APLIKACJE PRAWNICZE Karolina Gonet Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych 2. wydanie Wydawnictwo C.H. Beck
APLIKACJE PRAWNICZE Prawo pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych
Karolina Gonet 2. wydanie
Stan prawny: 1 styczeñ 2013 r. Redakcja: Joanna Ablewicz Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Informacje Wydawcy Opracowanie stanowi jedynie pomoc dla kandydatów przy przygotowaniach do egzaminów konkursowych na aplikacje prawnicze. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za zmiany wynikaj¹ce z nowelizacji powo³ywanych w ksi¹ ce przepisów. Bêdziemy wdziêczni za wszelkie uwagi i sugestie skierowane na adres: redakcja@beck.pl Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: DTPArt Druk i oprawa: Totem, Inowroc³aw ISBN 978-83-255-4466-9 ISBN e-book 978-83-255-4467-6
Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... Bibliografia... IX XI XV Dział i. Kodeks pracy... 1 Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie pracy... 1 Zagadnienie 1. Pojęcie i zakres prawa pracy... 1 Zagadnienie 2. Źródła prawa pracy... 2 Zagadnienie 3. Podstawowe zasady prawa pracy... 5 Zagadnienie 4. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy... 9 Rozdział 2. Równe traktowanie w zatrudnieniu... 12 Zagadnienie 1. Pojęcie dyskryminacji... 12 Zagadnienie 2. Dyskryminacja płacowa... 14 Zagadnienie 3. Warunki równego z prawem różnicowania sytuacji pracowników... 15 Zagadnienie 4. Odszkodowanie... 16 Rozdział 3. Stosunek pracy i jego elementy... 20 Zagadnienie 1. Pojęcie stosunku pracy... 20 Zagadnienie 2. Obowiązek ujawniania danych osobowych... 23 Zagadnienie 3. Zmiana pracodawcy a stosunek pracy... 24 Rozdział 4. Umowa o pracę i jej rodzaje... 30 Zagadnienie 1. Sposoby zawarcia umowy o pracę i jej treść... 30 Zagadnienie 2. Umowa o pracę na okres próbny... 34 Zagadnienie 3. Umowa o pracę na czas określony... 35 Zagadnienie 4. Umowa o pracę na czas wykonania określonej pracy... 36 Zagadnienie 5. Umowa o pracę na zastępstwo... 36 Zagadnienie 6. Umowa na czas nieokreślony... 37 Zagadnienie 7. Zatrudnienie pracowników w formie telepracy... 37 Rozdział 5. Sposoby rozwiązania umowy o pracę... 43 Zagadnienie 1. Sposoby rozwiązania umowy o pracę... 43 Zagadnienie 2. Porozumienie stron... 43 Rozdział 6. Wypowiedzenie umowy o pracę... 46 Zagadnienie 1. Definicja wypowiedzenia umowy o pracę... 46 Zagadnienie 2. Okresy wypowiedzenia... 47 Zagadnienie 3. Wymogi formalne wypowiedzenia umowy o pracę... 49 Zagadnienie 4. Zakazy wypowiadania umów o pracę... 51 Zagadnienie 5. Uprawnienia pracownika w razie nieuprawnionego lub nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę... 55 Rozdział 7. Zmiana stosunku pracy... 64 Zagadnienie 1. Porozumienie zmieniające... 64
Spis treści Zagadnienie 2. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy... 65 Zagadnienie 3. Powierzenie pracownikowi innej pracy... 67 Zagadnienie 4. Porozumienie przedstawicielstwa pracowników i pracodawcy o zmianie warunków zatrudnienia... 67 Rozdział 8. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia... 70 Zagadnienie 1. Przesłanki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę z winy pracownika... 70 Zagadnienie 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę bez winy pracownika... 73 Zagadnienie 3. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia... 74 Zagadnienie 4. Przesłanki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika... 77 Zagadnienie 5. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia... 79 Rozdział 9. Wygaśnięcie umowy o pracę... 85 Rozdział 10. Stosunek pracy z wyboru, powołania lub mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę... 88 Zagadnienie 1. Powołanie... 88 Zagadnienie 2. Wybór... 90 Zagadnienie 3. Mianowanie... 91 Zagadnienie 4. Spółdzielcza umowa o pracę... 92 Rozdział 11. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia... 96 Zagadnienie 1. Wynagrodzenie za pracę... 96 Zagadnienie 2. Regulamin wynagradzania... 96 Zagadnienie 3. Rodzaje wynagrodzenia za pracę... 98 Zagadnienie 4. Zasady wypłaty wynagrodzenia za pracę... 99 Zagadnienie 5. Ochrona wynagrodzenia za pracę... 100 Zagadnienie 6. Świadczenia w razie czasowej niezdolności do pracy... 