Spis treści WSTĘP 9 1. Międzynarodowy program CLIL - kontekst edukacyjny i kulturowy...l5 1.1. Charakterystyka nauczania dwujęzycznego w Europie na poziomie szkoły podstawowej i ponadpodstawowej 15 1.2. Języki mniejszości narodowych i etnicznych w edukacji dwujęzycznej 19 1.3. Nauczanie dwujęzyczne w Polsce * 22 1.3.1. Egzamin maturalny w klasach dwujęzycznych 24 1.3.2. Nauczanie języków mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego 26 1.4. Charakterystyka angielskojęzycznych programów na szczeblu akademickim w wybranych krajach europejskich 27 1.4.1. Dominacja języka angielskiego jako języka wykładowego 28 1.4.2. Charakterystyka programów angielskojęzycznych na szczeblu akademickim w wybranych krajach UE 30 1.4.3. Model skandynawski 31 1.4.3.1. Przykład uniwersytetu w Maastricht 32 1.5.3.2. Integracja zajęć przedmiotowych i językowych na przykładzie kierunku Psychologia 33 1.4.4. Programy dwujęzyczne w polskich uczelniach 34 1.5. Wnioski końcowe 36 2. Charakterystyka CLIL na tle pokrewnych form edukacji 37 2.1. 2.2. 2.3. Języki w nauczaniu dwujęzycznym Społeczne i edukacyjne cele nauczania dwujęzycznego, Rozpiętość koncepcji nauczania dwujęzycznego 37.38.39
.. " ' > i ji i i Ali t^glcłlv^vj J_/UCUlIllig HU 2.4.1. Wielowymiarowość modelu CLIL 41 2.5. Immersja 44 2.5.1. Kontekst społeczny immersji 44 2.5.2 Charakterystyka kanadyjskiej immersji 46 2.5.3. Zróżnicowanie programów immersji 48 2.6. CBI (Content-Based Instructioń) - koncepcja nauczania przez treść 49 2.6.1. Początki: Language Across the Curriculum. 49 2.6.2. Kontekst edukacyjny i społeczny CBI 50 2.6.3. Charakterystyka koncepcji nauczania przez treść (CBI) 51 2.7. Terminologia związana z nauczaniem dwujęzycznym 52 2.8. Wnioski końcowe 55 3. Teoretyczne i empiryczne podstawy efektywności CLIL 57 3.1 B adania nad kanadyj ską immersj ą. 57 3.2. Efektywność CLIL a dawka językowa 58 3.3. Efektywność CLIL w zakresie rozwijania sprawności receptywnych 59 3.3.1. Rozwijanie umiejętności czytania a zajęcia typu content-based 59 3.3.2. Rola schematów poznawczych w rozumieniu tekstu 62 3.3.3. Wpływ dotychczasowej wiedzy na rozumienie tekstu 64 3.4. Badania nad efektywnością CLIL w Europie 65 3.4.1. Badania nad kompetencją leksykalną. 68 3.4.2. Badania nad kompetencją gramatyczną. 69 3.4.3. Badania nad efektywnością CLIL w zakresie rozwoju sprawności czytania 70 3.4.4. Badania nad efektywnością CLIL w zakresie rozwoju sprawności pisania 71 3.4.5. Badania nad efektywnością CLIL w zakresie przyswajania wiedzy przedmiotowej 72 3.5. Wnioski końcowe 73
4. Efektywność CLIL a rozwój kompetencji dyskursu naukowo-dydaktycznego...74 4.1. Transfer umiejętności dyskursu naukowo-dydaktyczneg z języka ojczystego...74 4.2. Rozwój kompetencji akademickiej w języku obcym 77 4.2.1. Nauczanie umiejętności dyskursu naukowo-dydaktycznego 83 4.2.1.1. Problemy językowe zajęć z przedmiotów społecznych 85 4.2.2. Charakterystyka modelu CALLA 86 4.2.3. Nauka słownictwa akademickiego 89 4.3. Wnioski końcowe 91 5. Zwiększanie efektywności CLIL poprzez pisanie 92 5.1. Efektywność CLIL a produkcja językowa (output) 92 5.1.1. Uczenie się języka obcego z perspektywy produkcji językowej 93 5.1.2. Praca w grupach (Collaborative Learning) 95 5.2. Pisanie jako sprawność