DIAGNOZA ZASOBÓW I SAMODZIELNYCH INICJATYW MIESZKAŃCÓW GMINY SĘPÓLNO KRAJEŃSKIE Opracowanie: Violetta Archacka koordynator Akceptacja: Julita Maciaszek Dyrektor CKiS w Sępólnie Krajenskim Sępólno Krajeńskie, lipiec 2013
SPIS TREŚCI 1. Cel badania... 3 2. Metody, techniki i narzędzia badawcze... 3 1.1. Sondaż diagnostyczny... 3 1.2. Zogniskowany wywiad grupowy... 3 3. Uczestnicy badania... 4 4. Wyniki badania... 5 4.1. Badanie fokusowe... 5 4.2. Badanie ankietowe... 6 5. Wnioski i rekomendacje... 15 2 S t r o n a
1. Cel badania Głównym celem badania było zidentyfikowanie zasobów i samodzielnych inicjatyw mieszkańców gminy Sępólno Krajeńskie, które miały stać się podstawą do określenia kierunku wspierania i współorganizowania oddolnych inicjatyw kulturotwórczych społeczności lokalnej. Badanie miało umożliwić określenie potencjału mieszkańców w aspekcie samoorganizacji w obszarze kultury i wskazać kierunek konkretyzacji działań kulturalnych w gminie Sępólno Krajeńskie. 2. Metody, techniki i narzędzia badawcze 1.1. Sondaż diagnostyczny Podstawową metodą badawczą był sondaż diagnostyczny, w którym wykorzystano metodę ankietową. W badaniu ankietowym wykorzystano kwestionariusz ankiety składającej się z 14 pytań. W pierwszej części ankiety skupiono się na poznaniu potrzeb i preferencji kulturowych respondentów oraz ich wiedzy na temat działalności Centrum Kultury i Sztuki. W drugiej zaś na identyfikacji zasobów i samodzielnych inicjatyw mieszkańców gminy w obszarze kultury. Badanie ankietowe przeprowadzono podczas czterech spotkań diagnostycznych w dniach: 23, 29 i 31 maj 2013 roku. 1.2. Zogniskowany wywiad grupowy Jedną z metod badawczych było badanie fokusowe, wykorzystujące jako technikę wywiadu grupowego. Narzędziem badawczym w tym przypadku był scenariusz wywiadu. Scenariusz został skonstruowany w ten sposób, by uczestnicy badania mieli okazję przekazać swoje zdanie dotyczące zarówno oferty kulturalnej CKiS w Sępólnie Krajeńskim, jak własnych potrzeb kulturalnych oraz inicjatyw, które winny być wspierane lub współorganizowane przez Centrum. Zogniskowany wywiad grupowy przeprowadzono podczas czterech spotkań 3 S t r o n a
diagnostycznych w dniach: 23, 29 i 31 maj 2013 roku. 3. Uczestnicy badania W badaniu udział wzięło 120 osób, reprezentujących różne środowiska i zamieszkujących cały obszar gminy Sępólno Krajeńskie. Zdecydowanie większą grupę osób uczestniczących w badaniu stanowiły kobiety 88 uczestniczek. Rysunek 1. Struktura grupy badawczej wg płci 43% Kobiety Mężczyźni 57% Biorąc pod uwagę wiek zdecydowanie największą grupę uczestników badania stanowiły osoby w wieku od 31 do 59 roku życia oraz osoby młode do 30 roku życia. Rysunek 2. Struktura grupy badawczej wg wieku 12% 17% 43% do 18 lat 19-30 lat 31-59 lat 60 i więcej lat 28% W grupie badawczej znaleźli się mieszkańcy zarówno miasta Sępólno Krajeńskie, jak i terenów pozamiejskich. 4 S t r o n a
