Strategia rozwoju regionu i narzędzia jej realizacji P O D S T A W O W E D O K U M E N T Y P L A N I S T Y C Z N E W P R O G R A M O W A N I U R O Z W O J U R E G I O N A L N E G O P O L S K I
Dlaczego i do czego potrzebna jest strategia rozwoju regionalnego? wielość potrzeb, ograniczenia finansowe, kadrowe i organizacyjne, specyfika okoliczności. Zmuszają do wyboru priorytetów oraz prowadzenia długookresowej i spójnej polityki regionalnej. Najlepszą podstawą takiej polityki jest ogólnie obowiązujący dokument, który będzie regulował te kwestie.
Czym jest strategia? dział sztuki wojennej obejmujący przygotowanie i prowadzenie wojny, poszczególnych jej kampanii i bitew, sposób osiągnięcia założonych celów przez planowanie rozwoju, i sterowanie tym rozwojem, przy jednoczesnym zaangażowaniu się w proces realizacji podejmowanych w tym celu zadań, zbiór zasad postępowania władz (regionu); zespół skoordynowanych, dostosowanych do sytuacji celów i sposobów ich osiągnięcia, najważniejszy dokument przygotowywany przez samorząd województwa, określający cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu.
Czego powinna dotyczyć strategia rozwoju regionu? wszystkich zjawisk społeczno-gospodarczych, które znajdują swe odzwierciedlenie w kompetencjach samorządu, tych zadań, za które samorząd ponosi odpowiedzialność i na które ma wpływ, nie powinna dotyczyć zjawisk, na które samorządy wpływu nie mają, nie powinna też dotyczyć podstawowych zadań, które samorządy i tak realizują.
Ramy prawne Ustawa o samorządzie wojewódzkim w 5 czerwca 1998 r. (Dz. U. 1998 nr 91, poz. 76) Ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego z 12.05.2000 r. (Dz. U. 2000 nr 48, poz. 550) Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (Dz.U. 2008 nr 216 poz. 1370).
Struktura podstawowych dokumentów regulujących politykę rozwoju regionalnego w Polsce Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Wojewódzkie strategie rozwoju regionalnego Wojewódzkie programy operacyjne Kontrakty wojewódzkie Wieloletnie plany inwestycyjne
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Dokument ten określa cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym, zasady i instrumenty polityki regionalnej, nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty. KSRR to kompleksowy średniookresowy dokument strategiczny odnoszący się do prowadzenia polityki rozwoju społecznogospodarczego kraju w ujęciu wojewódzkim.
Nadrzędność KSRR Każda ze strategii wojewódzkich powinna uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju zawarte w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (KSRR). KSRR jest narzędziem polityki wspierania rozwoju regionalnego, dokumentem nadrzędnym w stosunku do strategii wojewódzkich. Wraz z Programem Wsparcia jest podstawą do zawarcia kontraktów wojewódzkich, czyli umów rządowosamorządowych.
KSR to dokument horyzontalny, co oznacza, że wszystkie pozostałe 8 strategii będzie z nim sprawdzane na zasadzie zgodności krzyżowej, obejmuje wszystkie terytorialne aspekty polityki gospodarczej
Przebieg prac nad Krajową strategią rozwoju regionalnego Identyfikacja refleksji do dyskusji Badania ankietowe Tematyczne grupy robocze Tezy i założenia do Krajowej strategii rozwoju regionalnego Prace eksperckie i warsztatowe Prace analityczne 13 lipca 2010 r. Rada Ministrów przyjęła Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR),
Identyfikacja refleksji do dyskusji Pierwszy etap prac nad KSRR objął próbę zidentyfikowania najważniejszych problemów aktualnego systemu polityki regionalnej w Polsce oraz potencjalnych obszarów do refleksji. Przede wszystkim skoncentrowano się na aspektach krajowej polityki regionalnej.
Obszary refleksji określenie miejsca polityki regionalnej państwa w polityce rozwoju, znalezienie kompromisu między polityką wyrównywania i polityką konkurencyjności, wykorzystanie know-how europejskiej polityki spójności we wszystkich obszarach krajowej polityki regionalnej, trudności w zapewnieniu koordynacji polityki regionalnej z polityką przestrzenną, niepełny proces decentralizacji systemu polityki rozwojowej, w tym polityki regionalnej, słabość koordynacji działań podejmowanych na szczeblu centralnym i regionalnym, brak dokumentu programującego politykę regionalna państwa.
