Znaczenie świadomości konsumentów dla rozwoju idei Sprawiedliwego Handlu i zachowań konsumentów Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 7 lipiec 2014 rok
Badanie CZĘŚĆ JAKOŚCIOWA - 4 wywiady grupowe (FGI) z konsumentami produktów Fair Trade (Warszawa, Kraków, Gdańsk), - 10 jawnych obserwacji uczestniczących (JOU) z konsumentami produktów FT (Warszawa, Kraków,) - 11 wywiadów z ekspertami. CZĘŚĆ ILOŚCIOWA Polacy o Sprawiedliwym Handlu: ogólnopolska próba 15-74 lat, N-1002. Mieszkańcy dużych miast o Sprawiedliwym Handlu: mieszkańcy miast powyżej 100 tys. mieszkańców, N=295. Konsumenci produktów Sprawiedliwego Handlu: osoby kupujące w punktach sprzedaży produktów SH (Trójmiasto, Kielce, Poznań, Warszawa, Wrocław), N=400.
Zainteresowanie Polaków ideą Sprawiedliwego Handlu Koncepcja SH to idea związana z gwarancją godnego wynagrodzenia za wykonywana pracę oraz skracaniem dystansu pomiędzy producentem a konsumentem Ale ideę popiera 68%, w tym zdecydowanie 28%, nie popiera 4%, jest obojętne dla 28%.
Profil konsumentów a idea Sprawiedliwego Handlu interesujący się SH Konsumenci nieinteresujący się SH kobieta Płeć mężczyzna 50-59 lat Wiek do 39 lat, powyżej 60 lat miasta powyżej 500 tys. Miejsce zamieszkania miasta 100-500 tys. żonaty/zamężna Stan cywilny rozwiedziony(a)/w separacji wyższe Wykształcenie podstawowe pracujący Status zawodowy niepracujący powyżej 2 500 zł powyżej 5 000 zł Miesięczny dochód netto respondenta Miesięczny dochód netto GD respondenta do 1 500 zł 2001-3000 zł
Powody nie interesowania się ideą SH (%wskazań)
Sprawiedliwy Handel (SH) według konsumentów Sprawiedliwy Handel większość rozmówców kojarzyła z produktami z certyfikatem FairTrade. Termin SH słabo rozpoznawalny, kojarzony z zagadnieniami powiązanymi ze świadomą konsumpcją. Bliższe było pojęcie Fair Trade kojarzone z produktami pochodzącymi z Afryki, Azji czy Ameryki Południowej i znanym z opakowań z certyfikatem FairTrade.
Sprawiedliwy Handel (SH) według konsumentów Handlem sprawiedliwym nazywamy handel różnego rodzaju produktami, który na pierwszym miejscu stawia człowieka jako pracownika, jego prawa i wynagrodzenie adekwatne do warunków ekonomicznych danego kraju (FGI Kraków). Sprawiedliwy Handel oznacza uczciwy podział zysku pomiędzy twórcą a sprzedawcą/dystrybutorem. Nie zmuszanie do pracy dzieci. Handel zgodny z etyką pracy, czyli zapewnieniem odpowiednich warunków, bezpieczeństwa i czasu pracy oraz poszanowanie środowiska przy wytwarzaniu produktu (FGI Warszawa 1).
Narracje o Fair Trade Trzeci Świat współpraca
Skojarzenia konsumentów interesujących się ideą SH związane ze SH (% wskazań)
Skojarzenia ze SH konsumentów kupujących w punktach sprzedaży (pytanie otwarte) brak wyzysku pracowników, godziwe ich wynagradzanie oraz niezatrudnianie dzieci (54%), etyczna produkcja i sprzedaż/uczciwe wynagrodzenie dla producenta (31%), promowanie produktów z krajów Trzeciego Świata (11%). Inne skojarzenia, na które wskazali badani, nie przekroczyły progu 5% (dbanie o środowisko, produkty ekologiczne, wysoka jakość produktów).
