P R I N C I P L E S O F

4 Siły rynkowe czyli popyt i podaż P R I N C I P L E S O F MICROECONOMICS F O U R T H E D I T I O N N. G R E G O R Y M A N K I W PowerPoint Slides by Ron Cronovich 2007 Thomson South-Western, all rights reserved

W tym rozdziale odpowiemy na pytania: Jakie czynniki wpływają na popyt na dobra? Jakie czynniki wpływają na podaż dóbr? W jaki sposób popyt i podaż wpływają na ceny i wielkość sprzedaży? W jaki sposób różne czynniki wpływające na popyt i podaż wpływają na ceny rynkowe i jakość dobra? W jaki sposób rynki alokują zasoby? 1

Rynki i konkurencja Rynek - to grupa nabywców i sprzedawców konkretnego dobra lub usługi. Rynek konkurencyjny - to taki rynek, na którym działa wielu nabywców i wielu sprzedawców, handlujących identycznymi produktami, co sprawia, że każdy z nich jest cenobiorcą, a więc ma niewielki wpływ na cenę rynkową. Rynek doskonale konkurencyjny: Wszyscy oferują dokładnie te same dobra Jest tak wielu sprzedających i nabywców, że nikt nie może wpłynąć znacząco na cenę - każdy jest cenobiorcą. W tym rozdziale zakładamy, że rynek jest doskonale konkurencyjny. 2

Popyt Popyt zależy od zachowań nabywców. Popyt jest to ilość dóbr jaką ludzie są skłonni kupić przy danej cenie. Prawo popytu wraz ze wzrostem ceny danego dobra przy pozostałych czynnikach nie zmienionych - popyt na nie spada. 3

Plan popytu Plan popytu: Zestawienie pokazujące związek między ceną dobra a popytem na to dobro. Przykład: Popyt Heleny na kawy. Zwróć uwagę, że preferencje Heleny są zgodne z prawem popytu. Cena kawy Wielkość popytu $0.00 16 1.00 14 2.00 12 3.00 10 4.00 8 5.00 6 6.00 4 4

Plan popytu i krzywa popytu Heleny Cena kawy $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 $2.00 $1.00 $0.00 0 5 10 15 Cena kawy Liczba kaw Liczba kaw $0.00 16 1.00 14 2.00 12 3.00 10 4.00 8 5.00 6 6.00 4 5

Popyt rynkowy a popyt indywidualny Popyt rynkowy stanowi sumę popytów indywidualnych na konkretne dobro lub usługę. Załóżmy, że na rynku kawy mamy tylko dwóch kupujących: Helenę i Kena. (Q d = wielkość popytu) Cena Q d Heleny Q d Kena Q d Rynku $0.00 16 + 8 = 24 1.00 14 + 7 = 21 2.00 12 + 6 = 18 3.00 10 + 5 = 15 4.00 8 + 4 = 12 5.00 6 + 3 = 9 6.00 4 + 2 = 6

Plan popytu i krzywa popytu $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 $2.00 $1.00 $0.00 P 0 5 10 15 20 25 Q P Q d (Rynku) $0.00 24 1.00 21 2.00 18 3.00 15 4.00 12 5.00 9 6.00 6 7

Przesunięcia krzywej popytu Krzywa popytu pokazuje, jak cena wpływa na wielkość popytu, przy innych czynnikach nie zmienionych. Te "inne czynniki", to pozacenowe determinanty popytu (czyli wszystko inne niż cena co wpływa na popyt). Czynniki te przesuwają krzywą popytu D. 8

Przesunięcia krzywej popytu: # kupujący Wzrost liczby kupujących powoduje wzrost popytu na dobro, przesuwając krzywą popytu w prawo. 9

Przesunięcia krzywej popytu: # kupujący $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 $2.00 $1.00 P Przypuśćmy, że nastąpił wzrost liczby kupujących. Wtedy, przy każdej cenie, popyt jest większy (o 5 w tym przykładzie). $0.00 0 5 10 15 20 25 30 Q 10

Przesunięcia krzywej popytu: dochód Dobra normalne to takie dobra na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu. Wzrost dochodu powoduje wzrost popytu przy każdej cenie, przesuwając krzywą popytu D w prawo. Dobra niższego rzędu to takie dobra na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu. Wzrost dochodu powoduje spadek popytu przy każdej cenie, przesuwając krzywą popytu D w lewo. 11

