ISSN 1899-7988 INSTYTUT BADAŃ RYNKU, KONSUMPCJI I KONIUNKTUR HANDEL WEWNĘTRZNY W POLSCE 1989-2009 Redakcja naukowa i koordynacja doc. dr Urszula Kłosiewicz-Górecka WARSZAWA 2009
Spis treści Rozdział 1 Handel wewnętrzny w gospodarce narodowej Bożena Słomińska...11 1.1. Udział handlu w tworzeniu produktu krajowego brutto...11 1.2. Wielkość i struktura sprzedaży towarów w handlu...13 Rozdział 2 Struktura podmiotowa handlu Bożena Słomińska...19 2.1. Zmiany w liczebności, formach organizacji i własności przedsiębiorstw...19 2.2. Struktura działowa i branżowa przedsiębiorstw...24 2.3. Rozmieszczenie terytorialne przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób...30 2.4. Zmiany w wielkości przedsiębiorstw handlowych...32 2.5. Zmiany w grupie mikroprzedsiębiorstw...36 Rozdział 3 Handel jako pracodawca Lidia Kuczewska...39 3.1. Pracujący w handlu...39 3.2. Bezrobocie w handlu... 49 3.3. Wynagrodzenia w handlu... 52 3.4. Sekcja Handel i naprawy w 2008 r....54 Rozdział 4 Handel na rynkach regionalnych i lokalnych Bożena Słomińska...58 4.1. Mierzalne rezultaty wpływu handlu na rozwój regionów... 58 4.2. Handel w procesie zaspokajania lokalnego popytu konsumpcyjnego... 60 4.3. Jakościowe aspekty oddziaływania handlu na rynki regionalne i lokalne... 61 4.4. Aktywność samorządu terytorialnego w procesach rozwoju handlu na rynkach lokalnych... 66 3
Rozdział 5 Sytuacja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw handlowych Anna Skowronek-Mielczarek...71 5.1. Przychody i koszty w przedsiębiorstwach handlowych...71 5.2. Wyniki finansowe przedsiębiorstw handlowych...75 5.3. Rentowność przedsiębiorstw handlowych...78 5.4. Sprawność działania przedsiębiorstw handlowych i stan ich zadłużenia... 81 5.5. Płynność finansowa... 86 Rozdział 6 Wielkość i struktura nakładów inwestycyjnych w handlu Edward Maleszyk...88 6.1. Stan wyjściowy...88 6.2. Etap wstępnej transformacji: lata 1989-1995...88 6.3. Etap intensywnych zmian: lata 1996-2000...92 6.4. Lata: 2001-2008...96 Rozdział 7 Skutki ekspansji zagranicznych sieci handlowych dla kanałów dystrybucji artykułów konsumpcyjnych Urszula Kłosiewicz-Górecka... 105 7.1. Rozwój nowych kanałów dystrybucji... 105 7.2. Procesy modernizacji w tzw. tradycyjnych kanałach dystrybucji... 108 7.3. Kreowanie nowych relacji wśród podmiotów kanałów dystrybucji... 110 7.4. Doskonalenie fizycznego przepływu towarów... 115 Rozdział 8 Zmiany w handlu detalicznym Urszula Kłosiewicz-Górecka... 117 8.1. Zmiany własnościowe i ilościowe sklepów... 117 8.2. Sklepy według wielkości... 118 8.3. Struktura branżowa sklepów... 128 8.4. Udział sklepów zagranicznych firm handlowych w sieci sklepów ogółem w Polsce... 138 4
Rozdział 9 Procesy koncentracji i integracji w handlu detalicznym Edward Maleszyk... 144 9.1. Przedsiębiorstwa z sieciami handlowymi... 144 9.2. Ośrodki handlowe... 153 Rozdział 10 Zmiany w handlu hurtowym Sławomir Tajer... 158 10.1. Uwarunkowania zmian w handlu hurtowym... 158 10.2. Rozwój tradycyjnych form hurtu instytucjonalnego... 163 10.3. Rozwój skoncentrowanych form handlu hurtowego... 167 10.4. Porozumienia integracyjne zainicjowane przez rodzimych hurtowników... 174 Rozdział 11 Strategie przedsiębiorstw handlowych Barbara Pokorska... 180 11.1. Uwarunkowania zmian w strategiach przedsiębiorstw handlowych... 180 11.2. Geneza procesu transformacji przedsiębiorstw handlowych... 181 11.3. Dominujące strategie w działalności przedsiębiorstw handlowych... 182 Rozdział 12 Zmiany w konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw handlowych Edward Maleszyk... 189 12.1. Przekształcenia w handlu a procesy konkurowania... 189 12.2. Konkurencyjność zintegrowanych sieci handlowych... 192 12.3. Konkurencyjność handlu wyspecjalizowanego... 198 Rozdział 13 Postęp techniczny w handlu... 201 13.1. Zmiany w wyposażeniu technicznym sklepów i magazynów handlowych Sławomir Tajer... 201 13.2. Zakres zastosowania techniki elektronicznej Bożena Słomińska, Sławomir Tajer... 207 13.3. Rozwój handlu elektronicznego Bożena Słomińska... 220 5
Rozdział 14 Marketing przedsiębiorstw handlowych Urszula Kłosiewicz-Górecka... 224 14.1. Początkowy etap rozwoju marketingu w handlu... 225 14.2. Marketing w handlu w drugiej połowie lat 90.... 226 14.3. Trzeci etap rozwoju marketingu przedsiębiorstw handlowych... 226 Rozdział 15 Wnioski i rekomendacje dla polityki wobec handlu Urszula Kłosiewicz-Górecka, Bożena Słomińska... 233 6