Problemy społeczne, jakie rozwiązuje Sprawiedliwy Handel - walka z ubóstwem (29%) brak zgody na pracę dzieci (28%), wyrównywanie szans (26%). przestrzeganie praw człowieka (24%).. przeznaczanie środków na ważne cele społeczne spełniające oczekiwania większości oraz przeznaczenie środków na edukację poniżej 5%
Opinia mieszkańców dużych miast na temat zjawisk związanych z wytwarzaniem produktów SH Sprawiedliwy Handel zbyt duży nacisk kładzie na utrzymanie w Trzecim Świecie prymitywnego, ale "ekologicznego" rolnictwa Sprawiedliwy Handel to brak zgody na uprawę wydajnych plonów modyfikowanych genetycznie (GMO) Sprawiedliwy Handel to tradycyjne, przestarzałe techniki upraw Sprawiedliwy Handel to sprzyjanie monokulturowej produkcji rolnej tak, zgadzam się nie, nie zgadzam się nie mam dania 24 38 38 35 29 36 24 44 32 28 34 38 Sprawiedliwy Handel wspiera nadmierną eksploatację zasobów naturalnych krajów Trzeciego Świata 27 38 Sprawiedliwy Handel hamuje rozwój wolnego rynku produktów 35 25 41 34 Sprawiedliwy Handel to wsparcie zbyt dużego rozproszenia drobnych lokalnych producentów 31 35 34
Zmiany w świadomości mieszkańców dużych miast na temat idei SH od przystąpienia Polski do UE
Źródła informacji o Sprawiedliwym Handlu według kupujący SH (% odpowiedzi) Mieszkańcy dużych miast: internet 40%, radio, tv- 33%, przyjaciele -14%, gazety/czasopisma 14%, sklepy 9%, zauważyłem za granicą 1%, inne 4%
Źródła informacji o SH Ciekawość, zawsze jest dobrze sprawdzić coś u źródeł i czy rzeczywiście dana firma czy marka jest warta tego certyfikatu. Ja szukałem tych informacji na stronach firm. Jedna to była brazylijska firma produkująca czekoladę i ta firma sprzedaje nawet czekoladę, jaką można kupić w Krakowie. A druga to była firma, jaka miała plantację w Boliwii (FGI Kraków). Ja tą stronę (Polska Zielona Sieć) mam w zakładkach i ciągle tam zaglądam. Zobacz, nie mogłam sobie nawet przypomnieć jak się nazywa, bo mam ją zapisaną i jestem tam ciągle, tak że nawet tego nie wpisuję. I jak coś się dzieje, jest tam zawsze napisane i wtedy wiem, jakich produktów nie powinnam kupować (JOU.1). Informacje uzyskiwane od znajomych były przedstawiane jako jedno z najbardziej sprawdzonych źródeł. Pierwszy raz o Fair Trade usłyszałam chyba od Koła [kolega rozmówczyni], on przyniósł do tego naszego kręgu znajomych tę ideę i opowiadał nam, o co w tym wszystkim chodzi i my wtedy o tym sporo rozmawialiśmy (JOU.5).
Udział (ostatnie dwa lata) w lokalnych akcjach na rzecz popularyzacji/propagowania idei SH (mieszkańcy dużych miast) Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu - 8% Dni Sprawiedliwego Handlu 3% Happeningi wspierające akcje humanitarne dla krajów biednego Południa 2% Nie brał(a)em udziału 88%.
Działalność edukacyjno-informacyjna na temat SH Informacje o kampaniach na rzecz SH przekazywane są przez ich organizatorów w sposób ogólnie dostępny: Tak 6% Nie 45% Nie mam zdania 49%. W ciągu ostatnich 12 miesięcy z działalnością edukacyjnoinformacyjną zetknęło się 42% konsumentów (JOU), nie zetknęło się 54%, a 4% nie miało zdania.
Ocena wiedzy na temat: (konsumenci kupujący produkty JOU)
Przyszłość SH w Polsce Konsumenci sporadycznie kupujący produkty SH: - SH będzie coraz bardziej rozpoznawalny i popularny, będzie się rozwijał, tak jak w krajach Europy Zach., ale barierą może być mentalność i niższe zarobki. Konsumenci zainteresowani świadoma konsumpcją: - szeroka dostępność produktów ze SH jest kwestią co najmniej kilkunastu lat, a jak na razie zainteresowanie produktami SH jest nikłe. Nie wiadomo, czy jest to idea, która przyjmie się w Polsce na dłużej.
Podsumowanie - Idea Sprawiedliwego Handlu nie cieszy się zbyt dużym zainteresowaniem wśród Polaków. Barierami są zarówno brak wiary w skuteczność działań, niechęć do zmiany przyzwyczajeń czy brak zaufania do samej idei SH. - Mimo niezbyt dużego zainteresowania SH dużym poparciem cieszy się idea związana z gwarancją godnego wynagrodzenia za wykonaną pracę oraz skracanie dystansu miedzy producentem a konsumentem. - SH kojarzy się Polakom przede wszystkim z szacunkiem dla drugiego człowieka, troską o konsumenta, troską o środowisko. Kupującym produkty SH z produktami z certyfikatem FairTrade, działaniami pomocowymi i świadomą konsumpcją.
Podsumowanie, c.d. Głównym źródłem wiedzy są media, a przede wszystkim internet, oraz przyjaciele. Duży odsetek mieszkańców dużych miast nie potrafi odpowiedzieć na pytania dotyczące idei SH, zjawisk związanych z wytwarzaniem produktów SH, czy ocenić działalność organizacji SH. Kampanie na rzecz SH są, ich zdaniem, przekazywane w sposób mało dostępny. Większość ocenia, że po wejściu Polski do UE w świadomości konsumentów nic się nie zmieniło. Obecną sytuację mogą zmienić działania edukacyjnoinformacyjne.