Rysunek 3. Struktura grupy badawczej wg miejsca zamieszkania 46% Gmina Miasto 54% 4. Wyniki badania 4.1. Badanie fokusowe Uczestnicy badania mieli okazję wypowiedzieć swoje zdanie dotyczące oferty kulturalnej w gminie Sępólno Krajeńskie, możliwości spędzania wolnego czasu, oczekiwań wobec Centrum oraz jego działalności, a także własnych inicjatyw w obszarze kultury. Grupa fokusowa bardzo chętnie zabierała głos, udzielając odpowiedzi na zadawane pytania. Badani podkreślali konieczność partnerskiego podejścia CKiS do inicjatyw zewnętrznych (lokalnych). Uczestnicy badania bardzo chętnie widzieli by siebie w roli organizatorów niewielkich przedsięwzięć kulturalnych, które mogłyby być realizowane we współpracy i przy wparciu Centrum Kultury i Sztuki. Z przeprowadzonych wywiadów wynika także, że Centrum jest postrzegane przez mieszkańców jako bardzo ważny element życia społecznego i jest oceniany w zdecydowanej większości pozytywnie. Oczywistym, choć niepokojącym zjawiskiem wśród osób objętych badaniem jest to, że ponad 1/5 z nich nie spotkała się z żadnymi opiniami na temat Centrum. Mieszkańcy nie rozmawiają ze sobą o życiu kulturalny gminy, co zapewne znacząco wpływa na frekwencję na zajęciach i zainteresowanie dodatkowym uczestnictwem w proponowanych aktywnościach. Wielu badanych wskazywało na to i podkreślało, że mieszkańcy gminy są bardzo zadowoleni z działalności obecnego dyrektora i popierają inicjatywy, które rozpoczął. Osoby te uważają, że konieczne były zmiany strategiczne, by uzyskać nową jakość działania 5 S t r o n a
i przyciągnąć nowych uczestników działań kulturalnych. Jakkolwiek mieszkańcy pozytywnie oceniają działalność Centrum, to jednak wskazują na pewne obszary, gdzie zauważają istotne niedociągnięcia. W ofercie na przykład brak działań integrujących różne pokolenia. Badani często wspominali o potrzebie kierowania działań do szerszej grupy odbiorców i aktywizowania działalności w małych miejscowościach gminy. Osoby te mówiły także o potrzebie wytypowania liderów, którzy inicjowaliby działania kulturalne na wsiach. 4.2. Badanie ankietowe Wyniki uzyskane w badaniu wskazują, że mieszkańcy gminy Sępólno Krajeńskie uczestniczą w kulturze. Aż 94% badanych stwierdziło, że w bieżącym roku uczestniczyło w kulturze. Rysunek 4. Czy Pani / Pan w bieżącym roku uczestniczył/a w kulturze? 6% tak nie 94% Respondenci poproszeni o wskazanie formy uczestnictwa w kulturze najczęściej wymieniali kino, imprezy rozrywkowe, czytanie książek i czasopism oraz festyny i jarmarki. Najrzadziej wymieniane były: teatr oraz opera i filharmonia. 6 S t r o n a
liczba wskazań Rysunek 5. Forma uczestnictwa w kulturze 120 100 80 60 40 101 100 90 83 79 52 44 43 39 30 kino festyny, jarmarki imprezy rozrywkowe czytanie ksiażek, czasopism zajęcia CKiS, świetlic wiejskich, szkół warsztaty, szkolenia wystawy, wernisaże teatr muzeum opera, filharmonia 20 0 Na uwagę zasługuje fakt, że jedną z popularniejszych form uczestnictwa w kulturze mieszkańców gminy Sępólno Krajeńskie są zajęcia znajdujące się w ofercie Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim, jaki i zajęcia innych instytucji np. świetlic wiejskich czy szkół. Znacznie rzadziej respondenci uczestniczyli w wystawach i wernisażach oraz korzystali z oferty teatrum opery, filharmonii czy muzeum. Odpowiadając na kolejne pytanie ankiety respondenci poproszeni zostali o wskazanie formy uczestnictwa w kulturze, z której jeszcze nigdy nie korzystali, a w której chcieli by uczestniczyć. 7 S t r o n a