102 Zagadnienie 7. Odprawa emerytalna i rentowa... 103 Zagadnienie 8. Odprawa pośmiertna... 104 Zagadnienie 9. Należności pracownicze za podróż służbową... 105 Rozdział 12. Obowiązki pracodawcy i pracownika... 116 Zagadnienie 1. Obowiązki pracodawcy... 116 Zagadnienie 2. Mobbing... 117 Zagadnienie 3. Świadectwo pracy... 118 Zagadnienie 4. Regulamin pracy... 125 Zagadnienie 5. Obowiązki pracownika... 126 Zagadnienie 6. Zakaz konkurencji... 127 Zagadnienie 7. Kwalifikacje zawodowe pracowników... 130 Rozdział 13. Odpowiedzialność pracownicza... 137 Zagadnienie 1. Odpowiedzialność materialna pracowników zasady ogólne... 137 Zagadnienie 2. Odpowiedzialność materialna za szkodę wyrządzoną pracodawcy w mieniu niepowierzonym... 137 VI
Spis treści Zagadnienie 3. Odpowiedzialność materialna za szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej... 140 Zagadnienie 4. Odpowiedzialność materialna za mienie powierzone pracownikowi... 141 Zagadnienie 5. Odpowiedzialność porządkowa pracowników... 144 Rozdział 14. Czas pracy... 150 Zagadnienie 1. Pojęcie czasu pracy... 150 Zagadnienie 2. Normy i systemy czasu pracy... 151 Zagadnienie 3. Okresy odpoczynku... 154 Zagadnienie 4. Praca w godzinach nadliczbowych... 156 Zagadnienie 5. Dyżur... 161 Zagadnienie 6. Praca w porze nocnej... 161 Zagadnienie 7. Praca w niedziele i święta... 162 Rozdział 15. Urlopy pracownicze... 169 Zagadnienie 1. Urlopy wypoczynkowe... 169 Zagadnienie 2. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego... 172 Zagadnienie 3. Urlopy bezpłatne... 174 Rozdział 16. Ochrona pracowników związana z rodzicielstwem... 178 Zagadnienie 1. Ochrona kobiet przed pracą w niekorzystnych dla ich zdrowia warunkach... 178 Zagadnienie 2. Warunki pracy pracowników opiekujących się dziećmi... 180 Zagadnienie 3. Ochrona rodzicielska pracowników przed rozwiązaniem umowy o pracę... 180 Zagadnienie 4. Urlop macierzyński i ojcowski... 182 Zagadnienie 5. Zasiłek macierzyński... 186 Zagadnienie 6. Urlop wychowawczy... 187 Rozdział 17. Zatrudnianie młodocianych... 192 Zagadnienie 1. Informacje ogólne... 192 Zagadnienie 2. Umowa w celu przygotowania zawodowego... 193 Zagadnienie 3. Obowiązek dokształcania... 194 Zagadnienie 4. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowania zawodowego... 194 Zagadnienie 5. Warunki pracy służące ochronie zdrowia młodocianych... 195 Zagadnienie 6. Urlopy wypoczynkowe młodocianych... 196 Rozdział 18. Układy zbiorowe pracy... 198 Zagadnienie 1. Pojęcie układów zbiorowych pracy... 198 Zagadnienie 2. Tryb zawierania układu zbiorowego pracy... 200 Zagadnienie 3. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy... 204 Zagadnienie 4. Zakładowy układ zbiorowy... 206 Rozdział 19. Dochodzenie roszczeń pracowniczych... 210 Zagadnienie 1. Postępowanie przed komisją pojednawczą... 210 Zagadnienie 2. Sądy pracy... 211 Zagadnienie 3. Przedawnienie roszczeń... 212 VII
Spis treści Dział II. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE... 217 Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie ubezpieczeń społecznych... 217 Rozdział 2. System ubezpieczeń społecznych... 219 Zagadnienie 1. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym... 220 Zagadnienie 2. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne... 226 Zagadnienie 3. Zasady ustalania prawa do świadczeń... 229 Zagadnienie 4. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń... 231 Zagadnienie 5. Odsetki za zwłokę... 232 Rozdział 3. Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych... 237 Zagadnienie 1. Emerytury urodzonych po 31.12.1948 r... 237 Zagadnienie 2. Emerytury dla urodzonych przed 1.1.1949 r.... 241 Zagadnienie 3. Emerytura na zasadach szczególnych dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., a przed 1.1.1969 r... 247 Zagadnienie 4. Renta z tytułu niezdolności do pracy... 248 Zagadnienie 5. Renta rodzinna... 251 Zagadnienie 6. Dodatki do emerytur i rent... 253 Zagadnienie 7. Zasiłek pogrzebowy... 253 Zagadnienie 8. Zbieg prawa do świadczeń... 255 Zagadnienie 9. Postępowanie o przyznanie świadczeń z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych... 255 Zagadnienie 10. Zmiana wysokości świadczeń... 