Przesunięcia krzywej popytu: ceny dóbr powiązanych Dwa dobra są substytutami jeżeli wzrost ceny jednego dobra powoduje wzrost popytu na drugie dobro. Przykład: pizza i hamburgery. Wzrost ceny pizzy powoduje wzrost popytu na hamburgery, przesuwając krzywą popytu na hamburgery w prawo. Inne przykłady: Cola i Pepsi, laptopy i komputery stacjonarne, płyty CD i muzyka pobierana z Internetu. 12

Przesunięcia krzywej popytu: ceny dóbr powiązanych Dwa dobra są komplementarne jeżeli wzrost ceny jednego dobra powoduje spadek popytu na drugie dobro. Przykład: komputery i systemy operacyjne. Jeśli wzrasta cena komputerów, ludzie kupują ich mniej, więc kupują też mniej systemów operacyjnych. Krzywa popytu na systemy operacyjne przesuwa się w lewo. Inne przykłady: studia i podręczniki, jajka i boczek, benzyna i samochody. 13

Przesunięcia krzywej popytu: gusty Cokolwiek powoduje zmianę gustów, powoduje przesunięcie krzywej D w prawo. Przykład: Dieta Atkinsa popularna w latach 90tych, spowodowała wzrost popytu na jajka, i przesunęła krzywą popytu na jajka w prawo. 14

Przesunięcia krzywej popytu: oczekiwania Oczekiwania co do przyszłości mogą wpływać na obecny popyt na dobra i usługi. Przykład: Jeżeli ludzie oczekują zwiększenia dochodów, ich popyt na droższe restauracje może wzrosnąć teraz. Jeżeli gospodarka jest w kryzysie, a ludzie zaczynają martwić się o pracę, może spaść popyt na nowe samochody. 15

Podsumowanie: Zmienne, które wpływają na decyzje nabywców Zmienna Zmiana zmiennej powoduje Cena Liczba nabywców Dochód Ceny dóbr pokrewnych Gusta Oczekiwania przesunięcie wzdłuż krzywej popytu przesunięcie całej krzywej popytu przesunięcie całej krzywej popytu przesunięcie całej krzywej przesunięcie całej krzywej popytu przesunięcie całej krzywej popytu 16

ACTIVE LEARNING 1: Krzywa popytu Narysuj krzywą popytu na pliki muzycznych. Co stanie się w poniższych sytuacjach? Dlaczego? A. Spada cena ipoda. B. Spada cena plików muzycznych C. Spada cena płyt kompaktowych. 17

ACTIVE LEARNING 1: A. Spada cena ipoda Cena plików muzycznych P 1 Pliki muzyczne i ipody są dobrami komplementarnymi. Spadek ceny ipoda przesunie krzywą popytu na pliki muzyczne w prawo. D 1 D 2 Q 1 Q 2 Liczba plików muzycznych 18

ACTIVE LEARNING 1: B. Spada cena plików muzycznych Cena plików muzycznych P 1 Krzywa popytu D nie przesuwa się. Przesuń się wzdłuż krzywej do punktu z niższym P, większym Q. P 2 D 1 Q 1 Q 2 Liczba plików muzycznych 19

ACTIVE LEARNING 1: C. Spada cena płyt CD Cena plików muzycznych P 1 Płyty CD i pliki muzyczne są dobrami substytucyjnymi. Spadek ceny płyt CD przesuwa popyt na pliki muzyczne w lewo. D 2 D 1 Q 2 Q 1 Liczba plików muzycznych 20

Podaż Podaż zależy od zachowań sprzedających. Podaż to ilość dobra, którą sprzedawcy chcą i mogą sprzedawać przy danej cenie. Prawo podaży: ilość oferowanego dobra rośnie, kiedy jego cena wzrasta (przy innych czynnikach nie zmienionych) 21

Plan podaży Plan podaży: stanowi zestawienie pokazujące relację pomiędzy ceną dobra a jego oferowaną ilością. Przykład: Podaż kawy w Starbucksie. Zauważ, że plan podaży Starbucksa jest zgodny z prawem podaży. Cena kawy Wielkość podaży $0.00 0 1.00 3 2.00 6 3.00 9 4.00 12 5.00 15 6.00 18 22

Plan podaży i krzywa podaży Starbucks $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 P Cena kawy Ilość kawy $0.00 0 1.00 3 2.00 6 3.00 9 $2.00 4.00 12 $1.00 $0.00 0 5 10 15 I 5.00 15 6.00 18 23

