do przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy Zagadnienia omawiane na szkoleniach

do przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy Zagadnienia omawiane na szkoleniach Sztum - wrzesień - 2008

OPRACOWANIE: copyright by Jacek Kropkowski DRUK I OPRAWA: HELDRUK Malbork, ul. Partyzantów 3b SKŁAD I ŁAMANIE WYDAWCA: Wydawnictwo JAKRO ul. Wojciechowskiego 43 82-400 SZTUM tel./fax (0-...-55) 277-71-93 tel./fax (0-...-55) 640-15-00 e-mail:wydawnictwo@jakro.com.pl www.jakro.com.pl ISBN 978-83-88977-33-6

Szanowni Czytelnicy! Mamy przyjemność zaprezentować Państwu najnowsze wydanie KOMENTARZA, który stanowi uzupełnienie zbioru ujednoliconych przepisów prawnych pt. KODEKS UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - PRAWO PRACY - KONTROLA. Zawarte w komentarzu wyjaśnienia dotyczące poszczególnych przepisów lub zagadnień prawnych, mogą być wykorzystane jako pomoc przy realizacji zadań, dotyczących ubezpieczeń społecznych i prawa pracy, jednak komentarz nie stanowi wykładni obowiązującej a występujące wątpliwości powinny być rozpatrywane indywidualnie i w zależności od potrzeb, należy uzyskać wyjaśnienie wiążące lub decyzje, wydawane przez właściwe organy administracji państwowej. W grudniu zostanie wydany ostatni KOMENTARZ z 2008r. Tradycyjnie w KOMENTARZACH, trudna problematyka z zakresu ubezpieczeń społecznych, prawa pracy i podatku dochodowego, zostanie omówiona w formie pytań i odpowiedzi. W KOMENTARZU znajduje się również AKTUALIZACJA KODEKSU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH, oraz opis wprowadzonych zmian. Informujemy, że dla potrzeb prawidłowego sporządzania zaświadczeń o zarobkach, do naliczenia emerytury, renty i kapitału początkowego, została wydana książka: KAPITAŁ POCZĄTKOWY - zbiór przepisów z lat 1927-1998, która zawiera przepisy dotyczące składników wynagrodzeń, od których były naliczane składki na ubezpieczenia społeczne, z czego w przyszłości będzie naliczana podstawa wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych. Od września 2008r. są organizowane na terenie całego kraju szkolenia specjalistyczne, dotyczące najnowszych zmian w przepisach, z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych i podatku dochodowego. Szczegółowy program szkolenia oraz terminy szkoleń są podane na naszych stronach internetowych a bliższych informacji udziela Biuro Wydawnictwa. Z poważaniem Wydawca

JAKRO 4 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 Spis treści KOMENTARZA: I. Ubezpieczenia społeczne i prawo pracy - w pytaniach i odpowiedziach... 5 1. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne... 5 2. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa... 32 3. Świadczenia emerytalne i rentowe... 67 4. Zatrudnianie, dokumentacja pracownicza... 79 5. Wynagrodzenia i świadczenia pracownicze... 103 6. Czas pracy i urlopy wypoczynkowe... 126 str. II. Aktualizacja KODEKSU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - przepisy... 145 III. Najnowsze zmiany w przepisach - komentarz... 152 IV. Wskaźniki, stawki, wysokość świadczeń... 156 JAKRO

KOMENTARZ - wrzesień - 2008 5 JAKRO I. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I PRAWO PRACY - w pytaniach i odpowiedziach 1. SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I ZDROWOTNE str. 1.1. Czy po 20 lipca 2008r. nadal można używać certyfikatów wydanych przez ZUS?... 7 1.2. Czy od ryczałtu za używanie samochodu i wartości kosztów przeglądu technicznego, należy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne?... 7 1.3. W jaki sposób należy ustalić wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej, jeśli pracownik był niezdolny do pracy z powodu choroby przez 30 dni w miesiącu liczącym 31 dni kalendarzowych?... 7 1.4. Czy ZUS może przeprowadzić kontrolę w zakładzie pracy na wniosek płatnika składek?... 8 1.5. Czy przystępując do spółki cywilnej, jest prawo do opłacania składek ZUS od obniżonej podstawy wymiaru?... 9 1.6. Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą i wykonująca umowę zlecenia, może dokonać wyboru ubezpieczeń w ZUS?... 9 1.7. Na czym polega wysyłanie dokumentów ubezpieczeniowych, z wykorzystaniem bezpiecznych podpisów elektronicznych?...9 1.8. W jaki sposób dokonuje się zwrotu nadpłaconych składek ZUS w związku z przekroczeniem rocznego limitu w 2007r.?... 10 1.9. Czy od opłat, które ponosi pracodawca za wynajęcie mieszkania dla pracownika, należy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne?... 11 1.10. Czy prowadząc kilka działalności gospodarczych, składki na ubezpieczenia społeczne należy płacić tylko od jednej?... 11 1.11. Z jakiego tytułu podlega ubezpieczeniom pracownik, który w trakcie urlopu bezpłatnego, pracuje na podstawie umowy zlecenia?... 12 1.12. Czy opłacane przez pracodawcę składki dodatkowe na ubezpieczenie zdrowotne dla pracowników i ich rodzin, podlegają oskładkowaniu i opodatkowaniu?... 12 1.13. Czy zleceniobiorcę wykonującego pracę na terenie całego powiatu, należy zgłosić do ubezpieczenia wypadkowego?... 13 1.14. Czy student zleceniobiorca, podejmujący zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, podlega ubezpieczeniu społecznemu?... 13 1.15. Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą, posiadająca orzeczony lekki stopień niepełnosprawności, może skorzystać z refundacji składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności gospodarczej?... 14 1.16. Czy odroczenie terminu wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne, wiąże się z poniesieniem dodatkowych opłat wobec ZUS?... 14 1.17. Za jaki okres można żądać zwrotu od ZUS nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne?... 14 1.18. Czy zleceniobiorcę, który ukończył studia, należy zgłosić do ubezpieczeń społecznych?... 15 1.19. Jakim ubezpieczeniom społecznym podlega dziecko, zatrudnione na umowę zlecenia w czasie wakacji, w firmie swojego rodzica?... 16 1.20. Z jakiego tytułu podlega ubezpieczeniom rencista, który jednocześnie pracuje na zlecenie i wykonuje pracę nakładczą?... 16 1.21. Czy rencista prowadzący działalność gospodarczą, po ustaleniu prawa do emerytury, nadal podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu?...17 1.22. Czy zakres przeprowadzanej przez ZUS kontroli, zależy od wielkości zakładu pracy?... 17 1.23. Czy wykupiona wartość pakietów medycznych dla pracowników, podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy?... 18

