MINISTERSTWO FINANSÓW DEPARTAMENT KONTROLI CELNEJ, PODATKOWEJ I KONTROLI GIER Krajowy Plan Działań Administracji Podatkowej 2015 (wyciąg) Zatwierdził: Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Jacek Kapica Warszawa, grudzień 2014 r.
Spis treści 1. WSTĘP... 3 2. ZASADY REALIZACJI KRAJOWEGO PLANU DZIAŁAŃ... 4 3. PRIORYTETY KRAJOWE... 8 3.1. OBSZARY RYZYKA...8 3.2. PODOBSZARY RYZYKA... 12 2
1. WSTĘP Krajowy Plan Działań na 2015 rok powstał jako narzędzie wspierające proces zarządzania ryzykiem zewnętrznym w administracji podatkowej, który ma na celu zapewnienie prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych przez podatników oraz usprawnienie procesu poboru należności podatkowych w wyniku poprawy skuteczności i efektywności działań administracji podatkowej, w tym: kontroli podatkowych i czynności sprawdzających. Założeniem przyjętym przy opracowywaniu Krajowego Planu Działań na 2015 rok jest ukierunkowanie działań administracji podatkowej na obszary, w których zidentyfikowane zostało największe ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. Ryzyko rozumiane zarówno w kontekście największego prawdopodobieństwa wystąpienia nieprawidłowości jak i potencjalnych skutków ich wystąpienia. Takie podejście ma służyć właściwemu wykorzystaniu zasobów, jakimi dysponuje administracja podatkowa, to jest ich skierowaniu na istotne zagrożenia mające wpływ na spójność systemu podatkowego oraz zapewnienie należnych wpływów do budżetu państwa z tytułu zobowiązań podatkowych. Podstawą wskazania krajowych priorytetów obszarów (podatków) i podobszarów ryzyka (branże lub grupy branż) w 2015 roku jest analiza danych dotyczących kontroli podatkowych przeprowadzonych w okresie od 01.01.2013r. do 31.07.2014 r. Dodać należy, iż przeprowadzając analizy, w celu uzyskania pełniejszego obrazu badanych zjawisk uwzględniono również wyniki zaewidencjonowanych w systemach informatycznych urzędów skarbowych, kontroli przeprowadzonych przez urzędy kontroli skarbowej. Ponadto, uwzględniono kontrole wytypowane drogą losową, które zostały przeprowadzone w ramach wykonania Krajowego Planu Działań na rok 2014. Na treść niniejszego dokumentu wpływ miały również analizy dotyczące wyników segmentacji ogólnej przeprowadzonych w lipcu 2014 r. w urzędach skarbowych z terenu całego kraju. Ponadto, przygotowując niniejszy dokument uwzględniono również dane z systemu Intrastat dotyczące wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć przeprowadzonych w okresie od 01.01.2013 r. do 31.07.2014 r. Wyniki analiz danych pochodzących z systemu Instrastat stanowią załącznik nr 2 do niniejszego dokumentu. Pomocniczo wykorzystano również inne informacje zawarte w innego rodzaju dokumentach (raporty Głównego Urzędu Statystycznego, organizacji samorządu gospodarczego, priorytetów kontroli skarbowej). 3
2. ZASADY REALIZACJI KRAJOWEGO PLANU DZIAŁAŃ 1. Krajowe podobszary ryzyka angażują co najmniej 50% liczby kontroli podatkowych prowadzonych w roku obowiązywania planu przez poszczególne urzędy skarbowe. 2 Na podstawie Krajowego Planu działań sporządza się Wojewódzkie Plany Działań uwzględniające priorytety krajowe. Plany wojewódzkie uwzględniają ponadto hierarchię realizacji zadań wynikającą z rejestrów ryzyka oraz inne podobszary ryzyka, które są zagrożeniem na obszarze województwa. Ilość kontroli w danym podobszarze uwarunkowana jest od posiadanych zasobów. W pierwszej kolejności realizowane są kontrole w podobszarach ryzyka o największym zagrożeniu finansowym. Oznacza to, że przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu kontroli należy kierować się wielkością potencjalnych uszczupleń. 3. 