Podaż rynkowa a podaż indywidualna Podaż rynkowa to suma podaży wszystkich sprzedawców. Załóżmy, że Starbucks i Jitters są jedynymi sprzedawcami kawy na rynku. (Q s = podaż) Cena $0.00 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 Starbucks 0 3 6 9 12 15 18 Jitters Podaż Q s + 0 = 0 + 2 = 5 + 4 = 10 + 6 = 15 + 8 = 20 + 10 = 25 + 12 = 30

Krzywa podaży $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 $2.00 $1.00 $0.00 P 0 5 10 15 20 25 30 35 Q P Q S (Podaż) $0.00 0 1.00 5 2.00 10 3.00 15 4.00 20 5.00 25 6.00 30 25

Przesunięcia krzywej podaży Krzywa podaży pokazuje, jak cena wpływa na wielkość podaży, przy innych czynnikach nie zmienionych. Te inne rzeczy, to pozacenowe determinanty podaży. Ich zmiany przesuwają krzywą S. 26

Przesunięcia krzywej podaży: cena zużywanych zasobów Przykłady cen zużywanych zasobów: pensje, cena dóbr pośrednich. Każdy spadek cen zużywanych zasobów zwiększa ilość, jaką sprzedawcy chcą wyprodukować przy danej cenie, powoduje przesunięcie krzywej S w prawo. 27

Przesunięcia krzywej podaży: $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 P cena zużywanych zasobów Załóżmy, że spada cena mleka. Wtedy, podaż kawy w Sturbucks zwiększy się. (o 5 w tym przykładzie). $2.00 $1.00 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 28

Przesunięcia krzywej podaży: technologia Ważnym czynnikiem decydującym o podaży jest technologia przetwarzania zużywanych zasobów na gotowy produkt. Obniżająca koszty poprawa technologii, przesuwa krzywą S w prawo. 29

Przesunięcia krzywej podaży: # sprzedawcy Zwiększenie liczby sprzedawców podnosi oferowaną ilość dóbr, i przesuwa krzywą S w prawo. 30

Przesunięcia krzywej podaży: oczekiwania Załóżmy, że firma oczekuje wzrostu ceny dobra, które sprzedaje. Może wówczas zmagazynować część bieżącej produkcji, alby sprzedać ją później, po wyższej cenie. To przesuwa krzywą S w lewo. To jest tylko jeden z przykładów. 31

Podsumowanie: Zmienne, które wpływają na sprzedawców Zmienna Cena Cena zużywanych zasobów Technologia Liczba sprzedawców Oczekiwania Zmiana zmiennej powoduje przesunięcie wzdłuż krzywej podaży przesunięcie całej krzywej podaży przesunięcie całej krzywej podaży przesunięcie całej krzywej podaży przesunięcie całej krzywej podaży 32

ACTIVE LEARNING 2: Krzywa podaży Narysuj krzywą podaży na oprogramowanie do wypełniania podatków. Co stanie się w następujących przypadkach? A. Detaliści obniżają cenę oprogramowania B. Rozwój technologii pozwoli na tańszą produkcję oprogramowania. C. Profesjonalni księgowi podnoszą cenę swoich usług. 33

ACTIVE LEARNING 2: A. spadek ceny oprogramowania Cena oprogramowania P 1 P 2 S 1 Krzywa S nie przesuwa się. Przesuń się w dół wzdłuż krzywej do niższego P i niższego Q. Q 2 Q 1 Ilość oprogramowania 34

ACTIVE LEARNING 2: B. tańsza produkcja oprogramowania Cena oprogramowania P 1 S 1 S 2 Krzywa S przesuwa się w prawo, przy każdej cenie, Q wzrasta. Q 1 Q 2 Ilość oprogramowania 35

ACTIVE LEARNING 2: C. księgowi podnoszą cenę usług Cena oprogramowania S 1 To przesuwa krzywą popytu na oprogramowanie, a nie krzywą podaży. Ilość oprogramowania 36

Popyt i podaż łącznie $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 $2.00 P D S Równowaga: to sytuacja, kiedy cena osiągnęła poziom, przy której popyt na dobro równy jest jego podaży. $1.00 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 37

Cena równowagi: To cena, przy której popyt równy jest podaży. $6.00 P D S P Q D Q S $5.00 $0 24 0 $4.00 $3.00 $2.00 1 21 5 2 18 10 3 15 15 4 12 20 $1.00 5 9 25 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 6 6 30 38

Produkt w równowadze: To wielkość produkowana i kupowana przy cenie równowagi. $6.00 P D S P Q D Q S $5.00 $0 24 0 $4.00 1 21 5 $3.00 $2.00 $1.00 2 18 10 3 15 15 4 12 20 5 9 25 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 6 6 30 39

