Ochrona przed promieniowaniem jonizującym. Źródła promieniowania jonizującego. Naturalne promieniowanie tła. dr n. med.

Transkrypt

1 Ochrona przed promieniowaniem jonizującym dr n. med. Jolanta Meller Źródła promieniowania jonizującego Promieniowanie stosowane w celach medycznych Zastosowania w przemyśle Promieniowanie związane z badaniami naukowymi Produkty użytkowe Promieniowanie tła Naturalne promieniowanie tła Promieniowanie ziemskie Promieniowanie kosmiczne Pochodzące od człowieka 1

2 Źródła promieniowania jonizującego Skutki promieniowania Progowy poziom dawki dla wczesnych efektów po dużych dawkach Efekty późne nie mają progu dawki Skutki promieniowania Efekty deterministyczne efekty, których nasilenie zależy od wielkości dawki, ale które nie występują poniżej pewnego granicznego jej poziomu (zaćma, wypadanie włosów, choroba popromienna) Za dawkę progową uważa się dawkę rzędu 1-2 Gy 2

3 Skutki promieniowania Efekty stochastyczne efekty, których prawdopodobieństwo wystąpienia w przyszłości, ale nie stopień nasilenia, jest wprost proporcjonalne do dawki (nowotwory, mutacje) Dawka minimalna do ok. 0,5 Gy Dawka ekspozycyjna jest miarą jonizacji powietrza ( C/kg; R ) Dawka pochłonięta jest miarą pochłaniania promieniowania przez ośrodek ( Gy ) 1 Gy = 1kg materiału pochłania energię 1 J 3

4 Dawka równoważna jest miarą pochłaniania promieniowania przez żywy organizm z uwzględnieniem skutków biologicznych ( Sv ) Współczynnik jakości dla promieniowania X jest 1 Dawka skuteczna jest sumą wszystkich dawek równoważnych w tkankach, pomnożonych przez odpowiedni czynnik wagowy danej tkanki lub narządu Dawka graniczna Jest to wartość dawki skutecznej lub równoważnej odnosząca się do określonych osób, która nie może być przekroczona w kontrolowanej działalności zawodowej Ograniczenia nie dotyczą promieniowania naturalnego i narażenia medycznego 4

5 Dawki graniczne W ekspozycji zawodowej osób powyżej 18. roku życia dawki graniczne nie powinny przekraczać efektywnej dawki 20 msv na rok po uśrednieniu w okresie 5 lat efektywnej dawki 50 msv w żadnym z poszczególnych lat równoważnej dawki 150 msv dla soczewki oka i dawki równoważnej 500 msv dla kończyn (dłonie i stopy) i skóry w żadnym roku kalendarzowym Ekspozycja zawodowa na promieniowanie jonizujące Obszar kontrolowany Obszar nadzorowany Czas Sposoby ochrony przed promieniowaniem Odległość Osłony ( stałe, ruchome, osobiste ) 5

6 Kontrola dawek indywidualnych Komory kieszonkowe Klisza fotograficzna Dozymetria termoluminescencyjna Kontrola dozymetryczna środowiska pracy Kontrola lekarska Ekspozycja medyczna dawki promieniowanie pochłaniane przez narządy pacjentów poddawanych diagnostycznym badaniom rtg, diagnostyce przy użyciu radiofarmaceutyków lub napromienianych terapeutycznie. średnio 1mSv/rok 6

7 Dawki referencyjne Referencyjne dawki cd. Przy wykonywaniu badań rtg pacjentowi należy zapewnić: Właściwy dobór parametrów pracy lampy rentgenowskiej w zależności od rodzaju wykonywanego badania i budowy fizycznej pacjenta (optymalne napięcie na elektrodach, właściwa filtracja, właściwa wartość iloczynu czasu i prądu w lampie rtg mas). Ograniczenie liczby i czasu ekspozycji oraz wielkości napromienianego pola do minimum niezbędnego do uzyskania właściwej informacji diagnostycznej Osłonę narządów pacjenta niepoddawanych badaniu, jeśli nie koliduje to z procedurą zabiegu Stosowanie materiałów zmniejszających do minimum narażenie na promieniowanie jonizujące, zapewniających jednak uzyskanie dobrej wartości obrazu (czułe filmy o dobrej jakości, folie wzmacniające o optymalnej czułości) Stosowanie aparatów o właściwym stanie technicznym 7

8 Ochrona pacjenta przed nadmierną ekspozycją Kolimacja ograniczenie wiązki promieniowania użytecznego Filtracja redukcja ilości promieniowania o niskiej energii Osłony Ochrona pacjenta przed nadmierną ekspozycją Ochrona dzieci Ochrona kobiet w ciąży Ochrona stomatologiczna Rodzaj ekspozycji na promieniowanie jonizujące Zawodowa Medyczna Środowiskowa 8

9 Podstawowymi wymogami, jakie musi spełniać każda ekspozycja na promieniowanie jonizujące jest konieczność uzasadnienia i optymalizacja ochrony radiologicznej. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 grudnia 2002 roku w sprawie bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego w celach medycznych oraz sposobów wykonywania kontroli wewnętrznej nad przestrzeganiem tych warunków ( Dz.U. 241 poz.2098 ) PŁYTA CD 9