MUZYKOWANIE W GIMNAZJUM Program nauczania zajęć artystycznych w gimnazjum w opracowaniu Doroty Podlewskiej - Sałek
Spis treści I. Założenia ogólne programu II. Opis programu III. Warunki realizacji programu IV. Cele główne V. Cele szczegółowe VI. Treści nauczania 1. treści główne 2. treści szczegółowe 3. procedury osiągania celów VII. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów 1. Obszary aktywności oceniane na zajęciach artystycznych 2. Zasady oceniania 3. Przewidywane osiągnięcia ucznia na poszczególne oceny VIII. Bibliografia Muzyka łagodzi obyczaje Jerzy Waldorff I. Założenia ogólne programu
Program Muzykowanie w gimnazjum opracowany został zgodnie z wymogami podstawy programowej kształcenia ogólnego do gimnazjum, zdefiniowanymi przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w Rozporządzeniu z dnia 23 grudnia 2008 roku i opublikowanymi w Dzienniku Ustaw nr 4 poz. 17 z dnia 15 stycznia 2009 roku. Młodzież gimnazjalną, do której adresowany jest niniejszy program charakteryzuje wzrost zainteresowań otaczającym światem przy wzmożonym krytycyzmie i nieukształtowanej jeszcze wrażliwości. Na tym etapie rozwoju młodzi ludzie nie są jeszcze świadomymi odbiorcami sztuki. Zajęcia artystyczne w gimnazjum, których kształt zaproponowany został w tym programie mają na celu dalej rozbudzać i rozwijać artystyczne zainteresowania i wrodzone zdolności. Młodzież posiadająca już pewien zasób wiedzy i umiejętności muzycznych, może spróbować praktycznej ich realizacji w różnych formach ekspresji przy dodatkowym doskonaleniu znajomości muzycznego języka. Ideą programu zajęć artystycznych jest przygotowanie przyszłych świadomych odbiorców sztuki muzycznej i zachęcenie ich do dalszych poszukiwań możliwości realizowania siebie w tej dziedzinie. II. Opis programu Program Muzykowanie w gimnazjum stanowi kontynuację programu nauczania muzyki w gimnazjum Muzyczny świat Teresy Wójcik. Program składa się z dwóch głównych części tj. ekspresji muzycznej i wiedzy w zakresie czytania nut. Druga część programu jest ważną podbudową do wszelkich działań muzycznych a nie zawsze znajduje w toku nauczania ogólnego wystarczającą ilość godzin. Uczniowie będą zatem mogli bliżej zgłębić tajniki muzycznego warsztatu. Wśród działań praktycznych zdecydowaną część będą stanowiły zajęcia wokalne śpiew, który jest najbardziej naturalną formą muzycznej wypowiedzi. Gra na instrumentach ma stwarzać dodatkowe możliwości artystycznej wypowiedzi i radości z muzykowania. Główne i szczegółowe treści programu oraz procedury osiągania celów zostały opisane w dalszej części programu, wzorem Muzycznego świata w formie tabeli. III. Warunki realizacji programu Do realizacji programu niezbędna jest sala muzyczna wyposażona w: instrument klawiszowy, tablica z pięciolinią, instrumenty perkusyjne, dobrej jakości odtwarzacz płyt CD, komputer z możliwością zainstalowania oprogramowania muzycznego. IV. Cele ogólne dalsze rozwijanie artystycznych zainteresowań i zdolności muzycznych, przygotowanie przyszłych, świadomych odbiorców sztuki muzycznej, budowanie potrzeby kontaktu z muzyką i chęci jej uprawiania, kształtowanie wrażliwości młodego człowieka na sztukę i właściwej postawy wobec dóbr kultury, włączanie uczniów w życie muzyczne środowiska szkolnego.