JAKRO 6 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 1.24. W jaki sposób należy skorygować nazwisko pracownika, podane w dokumentach zgłoszeniowych i rozliczeniowych?...19 1.25. Czy ryczałt za używanie samochodu prywatnego przez pracownika, podlega oskładkowaniu?... 19 1.26. Czy osoba podejmująca prowadzenie działalności gospodarczej, może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty nieco wyższej, niż 30 % minimalnego wynagrodzenia?... 20 1.27. W jaki sposób należy skorygować niedopłatę składek na ubezpieczenia społeczne za ubiegłe lata?... 20 1.28. Czy prezenty dla dzieci pracowników z okazji Dnia Dziecka, podlegają oskładkowaniu i opodatkowaniu?... 21 1.29. Jakim ubezpieczeniom podlega żona zleceniobiorcy, współpracująca z mężem i pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym?... 21 1.30. Jakie składki musi płacić osoba prowadząca działalność gospodarczą za czas pobierania zasiłków przysługujących z tytułu zatrudnienia?...22 1.31. Czy żołnierz zawodowy jest zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej?... 23 1.32. Czy długi z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy, podlegają dziedziczeniu?...23 1.33. Czy koszty kształcenia na studiach podyplomowych, podlegają oskładkowaniu i opodatkowaniu?... 24 1.34. Czy ZUS może podważyć umowę o pracę, zawartą pomiędzy spółką jawną a wspólnikiem tej spółki?... 24 1.35. Jakie są zasady rozliczenia składkowo-podatkowego, pracownika uprawnionego do renty rodzinnej?... 25 1.36. Czy wszyscy płatnicy składek już od 21 lipca 2008r. muszą podpisywać dokumenty ZUS bezpiecznym podpisem elektronicznym?... 25 1.37. Czy należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne od bonów obiadowych, wykorzystanych w miesiącu na kwotę wyższą niż 190,00 zł?...26 1.38. Czy składkę na Fundusz Pracy opłaca się od wszystkich uzyskanych przychodów?... 26 1.39. W jaki sposób należy skorygować nadpłatę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w poprzednich latach?... 27 1.40. Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą i wykonująca umowę zlecenia, może dokonać wyboru ubezpieczeń w ZUS?... 27 1.41. Jakie są zasady rozliczenia zwrotu nadpłaconych składek ZUS, w związku z przekroczeniem rocznego limitu?... 28 1.42. Czy pracownica powinna zgłosić swojego męża do ubezpieczenia zdrowotnego, jako członka swojej rodziny, który prowadzi działalność gospodarczą na terenie państwa członkowskiego Unii Europejskiej?... 29 1.43. Czy pracownik zatrudniony na część etatu, dodatkowo wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia, podlegający z tych obu tytułów obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, po zawarciu kolejnej umowy zlecenia, czy także z tej umowy będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym?... 29 1.44. Czy pracownik prowadzący równocześnie działalność gospodarczą, musi opłacić składki z działalności, jeżeli pracodawca z powodu trudności finansowych nie wypłacił wynagrodzenia?... 29 1.45. Na czym polega przeliczenie podstawy wymiaru składek na okres miesiąca, dla potrzeb ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym jeszcze z innego tytułu?... 30 1.46. Czy rolnik, który podejmuje działalność gospodarczą, podlegający ubezpieczeniom w KRUS, obowiązany jest do opłacania składki zdrowotnej z działalności gospodarczej?... 30 1.47. Jak należy rozliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i zaliczkę na podatek dochodowy od kwoty dofinansowania do wypoczynku dziecka zleceniobiorcy?... 30 1.48. Czy osoba podejmująca działalność gospodarczą, uprawniona do renty rolniczej, podlega z tej działalności obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym?... 31

