Laboratorium RADIOTERAPII

Transkrypt

1 Laboratorium RADIOTERAPII Ćwiczenie: Testy specjalistyczne aparatu RTG badanie parametrów obrazu Opracowała: mgr inż. Edyta Jakubowska Zakład Inżynierii Biomedycznej Instytut Metrologii i Inżynierii Biomedycznej Wydział Mechatroniki PW

2 1. Cel ćwiczenia Poznanie celów, metod i wymagań dotyczących kontroli parametrów aparatów rentgenowskich związanych z obrazem RTG, wykonywanych w ramach testów specjalistycznych. 2. Wymagane wiadomości 3. Wykaz aparatury - Unifors Xi - Unifosf Xi-Light - Fantom Pro-Fluo firmy Pro-Project - Fantom Pro-Slit (ze szczeliną) firmy Pro-Project - Fantom wodny - Densytometr - Taśma miernicza 4. Wprowadzenie 4.1 Testy kontrolne Kontrolę parametrów aparatury rentgenowskiej przeprowadza się w celu: - zapewnienie wysokiej jakości badań - zapewnienie bezpieczeństwa pacjenta - sprawdzenie zgodności stanu urządzenia z wymogami technicznymi i prawnymi Polega ona na regularnym wykonywaniu pomiarów wybranych wielkości fizycznych charakteryzujących działanie aparatu i na obserwacji ich zmienności w czasie. Zakres i sposób prowadzenia kontroli dobierany jest tak, aby w prosty sposób umożliwić wykrycie zmian w działaniu aparatu, które mogą skutkować obniżeniem jakości badania. Przywrócenie prawidłowego działania zwykle wymaga interwencji serwisu. Sposób prowadzenia kontroli regulowany jest przez międzynarodowe normy oraz przez obowiązujące w danym kraju przepisy lub zalecenia. W Polsce jest to Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 roku w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 194, pozycja 1625). Rozporządzenie nakłada obowiązek prowadzenia testów aparatury rentgenodiagnostycznej, wyróżnione są przy tym trzy rodzaje testów: akceptacyjne (odbiorcze), wewnętrzne i specjalistyczne. Testy akceptacyjne są wykonywane na koszt dostawcy po instalacji nowego aparatu przez uprawnionych przedstawicieli dostawcy i użytkownika zgodnie z normą PN-EN W zakres testów wchodzą, oprócz parametrów związanych z jakością obrazu, także pomiary dawki. Testy te mają na celu sprawdzenie, co najmniej: - kompletności i jednoznaczności oznaczeń i opisów na elementach urządzenia; - kompletności dokumentacji i specyfikacji technicznej; - zgodności wartości parametrów zawartych w specyfikacji technicznej urządzenia z wartościami zmierzonymi i odczytanymi. Testy specjalistyczne wykonywane są, co najmniej raz w roku przez osoby uprawnione, tzn. akredytowane jednostki lub certyfikowanych fizyków medycznych. Ich zakres obejmuje między innymi pomiary dawki, napięcia na lampie, warstwy półchłonnej, wielkość ogniska, geometrię wiązki.

3

4 Okresowe testy wewnętrzne wykonywane są przez użytkownika we własnym zakresie, przynajmniej raz w miesiącu. Zakres wykonywania testów specjalistycznych i wewnętrznych oraz dopuszczalne odchylenia precyzuje załącznik nr 6 do Rozporządzenia. Aparatura pomiarowa używana do wykonywania testów podlega wzorcowaniu lub sprawdzaniu raz na dwa lata.

