BILANS PŁATNICZY Aktywa (Kredyt +) Pasywa (Debet -) 1. Eksport towarów i usług. 1. Import towarów i usług. 2. Dary i przekazy jednostronne 2. Dary i przekazy jednostronne dla otrzymane z zagranicy. zagranicy. 3. Zmniejszanie zagranicznych aktywów 3. Powiększanie zagranicznych aktywów (zmniejszanie należności) lub wzrost (wzrost należności) lub zmniejszenie zobowiązań zagranicznych. zobowiązań zagranicznych. 4. Spadek rezerw walutowych. 4. Wzrost rezerw walutowych. 5. Dochody otrzymane 5. Dochody wypłacone 1. BOB 1.1 Towary: 1.2 Usługi 1.3 Dochody 1.4 Transfery bieżące Bilans towarowy Bilans usług Rachunek bieżący Bilans obrotów bieżących (1.1+1.2+1.3+1.4) 2. BOK - Rachunek kapitałowy i finansowy (saldo) 2.1 Rachunek kapitałowy 2.2 Rachunek finansowy: Prywatne Rządowe 3. Saldo błędów i opuszczeń (saldo) Inwestycje portfelowe Inwestycje bezpośrednie Pozostałe inwestycje 4. Pozycje finansujące (saldo) Oficjalne aktywa rezerwowe (rezerwy walutowe) Kredyty z MFW Exceptional financing Comment [bb1]: Zestawienie płatności z tytułu eksportu I importu dóbr. Ze względu na rozmiary obrotów towarowych, w większości krajów deficyt lub nadwyżka tego bilansu ma decydujący wpływ na stan bilansu obrotów bieżących. Comment [bb2]: Zestawienie płatności z tytułu eksportu i importu usług. Głównie transakcje zakupu i sprzedaży usług transportowych a także turystyczne, bankowe czy ubezpieczeniowe. Comment [bb3]: Dywidendy i odsetki. Wpływy i wydatki z tytułu obsługi kapitału i pracy. Comment [bb4]: Zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ dóbr, usług lub środków finansowych, któremu nie towarzyszy przepływ płatności lub dóbr i usług w drugą stronę. Comment [bb5]: Transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie środków trwałych, umorzeń długu itd. Comment [bb6]: Kredyty zagraniczne udzielone I uzyskane przez rezydentów danego kraju z podziałem na długo- I krótkoterminowe oraz inne należności I zobowiązania (rachunki bieżące, lokaty w bankach) Comment [bb7]: Zmiany stanu oficjalnych rezerw danego kraju w walutach wymienialnych I w złocie oraz kredyty MFW Comment [bb8]: Obejmuje transakcje sektora rządowego, dotyczące finansowania obrotów bilansu płatniczego w formie restrukturyzacji zobowiązań. 1 of 7
Bilans obrotów bieżących + bilans kapitałowy + błędy i opuszczenia + zmiana rezerw = 0 Wzrost rezerw walutowych zapisywany jest na minus odpływ kapitału na rachunki NBP za granicą. Bilans płatniczy na bazie płatności przedstawia płatności dokonywane w obrocie z zagranicą, powodujące zmiany stanu środków dewizowych na rachunkach bankowych polskich banków w bankach za granicą, na rachunkach banków zagranicznych w bankach krajowych oraz na rachunkach innych nierezydentów w bankach polskich. Bilans ten identyfikuje transakcje pomiędzy rezydentami i nierezydentami, którym towarzyszy przepływ środków finansowych. Z tego powodu służy on przede wszystkim ocenie wpływu sektora zagranicznego na procesy pieniężne w gospodarce. Bilans płatniczy na bazie transakcji - w porównaniu z bilansem płatniczym sporządzanym na bazie płatności - uzupełniany jest o dodatkowe informacje pochodzące ze sprawozdań polskich