JAKRO 32 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 2. ŚWIADCZENIA Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA str. 2.1. Jakiego zapisu należy dokonać w regulaminie premiowania, aby premia podlegała uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłków?...35 2.2. W jaki sposób należy dokonać potrąceń z wynagrodzenia za pracę i zasiłku chorobowego pracownika?... 35 2.3. Ile wynosi najniższa podstawa wymiaru zasiłku chorobowego dla pracownika zatrudnionego na część etatu?... 36 2.4. W jaki sposób należy rozliczyć z ZUS świadczenia, jeżeli pracownik chorował a po czasie orzeczono, że niezdolność do pracy jest skutkiem wypadku w pracy?... 36 2.5. W jaki sposób zmiana wymiaru czasu pracy w trakcie miesiąca, wpływa na ustalanie podstawy wymiaru świadczenia chorobowego?...37 2.6. Od kiedy zleceniobiorcy mają prawo do zasiłku opiekuńczego na zdrowe dziecko w związku z nowelizacją ustawy zasiłkowej?... 38 2.7. W jakiej wysokości należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku nagrodę roczną, która ulega zmniejszeniu za okresy choroby, jeżeli w roku poprzedzającym chorobę, pracownik przepracował tylko kilka miesięcy?... 38 2.8. W jaki sposób ustala się podstawę wymiaru zasiłku po długiej przerwie w wykonywaniu pracy?... 38 2.9. Czy do okresu wyczekiwania na prawo pracownika do zasiłku chorobowego, wlicza się dni wolne od pracy?... 39 2.10. Jak należy uzupełnić przychód przyjmowany do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego pracownika, który pracuje na umowę zlecenia na rzecz swojego pracodawcy?... 39 2.11. Czy ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego, należy uzupełnić wynagrodzenie za miesiąc, w którym obok 2 dni choroby, wystąpił dzień nieobecności nieusprawiedliwionej?... 40 2.12. Czy należy wstrzymać wypłatę zasiłku chorobowego po 182 dniu wypłacania świadczeń?... 40 2.13. W jakim terminie pracodawca ma obowiązek dostarczyć zwolnienie pracownika do ZUS, jeżeli wypłacił pracownikowi wynagrodzenie chorobowe za 33 dni choroby i nie jest uprawniony do wypłaty zasiłku chorobowego?... 40 2.14. Czy jest możliwe, aby pracownik otrzymał zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, a świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego?... 40 2.15. Czy ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, należy uwzględnić w niej kwotę dodatku funkcyjnego?... 41 2.16. Czy ZUS może odmówić osobie prowadzącej działalność gospodarczą, wypłaty zasiłku chorobowego z powodu nieterminowego opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne?... 42 2.17. Czy pracodawca ma obowiązek wypłaty zasiłku macierzyńskiego za jeden dzień, jeżeli umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu?... 42 2.18. Czy pracownikowi przywróconemu przez sąd do pracy, przysługuje prawo do wynagrodzenia za czas choroby?... 43 2.19. Czy dodatek kasjerski należy wliczać do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, jeżeli przysługuje on w stałych stawkach miesięcznych ale pracownicy zachowują prawo do tego dodatku za okresy nieobecności w pracy spowodowane chorobą.?... 43 2.20. Czy osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, ma prawo do zasiłku opiekuńczego na chore dziecko?... 43 2.21. W jaki sposób należy ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego pracownikowi, który zachorował pierwszego dnia po przywróceniu go wyrokiem sądu do pracy?... 44 2.22. Z jakiego okresu należy ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, jeżeli pracownik po dwumiesięcznej przerwie zachorował ponownie?... 44

KOMENTARZ - wrzesień - 2008 33 JAKRO 2.23. Czy premię uznaniową wlicza się do podstawy wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego?... 45 2.24. W jaki sposób należy wypłacić świadczenia pracownikowi, jeżeli zaświadczenie lekarskie obejmuje pobyt w szpitalu i okres poszpitalny?... 45 2.25. Jakie świadczenia należy wypłacić pracownikowi niezdolnemu do pracy, z powodu wypadku przy prowadzeniu przez niego dodatkowo działalności gospodarczej?... 46 2.26. W jaki sposób należy ustalić podstawę wymiaru świadczenia chorobowego, jeżeli pracownik nie przepracował jeszcze 12 miesięcy kalendarzowych?... 47 2.27. Czy podwyżki przyznane nauczycielom od stycznia 2008r. mają wpływ na podstawę wymiaru świadczeń chorobowych?... 47 2.28. Czy należy pomniejszyć wysokość zasiłku chorobowego, przysługującego za okres pobytu w szpitalu o 25 % w przypadku dostarczenia zwolnienia po upływie 7 dni od daty jego wystawienia?... 48 2.29. Jakie są zasady ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego?... 48 2.30. Jakie dokumenty powinna przedłożyć pracownica w celu wyrównania zasiłku do 100 % podstawy wymiaru, jeżeli przed porodem otrzymywała zasiłek chorobowy w wysokości 80 % podstawy wymiaru, ponieważ na zwolnieniu nie było kodu literowego B?... 49 2.31. Jak prawidłowo wliczyć do podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego roczny składnik wynagrodzenia w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy?... 49 2.32. Czy wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, wlicza się do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych?... 49 2.33. Czy data złożenia wniosku o świadczenie rehabilitacyjne ma wpływ na to, jaki wskaźnik zostanie przyjęty do waloryzacji świadczenia?... 50 2.34. W jaki sposób należy zapłacić zasiłek chorobowy za pokrywające się dni choroby?... 50 2.35. Czy podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego, zawsze należy podwyższać do kwoty minimalnego wynagrodzenia?... 51 2.36. Czy w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego należy uwzględnić wynagrodzenie, które z powodu kłopotów finansowych pracodawcy, nie zostało wypłacone?... 51 2.37. Za jaki okres po porodzie, pracownica otrzyma zasiłek macierzyński, jeżeli część urlopu macierzyńskiego wykorzystała przed porodem?... 52 2.38. W jaki sposób należy obliczyć zasiłek chorobowy dla pracownika po odbyciu służby wojskowej?... 52 2.39. Czy ryczałt za nadgodziny należy uwzględnić w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego?... 52 2.40. Czy w trakcie pobierania zasiłku chorobowego, można podwyższyć podstawę jego wymiaru?... 53 2.41. Czy ZUS jest związany ustaleniami zawartymi w protokole powypadkowym, sporządzonym przez zakład pracy?... 53 2.42. Czy należy wyliczyć nową podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego dla pracownika, który wcześniej pobierał wynagrodzenie chorobowe, jeżeli przerwa pomiędzy zwolnieniem chorobowym a opieką była krótsza niż 3 miesiące?... 54 2.43. Czy w okresie urlopu macierzyńskiego, pracownicy przebywającej na zwolnieniu lekarskim, przysługują świadczenia chorobowe?... 54 2.44. Czy na zaświadczeniu lekarskim ZUS ZLA, lekarz powinien umieścić informację o wypadku w drodze do pracy?... 55 2.45. Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku osobie prowadzącej działalność gospodarczą, jeżeli w okresie, z którego jest ustalana podstawa, przychód uległ zmniejszeniu z powodu pobierania zasiłku opiekuńczego?... 55 2.46. W jakiej wysokości i z jakiego funduszu, chorobowego czy wypadkowego, należy wypłacać zasiłek chorobowy pracownikowi, który uległ wypadkowi w drodze do pracy?... 56 2.47. W jaki sposób należy waloryzować podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego?... 56