5 5. Przebieg ćwiczenia 5.1. Ocena zniekształcenia obrazu we fluoroskopii 1. Lampa rtg powinna być ustawiona w max odległości od powierzchni stołu. Należy zmierzyć tą odległość. 2. Wypoziomować stół 3. Na powierzchni stołu ustawić fantom Pro-Fluo tak, aby jego środek i osie główne pokrywały się z krzyżem pola świetlnego 4. Wykonać ekspozycję 5. Na ekranie zmierzyć długość obrazu 1cm odcinka e centrum pola oraz przy każdej krawędzi monitora. Wynik zanotować 6. Wyznaczyć różnice pomiędzy długością obrazu 1cm odcinka zmierzoną przy każdej krawędzi monitora w stosunku do długości obrazu odcinka w centrum pola widzenia. Wyniki zanotować. UWAGA: Odchylenie długości obrazu 1cm odcinka zmierzonego na monitorze przy każdej krawędzi, w stosunku do długości odcinka 1cm zmierzonej w centrum pola widzenia, nie powinno przekraczać 10% 5.2. Ocena prostopadłości osi wiązki 1. Lampa rtg powinna być ustawiona w max odległości od powierzchni stołu. Należy zmierzyć tą odległość. 2. Wypoziomować stół 3. Na powierzchni stołu ustawić fantom Pro-Fluo ze stożkiem do oceny prostopadłości wiązki, tak aby jego środek i osie główne pokrywały się z krzyżem pola świetlnego 4. Wykonać ekspozycję 5. Ocenić prostopadłość osi wiązki promieniowania X do płaszczyzny detektora obrazu UWAGA: Dopuszczalne odchylenie od kąta prostego pomiędzy osią wiązki promieniowania rentgenowskiego a płaszczyzną rejestratora obrazu nie może przekraczać 1,5 (cały cień kulki na szczycie stożka mieści się w zewnętrzu pierścienia) Ocena zgodności pola promieniowania rentgenowskiego z polem świetlnym 1. Lampa rtg powinna być ustawiona w odległości min 1m od powierzchni stołu. Należy zmierzyć tą odległość. 2. Zmierzyć odległość pomiędzy ogniskiem lampy rentgenowskiej a powierzchnią stołu (płaszczyzną pola świetlnego). Zanotować wynik 3. Wypoziomować stół 4. Na powierzchni stołu ustawić fantom Pro-Fluo, tak aby jego środek i osie główne pokrywały się z krzyżem pola świetlnego 5. Za pomocą przesłon kolimatora ograniczyć pole promieniowania X do wybranego obszaru

6 6. Wykonać ekspozycję 7. Zmierzyć odległość pomiędzy krawędzią pola świetlnego a krawędzią pola promieniowania X każdej strony w kierunku równoległym jak i prostopadłym do osi katoda-anoda. Wyniki zanotować. Pole promieniowania różnica 1 Pole świetlne 8. Zmierzyć odległość pomiędzy krawędzią pola świetlnego a krawędzią pola promieniowania X każdej strony w kierunku równoległym jak i prostopadłym do osi katoda-anoda. Wyniki zanotować UWAGA: Suma różnic między krawędzią pola świetlnego a krawędzią pola promieniowania X w kierunku równoległym jak i prostopadłym do osi lampy nie powinna przekraczać 3% odległości ognisko lampypłaszczyzna pola świetlnego (FTD). Jednocześnie suma odchyleń w obu kierunkach nie powinna przekraczać 4% FTD. PARAMETR Odległość lampa-stół 0,03 * odległ. Lampa - stół Napięcie Różnica między krawędziami pól w kier prostopadłym Różnica między krawędziami pól w kier prostopadłym Różnica między krawędziami pól w kier równoległym Różnica między krawędziami pól w kier równoległym Suma różnic w kier prostopadłym Suma różnic w kier prostopadłym Suma różnic X + Y (a) (b) (c) (d) X = a + b Y = c + d WARTOŚĆ 5.4. Ocena zgodności geometrii wiązki (fatom Pro-Slit) 1. Ustawić stojak na stole aparatu, w taki sposób aby można było uzyskać kąt prosty między wiązką a podstawą. 2. Odległość lampa-film/pro-slit film powinna być dobrana, aby uzyskać powiększenie: >3 dla nominalnej wielkości ogniska < 0,4mm >2 dla nominalnej wielkości ogniska 0,4mm 2,5 mm >1 dla nominalnej wielkości ogniska > 2,5 mm 3. Wycentrować stojak i film/detektor w wiązce tak aby po przejściu przez otwór w stoliku stojaka, wiązka trafiała prostopadle w film/detektor 4. Umieścić fantom Pro-slit na stoliku stojaka tak aby jego szczelina była ustawiona w linii katodaanoda 5. Wykonać ekspozycję dobierając parametry tak aby uzyskać najlepszy kontrast 6. Wykonać kolejną ekspozycję dla ustawienia szczeliny prostopadle do osi katoda-anoda 7. Zmierzyć długość uzyskanych obrazów szczeliny i obliczyć powiększenie dla każdego z nich: Powiększenie=(zmierzona długość szczeliny/10mm) 1 8. Zmierzyć szerokość obrazów szczeliny używając oprogramowania. Szerokość paska równoległego

7 do osi katoda-anoda odpowiada szerokości ogniska, a szerokość paska prostopadłego do tej osi odpowiada długości ogniska. 9. Aby uzyskać wymiary ogniska należy podzielić zmierzone wyżej wartości przez powiększenie. 10. Porównać obliczony wymiar ogniska z dopuszczalnymi odchyleniami. 6. Sprawozdanie Sprawozdanie powinno zawierać opis wykonanych czynności oraz ocenę każdego testu.