V. Cele szczegółowe 1. Cele poznawczo - kształcące zapoznanie uczniów z literaturą wokalną z różnych epok, zapoznanie z różnymi formami muzycznymi, ukazanie różnych możliwości wykonywania muzyki (śpiew i gra na instrumentach), kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim, kształcenie słuchu a zwłaszcza wrażliwości intonacyjno emisyjnej, poszerzanie wiadomości o muzyce i znajomości zapisu muzycznego. 2. Cele wychowawcze rozwijanie zainteresowań muzycznych, rozwijanie kreatywnych i twórczych postaw, uwrażliwianie na piękno, uczenie poszanowania dla dóbr kultury, kształcenie wyobraźni, pogłębianie uczuciowego związku z kulturą narodową, regionalną, środowiskową, rozwijanie aktywności artystycznej, kształcenie umiejętności współdziałania w grupie i odpowiedzialności za wspólnie wykonywane zadania, rozbudzanie zamiłowania do wspólnego muzykowania, przyczynianie się do wzbogacenia życia artystycznego szkoły i środowiska, przygotowanie do dalszego kształcenia muzycznego lub udziału w ruchu amatorskim, rozwijanie radości i satysfakcji z własnych osiągnięć twórczych. VI. Treści nauczania
T R E Ś C I NAUC ZA N I A Ekspresja muzyczna Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Śpiew wykonywanie ćwiczeń głosowych w zakresie emisji głosu i dykcji, śpiewanie kanonów dwui trzygłosowych, śpiewanie piosenek znanych z muzyki rozrywkowej (polskiej i obcej), piosenek młodzieżowych, utworów musicalowych i poezji śpiewanej, śpiewanie pieśni historycznych, śpiewanie utworów w zależności od potrzeb wynikających z kalendarza szkolnych wydarzeń artystycznych, kształcenie umiejętności interpretacji piosenek i innych wykonywanych utworów. Gra na instrumentach muzycznych wykonywanie akompaniamentów perkusyjnych do wybranych piosenek, wykonywanie akompaniamentów melodycznych do piosenek (keyboard, gitara, flet wybór instrumentów w zależności od umiejętności instrumentalnych uczniów), wykonywanie na instrumentach melodycznych np. dzwonkach chromatycznych utworów z różnych epok muzycznych, granie popularnych melodii wykonywanie ćwiczeń kształcących poprawną emisję głosu oraz dykcję, wykonywanie ćwiczeń oddechowych, wykonywanie ćwiczeń rozwijających słuch wysokościowy i harmoniczny, wykonywanie ćwiczeń z zastosowaniem zmian tempa, dynamiki i artykulacji, analiza materiału nutowego wykonywanych utworów, rytmiczna recytacja tekstu utworu, analiza kierunku linii melodycznej, wystukiwanie wybranych przebiegów rytmicznych utworu, analiza i śpiewanie wybranych wzorów melodycznych utworu. analiza rytmu i melodii utworu, wystukiwanie rytmu akompaniamentu, ćwiczenie fragmentami partii instrumentalnych rytmicznych i melodycznych, ćwiczenie umiejętności współpracy w zespole, wykonywanie ćwiczeń doskonalących grę na wybranym instrumencie. śpiewa piosenki, pieśni, kanony ze słuchu lub z nut, z akompaniamentem instrumentalnym lub a cappella, wykonuje prawidłowo ćwiczenia z emisji głosu i dykcji, wykonuje utwory poprawnie pod względem ich interpretacji, stosuje różne środki wyrazu artystycznego przy wykonywaniu wybranych utworów z polskiej i europejskiej literatury wokalnej, wykazuje własną inwencję przy wykonywaniu utworów (solowo), wie jak należy dbać o higienę głosu podczas śpiewu, wie jak wygląda prawidłowa postawa w czasie śpiewania i potrafi zastosować swoją wiedzę w praktyce, potrafi publicznie zaprezentować efekty swojej pracy. gra ze słuchu lub z nut łatwe opracowania utworów z różnych epok muzycznych, wykonuje poprawnie partię instrumentalną z partytury muzycznej, wykonuje akompaniament rytmiczny lub melodyczny do wybranych piosenek lub innych utworów wokalnych, stosuje w grze oznaczenia tempa, dynamiki, artykulacji, potrafi współpracować w zespole.
i motywów muzycznych. Przykładowe źródła repertuaru muzycznego do śpiewania i grania na instrumentach: Chór. Łączy nas śpiew materiały do zajęć artystycznych w gimnazjum MacEdukacja; Karaoke przewodnik metodyczny i płyta CD MacEdukacja; T. Wójcik Muzyczny świat podręcznik dla gimnazjum MacEdukacja; Kanony. Antologia opr. Wł. Sołtysik WSiP Warszawa 1998; Kolędy dla chórów szkolnych opr. Wł. Sołtysik WSiP Warszawa 1999; T. Krystyniak Ręce pełne muzyki WSiP Warszawa 1997; Materiały przygotowane przez nauczyciela.