JAKRO 34 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 2.48. W jaki sposób należy uzupełnić wynagrodzenie, uwzględniane w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych, jeżeli w umowie o pracę określono wynagrodzenie godzinowo-akordowe?... 56 2.49. W jakim wymiarze należy udzielić urlopu macierzyńskiego pracownicy na drugie dziecko, jeżeli jej pierwsze dziecko zmarło?... 57 2.50. Kiedy nagrody kwartalne można uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłków?... 58 2.51. Czy przywrócenie pracownika do pracy, powoduje zmianę zasiłku chorobowego na wynagrodzenie chorobowe?... 58 2.52. Jak obliczyć wynagrodzenie chorobowe pracownika, który zachorował w pierwszym miesiącu zatrudnienia, jeżeli przed powstaniem niezdolności do pracy pracował on również w nadgodzinach?... 59 2.53. Czy z powodu strajku w szkole, pracownicy przysługuje zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko?... 59 2.54. W jaki sposób dodatek stażowy jest wliczany do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego, jeżeli urlop macierzyński został udzielony po okresie pobieranego świadczenia rehabilitacyjnego?... 60 2.55. Czy po podjęciu przez pracownika równoległego zatrudnienia w drugim zakładzie pracy, w razie choroby, nowy pracodawca będzie mu wypłacał wynagrodzenie chorobowe?... 60 2.56. Jak ustalić okres zasiłkowy pracownicy w ciąży, która po chorobie wróciła na dwa tygodnie do pracy, a następnie ponownie zachorowała na inne schorzenie?... 61 2.57. Czy zmiana regulaminu premiowania, powoduje przeliczenie podstawy wymiaru zasiłków?...61 2.58. Czy do wypłaty zasiłku opiekuńczego, zawsze jest niezbędny wniosek?... 61 2.59. W jaki sposób należy wypełnić formularz ZUS Z-3a w przypadku choroby zleceniobiorcy?... 62 2.60. Kiedy należy złożyć wniosek o świadczenia rodzinne na nowy okres zasiłkowy?... 62 2.61. Czy można wypłacić zasiłek opiekuńczy pracownicy opiekującej się chorym ojcem, jeżeli zamieszkuje on pod innym adresem?... 63 2.62. Jaki wpływ na podstawę wymiaru świadczeń chorobowych, ma termin wypłaty wynagrodzeń?... 63 2.63. W jaki sposób ustala się podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, dla często chorującego pracownika?... 64 2.64. Czy wynagrodzenie ze zlecenia wykonywanego przez własnego pracownika, należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego?... 64 2.65. Czy pracownikowi-ojcu dziecka przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, jeżeli w czasie udzielonego urlopu macierzyńskiego, prowadzi działalność gospodarczą?... 65 2.66. Czy przekazując do ZUS wypłatę zasiłku chorobowego, przysługującego byłemu pracownikowi, należy przekazać również informację o potrąceniach komorniczych, dokonywanych w czasie trwania zatrudnienia?...65 2.67. Czy praca w okresie urlopu wychowawczego, uprawnia do zasiłku macierzyńskiego z dwóch źródeł?... 65 2.68. Czy z zasiłku chorobowego należy dokonywać potrąceń alimentów, jeżeli pracodawca nie posiada tytułu wykonawczego od komornika, a jedynie odpis prawomocnego wyroku sądu?... 66 2.69. Jakie dokumenty służą do wypłaty zasiłku w razie choroby powstałej za granicą?... 66