Nadwyżka podaży: To sytuacja, w której przy danej cenie podaż jest większa niż popyt. $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 $2.00 $1.00 P D Nadwyżka podaży S Przykład: jeśli P = $5, wtedy Q D = 9 i Q S = 25 Nadwyżka podaży = Q S - Q D = 16 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 40

Nadwyżka podaży: $6.00 $5.00 $4.00 $3.00 P D Nadwyżka podaży S W przypadku nadwyżki podaży, sprzedający próbują zwiększyć sprzedaż poprzez obniżenie ceny. To powoduje wzrost Q D i spadek Q S $2.00 $1.00 co redukuje nadwyżkę podaży. $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 41

Nadwyżka podaży: $6.00 $5.00 P D Nadwyżka podaży S W przypadku nadwyżki podaży sprzedający próbują zwiększyć sprzedaż poprzez obniżenie ceny $4.00 $3.00 To powoduje wzrost Q D i spadek Q S. $2.00 $1.00 Ceny będą spadać aż rynek osiągnie równowagę. $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 42

Nadwyżka popytu: To sytuacja, w której popyt jest większy od podaży. $6.00 $5.00 P D S Przykład: jeśli P = $1, wtedy Q D = 21 i Q S = 5. $4.00 $3.00 Nadwyżka popytu = Q D - Q S = 16 $2.00 Nadwyżka popytu $1.00 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 43

$6.00 $5.00 $4.00 $3.00 Nadwyżka popytu: P D S W obliczu nadwyżki popytu, sprzedający podnoszą cenę, w ten sposób obniżają Q D i podnoszą Q S co redukuje nadwyżkę popytu. $2.00 $1.00 Nadwyżka popytu $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Q 44

Nadwyżka popytu: $6.00 $5.00 P D S W obliczu nadwyżki podaży, sprzedający podnoszą cenę, powodując spadek Q D i wzrost Q S $4.00 $3.00 Ceny rosną aż rynek osiągnie równowagę. $2.00 $1.00 $0.00 0 5 10 15 20 25 30 35 Nadwyżka popytu Q 45

Trzy etapy analizy zmian stanu równowagi Metoda trzech kroków 1. Ustal, czy zdarzenie powoduje przesunięcie krzywej S, krzywej D, czy może obu tych krzywych. 2. Ustal, w którą stronę przesuwa się krzywa. 3. Posłuż się wykresem podaży i popytu, aby sprawdzić, w jaki sposób przesunięcia krzywych zmienią cenę oraz ilość równowagi. 46

Przykład: Rynek samochodów hybrydowych Cena samochodów hybrydowych P S 1 P 1 Q 1 D 1 Q Ilość samochodów hybrydowych 47

Przykład 1: Zmiana popytu Wydarzenie: Wzrost cen benzyny. Krok 1: Przesunięcie krzywej D Krok 2: Krzywa D przesuwa się w prawo P 2 P 1 P S 1 Krok 3: Przesunięcie powoduje wzrost ceny i ilości samochodów hybrydowych Q 1 Q 2 D 1 D 2 Q 48

Przykład 1: Zmiana popytu Zauważ: Kiedy rośnie cena (P), producenci dostarczają większą ilość samochodów, mimo, że krzywa popytu S nie przesuwa się. P 2 P S 1 P 1 Zawsze uważaj rozróżniając przesunięcia krzywych a przesunięcia wzdłuż krzywych. Q 1 Q 2 D 1 D 2 Q 49

Przesunięcia krzywej a przesunięcia wzdłuż krzywej Zmiana podaży: przesunięcie krzywej podaży pojawia się, gdy zmienia się determinant niecenowy podaży (jak technologia czy koszty). Zmiana podaży: przesunięcie wzdłuż krzywej podaży przy zmianie ceny Zmiana popytu: przesunięcie krzywej popytu pojawia się, gdy zmienia się determinant niecenowy popytu (jak dochód lub liczba nabywców). Zmiana popytu: przesunięcie wzdłuż krzywej popytu przy zmianie ceny

Przykład 2: Zmiana podaży Wydarzenie: Nowe technologie redukują koszty produkcji samochodów hybrydowych Krok1: Krzywa podaży przesuwa się P S 1 S 2 Krok 2: Krzywa podaży przesuwa się w prawo P 1 P 2 Krok 3: Przesunięcie powoduje spadek cen i wzrost ilości. Q 1 Q 2 D 1 Q 51