2% z ogółu kontroli powinno być realizowane jako kontrole losowe, z czego połowa losowych kontroli powinna dotyczyć kontroli prowadzonych w stosunku do podmiotów funkcjonujących w podobszarach ryzyka. Podmiotem właściwym do dokonania selekcji drogą losową na rzecz wszystkich urzędów skarbowych w kraju jest Centrum Analiz i Planowania Administracji Podatkowej. 4. W Wojewódzkim Planie Działań powinna zostać wskazana metoda reakcji na ryzyko (wśród których wymienić należy w szczególności monitoring, informacje do poszczególnych podatników, zadanie Weź paragon, wezwania, czynności sprawdzające, kontrole podatkowe, postępowania podatkowe, dochodzenia w sprawach przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych) najbardziej dopasowana do zagrożeń występujących w danym podobszarze oraz na danym terytorium. 5. Uwzględnienie w realizacji planu analiz dotyczących wiarygodności podatnika i innych obowiązujących wytycznych. 6. Przy planowaniu kontroli należy brać pod uwagę docelowe wartości poziomu realizacji zadań mierzonego miernikami: a) Skuteczność kontroli podatkowych: Mierzona zgodnie z wzorem: Sk = Kp¹/Ko gdzie Sk = skuteczność kontroli podatkowych, 4
Kp¹ = liczba kontroli pozytywnych w określonym przedziale uszczupleń z kontroli podatkowych (na potrzeby tego miernika przyjęty jest przedział uszczupleń powyżej 1000 zł) Ko = liczba kontroli ogółem, b) Efektywność finansowa kontroli podatkowych: Mierzona zgodnie z wzorem: Ek = Uo¹/Ko gdzie: Ek = efektywność finansowa kontroli podatkowych, Uo¹ = łączna wartość uszczupleń ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych z uszczupleniami powyżej 1 000 zł, Ko = łączna liczba kontroli podatkowych ogółem. c) Udział kontroli podatkowych okresów bieżących: Mierzona zgodnie z wzorem: UBk = okb / oko gdzie: UBk = Udział kontroli podatkowych okresów bieżących, okb = liczba okresów kontroli podatkowych dotyczących okresów bieżących, oko = łączna liczba okresów kontroli podatkowych. Pod pojęciem okresów bieżących należy rozumieć: w przypadku podatku VAT 2 lata wstecz od początku okresu sprawozdawczego, czyli dla badań w roku 2015 będzie to rok 2013 i 2014 i okresy rozliczeniowe okresu sprawozdawczego. w przypadku podatku PIT, CIT 2 lata wstecz od początku okresu sprawozdawczego, zatem dla badań w roku 2015 będzie to rok 2013 i 2014 i zaliczki roku bieżącego. d) Efektywność finansowa kontroli podatkowych okresów bieżących: Mierzona zgodnie z wzorem: EBk = (UBo + StBo + SnBo) / (Uo + Sto + Sno) 5
gdzie: EBk = efektywność finansowa kontroli podatkowych okresów bieżących, UBo = łączna wartość uszczupleń ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych dotyczących okresów bieżących, StBo = łączna wartość zmniejszenia/zwiększenia strat ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych dotyczących okresów bieżących, SnBo = łączna wartość sankcji na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych dotyczących okresów bieżących, Uo = łączna wartość uszczupleń ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych, Sto = łączna wartość zmniejszenia/zwiększenia strat ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych, Sno = łączna wartość sankcji na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych. Pod pojęciem okresów bieżących należy rozumieć: w przypadku podatku VAT 2 lata wstecz od początku okresu sprawozdawczego, czyli dla badań w roku 2015 będzie to rok 2013 i 2014 i okresy rozliczeniowe okresu sprawozdawczego. w przypadku podatku PIT, CIT 2 lata wstecz od początku okresu sprawozdawczego, zatem dla badań w roku 2015 będzie to rok 2013 i 2014 i zaliczki roku bieżącego. e) Efektywność finansowa kontroli podatkowych w ujęciu dynamicznym: Mierzona zgodnie z wzorem: EDk = (Uo + Sto + Sno) / (UPo + StPo + SnPo) gdzie: EDk = efektywność finansowa kontroli podatkowych w ujęciu dynamicznym, Uo = łączna wartość uszczupleń ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych zatwierdzonych w bieżącym okresie sprawozdawczym, Sto = łączna wartość zmniejszenia/zwiększenia strat ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych zatwierdzonych w bieżącym okresie sprawozdawczym, Sno = łączna wartość sankcji na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych zatwierdzonych w bieżącym okresie sprawozdawczym, 6