KOMENTARZ - wrzesień - 2008 67 JAKRO 3. ŚWIADCZENIA EMERYTALNE I RENTOWE str. 3.1. Czy okres wykonywanej pracy na podstawie umowy zlecenia, zostanie doliczony do emerytury?... 68 3.2. Czy pracownik, który ma prawo do wcześniejszej emerytury, po ukończeniu 65 lat może ponownie starać się o emeryturę?... 68 3.3. Z jakiego tytułu uzyskiwane przychody, nie powodują zawieszenia emerytury i renty?... 68 3.4. Czy każda osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, musi mieć 5-letni staż w okresie ostatnich 10 lat?... 69 3.5. W jaki sposób będą obliczane dla kobiet wcześniejsze emerytury w razie złożenia wniosku w 2009r.?... 70 3.6. Czy nauczyciel będzie mógł przejść na emeryturę w 2010r. na starych zasadach?... 70 3.7. Jakich formalności należy dokonać, aby zmienić otwarty fundusz emerytalny?... 71 3.8. Czy pracownik, który przechodząc na wcześniejszą emeryturę zawiesi jej wypłatę, ma prawo do otrzymania odprawy emerytalnej?... 72 3.9. Czy jest możliwe przejście z renty na świadczenie przedemerytalne?...72 3.10. Czy pracownik musi rozwiązać wszystkie stosunki pracy, aby ZUS podjął wypłatę emerytury?... 73 3.11. Czy ukończenie 25 lat w czasie wakacji przed rozpoczęciem ostatniego roku studiów, pozbawia prawa do renty rodzinnej?... 74 3.12. Czy przysługuje emerytura z urzędu dla rencisty, po osiągnięciu wieku emerytalnego?...74 3.13. Czy osoba, która podejmie pracę na podstawie umowy o pracę, prowadząc równocześnie swoją działalność gospodarczą, po przepracowaniu 6 miesięcy, będzie mogła ubiegać się o wcześniejszą emeryturę?... 75 3.14. Czy żona zmarłego pracownika, która ma na utrzymaniu córkę i nadal pracuje, ma prawo do renty rodzinnej?... 75 3.15. Kiedy mężczyźni mają prawo do wcześniejszej emerytury?... 76 3.16. Komu będą przysługiwały emerytury pomostowe?... 76 3.17. Czy po przepracowaniu 6 miesięcy, ubezpieczony posiadający wymagany wiek i staż pracy, będzie uprawniony do wcześniejszej emerytury, jeżeli pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy?... 77 3.18. Jakie są zasady wykazywania zarobków dla celów zawieszalności emerytury i renty?... 77 3.19. Czy mężczyzna, który w maju 2008r. ukończył 60 lat i ma na dzień dzisiejszy 34-letni okres składkowy i nieskładkowy, mając w 2009r. 35-letni staż, będzie mógł przejść na wcześniejszą emeryturę?...78 3.20. Czy mężczyzna posiadający wymagany wiek i staż pracy, może ubiegać się o wcześniejszą emeryturę, jeżeli nadal pozostaje w zatrudnieniu?...78 3.21. Czy rencista, posiadający wymagany staż pracy, po ukończeniu 60 lat, może złożyć wniosek o wcześniejszą emeryturę?... 78

KOMENTARZ - wrzesień - 2008 79 JAKRO 4. ZATRUDNIANIE, DOKUMENTACJA PRACOWNICZA str. 4.1. Czy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę, w przypadku niezdolności pracownika do pracy, po upływie okresu zasiłkowego?... 80 4.2. Czy zawierając kilka umów o prace sezonowe, trzecia umowa będzie przekształcona w umowę na czas nieokreślony?... 81 4.3. Czy pracodawca może wprowadzić w umowie o pracę, zakaz podejmowania innej pracy?... 81 4.4. Czy w okresie wakacyjnym, można zatrudniać studentów do roznoszenia ulotek, na podstawie umów o dzieło?... 82 4.5. Czy informacje o nieobecności nieusprawiedliwionej, mogą zostać zamieszczone w świadectwie pracy?...82 4.6. Czy zawieszając stosowanie zakładaowego układu zbiorowego pracy, jest dodatkowo wymagane wprowadzenie zmian do umów o pracę?... 83 4.7. Czy pracodawca musi realizować zalecenia lekarza, będące wynikiem badań wstępnych pracownika?... 84 4.8. W jaki sposób ma postąpić pracodawca w przypadku pracownika, u którego jest podejrzenie o chorobę?... 84 4.9. Jakie są cele zawarcia z przyszłym pracownikiem umowy przedwstępnej?... 85 4.10. Czy pracodawca musi zapewniać pracownikom zimne napoje w upalne dni?... 85 4.11. Co zawiera informacja o warunkach zatrudniania w przypadku pracowników niepełnoetatowego i niepełnosprawnego?... 86 4.12. Czy posiadanie przez pracownika narkotyków w czasie pracy, może być przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego?... 86 4.13. Czy pracownik w trakcie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, ma prawo złożyć wypowiedzenie umowy o pracę?... 87 4.14. Czy pracodawca musi realizować wszystkie cele działalności socjalnej, które zostały przewidziane w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych?... 87 4.15. Czy jest możliwe rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z pracownicą w ciąży?... 88 4.16. Czy nauczyciel bezpośrednio po urlopie dla poratowania zdrowia, ma prawo do wynagrodzenia chorobowego?... 89 4.17. Jakie skutki powoduje osiągnięcie dłuższego stażu zawodowego w okresie wypowiedzenia?... 89 4.18. W jaki sposób należy zwolnić pracownika, który nie zgłasza się do pracy po zakończeniu służby wojskowej?... 90 4.19. Czy zawierając umowę o pracę, można określić dłuższy od kodeksowego okres wypowiedzenia umowy?... 90 4.20. Czy w procedurze przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę, można przejąć jedynie wybranych pracowników?... 91 4.21. Czy wypowiedzenie umowy o pracę wręczone przez poprzedniego pracodawcę, biegnie w dalszym ciągu po przejęciu zakładu pracy przez nowego pracodawcę?... 91 4.22. Jakie obowiązki ma pracodawca w związku z powołaniem pracownika do wojska?... 91 4.23. Czy pracodawca ma obowiązek pokryć koszt wyrobienia pieczątek dla działającej w zakładzie pracy organizacji związkowej?... 92 4.24. Czy można zatrudnić pracownika w systemie zadaniowego czasu pracy, ale w niepełnym wymiarze czasu pracy?... 92 4.25. Czy pracownik może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, jeżeli pracodawca nie zawarł z nim przez dwa miesiące, umowy w formie pisemnej?... 93 4.26. Na czym polega ochrona stosunku pracy pracownika powołanego do służby wojskowej?... 93