Efekt refleksji Efektem tego etapu prac był dokument problemowy: Nowa Koncepcja Polityki Regionalnej refleksje do dyskusji
Badania ankietowe Równolegle do prac nad dokumentem problemowym skierowano do urzędów marszałkowskich oraz resortów właściwych badania ankietowe na temat pożądanych kierunków zmian polityki regionalnej państwa. Ich celem było rozpoczęcie oraz ukierunkowanie dyskusji nad nowym modelem polityki rozwoju regionalnego, widzianym z różnych perspektyw.
Zakres i efekt ankiety strategiczne cele polityki regionalnej państwa, decentralizacja systemu polityki rozwojowej, w tym polityki regionalnej, instrumenty polityki regionalnej, zakres i granice polityki rozwojowej na poziomie sektorowym i regionalnym. Efektem tego etapu prac był dokument Nowa koncepcja polityki regionalnej raport podsumowujący wyniki badania ankietowego.
Następnie powołano tematyczne grupy robocze w obszarach: Cele i zasady polityki regionalnej państwa, Najefektywniejszy zakres podziału kompetencji w ramach realizacji polityki rozwoju (podział polityki rozwoju sektor/region, linia demarkacyjna, efektywny poziom dostarczania dóbr), Multi-level governance oraz finansowanie polityki regionalnej, Efektywność polityki regionalnej, weryfikacja instrumentów polityki regionalnej w tym kontraktów wojewódzkich.
Kto i z jakim efektem pracował w grupach Do prac w grupach zaproszeni zostali przedstawiciele urzędów marszałkowskich (którym powierzono pełnienie funkcji ich przewodniczących), oraz przedstawiciele właściwych resortów i Kancelarii Premiera Rady Ministrów. Efektem tego etapu prac był dokument: Nowa koncepcja polityki regionalnej wnioski z prac tematycznych grup roboczych
Tezy i założenia do KSRR Cząstkowym zwieńczeniem prac było przygotowanie dokumentu Koncepcja nowej polityki regionalnej. Tezy i założenia do Krajowej strategii rozwoju regionalnego, który Rada Ministrów zaakceptowała 16 grudnia 2008 r. Głównym jego celem było przedstawienie głównych kierunków myślenia o polityce regionalnej oraz filozofii, która przyświeca konstruowaniu KSRR; opracowano go na podstawie w/w dokumentów.
Prace eksperckie i warsztatowe Wyniki prace grup roboczych pokazały obszary tematyczne wymagające dodatkowej, pogłębionej analizy, prowadzonej w konwencji prac warsztatowoseminaryjnych w grupie eksperckiej: węższej złożonej z praktyków i naukowców oraz rozszerzonej złożonej z przedstawicieli samorządów wszystkich województw. Efektem tego etapu prac był zbiór naukowych referatów, które były przedmiotem dyskusji w ramach cyklicznych, warsztatowych spotkań grupy ekspertów publikacja Koncepcja nowej polityki regionalnej ekspertyzy.
Prace analityczne Opracowano dokument Rozwój regionalny w Polsce. Raport 2009, w którym w kompleksowy sposób podsumowano ostatnie 10 lat istnienia regionów w obecnym kształcie. Raport opisuje czynniki wpływające na zróżnicowanie województw. Przeanalizowano w nim trendy rozwojowe w głównych obszarach życia społecznego i gospodarczego, a zakres tematyczny tej analizy dotyczy infrastruktury transportowej, środowiskowej i komunalnej, dostępności usług publicznych, zdolności instytucjonalnej administracji publicznej, struktury inwestycji, innowacyjności przedsiębiorstw, zaawansowania w budowie społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, aktywności zawodowej ludności i wykorzystania kapitału społecznego.
Wojewódzkie strategie rozwoju regionalnego Są dokumentami poziomu regionalnego Fakt ich istnienia świadczy o pewnej decentralizacji polityki gospodarczej kraju
Powinny dotyczyć: pielęgnowania polskości, rozwoju świadomości narodowej i kulturowej, pobudzania aktywności gospodarczej, podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności, zachowania wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego, utrzymania ładu przestrzennego.
