Owies Uwagi ogólne Zainteresowanie uprawą owsa nie maleje. W 2010 roku w województwie pomorskim owies uprawiany był na powierzchni 41,5 tys. ha. Tylko w 2010 roku powierzchnia uprawy tego gatunku zwiększyła się o 1,6 tys. ha w porównaniu do roku 2009. Ziarno owsa znajduje wszechstronne zastosowanie jako wartościowa pasza oraz surowiec do produkcji płatków. O dużej wartości tego zboża w przemyśle spożywczym decydują jego walory żywieniowe związane z zawartością dobrze przyswajalnego białka, łatwo strawnego tłuszczu oraz dużej zawartości soli mineralnych, witamin (głównie E), a także lecytyny. Plon uboczny, słoma i plewy, stanowią cenną paszę, która charakteryzuje się małą zawartością trudno strawnego włókna. Szczególnie formy nieoplewione posiadają dużą wartość pokarmową oraz energetyczną i są bardzo poszukiwane przez hodowców drobiu. Jest głównym komponentem mieszanek zbożowych. Obecnie przy dużym udziale zbóż w produkcji roślinnej owies powinien być uprawiany jako roślina fitosanitarna, ponieważ nie jest on porażany przez grzyby powodujące choroby podstawy źdźbła zbóż. Wyniki wielu doświadczeń wykazały, że inne zboża uprawiane po owsie dają wyższe plony ziarna i są mniej porażone przez choroby grzybowe. Obecnie w rejestrze znajduje się 25 odmian owsa zwyczajnego oraz 5 odmian owsa nagiego. W 2011 roku w ramach PDOiR w rejonie województwa pomorskiego założono dwa doświadczenia z owsem. Jedno na polach w Lubaniu na glebie klasy IVb, a drugie w ZDDO w Wyczechach na glebie kl IIIa. Doświadczenie w Lubaniu zostało dofinansowane ze środków Samorządu Województwa Pomorskiego. Były to doświadczenia jednoczynnikowe w czterech powtórzeniach. Celem tych badań było określenie plenności poszczególnych odmian oraz podatności na choroby i stresy abiotyczne w różnych warunkach siedliskowych. Doświadczenie przeprowadzono według metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Doboru odmian do doświadczenia dokonał Wojewódzki Zespół do spraw PDOiR. Wzięto pod uwagę przydatność tych odmian do uprawy w warunkach klimatyczno- glebowych województwa pomorskiego. Wyniki doświadczeń Owies jest rośliną wczesnego siewu. Zasiany wcześniej lepiej się ukorzenia i krzewi. Na każde opóźnienie reaguje obniżką plonu, która zwiększa się w lata suche. W roku doświadczenia założono w optymalnym terminie. Wschody były dobrze wyrównane. Mała ilość opadów w maju przyhamowała wzrost roślin. Czerwcowe opady poprawiły stan roślin. Obfite opady w czerwcu i lipcu były przyczyną wtórnego odbijania pędów bocznych, szczególnie w Wyczechach.. Odmiany owsa dojrzewały późno i nierówno. Pomimo dużej wilgotności choroby wystąpiły w umiarkowanym nasileniu. Najbardziej podatnymi odmianami na rdze źdźbłową i wieńcową były Pogon, Siwek i Furman a na helmintosporiozę Maczo i Krezus. Plony ziarna ze zbiorów w 2011 roku były na zadowalającym poziomie. Z odmian oplewionych zarówno w Wyczechach jak i w Lubaniu najlepiej plonowały Arden, Bingo i Haker. Odmiany owsa nagiego plonują ok. 30% niżej niż odmiany oplewione. Odmiany Siwek i Nagus lepiej plonowały niż Maczo. Natomiast MTZ była istotnie wyższa w Wyczechach. Spośród badanych odmian najdorodniejszym ziarnem wyróżniały się odmiany: Bingo, Skorpion. Nasiona odmian owsa nagiego mają nasiona o mniejszej MTZ. Ważnym parametrem plonu jest udział łuski w plonie ziarna. Poza formami nagoziarnistymi, u których udział łuski jest znikomy (3-5%), u odmian wzorcowych wynosił 21,9%. Z odmian oplewionych najwięcej łuski posiadał Furman. Wylegania w roku nie było. Wszystkie badane odmiany należą do grupy żółtoziarnistych. 1