JAKRO 80 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 4.27. Jak pracodawca ma postąpić ze stażystą, w trakcie przestoju w firmie?...94 4.28. W jakim momencie występuje obowiązek wprowadzenia regulaminu pracy?... 95 4.29. Czy z pracownikami, może być zawarte porozumienie o nieutworzeniu rady pracowników?... 95 4.30. Czy zatrudniając pracownika, który posiada wciąż jeszcze ważne zaświadczenie o zdolności do pracy, wydane w poprzednim zakładzie, należy skierować go na wstępne badania lekarskie?... 95 4.31. Czy pracodawca może aneksem zmienić rodzaj umowy z zawartej na czas określony, na umowę na czas nieokreślony?... 96 4.32. Jaka jest różnica w ilości zawieranych umów o wykonywanie pracy pomiędzy Kodeksem cywilnym a Kodeksem pracy?... 96 4.33. Jakie organy są uprawnione do kontrolowania przedsiębiorcy i kierowców w zakresie przewozu drogowego?... 96 4.34. Po jakim czasie ulegają przedawnieniu, roszczenia pracodawcy wobec pracowników materialnie odpowiedzialnych?... 97 4.35. Jaki jest termin wniesienia odwołania w razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia?... 98 4.36. Jaka jest procedura rozpoczęcie kontroli przez PIP?... 99 4.37. Czy ustalając obowiązek tworzenia rad pracowników, należy wliczyć również pracowników młodocianych?... 100 4.38. Czy pracodawca ma obowiązek udzielać bankowi informacji telefonicznie w celu potwierdzenia wszystkich informacji zawartych w wystawionym dla celów kredytowych zaświadczeniu?... 100 4.39. Jakie są uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę?... 101 4.40. Czy po zawarciu kolejnej umowy o pracę, bezpośrednio po poprzedniej, należy przygotować pracownikowi nową informację o warunkach zatrudnienia?... 101 4.41. Czy każdy pracodawca jest zobowiązany urządzić w zakładzie pracy system pierwszej pomocy?... 101 4.42. Jaka jest procedura wprowadzenia aneksu do regulaminu pracy?... 102 4.1. Czy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę, w przypadku niezdolności pracownika do pracy, po upływie okresu zasiłkowego? Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca może rozwiązać stosunek pracy za wypowiedzeniem, z powodu niezdolności do pracy, trwającej po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą i trwającej dłużej niż 30 dni, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli orzeczenie lekarskie nie pozwala pracownikowi na podjęcie dotychczasowych czynności, oznacza to, że nie odzyskał on zdolności do pracy, co może skutkować rozwiązaniem umowy przez pracodawcę w trybie natychmiastowym. Zwolnienie pracownika z powodu długotrwałej choroby ma zastosowanie wówczas, gdy niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, jeżeli pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy, bądź którego niezdolność do pracy była wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Jeżeli pracodawca nie dysponuje stanowiskiem, które mógłby zaoferować pracownikowi po jego chorobie, może także wypowiedzieć

KOMENTARZ - wrzesień - 2008 103 JAKRO 5. WYNAGRODZENIA I ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE str. 5.1. Czy byłemu pracownikowi przechodzącemu ze świadczenia przedemerytalnego na emeryturę, należy wypłacić odprawę emerytalną?... 105 5.2. Czym różni się świadczenie urlopowe od dofinansowania wypoczynku dla pracownika?... 105 5.3. Jakie są zasady wypłaty premii kwartalnej za okres urlopu wypoczynkowego?... 106 5.4. Czy do okresu pracy dla celów ustalenia prawa do dodatku stażowego pracownika samorządowego, należy zaliczyć okres poprzedniego zatrudnienia, jeżeli pracownik równocześnie studiował?...106 5.5. Czy do okresu pracy, od którego zależą prawo i wysokość dodatku stażowego, należy zaliczyć okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych?... 107 5.6. Czy wypłacana pracownikom premia procentowa, stanowi również podstawę wynagrodzenia urlopowego?... 108 5.7. Czy pracodawca musi wypłacić odprawę pieniężną osobie zwalnianej, która oprócz pracy, prowadzi działalność gospodarczą?... 108 5.8. Czy nauczycielowi przebywającemu na urlopie zdrowotnym, przysługuje podwyżka wynagrodzenia?... 108 5.9. Czy przy naliczaniu wynagrodzenia w miesiącu, w którym występował urlop okolicznościowy, należy osobno wyliczyć wynagrodzenie za ten urlop?... 109 5.10. Czy staż absolwencki podlega wliczeniu do okresu pracy, od którego zależy prawo do dodatku stażowego?... 110 5.11. Czy pracodawca powinien wypłacić pracownikowi ekwiwalent za pełny wymiar urlopu wypoczynkowego, jeżeli pracownik po długotrwałej chorobie uzyskał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i wystąpił o rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron?... 110 5.12. Czy do regulaminu zfśs można wprowadzić zapis pozbawiający możliwości korzystania z funduszu pracowników, przebywających na urlopach bezpłatnych?...110 5.13. Czy odsetki od wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, należy naliczyć od wynagrodzenia brutto, czy po odliczeniach składkowo-podatkowych?... 111 5.14. Czy pracodawca musi wypłacić odprawę pośmiertną rodzinie pracownika, który był ubezpieczony grupowo na życie, ale sam finansował składki na to ubezpieczenie?... 111 5.15. W jaki sposób należy naliczyć wynagrodzenie urlopowe pracownikowi niepełnosprawnemu, który co miesiąc otrzymuje dodatek wyrównawczy?... 111 5.16. Czy pracownikowi samorządowemu przysługuje nagroda roczna po przeniesieniu służbowym?... 112 5.17. W jaki sposób należy zrekompensować pracownikowi, pracę w godzinach nadliczbowych?... 113 5.18. Czy pracownikowi, który odbył podróż służbową własnym samochodem, należą się również diety?... 113 5.19. Czy pracodawca musi zwrócić pracownikowi koszty poniesione na organizację wypoczynku, jeżeli nie udzieli urlopu we wcześniej uzgodnionym terminie?... 114 5.20. W jaki sposób należy naliczać wynagrodzenie pracownikowi, po dostarczeniu orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności?... 115 5.21. Czy pracownik, którego zakład pracy ponownie chce zatrudnić po przejściu na emeryturę, może zrzec się odprawy emerytalnej?... 115 5.22. W jaki sposób dokonuje się potrącenia należności komorniczych, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie miesięczne oraz premię w innym dniu danego miesiąca?... 116 5.23. Jakie dodatki powinien otrzymać lekarz, pełniący dyżur medyczny w nocy?... 116 5.24. Czy zawierając umowę o pracę, można określić wynagrodzenie zasadnicze na niższym poziomie, niż wynagrodzenie minimalne?... 117

