości i zainteresowań uczniów. W celu pobudzenia aktywności uczniów stosujemy: - stawianie pytań pobudzających krytyczne myślenie, - samodzielne rozwiązywanie problemów, - dostosowywanie zadań do indywidualnych zdolności ucznia, - przygotowywanie referatów, asystentura, dodatkowe prace długoterminowe, rozwiązywanie trudniejszych zadań w ramach omawianego zagadnienia, 5
- praca grupowa m.in. z wykorzystaniem kart pracy, listy zadań, źródeł, - przydzielenie trudniejszych zadań podczas pracy grupowej lub indywidualnej, - stwarzanie uczniom sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń lub prac dodatkowych, - stopniowe zwiększanie wymagań, - stawianie wymagań na miarę możliwości uczniów wzmacniających wiarę we własne siły, - praca pozalekcyjna, - udział w konkursach i olimpiadach. - indywidualizacja nauczania poprzez realizację zadań o charakterze interdyscyplinarnym (np. wykonanie prezentacji multimedialnych, tłumaczeń lub słowników przedmiotowych, kompleksowych opracowań złożonych zagadnień przyrodniczych, historycznych, społecznych itp.). - pomoc w przygotowaniu się do konkursów przedmiotowych i interdyscyplinarnych, - zachęcanie ucznia do samodzielnego uczestnictwa w wydarzeniach pozaszkolnych, takich jak: odczyty, wykłady, seminaria, spotkania, wystawy, koncerty, warsztaty, obozy, kółka zainteresowań, przedstawienia teatralne, seanse filmowe, zawody, turnieje, mecze, wycieczki edukacyjne, - grupowej: koła zainteresowań (matematyczne, humanistyczne, historyczne, ekologiczne, chemiczne. SKS i inne), - opracowywanie przez nauczycieli programów rozwijania zdolności kierunkowych matematycznych, literackich, artystycznych, społecznych i innych, - prowadzenie lekcji na kilku poziomach i jawne ocenianie. VI. ZADANIA NAUCZYCIELI a. Praca nauczycieli z uczniem zdolnym: - Opracowanie i dobór skutecznych metod i form pracy. - Motywowanie, aktywizowanie uczniów. - Wykorzystywanie intelektualnego potencjału ucznia zdolnego. - Analizowanie osiągnięć. - Dzielenie się uwagami, spostrzeżeniami i doświadczeniem. - Nakłanianie do samorealizacji. - Opracowanie narzędzi badań uczniów zdolnych. - Przyjmowanie roli doradcy i organizatora procesu uczenia się. - Współpraca z rodzicami dzieci zdolnych. - Udzielenie dla całej grupy uczniów wskazówek z technologii uczenia się w celu osiągania coraz to lepszych wyników i skrócenie czasu uczenia się ( zajęcia warsztatowe przeprowadzone przez psychologa z poradni psychologiczno- 6
pedagogicznej). -Stosowanie na lekcji jak najwięcej pytań problemowych, pobudzających uczniów do myślenia. - Indywidualizacja zadań domowych, uczniowie zdolniejsi otrzymują zadania trudniejsze. b. Praca nauczycieli z uczniem mającym trudności w uczeniu się: - Omówienie problemów i zagadnień związanych z pracą z uczniem mającym trudności w uczeniu się. - Udzielenie pomocy uczniom mniej zdolnym i zaniedbanym pedagogicznie. - Szukanie przyczyn trudności dydaktycznych czy wychowawczych i przeszkód o charakterze biologicznym ( przewlekłe choroby, słaby stan zdrowia, różnego rodzaju wady, nadmierna pobudliwość, nerwowość). - Wyłonienie możliwie wcześnie uczniów, którzy mają poważne luki w wiadomościach oraz słabe opanowanie technik pracy umysłowej. - Działalność wychowawcza ułatwiająca nowym uczniom wejście do nowego środowiska i pomoc w trudnościach adaptacyjnych. - Analiza kłopotów życiowych i szkolnych, które są udziałem poszczególnych uczniów i znalezienie przyczyn warunkujących te trudności. - Okazywanie pomocy moralnej uczniom, którzy uświadamiają sobie złożoność wielu problemów życiowych, uczniom zagubionych. - Znajomość ucznia na tle jego warunków środowiskowych. - Wpływ na czas wolny uczniów i jego bardziej racjonalną organizację ( udostępnienie boiska szkolnego, sali gimnastycznej, organizowanie imprez, rozrywek sportowych). -Wywiadówka jako spotkanie zbliżające szkołę i dom rodzinny ucznia, konsultacje indywidualne i grupowe. - Stworzenie wachlarza możliwości przyspieszających krystalizację indywidualnych zainteresowań i samookreślenie uczniów pod tym względem ( kółka przedmiotowe, techniczne, artystyczne). - Analizowanie opinii i orzeczeń wydanych przez Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną oraz zastosowanie indywidualnych kryteriów z opinii w ocenianiu uczniów. VII. EFEKTY PRACY: 1. Uczniowie uzdolnieni chętnie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych i rozwijają własne zdolności. 2. Dzieci z problemami w nauce chętnie uczestniczą w zajęciach specjalistycznych, 7
wyrównawczych i uczą się pokonywać trudności. 3. Nauczyciele uwzględniają aktualne potrzeby uczniów zdolnych i z trudnościami w nauce. 4. Uczniowie rozwijają umiejętności myślenia twórczego. 5. Nauczyciele wyzwalają w nich inicjatywę, motywują do twórczej pracy. 6. Nauczyciele i uczniowie rozwiązują problemy zespołowo i pracują metodą projektów. 7. Uczniowie konsekwentnie realizują zadania o różnym charakterze. 8. Uczniowie prezentują wyniki pracy twórczej ( udział w różnego rodzaju konkursach przedmiotowych, artystycznych, sportowych, redagowanie gazetki szkolnej, praca w samorządzie uczniowskim itp.). 9. Rodzice uczniów zdolnych i z trudnościami włączają się do wspólnego budowania strategii pracy. 10.Uczniowie zdolni i z trudnościami oraz ich rodzice są bardziej odporni psychicznie na ewentualne porażki. 11.Uczniowie umacniają się w poczuciu własnej wartości. 12.Uczniowie, ich rodzice i nauczyciele osiągają satysfakcję z realizacji programu. VIII. EWALUACJA: 1. Testy osiągnięć. 2. Wyniki konkursów i olimpiad. 3. Wyniki semestralne i końcowe. 4. Tabele osiągnięć. 8