UPo = łączna wartość uszczupleń ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych zatwierdzonych w okresie sprawozdawczym w badanym okresie sprawozdawczym roku poprzedniego, StPo = łączna wartość zmniejszenia/zwiększenia strat ujawnionych na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych zatwierdzonych w okresie sprawozdawczym w badanym okresie sprawozdawczym roku poprzedniego,, SnPo = łączna wartość sankcji na skutek przeprowadzenia kontroli podatkowych zatwierdzonych w okresie sprawozdawczym w badanym okresie sprawozdawczym roku poprzedniego. 7
3. PRIORYTETY KRAJOWE 3.1. OBSZARY RYZYKA W 2015 roku, podobnie jak w roku ubiegłym, działania organów administracji podatkowej skoncentrowane będą na obszarach, w których zidentyfikowane zostało największe ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. W okresie od 01.01.2013 do 31.07.2014 roku 83,7% uszczupleń ujawniono w kontrolach podatkowych przeprowadzonych w zakresie podatku od towarów i usług. Ponadto, 10,5% stanowiły uszczuplenia dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych, zaś 5,7% to uszczuplenia ujawnione w kontrolach podatkowych przeprowadzonych w podatku dochodowym od osób prawnych. VAT CIT PIT Inne Obszarem najbardziej zagrożonym wystąpieniem nieprawidłowości jest podatek od towarów i usług, zaś ujawniane błędy podatkowe, w szczególności dotyczą: odliczania podatku naliczonego z faktur dokumentujących zakup towarów i usług, z tytułu których podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia 8
niewykazywania do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur ewidencjonowania faktur zakupu niemających związku z osiąganym przychodem dokonywania czynności sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej błędnego określenia momentu powstania obowiązku podatkowego W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych ujawnione nieprawidłowości w szczególności dotyczyły: niedokonywania wpłat zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku niewywiązywania się z obowiązku płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, nieterminowego uiszczania należności podatkowych, niewykazywania do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur, ewidencjonowania w koszty uzyskania przychodów zdarzeń gospodarczych niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, dokonywania czynności sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej. Jednocześnie, w kontrolach podatkowych przeprowadzonych w podatku dochodowym od osób prawnych ujawniono w szczególności błędy podatkowe w zakresie: ewidencjonowania w koszty uzyskania przychodów zdarzeń gospodarczych niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, niewykazywania w księgach podatkowych pozostałych przychodów, np. ze sprzedaży środka trwałego, kapitalizacji odsetek od zgromadzonych na rachunku bankowym środków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, ewidencjonowania faktur zakupu niemających związku z osiąganym przychodem, nieprawidłowego ustalania odpisów amortyzacyjnych, niewykazywania do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur. Z kolei najczęściej występujące błędy podatkowe w obszarze obejmującym