JAKRO 104 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 5.25. W jaki sposób należało ustalić wynagrodzenie za maj 2008r. pracowników szkoły, którzy przez jeden dzień strajkowali?... 117 5.26. Czy nauczycielowi zatrudnionemu od 3 grudnia 2007r. przysługuje świadczenie urlopowe w pełnej wysokości?... 118 5.27. Czy ekwiwalent za pranie odzieży roboczej należy wliczyć do podstawy wymiaru wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz zasiłku chorobowego?... 119 5.28. Czy pracownik, któremu wypłacono świadczenie urlopowe, a który nie wykorzystał 14 dni nieprzerwanego wypoczynku ze względu na chorobę, powinien dokonać zwrotu tego świadczenia?... 119 5.29. Jakie sankcje grożą pracodawcy z tytułu nieterminowego przekazania środków na konto ZFŚS?... 120 5.30. W jaki sposób należy naliczać odprawę pośmiertną w przypadku pracownika przejętego z innego zakładu pracy?... 120 5.31. W jaki sposób należy obliczyć odprawę emerytalną pracownikowi, którego objęła podwyżka wynagrodzenia?... 121 5.32. W jaki sposób należy obliczać ekwiwalent za niewykorzystany urlop dla pracownika agencji pracy tymczasowej?... 121 5.33. Czy jest już możliwość dofinansowania zagranicznych form wypoczynku ze środków zfśs?... 122 5.34. Czy dodatek stażowy wypłacany za okres choroby, powinien zostać uwzględniony w podstawie wymiaru nagrody rocznej?... 122 5.35. W jaki sposób należy ustalić wynagrodzenie pracownicy powracającej po urlopie wychowawczym, jeżeli jej stanowisko pracy zostało zautomatyzowane?...123 5.36. Czy można wypłacać dofinansowanie do wczasów z zfśs w sytuacji, kiedy pracownik korzysta z urlopu krótszego niż dwutygodniowy?... 123 5.37. Jakie są zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia pracownika o charakterze dobrowolnym?... 124 5.38. Czy pracownica, która wypowiedziała umowę o pracę i przeszła na rentę rodzinną, ma prawo do odprawy rentowej?... 124 5.39. Jak obliczyć ekwiwalent za urlop wypoczynkowy dla pracownika, w razie zmiany wymiaru czasu pracy w trakcie zatrudnienia?... 125

