dr Jan Winczorek Katedra Socjologii Prawa janwin[at]janwin.info www.janwin.info Jak empirycznie badać prawo, i po co? Wykład dla studiów doktoranckich WPiA UW, 26 IV 2014 1
Plan wykładu Część I: Zadawanie pytań. Strategie badawcze. Operacjonalizacja Część II: Metody. Źródła. Techniki badawcze. Część III: Konstruowanie narzędzi. Analiza danych. Etyka w badaniach.
Literatura E. Babbie, Podstawy badań społecznych, PWN 2008 K. Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych, PWN 2000 R. Lawless, T. Ulen, Empirical Methods in Law, Aspen 2009 P. Cane, H. Kritzer (red.), The Oxford Handbook of Empirical Legal Research, Oxford UP 2010
Inne (przykładowe) źródła Journal of Empirical Legal Studies http://onlinelibrary.wiley.com/journal/10.1111/%28issn%291740-1461 Journal of Law and Society http://onlinelibrary.wiley.com/journal/10.1111/%28issn%291467-6478 Law & Society Review http://onlinelibrary.wiley.com/journal/10.1111/%28issn%291540-5893 International Institute for the Sociology of Law http://www.iisj.net/ ELS Blog http://www.elsblog.org/ Podręcznik statystyki StatSoft http://www.statsoft.pl/textbook/
Część I Zadawanie pytań Strategie badawcze Operacjonalizacja
Badania empiryczne? Jak jest? Jak może być? Dlaczego jest jak jest? Jak powinno być? Źródło: Tracey E. George, An Empirical Study of Empirical Legal Scholarship: The Top Law Schools, Indiana Law Journals 81(1)/2006
Co to jest badanie empiryczne? Praktyka poznawcza: 1. opierająca się na doświadczeniu 2. systematyczna (wykorzystująca metodologię) 3. intersubiektywna, dostarczająca powtarzalnych pomiarów i kumulujących się wyników 4. wykorzystująca poprawne schematy wnioskowań dla sformułowania twierdzeń ogólnych 5. zazwyczaj wykorzystująca skanonizowane techniki poznawania rzeczywistości
Empiria a nauki prawne? Dogmatyka Teoria Historia ENP (socjologia, law&economics itd) 1 +/- +/- + + 2 +/- +/- + + 3 - - +/- +/- 4 +/- + x + 5 + - + +
Dwa ujęcia zagadnienia Koncepcja płaszczyzn badawczych Redukcjonizm
Zadawanie pytań Jak jest? Jak może być? Dlaczego jest jak jest? Jak powinno być?
Kierunki e. badań nad prawem Badania skuteczności Badania efektywności ekonomicznej Badania KOL Badania praktyki: - korzystania z prawa - stosowania prawa - orzecznictwa - tworzenia prawa
Technologia badania [Zlecenie, zapotrzebowanie, zainteresowanie] desk research stawianie pytań badawczych (konceptualizacja) tworzenie wskaźników (operacjonalizacja) projektowanie narzędzi dobór próby realizacja badania analiza danych interpretacja wyników sporządzanie raportów publikowanie wyników
Strategie badawcze Badania eksplanacyjne Badania eksploracyjne Strategia dedukcyjna Strategia indukcyjna Schemat eksperymentalny Badania ewaluacyjne
Przekrój czasowy i przestrzenny Badanie jednorazowe Badanie powtarzane Badanie podłużne Badanie porównawcze
Operacjonalizacja Przełożenie pytań badawczych na mierzalne wskaźniki Problemy: - precyzja - adekwatność (trafność) - rzetelność Budowanie indeksów
Jednostka analizy - Osoby - Organizacje - Terytoria - Zdarzenia - Dokumenty...
Część II Metody. Dobór źródeł. Techniki badawcze.