podatek od towarów i usług, ujawnione w ramach poszczególnych podobszarów ryzyka z Krajowego Planu Działań na 2015 r. w toku kontroli podatkowych z uszczupleniami powyżej 1 000 zł, dotyczą w szczególności: niewykazywania do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur, odliczania podatku naliczonego z faktur dokumentujących zakup towarów i usług, z tytułu których podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia, dokonywania czynności sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej, ewidencjonowania faktur zakupu niemających związku z osiąganym przychodem, 9
dokonywania czynności sprzedaży bez wystawiania faktur, nieskładania wymaganych przepisami prawa deklaracji podatkowych przez podatników prowadzących działalność gospodarczą, ewidencjonowania faktur dokumentujących fikcyjne transakcje zakupu wystawione przez istniejące podmioty, błędnego określenia momentu powstania obowiązku podatkowego, nieprawidłowego określania okresu rozliczeniowego, w którym powstaje prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych nieprawidłowości, ujawnione w kontrolach podatkowych przeprowadzonych w analizowanych podobszarach ryzyka, z uszczupleniami powyżej 1 000 zł, odnoszą się z kolei do: niedokonywania wpłat zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku, niewywiązywania się z obowiązku płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, ewidencjonowania w koszty uzyskania przychodów zdarzeń gospodarczych niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, prowadzenia niezarejestrowanej działalności gospodarczej, niewykazywania do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur, nieterminowego uiszczania należności podatkowych, dokonywania czynności sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej, niedokonywania wpłat zryczałtowanego podatku dochodowego, nieskładania wymaganych przepisami prawa deklaracji podatkowych przez podatników prowadzących działalność gospodarczą, dokonywania czynności sprzedaży bez wystawiania faktur. Natomiast w kontrolach podatkowych przeprowadzonych w podatku dochodowym od osób prawnych z uszczupleniami powyżej 1 000 zł, najczęściej ujawniane błędy podatkowe dotyczyły: ewidencjonowania w koszty uzyskania przychodów zdarzeń gospodarczych niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, niedokonywania wpłat zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku, ewidencjonowania faktur zakupu niemających związku z osiąganym przychodem, niewykazywania w księgach podatkowych pozostałych przychodów, np. ze sprzedaży środka trwałego, kapitalizacji odsetek od zgromadzonych na rachunku bankowym środków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, 10
niewykazywania do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur, nieprawidłowego ustalania odpisów amortyzacyjnych, nieskładania wymaganych przepisami prawa deklaracji podatkowych przez podatników prowadzących działalność gospodarczą, braku dokumentacji podatkowej. 11
3.2. PODOBSZARY RYZYKA Najwyższe wartości ryzyka, przy jednocześnie najwyższych kwotach uszczupleń ujawnionych w kontrolach podatkowych przeprowadzonych w okresie od dnia 1 stycznia 2013 r. do 31 lipca 2014 r., stwierdzono w następujących podobszarach, które tworzą branże lub grupy branż działalności gospodarczej: 1. Doradztwo i inne usługi niematerialne, 2. Produkcja materiałów budowlanych i usługi budowlane, 3. Działalność agentów sprzedaży towarów, 4. Nieruchomości, 5. Handel hurtowy pozostały, 6. Produkcja i obrót metalami i produktami metalowymi, 7. Paliwa, 8. Recykling, 9. Motoryzacja, 10. Transport i logistyka, 11. E-handel i usługi informatyczne, 12. Produkcja i handel elektroniką. 12
