Ćwiczenie nr 2-SCO. Wrstw połowiąc WP 1 Cel ćwiczeni Wyznczenie pierwszej wrstwy połowiącej WP (Hlf Vlue Lyer) dl promieniowni X generownego w prcie rentgenowskim (energi 5-15 kev). Wyzncznie współczynnik jednorodności wiązki. 2 Zgdnieni teoretyczne: 2.1Wytwrznie promieniowni X w lmpch rentgenowskich - udow lmp rentgenowskich - wytwrznie promieniowni X w lmpch rentgenowskich 2.2 Widmo promieniowni lmpy rentgenowskiej - widmo promieniowni hmowni - widmo promieniowni chrkterystycznego - zleżność widm energetycznego od npięci - zleżność widm energetycznego od prądu - zleżność widm energetycznego od filtrcji 2.3 Filtrcj 2.4 Oddziływnie promieniowni X z mterią - osłienie wiązki - oddziływnie promieniowni X z mterią: efekt fotoelektryczny, efekt Compton 2.5 Wrstw połowiąc 2.6 Dozymetri promieniowni X - pojęcie dwki ekspozycyjnej, - pojęcie dwki pochłoniętej - rdiometry (komor jonizcyjn, detektory półprzewodnikowe) Zkłd Fizyki Medycznej 1
3 Przeieg ćwiczeni 3.1 Czs trwni ćwiczeni: 1 x 5 godzin 3.2 Źródło promieniowni: lmp rentgenowskiej zinstlown w prcie rentgenowskim 3.3 Wykz stosownej prtury: ) Dwkomierz wrz z komorą przeznczone dl wiązek promieniowni o energii 5 15 kv ) Filtry luminiowe - zestw filtrów luminiowych przeznczony do pomiru wrstw połowiących; o wysokim stopniu czystości chemicznej 99% i o różnej gruości umożliwijącej doór wrstwy filtrcji poniżej i powyżej wrstwy połowiącej. c) Przymir d) Brometr e) Termometr 3.4 Wykonnie ćwiczeni: Uwg! Urządzenie wytwrzjące promieniownie jonizujące osługuje prowdzący ćwiczenie. 1. Komorę dwkomierz umieścić w osi wiązki promieniowni (w wrunkch minimlnego udziłu promieniowni rozproszonego) zgodnie z jego instrukcją osługi. 2. Znotowć odległość ognisko lmpy rtg - komor dwkomierz. 3. Ogrniczyć pole promieniowni do rozmirów powierzchni czynnej komory. 4. Wyrć ręczne wrunki ekspozycji: npięcie (kv), ociążenie prdowo-czsowe (mas) 5. Wykonć ekspozycję ez filtr dl wyrnych wrunków ekspozycji. Wynik pomiru wpisć do teli 1. 6. Umieszczjąc kolejno filtry Al (o wzrstjącej gruości co 1 mm) w jk njmniejszej odległości od lmpy, cłkowicie przysłnijąc pole promieniowni wykonywć ekspozycje dl wyrnego npięci i ociążeni prądowo czsowego. Wyniki pomiru wpisć do teli 1. 7. Ponownie wykonć ekspozycję ez filtr. Wynik pomiru wpisć do teli 1. Zkłd Fizyki Medycznej 2
8. Wyznczyć pierwszą wrstwę połowiącą WP1 metodą interpolcji logrytmicznej, zgodnie z poniższym wzorem. WP = t ln [ 2E ] t ln[ 2E ] ln[ E ] E wrtość średni z ou ekspozycji ez użyci filtru Al. E ekspozycj większ od E /2 E ekspozycj mniejsz od E /2 t gruość filtru Al odpowidjąc ekspozycji większej od E /2 t gruość filtru Al odpowidjąc ekspozycji mniejszej od E /2 9. Wyznczyć metodą grficzną pierwszą i drugą wrstwę połowiącą (WP1 i WP2) 1. Wyznczyć współczynnik jednorodności wiązki. Pomir nleży wykonć dl trzech wiązek promieniowni np: 6 kv i 4mAs; 8 kv i 4 mas; 1 kv i 4 mas 4 Wykz litertury 1. Dignostyk orzow. Podstwy teoretyczne i metodyk dń. Pod redkcją Bogdn Pruszyńskiego; Wydwnictwo Lekrskie PZWL,2 2. Physicl Principles of Medicl Imging, Perry Sprwls, Jr;Medicl Physics Pulishing, Modison, Wisconsin 1995 3. Fizyczne metody dignostyki i terpii. Hrynkiewicz A, Rokit E, Red, PWN Wrszw 2. 4. Oddziływnie promieniowni jonizującego z mterią. Wojciech Bulski;Zkłd Fizyki Medycznej, Instytut Onkologii w Wrszwie,1981 5. Muchin K.N., Doświdczln fizyk jądrow, cz. 1 Fizyk jądr tomowego, Wrszw: Wydwnictw Nukowo Techniczne, 1978 6. Enge H.A., Wehr M.R., Richrds J.A., Wstęp do fizyki tomowej, Wrszw: Wydwnictw Nukowe PWN, 1983. 7. The Physics of Rdiology; Hrold Elford Johns, John Roert Cunninghm Zkłd Fizyki Medycznej 3
Tel pomirów Dt: Aprt rentgenowski: Lmp rentgenowsk: Filtrcj: Dwkomierz: Odległość ognisko - komor dwkomierz: Wrstw połowiąc Użyty przyrząd: Wysokie npięcie [kv] Ociążenie lmpy [mas] Dwk ekspozycyjn [mgy] ez filtru E 1. mmal E 1 2. mmal E 2 3. mmal E 3 4. mmal E 4 5. mmal E 5 powtórzony ez filtru E Zpisz gruość filtru (t <t ) t i wrtość ekspozycji, których t wrtości są liskie E /2: E (E >E ) E Wrtość WP WP = t ln [ 2E ] t ln[ 2E ] ln[ E ] E wrtość średni z ou ekspozycji ez użyci filtru Al. E ekspozycj większ od E /2 E ekspozycj mniejsz od E /2 t gruość filtru Al odpowidjąc ekspozycji większej od E /2 Zkłd Fizyki Medycznej 4
t gruość filtru Al odpowidjąc ekspozycji mniejszej od E /2 TOLERANCJA Wyznczon wrstw połowiąc (WP) nie powinn yć mniejsz od wrtości minimlnej dl dnego npięci. Wrtości minimlne wrstw połowiących, dl poszczególnych npięć, zmieszczone są w poniższej teli: Wysokie npięcie (kv) Min. wrstw połowiąc (mm Al) Wysokie npięcie (kv) Min. wrstw połowiąc (mm Al) 6 1,5 11 3, 7 1,8 12 3,2 8 2,1 13 3,5 9 2,3 14 3,8 1 2,5 15 4,1 Minimlne wrstwy połowiące dl npięć pośrednich w stosunku do umieszczonych w teli otrzymuje się przez interpolcję liniową. Minimlne wrstwy połowiące dl npięć spoz podnego w teli zkresu otrzymuje się przez ekstrpolcję liniową. Zkłd Fizyki Medycznej 5