Rysunek 5. W jakiej formie uczestnictwa w kulturze jeszcze nigdy Pani/Pan nie uczestniczył/a, a chciał/a by wziąć udział? 40 39 35 34 35 30 25 20 15 14 19 20 imprezy rozrywkowe wystawy i wrnisaże warsztaty i szkolenia muzeum teatr zajęcia CKiS, świetlic wiejskich, szkół opera, filharmonia 10 8 5 0 Badania wskazują, że mieszkańcy gminy Sępólno Krajeńskie jako formę uczestnictwa w kulturze, z której nie mieli okazji korzystać najchętniej wybraliby operę lub filharmonię, zajęcia w CKiS, świetlicy czy szkole, teatr oraz wizytę w muzeum. Przedmiotem zainteresowania w kolejnym pytaniu ankiety była wielkość budżetu przeznaczana miesięcznie na udział w kulturze. 8 S t r o n a
Rysunek 6. Ile orientacyjnie miesięcznie jest w stanie Pani /Pan przeznaczyć pieniędzy na udział w zajęciach artystycznych, udział w koncercie, wyjazd do kina? 12% 3% 14% 28% do 10 zł 11-20 zł 21-50zł 51-100zł powyżej 100zł 43% Zaznaczyć należy, że wszyscy respondenci są w stanie przeznaczyć niewielką kwotę na uczestnictwo w kulturze. Zdecydowana większość badanych jest w stanie przeznaczyć na kulturę budżet w wysokości od 11 do 50 złotych miesięcznie, odpowiednio: - 11-20 zł 28% ogółu badanych, - 21-50 zł 43% ogółu badanych. Niewielki odsetek osób w związku ze swoimi zainteresowaniami uczestniczy w grupach formalnych bądź nieformalnych. Rysunek 7. Czy w związku ze swoim zainteresowaniami należy Pan/Pani do grupy formalnej bądź nieformalnej? 4% 2% 45% 30% 4% 3% 12% klub ognisko np. muzyczne kółko tematyczne zespół muzyczny bądź chór związek lub stowarzyszenie inne brak 9 S t r o n a
Prawie połowa respondentów (45% ogółu badanych) w związku ze swoimi zainteresowaniami nie uczestniczy w żadnej z wymienionych form. Kolejna część ankiety miała dać odpowiedź na pytanie w jakim stopniu mieszkańcy gminy Sępólno Krajeńskie korzystają z oferty Centrum Kultury i Sztuki. Okazało się, że większość respondentów w ostatnich dwóch latach korzystała z zajęć organizowanych przez CKiS a 54% uczestniczyło w imprezach rozrywkowo-artystycznych. Rysunek 8. Czy w ostatnich dwóch latach brał/a Pan/Pani udział w zajęciach organizowanych przez Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim? 29% tak nie 71% Rysunek 9. Czy w ostatnich dwóch latach brał/a Pan/Pani udział w imprezach rozrywkowo-artystycznych organizowanych przez Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim? 46% tak nie 54% Względnie niski odsetek udziału w zajęciach i imprezach spowodowany jest najprawdopodobniej brakiem zainteresowania uczestnictwem w przedsięwzięciach kulturalnych, ale również pokazuje niedoskonałości w sposobie docierania do mieszkańców z informacją o ofercie. 10 S t r o n a
liczba wskazań Wskazując obszary tematyczne, które nie są, a powinny być ujęte w ofercie Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim badani wymieniali najczęściej teatr aktorski i teatr lalkowy, multimedia (grafikę komputerową, filmowanie, fotografię), muzykę (nauka śpiewu, nauka gra na instrumentach), a także kulinaria, warsztaty i szkolenia ogólnorozwojowe oraz różnego rodzaju imprezy plenerowe. Według osób objętych badaniem grupą społeczną najczęściej pomijaną w działaniach CKiS są mieszkańcy terenów wiejskich (62 wskazania), następnie dzieci najmłodsze (59 wskazań) oraz seniorzy (58 wskazań). Rysunek 10. Jaka grupa społeczna jest pominięta w ofercie Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim? 70 60 59 55 58 62 dzieci najmłodsze 50 40 33 44 dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym młodzież do 16 roku życia młodzież starsza po 16 roku życia 30 seniorzy 20 10 20 osoby niepełnosprawne mieszkańcy terenów wiejskich 0 W kolejnym pytaniu ankiety respondenci zostali poproszeni o ocenienie ogólnej działalności Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim. 11 S t r o n a