Poniższe tabelaryczne zestawienia przedstawiają hierarchię krajowych podobszarów ryzyka, gdzie jako kryterium wykorzystanym do jej utworzenia zastosowano wartość ryzyka, wyliczoną na zasadach opisanych we wstępie do niniejszego dokumentu. Poniższe zestawienia zawierają również podstawowe wskaźniki związane z wynikami kontroli podatkowych, przeprowadzonych przez urzędy skarbowe z terenu całego kraju w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 lipca 2014 r. Nazwa podobszaru ryzyka Wartość ryzyka Populacja Liczba kontroli Liczba kontroli pozytywnych Uszczuplenia Skuteczność Doradztwo i inne usługi niematerialne Produkcja materiałów budowlanych i usługi budowalne Działalność agentów sprzedaży 745 723 360,16 224347 5957 4469 907 605 596,80 zł 75,0% 651 234 220,71 363399 24009 18761 1 034 471 345,00zł 78,1% 403 702 333,39 37542 1802 1329 557 421 157,90 zł 73,8% Nieruchomości 379 909 074,48 163697 3645 2293 356 001 004,40 zł 62,9% Handel hurtowy pozostały 361 638 979,74 79899 8912 5977 1 522 718 266,00zł 67,1% Produkcja i obrót metalami i produktami metalowymi 234 993 153,33 34815 3660 2437 838 339 601,10 zł 66,6% Paliwa 233 635 698,07 10655 2226 1473 969 329 736,10 zł 66,2% Recykling 156 827 873,46 14975 3001 2006 1 072 355 142,00 zł 66,8% Motoryzacja 150 973 862,80 117799 7149 5185 449 349 933,40 zł 72,5% Transport i logistyka 119 000 024,01 167016 10712 7463 352 322 101,70 zł 69,7% E-Handel i usługi informatyczne Produkcja i handel elektroniką 107 403 329,74 95194 3832 2839 199 061 917,20 zł 74,1% 76 885 796,41 19468 1580 1115 264 719 635,70 zł 70,6% Nazwa podobszaru ryzyka Liczba kontroli pozytywnych pow. 1 tys. zł Uszczuplenia pow. Skuteczność pow. 1 tys. zł 1 1 tys. zł Średnia kwota uszczuplenia Średnia kwota uszczuplenia pow. 1 tys. zł Doradztwo i inne usługi niematerialne 2277 908 306 030,10 zł 38,2% 152 359,51 zł 398 904,71 zł 1 Kwoty uszczupleń powyżej 1 tys. zł dla poszczególnych podobszarów często przewyższają kwoty uszczupleń ogółem. Wynika to z faktu, że uszczuplenia ogółem obejmują również wartości ujemne. 13
Produkcja materiałów budowlanych i usługi budowalne Działalność agentów sprzedaży 10710 1 039 031 295,00 zł 44,6% 43 086,82 zł 97 015,06 zł 637 557 537 652,50 zł 35,3% 309 334,72 zł 875 255,34 zł Nieruchomości 951 356 736 592,90 zł 26,1% 97 668,31 zł 375 117,34 zł Handel hurtowy pozostały 2584 1 524 453 979,00 zł 29,0% 170 861,56 zł 589 958,97zł Produkcja i obrót metalami i produktami metalowymi 1261 838 842 611,60 zł 34,5% 229 054,54 zł 665 220,15 zł Paliwa 712 969 791 475,10 zł 32,0% 435 458,10 zł 1 362 066,68 zł Recykling 901 1 072 814 579,00 zł 30,0% 357 332,60 zł 1 190 693,21 zł Motoryzacja 2250 451 790 145,30 zł 31,5% 62 854,94 zł 200 795,62 zł Transport i logistyka 3360 360 055 018,60 zł 31,4% 32 890,41 zł 107 159,23 zł E-Handel i usługi informatyczne Produkcja i handel elektroniką 1221 199 128 193,00 zł 31,9% 51 947,26 zł 163 086,15 zł 497 265 834 882,70 zł 31,5% 167 544,07 zł 534 879,04 zł 14
1. Doradztwo i inne usługi niematerialne, Podobszar ten dotyczy szerokiej grupy przedsiębiorców, których cechą wspólną jest świadczenie usług o charakterze niematerialnym. Usługi świadczone przez podmioty zajmujące się działalnością doradczą pozostają w sferze zainteresowania organów podatkowych, gdyż niematerialny charakter świadczonych usług oraz możliwość dobrowolnego kształtowania cen za świadczone usługi daje podmiotom możliwości nieprawidłowego wpływania na poziom deklarowanych przychodów i kosztów uzyskania przychodów. W trakcie prowadzonego postępowania kontrolnego trudno ustalić jest prawidłową (właściwą) wartość wykonanych usług, w sytuacji gdy ich zakres wskazuje na ewentualnie zawyżoną wartość wystawionych faktur za wykonane