Tabela 10.1 Owies. Odmiany badane. Rok zbioru:. Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LZO Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 Krezus 2005 2007 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o., Ul. Główna 20, 2 Zuch 2008 2010 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o., Choryń, 3 Bingo 2009 2011 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o., Ul. Główna 20, 4 Furman 2006 2010 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o., Choryń 5 Breton 2007 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o., Choryń 6 Pogon 2007 2011 Saaten-Union sp. z o. o., ul Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 7 Scorpion 2008 2011 Saaten-Union sp. z o. o., ul Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 8 Arden 2010 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o., Choryń, 9 Haker 2010 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o., Ul. Główna 20, 10 Siwek 2010 Małopolska Hodowla Roślin sp. z o. o., ul. Zbożowa 4, 30-002 Kraków 11 Maczo 2010 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o., Ul. Główna 20, 12 Nagus 2011 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o., Choryń Kol. 2 i 4 według Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce COBORU Słupia Wielka 2011. 2
Tabela 10.2 Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru:. Miejscowość Wyczechy Lubań Powiat Człuchów Kościerzyna Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni bardzo dobry zbożowo pastewny słaby Klasa bonitacyjna gleby IIIa V PH gleby w KCl 5,95 5,9 Przedplon Gryka Ziemnaki Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) 27.03. 30.03. 500 550 21.08. 34.08. Nawożenie mineralne N(kg/ha) 90 100 P 2 O 5 (kg/ha) 60 30 K 2 O (kg/ha) 100 60 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Vitavax 200FS Kinto Duo 080 FS Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Lintur 70 WG 150 g Granstar Ultra SX 50 SG 40g Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Desykant na zielone odrosty Fury 100 EC 0,1 l Reglone 2 l 3
Tabela 10.3 Owies. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru:. Lp. Cecha Wyczechy Lubań 1 Termin wiechowania (dzień, m-c, rok) 13.06. 16.06. 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c, rok) 29.07. 03.08. 3 Wysokość roślin (cm) 108,4 84,8 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,7 9,0 6 Porażenie przez choroby (skala 9 o ) 7 - mączniak prawdziwy 8,6 7,9 8 - rdza wieńcowa 8,9 7,9 9 - helmintosporioza 8,0 7,8 10 - rdza źdźbłowa 9,0 7,9 11 Masa 1000 ziaren (g) 40,8 32,4 12 Udział łuski (%) - 10,8 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 13,0 12,9 14 Średni plon z doświadczenia (dt/ha) 75,8 59,9 Średnie wyniki z doświadczeń. Skala 9 0 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1- oznacza stan najmniej korzystny Tabela 10.4 Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru:. Lp. Odmiana Wyczechy Lubań wzorzec dt/ha 82,9 65,6 1 Krezus 98 94 2 Zuch 99 100 3 Bingo 103 106 4