Rysunek 11. Proszę ocenić działalność Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim 7% 10% 27% 19% 13% 24% 5 6 7 8 9 10 Działalność CKiS została oceniona bardzo pozytywnie. Najwyższe oceny 9 i 10 przyznało aż 34% ogółu badanych. Nie wystąpiły oceny poniżej 5. Równie wysoko ocenione zostały imprezy kulturalne organizowane w CKiS. Wysoko oceniona został zarówno atrakcyjność, dostępność cenowa i czasowa, jak i jakość przeprowadzenia. Respondenci najbardziej niezadowoleni byli z częstotliwości realizacji takich imprez. Podobnie ocenione zostały imprezy kulturalne organizowane w Wiejskich Ośrodku Kultury w Wałdowie i Lutowie oraz świetlicach wiejskich podległych CKiS. W przypadku świetlic wiejskich respondenci najbardziej negatywnie ocenili atrakcyjność tematu i częstotliwość. W dalszej części ankiety uczestnicy badania poproszeni zostali o ocenienie stopnia atrakcyjności działań kulturalnych obecnych w ofercie CKiS. Dla respondentów najciekawsze okazały się działania plenerowe: imprezy na molo, Noc Świętojańska, Majówka, festyny, jarmarki, koncerty podczas imprez okolicznościowych. Następnie wymieniane były - Akademia Malucha Bajkolandia - Sępoleński Uniwersytet Dziecka - Sępoleńska Akademia Sukcesu - Sępoleńska Akademia Super Babci i Super Dziadka. Najmniej atrakcyjne okazały się wystawy i wernisaże oraz zajęcia w świetlicach wiejskich. 12 S t r o n a
Rysunek 12. Źródła wiedzy o przedsięwzięciach kulturalnych organizowanych w Sępólnie Krajeńskim 28% 38% 10% 2% 3% 12% 7% Internet znajomi, rodzina prasa plakaty ulotki TV pracownicy CKiS Podstawowym źródeł wiedzy mieszkańców gminy Sępólno Krajeńskie o przedsięwzięciach kulturalnych pozostaje Internet. Respondenci najczęściej korzystają z witryny firmowej CKiS, Regionalnego Portalu Informacyjnego e-krajna, Wiadomości Krajeńskie krajna.com.pl. W dalszej kolejności źródeł informacji są znajomi i rodzina. Najrzadziej badani korzystają z informacji telewizyjnych. Według opinii badanych najpoważniejszą przeszkodą w uczestniczeniu w kulturze jest brak pieniędzy oraz nadmiar innych zajęć. Tylko 10 osób stwierdziło, że brakuje przedsięwzięć, w których chętnie by uczestniczyli. Rysunek 13. Co przede wszystkim przeszkadza ludziom w uczestnictwie w kulturze? 25% 6% 16% 33% 9% 8% brak pieniędzy nadmiar innych zajęć brak przedsięwzięć plakaty brak informacji skomplikowany dojazd nichęć brak zainteresowania 3% 13 S t r o n a
Określając siebie jako uczestnika życia kulturalnego respondenci najczęściej wybierali następujący opis: - bardzo lubię razem z rodziną, ze znajomymi uczestniczyć w różnych festynach, jarmarkach - wszędzie tam, gdzie można miło i wesoło spędzić czas 39 wskazań, - wiem co się dzieje w kulturze bo zdobywam informacje o różnych imprezach (np. poprzez Internet) -sam/a jednak rzadko w nich uczestniczę 32 wskazań. Cieszyć może fakt, że 31 osób wybrało określenie wskazujące na dużą aktywność w kulturze: bardzo chętnie uczestniczę w różnych imprezach kulturalnych takich jak spektakle teatralne, koncerty filharmonii, wystawy, festiwale, a tylko 3 osoby określiły siebie jako odbiorcę biernego i wybrały opis: najbardziej lubię pooglądać telewizję -tam jest dość kultury. 14 S t r o n a