JAKRO 126 KOMENTARZ - wrzesień - 2008 6. CZAS PRACY I URLOPY WYPOCZYNKOWE str. 6.1. Jakie informacje o urlopie wypoczynkowym, należy zamieścić w treści świadectwa pracy?... 127 6.2. Czy można nakazać pracownikowi, aby w podróż służbową udał się samochodem służbowym?... 127 6.3. W jaki sposób będzie udzielany urlop pracownikowi zatrudnionemu u dwóch pracodawców, wykonującemu pracę w jednej firmie na 1/4 etatu, a w drugiej na 3/4 etatu?... 128 6.4. Czy późniejszy powrót pracownika z delegacji służbowej, spowodowany awarią pociągu, wpływa na rozliczenie jego czasu pracy?... 128 6.5. Czy zamiast urlopu zaległego, można wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny?...129 6.6. Czy pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia na wniosek pracownika?... 129 6.7. Jak należy prawidłowo ustalić zadania pracownikowi, zatrudnionemu w zadaniowym czasie pracy?... 130 6.8. Czy pracownikom wykonującym pracę nakładczą, przysługuje urlop wychowawczy?... 130 6.9. Czy do stażu urlopowego należy wliczać okresy pracy w agencji pracy tymczasowej?... 131 6.10. Czy pracodawca może wprowadzić system równoważny dla obsługi administracyjno-biurowej?...131 6.11. Czy miejsce pracy może zostać określone jako miejsce wykonywania robót budowlanych?... 132 6.12. Jeżeli pracownik z powodu choroby nie wykorzysta co najmniej 14 dni kalendarzowych wypoczynku, czy pracodawca musi zapewnić mu dni wolne w takim wymiarze w innej części roku?... 133 6.13. Czy można zabronić pracownikom opuszczania zakładu pracy w czasie przerwy śniadaniowej?... 133 6.14. Jakie informacje odnośnie czasu pracy należy umieścić w informacji dodatkowej, w przypadku zastosowania systemu równoważnego czasu pracy?... 134 6.15. Czy czas poświęcony przez pracownika na przebranie się w odzież roboczą, zalicza się do czasu pracy?... 134 6.16. Czy pracownik zatrudniony na czas zastępstwa od 1 czerwca do 31 lipca, który przepracował tylko jeden dzień, a pozostały okres przebywał na zwolnieniu lekarskim, ma prawo do urlopu wypoczynkowego?... 135 6.17. Czy wynagrodzenie oraz dodatek za godziny nadliczbowe należy zaliczać do podstawy ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy?... 135 6.18. Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego?... 136 6.19. Czy można przyznać pracownikowi dozoru mienia, wykonującemu swoją pracę między innymi w godzinach nocnych, ryczałt z tego tytułu?... 136 6.20. Czy za okres, za który pracownicy otrzymają odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia, nabywają prawo do urlopu wypoczynkowego?... 137 6.21. Jak należy udzielić okolicznościowego zwolnienia od pracy, z tytułu wychowywania dziecka do lat 14, dla pracownicy, zatrudnionej w systemie równoważnym, której dniówka robocza wynosi 12 godzin?... 137 6.22. Jakie są zasady udzielania urlopów wypoczynkowych?... 137 6.23. Czy zawsze w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę, pracownikowi należy udzielić zwolnienia na poszukiwanie pracy?... 138 6.24. Czy można udzielić pracownikowi urlopu, do którego jeszcze nie nabył prawa?... 138 6.25. Kiedy pracownik powinien złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy na żądanie?... 139 6.26. Czy zwolnienie od pracy, udzielone w związku z urodzeniem się dziecka pracownika, obniża pulę urlopu wypoczynkowego?... 139 6.27. Jak należy ustalić uprawnienia urlopowe w przypadku pracownika, zatrudnionego na podstawie dwóch umów o pracę?... 139 6.28. Jak należy wyliczyć urlop wypoczynkowy, jeżeli pod koniec września umowa o pracę zostanie rozwiązana, a pracownik po wykorzystaniu 20 dni urlopu we wrześniu, nabywa prawo do urlopu w wyższym wymiarze?... 139

KOMENTARZ - wrzesień - 2008 127 JAKRO 6.29. Czy praca w gospodarstwie rolnym podlega zaliczeniu do stażu pracy, dla ustalenia wymiaru urlopu wypoczynkowego?... 140 6.30. W jaki sposób nalicza się staż urlopowy, jeżeli wcześniejsze okresy pracy kończyły się niepełnymi miesiącami?... 140 6.31. Czy pracownicy, która w trakcie roku zamierza przejść na emeryturę należy udzielić całego urlopu wypoczynkowego, czy można udzielić go proporcjonalnie do okresu zatrudnienia?... 141 6.32. Komu przysługują urlopy o szczególnym charakterze?... 141 6.33. W jakich sytuacjach można zmienić plan urlopów wypoczynkowych?... 141 6.34. Czy każdemu pracownikowi przysługuje prawo do urlopu na żądanie?... 142 6.35. Jaki jest wymiar urlopu pracownika niepełnoetatowego, podejmującego pracę w trakcie roku?... 142 6.36. Czy pracodawca może zobowiązać pracownika do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia umowy o pracę?... 143 6.37. Od jakiego terminu pracownikowi niepełnosprawnemu przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy?... 143 6.38. Jakie są skutki niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie?... 144 6.39. Jak należało ustalić uprawnienia urlopowe pracownika, zatrudnionego u dwóch pracodawców?... 144 6.1. Jakie informacje o urlopie wypoczynkowym, należy zamieścić w treści świadectwa pracy? Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, w treści świadectwa pracy należy zamieścić informację o wykorzystanym przez pracownika urlopie w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy. Należy również wpisać, ile dni z wykorzystanego przez pracownika urlopu zostało wykorzystane przez pracownika w ramach urlopu na żądanie. Informacje o wykorzystanym urlopie są niezbędne dla kolejnego pracodawcy, ustalającego uprawnienia urlopowe pracownika. Należy również zamieścić informację o wypłaconym ekwiwalencie, jeżeli pracownik nie wykorzystał należnego mu urlopu wypoczynkowego. 6.2. Czy można nakazać pracownikowi, aby w podróż służbową udał się samochodem służbowym? Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca decyduje, z jakich środków lokomocji ma korzystać pracownik odbywający podróż służbową, dlatego może polecić pracownikowi odbycie podróży służbowej także samochodem służbowym. Pracodawca nie może bowiem nakazywać odbycia podróży służbowej samochodem służbowym, jeżeli pracownik sprzeciwi się temu, mając obawy przed samodzielną jazdą. Zmuszając pracownika do wyjazdu w podróż służbową, nie można narazić jego i innych użytkowników dróg na utratę zdrowia i życia. Pracownik nie mając bowiem doświadczenia w prowadzeniu samochodu, może łatwo spowodować wypadek lub kolizję drogową. Posiadanie przez pracownika prawa jazdy, uprawniającego do prowadzenia samochodów osobowych, nie przesądza o możliwości nakazania mu odbycia podróży służbowej autem służbowym. Na wniosek pracownika, pracodawca może pozwolić mu na odbycie podróży służbowej jego prywatnym samochodem, motocyklem czy motorowerem. Jeżeli pracodawca wyrazi zgodę na odbycie podróży służbowej prywatnym samochodem pracownika, wówczas przysługuje mu zwrot

Zapraszamy do korzystania z naszych usług szkoleniowych i wydawniczych JAKRO