4 Furman 97 96 5 Breton 101 92 6 Pogon 94 98 7 Scorpion 92 92 8 Arden 105 101 9 Haker 105 107 10 Siwek 72 76 11 Maczo 59 62 12 Nagus 72 71 Wzorzec Krezus, Zuch, Bingo. Tabela 10.5 Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:. Lp. Odmiana 2010 2011 2011- Wzorzec, dt z ha 52,8 53,5 74,2 63,9 60,2 1 Krezus 101 98 96 97 98 2 Zuch 109 99 99 99 102 3 Bingo 113 103 104 104 106 4 Furman 113 92 97 95 100 5 Breton 106 95 97 97 99 6 Pogon 103 97 96 96 98 7 Scorpion 110 90 92 91 97 8 Arden 106 103 103 103 104 9 Haker 96 93 106 101 100 10 Siwek 78 72 74 73 75 11 Maczo 72 61 60 61 64 5
12 Nagus 72 71 72 Liczba doświadczeń 2 2 2 4 6 Wzorzec: 2011, Krezus, Zuch, Bingo, średnia z wszystkich badanych odmian. Tabela 10.6 Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2010. Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak Rdza wieńcowa Rdza źdźbłowa Helmintosporioza Wzorzec, (skala 9 o ) 8,0 7,5 8,5 8,2 8,0 8,1 7,8 7,4 1 Krezus 3-0,0-0,2 0,2 0,3 0,0-0,1-0,4-0,3 2 Zuch 3-0,1-0,3-0,1 0,1 0,0 0,0 0,4 0,2 3 Bingo 3 0,2 0,2-0,1-0,1 0,0 0,1 0,0-0,1 4 Furman 3 0,5 0,4-0,5-0,5-0,3-0,1 0,0 0,1 5 Breton 3 0,1 0,0 0,0-0,6 0,0 0,0 0,3 0,2 6 Pogon 3 0,4 0,3-0,6-1,0-0,5-0,4 0,0-0,3 7 Scorpion 3 0,0 0,3-0,3-0,8 0,0 0,3 0,1 0,0 8 Arden 3 0,3 0,4 0,2-0,2 0,0 0,3 0,3 0,4 9 Haker 3 0,4 0,5 0,4 0,0 0,0-0,1 0,6 0,6 10 Siwek 3 0,3 0,4-0,4-0,4-0,5 0,0 0,5 0,2 11 Maczo 3 0,3 0,5 0,3 0,1 0,0-0,1-0,5-0,4 12 Nagus 2 0,4 0,4-0,2-0,6-0,5 0,1 0,5 0,3 Liczba doświadczeń 2 4 2 4 1 3 2 6 Wzorzec: 2011, Krezus, Zuch, Bingo, 2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata lub jeden rok jest odpowiednio mniejsza. 6
Tabela 10.7 Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2010. Lp. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) w fazie dojrzałości mlecznej przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Udział łuski w % Wzorzec 9,0 9,0 9,0 7,0 98,8 83,5 40,7 38,9 21,9 24,8 1 Krezus 3 0,0 0,0 0,0-0,1-2,5-4,3-0,9-1,2 2,0 3,7 2 Zuch 3 0,0 0,0 0,0 0,2 2,5 3,2-1,4-0,8-0,8-1,0 3 Bingo 3 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 1,6 2,3 4,2-1,2-1,1 4 Furman 3 0,0 0,0 0,0-0,0-0,2 1,0-0,6-1,3 5,0 5,0 5 Breton 3 0,0 0,0 0,0-0,0-2,7-0,4 0,1 0,4 0,4 0,4 6 Pogon 3 0,0 0,0 0,0-0,3-4,0-1,9 2,2 1,5 0,5 1,4 7 Scorpion 3 0,0 0,0 0,0-0,0-6,0-2,4 0,3 3,1 0,3 1,5 8 Arden 3 0,0 0,0 0,0-0,1-0,9 0,0-4,3-3,7 0,5 1,6 9 Haker 3 0,0 0,0 0,0-0,0-1,0 1,9-3,2-2,0-1,3 0,9 10 Siwek 3 0,0 0,0 0,0-0,0-7,7-2,8 - -9,2 - -19,9 11 Maczo 3 0,0 0,0 0,0 0,5-8,9-1,3 - -9,3 - -19,4 12 Nagus 2 0,0 0,0 0,0 0,0 4,6 6,0 - -12,9 - -19,0 Liczba doświadczeń 0 0 0 1 2 6 2 6 1 5 Wzorzec: 2011, Krezus, Zuch, Bingo, średnia z wszystkich badanych odmian. Wyleganie - wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których wystąpiło; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. W roku nie wpisano do Krajowego Rejestru nowych odmian. 7