257 Zagadnienie 11. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń... 258 Rozdział 4. Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa... 264 Zagadnienie 1. Zasiłek chorobowy... 264 Zagadnienie 2. Świadczenie rehabilitacyjne... 269 Zagadnienie 3. Zasiłek wyrównawczy... 270 Zagadnienie 4. Zasiłek macierzyński... 271 Zagadnienie 5. Zasiłek opiekuńczy... 272 Zagadnienie 6. Dokumentowanie i orzekanie o prawie do zasiłków... 274 Rozdział 5. Świadczenia przysługujące ubezpieczonym w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej... 281 Zagadnienie 1. Pojęcie wypadku przy pracy... 281 Zagadnienie 2. Choroba zawodowa... 283 Zagadnienie 3. Świadczenia przysługujące ubezpieczonemu z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej... 283 Zagadnienie 4. Wyłączenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego... 288 Odpowiedzi do kazusów... 293 Indeks rzeczowy... 331 VIII
Wstęp Drogi Czytelniku! Książka, którą oddaję do Twoich rąk stanowi usystematyzowane omówienie zagadnień wynikających z przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Uwzględnia zaktualizowane przepisy kodeksu pracy oraz ustaw ubezpieczeniowych wraz z najistotniejszymi aktami wykonawczymi. Opracowanie jest bogate w orzecznictwo sądowe, które jest niezbędnym elementem poznania i wykładni przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Podręcznik przeznaczony jest dla studentów, aplikantów i osób przygotowujących się do konkursów na aplikacje prawnicze oraz stosujących w praktyce prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w zakładach pracy. Systematyka książki ułatwia przyswojenie i ugruntowanie wiadomości z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, gdyż każdy rozdział zawiera pytania testowe wykorzystane przy egzaminach na aplikacje w latach poprzednich oraz oparte na rzeczywistych sprawach sądowych i problemach kazusy wraz z rozwiązaniami. Autorka chciałaby podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki oraz wspierali ją w czasie jej pisania w szczególności swojej rodzinie i pani redaktor Joannie Ablewicz. Tarnów, grudzień 2012 Karolina Gonet IX
Wykaz skrótów 1. Akty prawa krajowego EmRentFunU... ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) PrSpółdz... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) SysUbSpołU... ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) WypadkiU... ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) ZasiłkiU... ustawa z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512) ZwZawU... ustawa z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 2. Organy, instytucje GUS... Główny Urząd Statystyczny FUS... Fundusz Ubezpieczeń Społecznych SA... Sąd Apelacyjny SN... Sąd Najwyższy TK... Trybunał Konstytucyjny ZUS... Zakład Ubezpieczeń Społecznych 3. Czasopisma Dz.U.... Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej GP... Gazeta Prawna MoP... Monitor Prawniczy OSA... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego XI
Wykaz skrótów OSNAPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Pracy OSNCPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNK... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna OSNP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy; Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNPG... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych w okresie 1957 1989 OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A PiZS... Prawo i Zabezpieczenia Społeczne Serwis Pod.... Serwis Podatkowy 4. Inne skróty art.... artykuł ds.... do spraw Dz.U.... Dziennik Ustaw godz.... godzina itp.... i tym podobne kg... kilogram/ów km... kilometr lit.... litera m.in.... między innymi n.... następny/a/e niepubl.... niepublikowany/a/e np.... na przykład Nr... numer Odp.... odpowiedź orz.... orzeczenie pkt... punkt post.... postanowienie poz.... pozycja prof.... profesor r.... rok red.... redakcja XII
Wykaz skrótów RP... Rzeczpospolita Polska s.... strona SN (7)... uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego tj.... to jest t.j.... tekst jednolity tzn.... to znaczy tzw... tak zwany uchw.... uchwała ust.... ustęp uzas.... uzasadnienie w.... wiek/u ww.... wyżej wymienionych/-ego/-ym wyr.... wyrok w zw.... w związku ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz zł... złoty XIII