usługi. Zagrożenie występujące w tym obszarze oceniane jest jako wysokie, a źródłem nadużyć są przypadki deklarowania nie mających odzwierciedlenia w rzeczywistości świadczeń związanych z działalnością podmiotów mieszczących się w tym podobszarze, w tym zwłaszcza usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu. 2. Produkcja materiałów budowlanych i usługi budowlane, W zakres przedmiotowy tego podobszary wchodzi świadczenie usług związanych z branżą budowlaną, przy czym mowa tu zarówno o drobnych przedsiębiorcach, jak również o przedsiębiorstwach działających na znacznie większą skalę. W skład tego podobszaru wchodzą również przedsiębiorcy trudniący się produkcją materiałów budowlanych. W związku z realizowanymi inwestycjami w zakresie budowy obiektów o znacznych rozmiarach szczególną uwagę należy zwrócić na zjawisko zlecania poszczególnych robót lub zadań specjalistycznych podwykonawcom. Wśród podwykonawców występuje ryzyko związane z nieprawidłową i nierzetelną wyceną robót, zjawiskiem przerzucania kosztów" pomiędzy podmiotami, nieterminowym deklarowaniem przychodów, a także z wykazywaniem dużych obrotów przy braku zatrudnienia pracowników i możliwości technicznych do wykonania tego rodzaju usług. Wśród zagrożeń charakterystycznych dla podobszaru wymienić można: ryzyko niewykazywania do opodatkowania obrotu/przychodów w pełnej wysokości przez podmioty posiadające zarejestrowaną działalność, ryzyko wykorzystywania specjalnie do tego stworzonej sieci podmiotów powiązanych celem obniżenia zobowiązań podatkowych. 3. Działalność agentów sprzedaży towarów Agenci stanowią specyficzną grupę hurtowników. Pośrednictwo agencyjne jest formą uczestnictwa w kanałach dystrybucji. Agent zobowiązany jest umową do negocjowania warunków kupna-sprzedaży określonych produktów lub do zawierania transakcji w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. W kanałach dystrybucji agent występuje jako niezależny pośrednik handlowy między producentami a inicjowanymi nabywcami ich produktów (hurtownikami, 15
detalistami, producentami) oraz między hurtownikami a detalistami. Podstawowym produktem, który sprzedaje, są informacje o podaży, popycie i cenach w danej branży. Przedsiębiorcy świadczący usługi agencyjne pośrednictwa sprzedaży towarów, często nie posiadają żadnego zaplecza technicznego, żadnych środków trwałych, magazynów, środków transportu, zatrudniają jedną lub dwie osoby. Wobec podmiotów aktywnych w branży agentów zajmujących się sprzedażą towarów można zaobserwować kilka typowych dla tej branży schematów, w tym m.in.: niematerialny charakter usług oraz trudności w ustaleniu rzeczywistej wartości wykonanych usług, a tym samym trudność w ustaleniu rozmiaru faktycznie prowadzonej działalności, brak dokumentów potwierdzających wykonanie usług (często podatnicy przedstawiają jedynie fakturę jako dowód na wykonanie usługi), fikcyjność oferowanych usług, fikcyjność zawieranych transakcji, wystawianie faktur dokumentujących fikcyjne czynności. 4. Nieruchomości Ten podobszar ryzyka obejmuje podmioty występujące jako strony transakcji w obrocie nieruchomościami. Transakcje te odbywają się zarówno na rynku profesjonalnym (pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą), jak i na rynku niekomercyjnym. Negatywnym zjawiskiem z punktu widzenia dochodów budżetu państwa charakterystycznym dla rynku obrotu nieruchomościami jest m.in.: zaniżanie podstawy opodatkowania (wartości nieruchomości). W ostatnim czasie szczególnie mocno nasilił się proceder dokonywania wielokrotnego obrotu tymi samymi nieruchomościami, w celu pozyskania korzyści majątkowych w postaci zwrotu podatku VAT. 5. Handel hurtowy pozostały Analizowany podobszar obejmuje