Obszary aktywności samorządu terytorialnego: infrastruktura, rozwój gospodarczy i rynek pracy, usługi społeczne, środowisko naturalne i dziedzictwo kulturowe, współpraca międzyregionalna.
Przygotowanie strategii przygotowuje zarząd województwa, uchwala sejmik, konsultują: samorządy powiatów i gmin oraz partnerzy społeczni: przedsiębiorcy, naukowcy, parlamentarzyści z regionu, eksperci z dziedzin, których strategia dotyczy. Cały zespół może liczyć nawet powyżej 100 osób, ostateczny kształt nadaje mniejsze grono polityków i ekspertów. Muszą oni wybrać najważniejsze i możliwe do zrealizowania priorytety.
Etapy sporządzania strategii diagnoza aktualnej sytuacji, określenie uwarunkowań rozwoju, SWOT, określenie wizji rozwoju, wyznaczenie celów, priorytetów i działań, sporządzenie zestawienia źródeł finansowania strategii (wewnętrznych i zewnętrznych), zaprojektowanie systemu monitoringu i kontroli.
Faza realizacji Z chwilą uchwalenia strategia staje się podstawowym i nadrzędnym dokumentem formułującym politykę rozwoju województwa z perspektywy regionalnej. W systemie zarządzania regionalnego pełni kluczową rolę: z jednej strony jako generalny plan postępowania regionalnych władz samorządowych na swoim terenie i narzędzie zarządzania tym procesem, z drugiej strony jako dokument informacyjny i promocyjny oraz narzędzie komunikowania się i współpracy z regionalną społecznością. władze województwa muszą na bieżąco podejmować decyzje mając na uwadze realizację strategii.
Strategia Małopolska 2015 30 stycznia 2006 roku Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013. zgodnie z zasadą n+2 wykracza ona o dwa lata poza rok 2013
Wizja 2015 MAŁOPOLSKA REGIONEM SZANS, WSZECHSTRONNEGO ROZWOJU LUDZI I NOWOCZESNEJ GOSPODARKI, SILNYM AKTYWNOŚCIĄ SWYCH MIESZKAŃCÓW, CZERPIĄCYM Z DZIEDZICTWA PRZESZŁOŚCI I ZACHOWUJĄCYM TOŻSAMOŚĆ W INTEGRUJĄCEJ SIĘ EUROPIE
Pola aktywności wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej województwa, która określi atrakcyjność i pozycję regionu jako miejsca aktywności gospodarczej, co jest fundamentem ekonomicznym pomyślności i standardu życia mieszkańców województwa stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia, co decyduje o atrakcyjności i spójności regionu jako bezpiecznego i przyjaznego miejsca zamieszkania oraz pobytu, a w konsekwencji o jego konkurencyjności jako wszechstronnego środowiska życia wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa, co jest niezbędnym narzędziem realizacji pozostałych zmian
Regionalne programy operacyjne Regionalny program operacyjny (RPO) dokument planistyczny określający obszary a czasem szczegółowe działania, jakie organy samorządu województwa podejmują lub mają zamiar podjąć na rzecz wspierania rozwoju województwa lub regionu. Ponieważ jest to dokument o charakterze operacyjnym, jest więc bardziej szczegółowy i podrzędny wobec strategii rozwoju województwa.
RPO W latach 2007-2013 w Polsce w praktyce wszystkie RPO są elementami systemu wdrażania Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO) i są współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach polityki spójności Unii Europejskiej. Programy te są podstawowymi instrumentami rozwoju, jakimi dysponują samorządy wojewódzkie.
RPO RPO powstały we wszystkich województwach, co podkreśla decentralizację zarządzania polityką regionalną i częściową decentralizację rozdziału środków europejskich. Ze względów praktycznych do każdego RPO opracowano uszczegółowienie, czyli dokument konkretyzujący zapisy RPO. Uszczegółowienie zawiera m.in. szczegółowe tabele finansowe i kryteria przyznawania środków na projekty rozwojowe.
Małopolski Regionalny Program Operacyjny najważniejszy program finansowany ze środków europejskich w latach 2007-2013 realizowany na terenie Województwa Małopolskiego. Program ten był negocjowany z Komisją Europejską przez Zarząd Województwa przy współpracy z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego. Głównym zadaniem, MRPO jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.