produktywna i jej wpływ na przyswajanie języka obcego 96 5.3. Pisanie w kontekście szkolnym i akademickim 98 5.3.1. Pisanie na zajęciach typu CLIL 99 5.3.2. Integracja czytania z pisaniem 102 5.3.3. Przetwarzanie informacji a zapamiętywanie 104 5.4. Zróżnicowanie tradycji pisania na poziomie akademickim 105 5.4.1. Charakterystyka tekstów akademickich w dyskursie polskojęzycznym 108 5.4.1.1. Koherencja i kohezja 110 5.4.1.2. Wyrażenia metatekstowe jako element koherencji tekstu 111 5.4.1.3. Wrażenia metatekstowe w tekstach akademickich 112 5.4.2. Charakterystyka tekstów akademickich w dyskursie angielskojęzycznym 114 5.4.2.1. Charakterystyka anglosaskiej tradycji pisania 116 5.5. Esej jako przykład tekstu akademickiego 117
, -i- 5.5.2. Zalety pisania eseju comparison/contrast 122 5.6. Wnioski końcowe 125 110 6. Pomiar efektywności rozwoju wybranych zakresów kompetencyjnych w zintegrowanym nauczaniu przedmiotowo-językowym 127 6.1. Opis próby 127 6.2. Rodzaj eksperymentu 128 6.3. Opis zmiennych 129 6.4. Organizacj a eksperymentu 131 6.5. Grupy eksperymentalne 131 6.5.1. Organizacja zajęć zintegrowanego nauczania przedmiotowo-językowego w grupach eksperymentalnych 132 6.5.1.1. Definicja stylu naukowego przyjęta dla celów przeprowadzonego eksperymentu 135 6.5.1.2. Nauczanie struktury eseju typu comparison/contrast 136 6.5.1.3. Lista tematów wypracowań 138 6.6. Grupy kontrolne 140 6.7. Materiały wykorzystane w eksperymencie 140 6.8. Ocena prac pisemnych 141 7. Wpływ pisania eseju ekspozy cy jnego w ramach zintegrowanego nauczania przedmiotowo-językowego na wybrane aspekty sprawności pisania 145 7.1. Cel eksperymentu 145 7.2. Przebieg eksperymentu badawczego 146 7.3. Opis narzędzi badawczych 146 7.4. Wyniki przeprowadzonych badań empirycznych 148 7.4.1. Omówienie badań ilościowych 151 7.4.2. Obraz przyrostu dla poszczególnych osób 152
7.4.3. Porównanie wyników grup eksperymentalnych 155 7.5. Analiza jakościowa 159 7.5.1. Poprawność prac pod względem treści 159 7.5.2. Koherencja i kohezja 162 7.5.3. Bogactwo leksykalne 167 7.5.4. Różnorodność struktur gramatycznych i środków językowych właściwych stylowi naukowemu 174 7.6. Podsumowanie wyników badań 182 8. Wpływ pisania eseju ekspozycyjnego w ramach zintegrowanego nauczania przedmiotowo-językowego na sprawność rozumienia tekstów 184 8.1. Cel eksperymentu 184 8.2. Przebieg eksperymentu 184 8.3. Opis narzędzi badawczych 186 8.4. Wyniki przeprowadzonych badań empirycznych 187 8.4.1. Rozumienie testów -zestawienie ogólne 187 8.4.2. Obraz przyrostu dla poszczególnych osób 191 8.4.3. Rozumienie tekstu - porównanie wyników grup eksperymentalnych.. 192 8.5. Wnioski końcowe 194 9. Wpływ pisania eseju ekspozycyjnego w ramach zintegrowanego nauczania przedmiotowo -językowego na rozwój kompetencji gramatycznej 196 9.1. Cel eksperymentu 196 9.2. Przebieg eksperymentu 196 9.3. Opis narzędzi badawczych 197 9.4. Wyniki przeprowadzonych badań empirycznych - badania ilościowe 198 9.4.1. Obraz przyrostu dla poszczególnych osób 201 9.4.2. Pomiar kompetencji gramatycznej - porównanie wyników grup eksperymentalnych 203 9.5. Wnioski końcowe 205
10. Omówienie ankiety 206 11. Dyskusja wyników przeprowadzonego eksperymentu 213 Bibliografia 219 Załączniki 250 Summary 285