sprzedaż hurtową artykułów użytku domowego, maszyn, urządzeń i dodatkowego wyposażenia, pozostałą wyspecjalizowaną sprzedaż hurtową (z wyłączeniem sprzedaży hurtowej paliw i produktów pochodnych, metali i rud metali oraz odpadów i złomu), a także sprzedaż hurtową niewyspecjalizowaną (tj. różnych wyrobów bez określonej specjalizacji). Wśród zagrożeń charakterystycznych dla podobszaru wymienić można: ryzyko wykorzystywania specjalnie do tego stworzonej sieci podmiotów powiązanych celem obniżenia zobowiązań podatkowych, ryzyko zawyżenia kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej oraz podatku naliczonego, w tym związane z wykorzystywaniem faktur, które nie dokumentują rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych lub dotyczą kosztów niezwiązanych z prowadzoną działalnością, ryzyko uczestnictwa w oszustwach karuzelowych. 16
6. Produkcja i obrót metalami i produktami metalowymi Przemysł metalowy stanowi istotne ogniwo w strukturze przemysłowej gospodarki Polski. Produkcja metali w tym w szczególności stali jest pierwszym ważnym etapem w łańcuchu tworzenia wartości dodanej licznych sektorów gospodarki wytwarzających produkty inwestycyjne (np. przemysł samochodowy, stoczniowy, maszynowy, czy budownictwo), jak i konsumpcyjne (np. AGD, RTV). Szacuje się, że hutnictwo stali odpowiada za tworzenie w kraju około 0,5% wartości dodanej. W branży tej odnotowuje się jednocześnie jeden z najwyższych w podobszarach odsetek nieprawidłowości podatkowych wpływających na znaczne obniżenie dochodów budżetu państwa z tytułu należności podatkowych. 7. Paliwa Ryzyko występujące w podobszarze paliw należy ocenić jako wysokie z uwagi na skalę popełnianych nadużyć gospodarczych, osiąganie nieopodatkowanych zysków wskutek unikania płacenia podatku akcyzowego i podatku od towarów i usług oraz ze względu na negatywny wpływ na podmioty prowadzące rzetelnie działalność gospodarczą, tj. występowanie zjawiska szkodliwej konkurencji. Uzyskiwaniu dużych nieopodatkowanych zysków w obrocie paliwami oraz rozwojowi szarej strefy i pojawianiu się zorganizowanych grup przestępczych sprzyjają przede wszystkim czynności ukierunkowane na unikanie płacenia podatków. Podatnicy prowadzący tego rodzaju działalność dokonują obrotu paliwami i produktami ropopochodnymi, w tym również pochodzącymi z przemytu, przy wykorzystaniu tzw. pustych" faktur lub wykazując transakcje z podmiotami nieistniejącymi lub niezarejestrowanymi dla celów opodatkowania podatkiem VAT. 8. Recykling Podatnicy trudniący się skupem złomu i odpadów oraz ich odsprzedażą charakteryzują się częstym występowaniem nieprawidłowych pod kątem przepisów prawa podatkowego zachowań. Zaniżają obroty, a osoby fizyczne najczęściej nie są zarejestrowane jako osoby prowadzące działalność gospodarczą i nie wykazują dokonywanych transakcji zarówno w podatku dochodowym, jak i w podatku od towarów i usług. Nieprawidłowości polegają również między innymi na przerzucaniu kosztów pomiędzy podmiotami powiązanymi, a także na wykazywaniu dużych obrotów przy braku zatrudnienia pracowników i możliwości technicznych (infrastruktura, specjalistyczny sprzęt, środki transportu) do wykonania danego rodzaju działalności. 9. Motoryzacja Obszarem aktywności gospodarczej w ramach branży motoryzacyjnej, w którym występuje duże ryzyko występowania nieprawidłowości zarówno w grupie osób fizycznych prowadzących zarejestrowaną działalność gospodarczą, jak i osób prowadzących działalność bez stosownej rejestracji jest handel pojazdami samochodowymi. Zniesienie granic celnych pomiędzy Polską, a krajami Unii Europejskiej spowodowało nasilenie się zjawiska polegającego na sprowadzaniu używanych samochodów z terenów państw członkowskich przez obywateli polskich. Podatnicy 17