Metody Ilościowe Jakościowe Mieszane
Metody ilościowe Ustalenie skali, częstości, natężenia badanego zjawiska Pomiar zjawiska na skalach (kwantyfikacja) Zobiektywizowany charakter Ograniczony zakres interpretacji danych Ograniczone możliwości ustalenia nieznanych cech zjawiska
Problem skal pomiaru Skale: Nominalna Porządkowa Interwałowa (przedziałowa) Ilorazowa
Metody jakościowe Ustalenie najważniejszych cech badanego zjawiska Opis zjawiska poprzez pogłębioną analizę i interpretację jego własności Brak możliwości ustalenia skali, częstości, natężenia badanego zjawiska Brak możliwości kwantyfikacji wyników
Problem triangulacji Triangulacja: Personalna Teoretyczna Metodologiczna Danych Zagadnienie rzetelności
Metody mieszane 1. Równoległe wykorzystanie metod ilościowych i jakościowych (triangulacja) 2. Wykorzystanie metod które łączą cechy metod ilościowych i jakościowych
Źródła Dane wytworzone przez badacza (reaktywne), np. zapisy wywiadów, zapisy obserwacji Problem: efekt ankietera Dane zastane (niereaktywne), np. dokumenty urzędowe, statystyka publiczna Problem: wiarygodność danych
Próby Badanie wyczerpujące (kompletne) Dobór probabilistyczny Dobór nieprobabilistyczny
Dobór probabilistyczny Operat losowania Dobór prosty Dobór warstwowy
Dobór nieprobabilistyczny Dobór celowy Dobór kwotowy Kula śnieżna Dobór ze względu na dostępność
Jaka próba? Wnioskowanie statystyczne Nasycenie teoretyczne Źródło: http://www.research-advisors.com/tools/samplesize.htm
Problemy Obciążenie próby Dobór nieproporcjonalny Ważenie Problem małych populacji
Techniki badań Obserwacja Wywiad Analiza treści Metody projekcyjne
Obserwacja Uczestnicząca Nieuczestnicząca Ukryta / jawna
Wywiad Swobodny - Narracyjny - Biograficzny Semi-ustrukturyzowany Kwestionariuszowy
Wywiad Bezpośredni (PAPI) Pocztowy Telefoniczny (CATI) Sieciowy (CAWI) Audytoryjny
Wywiad Wywiad indywidualny (IDI) Diada Triada Wywiad grupowy (FGI)
Analiza treści Ilościowa Jakościowa
Część III Konstruowanie narzędzi. Analiza danych. Etyka w badaniach.
Budowa scenariusza wywiadu Logika konwersacyjna Układ blokowy Kolejność pytań (schemat lejkowy): Od pytań ogólnych do konkretnych Od pytań łatwych do trudnych Od pytań niekontrowersyjnych do drażliwych Od pytań o fakty do pytań o opinie Pytania metryczkowe na końcu
Wymagania ws pytań i odpowiedzi Komunikatywność pytań i odpowiedzi Precyzja pytań i odpowiedzi Neutralność pytań i odpowiedzi Brak pytań sugerujących Zachowanie formy grzecznościowej pytań Kwestie etyczne
Typy pytań Pytania wg typu kafeterii odpowiedzi: alternatywne jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru skale słowne: np. skala Likerta skale liczbowe, matryce rangujące projekcyjne otwarte Filtry Z wykorzystaniem dodatkowych materiałów Pytania kontrolne, eksperymenty metodologiczne
Analiza danych ilościowych Rozkłady Rozkłady wielozmiennowe Analizy korelacji i regresji
Wykorzystanie oprogramowania IBM SPSS jest własnością IBM Corp.
Dane jakościowe Systematyczny zapis doświadczenia Tworzenie kategorii - dedukcyjne - indukcyjne (metoda ciągłego porównywania) Tworzenie kategorii n-tego rzędu Tworzenie drzewa pojęć (Tworzenie teorii)
Zbieranie danych Realizacja Wywiad wywiadów Przetwarzanie danych Analiza danych Nagrania wideo Nagrania audio Sortowanie Transkrypcje Klasyfikowanie Dokumenty Zapisy Otwarte kodowanie Obserwowanie Zbieranie przekazów Interpretacja wyników Weryfikacja hipotez Budowanie teorii Notatki Surowe dane Przetworzone dane Wynik analizy
Ciągłe porównywanie - ilustracja http://www.youtube.com/watch?v=nxierzx3aqq
Wykorzystanie oprogramowania MAXQDA jest własnością VERBI GMBH
Błędy rozumowania Korelacja a przyczynowość Zmienne ukryte Przyczyna konieczna a wystarczająca Błąd ekologiczny
Zasady etyki badacza Minimalizacja wpływu Świadoma zgoda Odpowiedzialność za wynik Anonimowość sytuacji badania Anonimizacja danych i raportów Ujawnianie faktu i celów badania Ujawnianie sponsorów Ujawnianie osób mających dostęp do źródeł Zamknięcie sytuacji badania Kodeks etyki: http://www.pts.org.pl/public/upload/kodeks.pdf
48