podmiotów, uczestniczących w obrotach z zagranicą i obejmuje wartość transakcji zagranicznych zrealizowanych w roku sprawozdawczym. Są to zarówno transakcje związane z przepływem dewiz, jak też rozliczane poprzez wzajemne kompensowanie należności ze zobowiązaniami, a takżealizowane na kredyt oraz nieodpłatnie. Dane zawarte w bilansie płatniczym na bazie transakcji ze względu na poszerzony zakres w stosunku do bilansu płatniczego na bazie płatności służą przede wszystkim do oceny skali powiązań gospodarczych Polski z zagranicą. Kto jest Rezydentem? Osoby lub podmioty prawne zamieszkałe na stałe na obszarze danego kraju. Zgodnie z tym, osoby czasowo przebywające za granicą turyści, dyplomaci, żołnierze, okresowi emigranci są traktowani jako rezydenci kraju swojego pochodzenia. Korporacje transnarodowe uznaje się za rezydentów kraju siedziby, a oddziały zagraniczne są traktowane jako rezydenci danego kraju. REALNY I NOMINALNY KURS WALUTOWY: i. Wartość jednej waluty wyrażona w innej walucie: USD/PLN czy PLN/USD? Kwotowanie bezpośrednie - - ile złotówek kosztuje dolar - czyli ile jednostek waluty krajowej kosztuje waluta zagraniczna - zwane też amerykańskim. Kwotowanie pośrednie - - ile dolarów kosztuje złotówka - czyli ile jednostek waluty zagranicznej przypada na jednostek waluty krajowej inaczej europejskie. E oznaczać będzie nominalny (rynkowy) kurs walutowy ii. Zmiany kursu walutowego. - System kursów płynnych - poziom kursu jest ustalany przez układ popytu i podaży na rynku walutowym. 2 of 7
Wzrost wartości waluty (wyrażonej w innej walucie) oznacza jej aprecjację, zaś jej spadek nazywany jest deprecjacją. A zatem wzrost kursu E (przy założeniu kwotowania bezpośredniego) oznacza aprecjację waluty zagranicznej i deprecjacje waluty krajowej. - System kursów sztywnych (poziom kursu jest ustalany przez bank centralny danego kraju). Wzrost kursu E oznacza, że bank centralny dokonał dewaluacji waluty krajowej, zaś obniżenie tego kursu oznacza, że bank centralny dokonał rewaluacji waluty krajowej. Zmiany kursu walutowego (kwotowanie bezpośrednie) Kurs płynny Kurs sztywny Aprecjacja euro Deprecjacja euro Dewaluacja złotego Rewaluacja złotego E E ΔE>0 ΔE <0 cena Euro rośnie cena Euro spada BC podnosi cenę Euro BC obniża cenę Euro cena PLN spada cena PLN rośnie BC obniża cenę PLN BC podnosi cenę PLN UWAGA: aprecjacja dolara oznacza deprecjację złotego (i odwrotnie) ale nie koniecznie o tyle samo: np.: E 1 = 4PLN/ a E 2 = 5PLN/ (E 2 - E 1 )/E 1 Aprecjacja Euro w stosunku do PLN o 25% ; (1/ E 2-1/E 1 )/(1/E 1 ) deprecjacja PLN o 20% iii. Realny kurs walutowy Formalnie: q = EP*/P Gdzie: P* - poziom cen za granica, P poziom cen w kraju, E nominalny kurs walutowy. Przykład Rysunek: 3 of 7