Przykład 3: Zmiana zarówno popytu jak i podaży Wydarzenie: Rośnie cena benzyny i technologia obniża koszty produkcji. Krok 1: Obie krzywe przesuwają się Krok 2: Obie przesuwają się w prawo. P 2 P 1 P S 1 S 2 Krok 3: Ilość wzrasta, ale wpływ na cenę jest niejednoznaczny: jeśli popyt wzrasta o więcej niż podaż, cena wzrasta. Q 1 Q 2 D 1 D 2 Q 52

Przykład 3: Zmiana zarówno popytu jak i podaży Wydarzenie: cena benzyny rośnie i technologia obniża koszty produkcji P S 1 S 2 Krok 3, kont. Ale jeśli podaż rośnie bardziej niż popyt, wtedy cena spada. P 1 P 2 D 1 D 2 Q Q 1 Q 2 53

ACTIVE LEARNING 3: Zmiany w popycie i podaży Użyj metody trzech etapów do analizy efektów każdego z trzech wydarzeń na cenę równowagi i ilości plików muzyki. Wydarzenie A: Spadek cen płyt CD Wydarzenie B: Sprzedawcy plików muzycznych negocjują obniżenie ceny tantiem za każdą sprzedaną piosenkę. Wydarzenie C: Wydarzenia A i B mają miejsce naraz. 54

ACTIVE LEARNING 3: A. Spadek cen płyt CD Kroki 1. Krzywa popytu przesuwa się. 2. Krzywa popytu przesuwa się w lewo. 3. Zarówno cena jak i produkt maleją. P 1 P 2 P Rynek plików muzycznych S 1 Q 2 Q 1 D 2 D 1 Q 55

ACTIVE LEARNING 3: B. Spadek cen tantiem Kroki 1. Krzywa podaży przesuwa się (tanteimy są częścią kosztów sprzedających) 2. Krzywa podaży przesuwa się w prawo 3. Cena spada, produkt rośnie P 1 P 2 P Rynek plików muzycznych Q 1 S 1 Q 2 S 2 D 1 Q 56

ACTIVE LEARNING 3: C. Spadek cen płyt CD i spadek cen tantiem Kroki 1. Obie krzywe przesuwają się (część A & B). 2. Krzywa popytu przesuwa się w lewo, a podaży w prawo. 3. Cena jednoznacznie spada. Efekt na produkt jest niejednoznaczny: spadek popytu obniża Q, wzrost w podaży podwyższa Q. 57

Konkluzja: Jak ceny alokują zasoby Jedna z Dziesięciu Zasad: Rynki są zwykle dobrą formą organizowania aktywności gospodarczej. W gospodarkach rynkowych ceny dostosowują się do zrównoważenia podaży i popytu. Te ceny równowagi są sygnałami, które kierują decyzjami gospodarczymi, alokując w ten sposób zasoby rzadkie. 58

Podsumowanie Rynek konkurencyjny posiada kupujących i sprzedających, z których każdy ma niewielki, lub żaden wpływ na cenę rynkową. Ekonomiści używają modeli popytu i podaży do analizy rynków konkurencyjnych. Opadająca (malejąca) krzywa popytu odzwierciedla Prawo Popytu popyt na dobro zmniejsza się wraz ze wzrostem jego ceny. 59

Podsumowanie Oprócz ceny, popyt zależy od dochodów, gustów, oczekiwań, cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych oraz liczby nabywców. Zmiana w jednym z tych czynników powoduje przesunięcie krzywej popytu. Rosnąca krzywa podaży odzwierciedla Prawo Podażyprzy innych czynnikach stałych, podaż dobra rośnie, kiedy jego cena wzrasta. Inne determinanty obejmują ceny, technologię, oczekiwania i liczbę sprzedających. Zmiana w każdym z tych czynników przesuwa krzywą podaży. 60

Podsumowanie Przecięcie krzywej popytu i podaży wyznacza punkt równowagę rynku. Przy cenie równowagi popyt równa się podaży. Jeżeli cena rynkowa jest powyżej ceny równowagi, występuje nadwyżka podaży, co powoduje spadek cen. Jeżeli cena rynkowa jest poniżej ceny równowagi, występuje nadwyżka popytu, co powoduje wzrost cen. 61

Podsumowanie Możemy użyć wykresu popytu i podaży do analizy efektów każdego wydarzenia na rynek: najpierw, określamy, czy wydarzenie przesunie jedną, czy obie krzywe. Następnie, określamy kierunek przesunięcia. Na koniec porównujemy nową równowagę z równowagą początkową. W gospodarkach rynkowych, ceny są sygnałem, które kierują decyzjami ekonomicznymi i alokują zasoby rzadkie. 62