5. Wnioski i rekomendacje Wyniki badania pozwalają wnioskować, że społeczność lokalna gminy Sępólno Krajeńskie odbiera Centrum Kultury i Sztuki i jego działania pozytywnie, uznając je za głównego inicjatora i organizatora przedsięwzięć kulturalnych w gminie. Badania pokazały, że mieszkańcy gminy bardzo pozytywnie oceniają zmiany jakie dokonały się w Centrum w ostatnich latach. Szczególnie cieszy ich zmiana wizerunku CKiS oraz zmniejszenie dystansu pomiędzy CKiS i uczestnikami przedsięwzięć kulturalnych. Zdecydowana większość badanych zna ofertę Centrum i z niej korzysta, niemniej jednak ok. 29,1% osób biorących udział w badaniu nie uczestniczy w przedsięwzięciach kulturalnych przez nie organizowanych lub współorganizowanych. Są to głównie osoby mieszkające na terenie gminy, w małych i bardzo małych miejscowościach. Należy zatem zwrócić większą uwagę na działania realizowane na terenie gminy. W ten sposób można pozyskać nowych uczestników oraz odkryć potencjał kulturotwórczy społeczności wiejskiej. Zaplecze infrastrukturalne, techniczne i kadrowe Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim daje możliwość poszerzenia oferty, uatrakcyjnienia jej i skierowania do szerszej grupy odbiorców. W społeczności lokalnej istnieją grupy, które są defaworyzowane kulturalnie. Grupami, które są mało widoczne w kulturze są przede wszystkim osoby niepełnosprawne i seniorzy. Zadaniem badanych dotychczasowa oferta jest względnie uboga. W niekorzystnej sytuacji w kontekście uczestnictwa w kulturze znajdują się także dzieci i młodzież, szczególnie z małych miejscowości gminy Sępólno Krajeńskie. Istnieje zatem potrzeba stworzenie lub wspierania takich inicjatyw, które będą na tyle szerokie, że obejmą całą społeczność, od przedszkolaka po seniora, dzieci, rodziców oraz dziadków. Dobrym posunięciem w tym obszarze wydaje się wspieranie takich inicjatyw, u podstaw których będzie leżało inicjowanie i rozwijanie związków pomiędzy najstarszymi i najmłodszymi mieszkańcami gminy Sępólno Krajeńskie, z uwzględnieniem osób niepełnosprawnych. Badanie pokazało, że mieszkańcy gminy chętniej widzieliby Centrum Kultury i Sztuki jako partnera inicjatyw społecznych, a także współorganizatora różnych przedsięwzięć będących przejawem działań oddolnych. Strategiczna pozycja Centrum w mieście oraz doświadczenie i otwartość na nowe pomysły może sprawić, że Sępólnianie zaczną sami wychodzić z inicjatywą organizowania wydarzeń w gminie. Uczestnicy badań fokusowych podkreślali także rolę Centrum jako opiekuna takich inicjatyw w charakterze sponsora czy 15 S t r o n a
jako oferującego swoje zaplecze infrastrukturalne, techniczne i kadrowe. Uczestnicy badania podkreślali, że CKiS powinno stać się partnerem wartościowych pod względem kultury inicjatyw oddolnych, które bez silnego partnera mają małą szansę zaistnienia (chodziło głównie o wsparcie finansowe, jak i organizacyjne). 16 S t r o n a