trudniący się zakupem i przywożeniem samochodów oraz dalszą ich odsprzedażą, często nie są zarejestrowani jako osoby prowadzące działalność gospodarczą i nie wykazują dokonywanych transakcji zarówno dla celów podatku dochodowego, jak i podatku od towarów i usług. Zaniżanie zobowiązań podatkowych może dotyczyć również podmiotów prowadzących zarejestrowaną działalność gospodarczą. Zjawisko to może przybierać różną formę, w tym zwłaszcza polegającą na: nieewidencjonowaniu wszystkich zdarzeń gospodarczych w księgach podatkowych, dokonywaniu sprzedaży bez udokumentowania tego faktu poprzez wystawienie faktury, dokonywaniu czynności sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej, co dotyczy w szczególności przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie konserwacji i naprawy pojazdów samochodowych, zaniżaniu wartości przeprowadzanych transakcji handlowych. 10. Transport i logistyka Podobszar ten dotyczy szerokiej grupy przedsiębiorców działających w branży transportowej, jak i okołotransportowej. W skład tego podobszary wchodzą zarówno firmy transportowe, jak również przedsiębiorcy prowadzący działalność magazynowania i przechowywania towarów, firmy przeładunkowe, czy też działające w zakresie wspomagania transportu W praktyce zauważa się, że firmy transportowe wystawiają znaczną ilość pustych faktur VAT, podmiotom z którymi są powiązane kapitałowo i osobowo. Najczęściej podmioty te świadczą usługi transportu zarówno krajowego, jak i wewnątrzwspólnotowego uczestnicząc w sposób pośredni w oszustwach karuzelowych, będąc jednym z ogniw w zakresie fikcyjnego obrotu towarami. Działalność dostawców wiąże się z ryzykiem wprowadzenia do obrotu gospodarczego faktur nie dokumentujących rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, którego celem jest zmniejszenie zobowiązań podatkowych w podatku od towarów i usług. Ponadto podmioty te generują koszty z tytułu nabycia paliw oraz licznych napraw samochodów. 11. E-handel i usługi informatyczne W skład tego podobszaru wchodzą głównie podmioty dokonujące sprzedaży towarów za pośrednictwem Internetu. Podobszar ten obejmuje również świadczenie szeroko rozumianych usług informatycznych. Podobszar ten od dłuższego czasu znajduje się w sferze zainteresowania administracji podatkowej, z uwagi na wciąż ujawniane przypadki naruszeń przepisów prawa podatkowego. Wśród najczęściej występujących błędów charakterystycznych dla tego podobszaru ryzyka, wymienić należy: prowadzenie niezarejestrowanej działalności gospodarczej, zaniżanie przychodów poprzez niewykazywanie sprzedaży dokonywanej za pośrednictwem portali aukcyjnych, ewidencjonowanie w koszty uzyskania przychodów zdarzeń gospodarczych niestanowiących kosztów uzyskania przychodów. 18
12. Produkcja i handel elektroniką Branża produkcji i handlu sprzętu telekomunikacyjnego, sprzętu komputerowego, komponentów i części elektronicznych czy też innego rodzaju towarów elektronicznych jest jedną z najprężniej rozwijających się dziedzin działalności gospodarczej. Niestety wraz z rozwojem branży postępuje zjawisko wyłudzania podatku VAT (w tym z wykorzystaniem mechanizmu karuzeli podatkowej) w obrocie sprzętem elektronicznym, stanowiąc coraz poważniejszy problem. Zaznaczyć należy, że proceder ten w obrocie elektroniką jest znacznie lepiej zorganizowany niż wcześniej stosowany przy handlu innymi towarami. Najczęściej przedmiotem transakcji są towary o niewielkiej wadze i wysokiej wartości. Głównie są to telefony komórkowe, tablety, nawigacje, konsole, gry komputerowe, monitory komputerowe, procesory komputerowe, karty pamięci, odtwarzacze MP3, karty pre-paid, czy aparaty fotograficzne. 19