Interpretacja: Im wyższy realny kurs walutowy tym wyższa cena dóbr zagranicznych mierzona w dobrach krajowych, zatem tym bardziej konkurencyjne są krajowe towary na rynku światowym. Zmiany kursu realnego obrazują zmiany konkurencyjności krajowych producentów: im wyższy E lub P* i im niższy P, tym łatwiej sprzedać krajowe towary na rynkach światowych. Jeżeli q = 1 to rynkowy kurs walutowy odzwierciedla relację nominalnych cen między dwoma krajami. iv. Funkcja eksportu netto = X Imp = X(Y*(+), er (+)) Imp (Y(+), er (-)) REALNY KURS WALUTOWY A POLITYKA FISKALNA W KRAJU I ZAGRANICĄ Rynek dóbr jest ściśle powiązany z rynkiem finansowym. Y=C+I+G+ Y-(C+G) = I+ Narodowe oszczędności (Y-C-G) to suma oszczędności prywatnych (Y-T-C) oraz publicznych (T-G). Stąd: S=I+ S-I= S-I ( ) ē r Bilans handlowy jest równy inwestycjom zagranicznym netto, co oznacza, że eksport netto jest równy S-I. Na oszczędności wpływają funkcja konsumpcji i polityka fiskalna; na inwestycje funkcja inwestycji i światowa stopa procentowa. Pionowa linia S-I reprezentuje nadwyżkę oszczędności krajowych nad inwestycjami i stanowi nadwyżkę waluty krajowej, która może być wymieniona na walutę zagraniczną i zainwestowana zagranicą. Przecina się ona z krzywa reprezentującą popyt na walutę potrzebny na eksport netto dóbr i usług. Oszczędności zależą od polityki fiskalnej: niższe wydatki rządowe czy wyższe podatki powodują wzrost oszczędności narodowych. Inwestycje zależą od światowej realnej stopy procentowej. 4 of 7
W gospodarce zamkniętej stopa procentowa kształtowałaby się na poziomi1. Jeśli gospodarka jest otwarta i światowa stopa procentowa wynosi r* to oszczędności są większe od inwestycji, a to determinować będzie nadwyżkę handlową. i. Ekspansywna polityka fiskalna w kraju S -I S-I ( ) Polityka fiskalna powoduje przesunięcie krzywej (S-I) w lewo prowadząc do spadku podaży waluty krajowej, która może być zainwestowania za granicą. Niższa podaż powoduje, że kurs w aluty krajowej do zagranicznej spada z do (waluta krajowa aprecjonuje w stosunku do zagranicznej). W efekcie wzrostu wartości waluty krajowej dobra krajowe stają się droższe, co prowadzi do spadku eksportu i wzrostu importu. Jeśli światowa stopa procentowa się nie zmieni to inwestycje krajowównież się nie zmienią. Oszczędności są mniejsze od inwestycji i część inwestycji musi być teraz finansowania poprzez pożyczki zagraniczne. Skoro =S-I, to spadek S powoduje spadek. 5 of 7
ii. Ekspansywna polityka fiskalna za granicą S-I(r* 1 ) S-I(r* 2 ) ( ) Polityka fiskalna za granicą będzie prowadziła do wzrostu stóp procentowych, (bo spadają oszczędności). Wzrost światowej stopy procentowej zmniejsza krajowe inwestycje I, prowadzi do wzrostu (S-I) i. W efekcie prowadzi to do powstania nadwyżki w bilansie handlowym. Wzrost stopy procentowej prowadzi do wzrostu kosztów pożyczania i w efekcie powoduje spadek inwestycji w kraju małym o gospodarce otwartej. Powstaje nadwyżka oszczędności nad in westycjami. Część z tych oszczędności odpłynie zagranicę. Stąd nadwyżka w bilansie handlowym. Skoro =S-I, to spadek I powoduje wzrost. iii. Zmiana funkcji inwestycji 6 of 7
Gdy rząd prowadzi politykę mającą na celu zachęcanie do inwestowania, prowadzi to do przesunięcia funkcji inwestycji. Przy danej stopie procentowej inwestycje są teraz większe od oszczędności. Część inwestycji musi być finansowana pożyczkami z zagranicy. Wzrost inwestycji prowadzi równocześnie do spadku. Wzrost inwestycji przyczyni się więc do powstania deficytu handlowego. iv. Stopa procentowa, oszczędności i inwestycje w kraju i za granicą. r S r* r A* S* r r A I * I* I,S I,S 7 of 7