Priorytety MRPO 1. Warunki dla rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy. 2. Gospodarka regionalnej szansy. 3. Turystyka i przemysł kulturowy. 4. Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego. 5. Krakowski Obszar Metropolitalny. 6. Spójność wewnątrzregionalna. 7. Infrastruktura ochrony środowiska. 8. Współpraca międzyregionalna. 9. Pomoc techniczna.
Podział środków
Struktura MRPO 1. WPROWADZENIE 2. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ MAŁOPOLSKI 3. FINANSOWANIE ROZWOJU REGIONALNEGO DO ROKU 2006 4. ANALIZA SWOT 5. KOMPLEMENTARNOŚĆ, DEMARKACJA, MECHANIZMY KOORDYNACJI DZIAŁAŃ PLANOWANYCH W PROGRAMIE Z DZIAŁANIAMI W RAMACH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH POLITYKI SPÓJNOŚCI, WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ I WSPÓLNEJ POLITYKI RYBACKIEJ STRATEGIA ROZWOJU REGIONU SYNTEZA 6.1. Cel główny 6.2. Cele szczegółowe 6.3. Strategia realizacji celów 7. OSIE PRIORYTETOWE REALIZOWANE W RAMACH PROGRAMU OPERACYJNEGO 8. SZACUNKOWY PLAN FINANSOWY 9. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU 10. ZAŁĄCZNIKI
Kontrakt wojewódzki Kontrakt Wojewódzki podpisywany jest w wyniku procesu negocjacyjnego między zarządem województwa a stroną rządową. Jest to dokument prawny określający konkretny wymiar wsparcia rządu dla danego województwa na realizację zadań wpisujących się bezpośrednio w strategię rozwoju województwa. Stronami Kontraktu są: Rada Ministrów, reprezentowana przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego oraz Samorząd Województwa, reprezentowany przez Marszałka Województwa.
Kontrakty przed akcesją do UE Kontrakty podpisywano od roku 2001 i przed sięgnięciem przez samorządy po środki UE były one samodzielnym źródłem zewnętrznego wsparcia inwestycji wojewódzkich. Doświadczenia zebrane przy programowaniu kontraktów i ich realizacji posłużyły w określonym stopniu - bezpośrednio przygotowaniom Polski do udziału w polityce strukturalnej Unii Europejskiej. Stało się tak dzięki temu, że forma i struktura kontraktów była wzorowana na programach operacyjnych, choć oczywiście wielkość wydatkowanych w nich kwot była zdecydowanie mniejsza.
Kontrakty 2007-13 Kontrakt wojewódzki zawiera przede wszystkim zasady udzielania, przekazywania i rozliczania dotacji rozwojowej środków na realizację regionalnych programów operacyjnych, a także zobowiązania finansowe strony rządowej oraz strony samorządowej. Ponadto w Kontrakcie zawarte są postanowienia w zakresie nadzoru Ministra Rozwoju Regionalnego nad prawidłowością wykorzystania środków przez samorząd oraz postanowienia dotyczące zadań Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie koordynacji regionalnych programów operacyjnych. Podpisanie Kontraktu Wojewódzkiego jest podstawą do rozpoczęcia procedury przekazywania samorządom województw środków finansowych na realizację regionalnych programów operacyjnych.
Wieloletnie programy inwestycyjne Wieloletni Program Inwestycyjny (WPI) jest elementem planowania rozwoju województwa. Dokument ten jest jednym z instrumentów zarządzania procesami inwestycyjnymi, opracowanym na podstawie szczegółowej analizy informacji dotyczących planów finansowych i inwestycyjnych samorządu i wynikających potrzeb w tym zakresie. Jest to także uporządkowany program działań, których cele i wymagania wynikają wprost z dokumentów o znaczeniu strategicznym dla województwa.
WPI Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 9 lipca 2007 r. przyjął Uchwałą nr IX/97/07 Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013. Wieloletni Program Inwestycyjny obejmuje zadania realizowane przez Województwo Małopolskie, wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz wojewódzkie osoby prawne (z wyłączeniem spółek prawa handlowego) finansowane lub współfinansowane z budżetu województwa.