Bibliografia K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa 2009. M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński, [w:] Z. Salwa (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2010. M. Gersdorf, M. Iżycka-Rączka, J. Jagielski, K. Rączka, Komentarz do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłki, Warszawa 2000. L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, Warszawa 2011. K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2012. I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2012. I. Jędrasik-Jankowska, Ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe, Warszawa 2002. A. Krajewski, Ubezpieczenia społeczne praktyczne omówienie z komentarzem, Warszawa 2002. W. Muszalski (red.), Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2011. Z. Salwa, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2007. J. Wratny, K. Walczak (red.), Zbiorowe prawo pracy, Warszawa 2008. XV
Dział i. Kodeks pracy Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie pracy Zagadnienie 1. Pojęcie i zakres prawa pracy Prawo pracy to gałąź prawa regulująca stosunki pracy podporządkowanej oraz stosunki prawne z pracą podporządkowaną związane, takie jak stosunki odszkodowawcze. Definicja ta ma odróżnić wykonywanie czynności na rzecz innej osoby, na podstawie innych, cywilnoprawnych stosunków prawnych zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej oraz od stosunków administracyjnoprawnych, polegających na świadczeniu pracy przez osoby pozbawione wolności na podstawie skierowania przez dyrektora zakładu karnego. Aktywność zleceniobiorcy nie ma bowiem charakteru pracy podporządkowanej, co odróżnia stosunki cywilnoprawne od stosunku pracy w wąskim ujęciu, w przypadku zaś administracyjnego skierowania do pracy osób pozbawionych wolności, podporządkowanie jest związane z nadrzędną rolą organu administracyjnego. Prawo pracy jako gałąź prawa zostało wyodrębnione z prawa cywilnego, stąd obie gałęzie prawa mają wspólną metodę regulacji. Łączność prawa pracy z prawem cywilnym wyrażona została również w art. 300 KP, zgodnie z którym w sprawach nieuregulowanych należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Podstawą wyodrębnienia prawa pracy z prawa cywilnego był rodzaj stosunków prawnych i społecznych regulowanych przez prawo pracy, przede wszystkim charakter stosunku pracy. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego szczególnych cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także administracyjnoprawnych, w ramach których świadczona jest praca. Do właściwości tych należą: 1) dobrowolność zobowiązania odmiennie od stosunków administracyjnoprawnych, 2) zarobkowy charakter stosunku pracy, 3) osobisty charakter świadczenia pracy, 4) podporządkowanie pracownika wyrażające się przede wszystkim w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy. Stosunek prawny, którego przedmiotem będzie świadczenie szeroko pojętej pracy, a który nie będzie spełniać choćby jednego z powyższych kryteriów, nie będzie zaliczony do stosunku pracy, a prawa i obowiązki stron nie będą podlegały regulacji norm prawa pracy. 1
Dział I. Kodeks pracy Prawo pracy nie normuje więc treści następujących stosunków: 1) działalności wykonywanej na własny rachunek, takiej jak działalność gospodarcza czy rzemieślnicza, 2) umowy zlecenia, o dzieło, umowy agencyjnej, charakteryzujących się brakiem podporządkowania pracowniczego i możliwością nieosobistego realizowania umowy, tj. powierzenia wykonania umowy zastępcy, 3) pracy wykonywanej przez więźniów osadzonych w zakładach karnych, w ramach skierowania do pracy w trybie administracyjnym przez dyrektora zakładu karnego. Prawo pracy z uwagi na rodzaj regulowanych stosunków pracowniczych dzieli się na: 1) indywidualne prawo pracy regulujące indywidualne, wzajemne prawa i obowiązki poszczególnego pracownika i pracodawcy; 2) zbiorowe prawo pracy regulujące stosunki prawne pomiędzy pracodawcą lub organizacją pracodawców a zawiązkami zawodowymi lub innym przedstawicielstwem pracowników jako zbiorowości. Zbiorowe prawo pracy dotyczy w szczególności zawierania układów zbiorowych, porozumień czy rozwiązywania sporów zbiorowych. Reguluje więc ono interesy ekonomiczne i socjalne grup pracowniczych oraz pracodawców. Zagadnienie 2. Źródła prawa pracy Źródła powszechnie obowiązującego prawa zostały wskazane przez Konstytucję RP. Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP, źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Normy powszechnie obowiązującego prawa mogą znajdować się również w aktach prawa miejscowego. Wymienione wyżej źródła prawa pełnią równocześnie rolę powszechnie obowiązujących źródeł prawa pracy w takim zakresie, w jakim art. 9 KP wskazuje, że źródłem prawa pracy są te akty prawne, które określają prawa oraz obowiązki pracowników i pracodawców. Źródła prawa pracy Konstytucja RP jako źródło prawa pracy wprowadza podstawowe zasady, jakim powinno odpowiadać prawo pracy jako gałąź prawa. Ustawy, w tym najistotniejsze źródło prawa pracy, jakim jest Kodeks pracy. Zakres podmiotowy i przedmiotowy Kodeksu pracy obejmuje ogół pracowników, bez względu na rodzaj stosunku pracy łączących ich z pracodawcą oraz ich wzajemne prawa i obowiązki. Regulacja treści stosunków pracy w Kodeksie pracy nie jest jednak pełna, gdyż w art. 5 KP, zawarto uprawnienie do uregulowania stosunków pracy określonej kategorii pracowników w przepisach szczególnych. Do takich kategorii należą przykładowo pracownicy zatrudnieni na podstawie: 1) mianowania przypadki nawiązania stosunku pracy na tej podstawie zostały określone w odrębnych ustawach (np. ustawa z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), 2
Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie pracy 2) spółdzielczej umowy o pracę (ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze, t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.), 3) powołania w przypadkach wskazanych w przepisach odrębnych (np. zastępcy wójta, burmistrza prezydenta miasta, skarbnika gminy, skarbnika powiatu, skarbnika województwa ustawa z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych, Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.). Zgodnie z art. 5 KP w takich przypadkach do określonej kategorii pracowników, których stosunek pracy regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Niekompletność Kodeksu pracy wyraża się również w odesłaniu do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego (art. 300 KP). Dlatego też chociaż Kodeks pracy nie reguluje trybów zawierania umów, wad oświadczenia woli, form czynności prawnych itp., to będą one miały zastosowanie poprzez odpowiednie stosowanie Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Umowy międzynarodowe po wejściu Polski do Unii Europejskiej bardzo ważnym źródłem prawa pracy stały się przepisy unijne wprowadzone do naszego systemu prawnego na skutek ratyfikowania traktatów unijnych. Normy unijne obowiązują bezpośrednio w ramach porządku prawnego Rzeczypospolitej, na mocy art. 90 Konstytucji RP od dnia ich wejścia w życie, bez konieczności odrębnego ich ratyfikowania. Prawo wspólnotowe powinno być również bezpośrednio stosowane przez organy administracji publicznej i sądy oraz jest źródłem praw i obowiązków podmiotów prawa. Rozporządzenia wydawane na podstawie delegacji ustawowej zawierają normy precyzujące regulacje zawarte w ustawach. Już w treści samego Kodeksu pracy zostało zawartych wiele takich delegacji ustawowych. Można tu np. wskazać: 1) art. 97 4 KP rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15.5.1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz.U. Nr 60, poz. 282 ze zm.), 2) art. 126 1 KP rozporządzenie Rady Ministrów z 28.5.1996 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (t.j. Dz.U. z 1996 r. Nr 143, poz. 663 ze zm.). Kodeks pracy wprowadził również inne niż wskazane w Konstytucji RP źródła prawa pracy, specyficzne dla tej gałęzi prawa. Zgodnie z art. 9 1 KP ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Powołany przepis rozszerza pojęcie źródeł prawa pracy do postanowień określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy: 1) zawartych w układach zbiorowych pracy, 2) opartych na ustawie porozumieniach zbiorowych, 3) zawartych w regulaminach i statutach. 3