Doskonalenie wiedzy w zakresie notacji muzycznej Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Czytanie zapisu nutowego odczytywanie nazw dźwięków na pięciolinii w kluczu wiolinowym, odczytywanie rytmu, odczytywanie oznaczeń wykonawczych oznaczeń tempa, dynamiki, artykulacji i innych. wykonywanie ćwiczeń doskonalących umiejętności w czytaniu nut, analiza rytmu i melodii utworu, wystukiwanie przebiegów rytmicznych, samodzielne tworzenie przebiegów rytmicznych lub rytmiczno melodycznych, analiza oznaczeń wykonawczych utworu. odczytuje i wykonuje poprawnie zapis nutowy wybranej melodii lub przebiegu rytmicznego (na instrumencie melodycznym lub perkusyjnym), rozumie i stosuje oznaczenia wykonawcze zawarte w tekście nutowym. Literatura dydaktyczna do wykorzystania: Franciszek Wesołowski Zasady muzyki ; Inne publikacje do nauki zasad muzyki zawierające ćwiczenia dydaktyczne; Materiały przygotowane przez nauczyciela.
VII. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów 1. Obszary aktywności oceniane na zajęciach artystycznych: Osiągnięcia ucznia należy rozpatrywać w dwóch wymiarach odpowiadającym dwom częściom przedstawionego programu: ekspresji muzycznej oraz umiejętności odczytywania zapisu nutowego. Osiągnięcia ucznia w dziedzinie śpiewu i gry na instrumentach zależą przede wszystkim od jego aktywności podczas zajęć, sumienności, pracowitości oraz wrodzonych zdolności muzycznych. Ważnym aspektem są tu także wcześniej nabyte umiejętności w grze na wybranym instrumencie muzycznym. Osiągnięciom tym trudno przypisać określony poziom wymagań na dany stopień. Tu ocenie podlegać będzie głównie zaangażowanie, wkład pracy ucznia widoczny podczas zajęć, dyscyplina w pracy zespołowej, umiejętność zaprezentowania swoich umiejętności na forum klasy czy szkoły. Osiągnięcia w drugim obszarze poświęconym wiadomościom z zakresu teorii muzyki, można wymierzyć i ocenić stosując metody pomiaru takie, jak w innych przedmiotach tj. sprawdziany, testy, odpowiedzi ustne. Na ocenę z przedmiotu składać się będą zatem aktywność muzyczna na zajęciach i wiedza teoretyczna. 2. Zasady oceniania: na lekcjach zajęć artystycznych oceniane będą wyżej wymienione obszary; ocena zależy od poziomu wymagań na dany stopień (w przypadku wiadomości teoretycznych), zaangażowania i dyscypliny pracy na lekcjach; uczeń ma obowiązek systematycznego i estetycznego prowadzenia zeszytu nutowego, co również podlega ocenie; po długiej nieobecności uczeń może być nieprzygotowany do lekcji; za zgłoszony przed lekcją brak zeszytu lub materiałów potrzebnych do zajęć uczeń otrzymuje minusa; za niezgłoszony przed lekcją brak zeszytu lub materiałów potrzebnych do zajęć uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną; sprawdziany z wiadomości teoretycznych zapowiadane będą co najmniej z tygodniowym wyprzedzeniem i oceniane do dwóch tygodni; sprawdziany oceniane są na podstawie liczby uzyskanych punktów wg następującej skali: - 100% + zadanie dodatkowe ocena celująca, - 100% - 91% ocena bardzo dobra, - 90% - 75% ocena dobra, - 74% - 51% ocena dostateczna, - 50% - 35% ocena dopuszczająca, - mniej niż 35% ocena niedostateczna. ocenianie umiejętności praktycznych odbywać się będzie na bieżąco podczas zajęć; przyswojenie przez ucznia umiejętności praktycznych może wymagać indywidualnej pracy w domu, co również może podlegać ocenie; przy realizacji zadań w zespole oceniane będą zaangażowanie, dyscyplina pracy, systematyczność, pracowitość; ocenie podlegać będzie też własny wkład pracy w wykonanie zadania; nieobecność na zajęciach nie zwalnia ucznia z obowiązku opanowania wiadomości i umiejętności; aktywność na lekcjach bądź jej brak będą nagradzane w postaci + lub - Zasady otrzymywania + lub - Uczeń otrzymuje + za:
zaangażowaną postawę w czasie zajęć, gotowość do wykonywania zadań artystycznych, bardzo dobrą pracę w zespole, pomoc okazywana innym uczniom, podejmowanie dodatkowych zadań, inne przedsięwzięcia, Uczeń otrzymuje - za: zajmowanie się na lekcji czynnościami nie związanymi z realizowanym tematem, utrudnianie pracy innym, nieprzygotowanie do zajęć (poza przypadkami opisanymi wyżej w zasadach oceniania), nie wywiązanie się z ustalonych obowiązków, Za + i - uczeń otrzymuje następujące oceny: bdb za trzy + ndst za trzy - Ocena uczniów z zaleceniami PPP W ocenianiu uczniów z dysfunkcjami uwzględnione zostają następujące zalecenia: wydłużenie czasu wykonywania ćwiczeń praktycznych, możliwość podzielenia ćwiczeń złożonych na prostsze i ocenienie ich etapami, konieczność odczytywania poleceń, jeśli są one przygotowane w formie pisemnej, branie pod uwagę poprawności merytorycznej wykonanego ćwiczenia a nie jego walorów estetycznych, możliwość zmiany pracy pisemnej (np. sprawdzianu) na odpowiedź ustną, podczas odpowiedzi ustnych zadawanie prostych, niezłożonych pytań, obniżenie wymagań dotyczących wyglądu zeszytu przedmiotowego, możliwość udzielenia pomocy w wykonaniu dodatkowych zadań. 3. Przewidywane osiągnięcia ucznia na poszczególne oceny Ocenę celującą otrzymują uczniowie, którzy: biegle posługują się zdobytymi umiejętnościami i wiadomościami a ich poziom wyraźnie wykracza poza przyjęty program, prezentują swoje umiejętności na forum szkoły lub poza nią, systematycznie rozwijają swoje uzdolnienia wykonując dodatkowe zadania, śledzą i są uczestnikami ważnych wydarzeń kulturalnych, wyróżniają się własną inicjatywą. Ocenę bardzo dobrą otrzymują uczniowie, którzy: biegle posługują się wiadomościami i umiejętnościami realizowanymi na zajęciach, wyróżniają się aktywnością podczas zajęć, bardzo dobrze współpracują w zespole,
prezentują swoje umiejętności na forum klasy, wyróżniają się systematycznością w pracy. Ocenę dobrą otrzymują uczniowie, którzy: nie w pełni opanowali materiał realizowany na zajęciach, w stopniu zadowalającym uczestniczą w zajęciach, realizują podejmowane zadania. Ocenę dostateczną otrzymują uczniowie, którzy: opanowali minimum wiedzy i umiejętności, przejawiają braki w zakresie systematyczności i aktywności na zajęciach, mało efektywnie wykorzystują czas pracy na zajęciach. Ocenę dopuszczającą otrzymują uczniowie, którzy: posiadają braki w opanowaniu minimum wiedzy i umiejętności, nie realizują wyznaczonych zadań. Ocenę niedostateczną otrzymują uczniowie, którzy: nie opanowali minimum wiedzy i umiejętności, nie zrealizowali minimum zadań podejmowanych na zajęciach. VIII. Bibliografia T. Wójcik Muzyczny świat program nauczania muzyki w gimnazjum MacEdukacja; K. Stankowska Chór w szkole WSiP Warszawa 1988r; Materiały Wydawnictwa Pedagogicznego OPERON