PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ GIMNAZJUM NR 1 im. Jana Pawła II w WIERUSZOWIE
1. UWAGI WSTĘPNE 1. Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. 2. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka 3. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcania do abstynencji. 4. Program profilaktyki szkolnej to ogół działań chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. 5. Program profilaktyki szkolnej obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania i Programu wychowawczego szkoły, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki. 6. Gotowy program profilaktyczny będzie mniej skuteczny bez usytuowania go wśród uzupełniających działań, choćby norm szkolnych czy regulaminów i zwyczajów. Innymi słowy raczej nie da się zrealizować dobrego programu profilaktyki szkolnej opierając go jedynie na gotowych programach profilaktycznych ( scenariuszach ), nawet jeśli będą liczne i dobrze przygotowane. 2. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Rada Pedagogiczna: 1. Określa zadania w zakresie profilaktyki. 2. Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych. 3. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Nauczyciele: 1. Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych. 2. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. 3. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Wychowawca klasy: 1. Integruje zespół klasowy. 2. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. 3. Wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. 4. Realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Wicedyrektor: 1. Monitoruje pracę wychowawców klas i pedagoga w zakresie profilaktyki. 2. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. 2
3. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki. 4. Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Programie szkolnej profilaktyki. Pedagog szkolny: 1. Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych. 2. Określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb. 3. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno- pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. 4. Podejmuje działania profilaktyczno - wychowawcze wynikające z Programu wychowawczego szkoły i Programu profilaktyki szkolnej w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli. 5. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu profilaktyki szkolnej. Rada rodziców: 1. Opiniuje Program profilaktyki szkolnej. 2. Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki. 3. Współpracuje z Radą Pedagogiczną, wicedyrektorem, Samorządem Uczniowskim. Rodzice: 1. Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki. 2. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki. 3. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno- wychowawczych. Organ prowadzący Urząd Miejski: 1. Decyduje o zatrudnianiu i wymiarze czasu pracy pedagoga, psychologa, logopedy. 2. Współuczestniczy w wyposażaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Programu. Organ nadzoru pedagogicznego Kuratorium Oświaty: 1. Wspiera w opracowaniu narzędzi ewaluacji. 2. Informuje o nowościach wydawniczych i formach doskonalenia związanych z profilaktyką w szkole. 3. Umożliwia wymianę doświadczę w zakresie tworzenia i realizacji oraz ewaluacji programu 3
3. Zasady oddziaływań profilaktycznych Poniższe zasady sformułowano na podstawie projektu Standardów jakości pierwszorzędowych programów profilaktycznych realizowanych w szkole i placówce oświatowej, autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszka i Joanny Szymańskiej. Należą do nich : Bezpieczeństwo uczestników: 1. Respektowanie podmiotowości uczestników. 2. Poszanowanie ich godności i indywidualności. 3. Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji. 4. Uwzględnienie wieku i poziomu rozwoju uczestników. 5. Uwzględnianie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczestników. 6. Eliminowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości ( terapeutycznych, psychomanipulacyjnych ) 7. Realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne Adekwatność oddziaływań: 1. Działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do potrzeb i problemów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata. Skuteczność: 1. Działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą. 2. Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania. 3. Działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej. Rzetelność: 1. Informacje powinny być rzetelne. 2. Informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych. 3. Informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania) 4. Informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość) 5. Informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań) Głębokość i czas trwania : 1. We współczesnej profilaktyce proponuje się, jako bardziej skuteczny, model głębszego oddziaływania oparty o koncepcję ryzyka i czynników chroniących. 2. Najbardziej skuteczne są działania zintegrowane z programem szkolnym (dydaktycznym i wychowawczym ). 3. Czas trwania oddziaływań i ich intensywność zależą od zdiagnozowanego wcześniej stopnia zagrożenia. 4
4. Rozpoznane czynniki ryzyka Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu objętego profilaktyką( od kilkunastu do ponad stu, w zależności od typu problemu). Do zbadanych czynników ryzyka należą: 1. Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań 2. Modelowanie takich zachowań w domu i w szkole. 3. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne. 4. Słabe wyniki w nauce. 5. Brak celów życiowych. 6. Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych. 7. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. 5. ZACHOWANIA RYZYKOWNE I ICH PRZYCZYNY Zachowania ryzykowne to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych. Rodzaj zachowania ryzykownego Przyczyny Wulgaryzmy, brak kultury osobistej 1. Obyczaj środowiskowy 2. Wzorce wyniesione z domu 3. Chęć zaimponowania 4. Wyraz buntu, manifestowanie dorosłości 5. Wzorce w mediach 6. Złe relacje nauczyciel uczeń 7. Brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych 8. Ubóstwo językowe Wagary 1. Trudności w nauce 2. Uległość wobec kolegów 3. Strach przed sprawdzeniem 4. Brak zainteresowania 5. Niemożność sprostania ambicjom rodziców i wymaganiom nauczycieli 6. Nuda na lekcjach 7. Brak dyscypliny 8. Chęć zaimponowania Brak zainteresowania nauką 1. Niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów 2. Niejasne kryteria oceniania 5
3. Jakość programów nauczania 4. Lenistwo 5. Osoba nauczyciela 6. Nudne lekcje 7. Negatywny wpływ grupy rówieśniczej 8. Brak zainteresowania ze strony rodziców Palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie innych środków psychoaktywnych 1. Ciekawość 2. Wpływ reklamy w mediach 3. Wzorowanie się na dorosłych 4. Sposób na odreagowanie 5. Moda, szpan 6. Nuda, przekora, bunt 7. Sytuacja domowa 8. Negatywny wpływ grupy rówieśniczej Zachowania agresywne Wczesna inicjacja seksualna 1. Negatywne wzorce, także w mediach 2. Sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy 3. Chęć dominowania, zaistnienia w grupie 4. Moda na agresję w grupie rówieśniczej 5. Nieumiejętność radzenia sobie z problemami 6. Odpowiedź na prowokację 1. Niski poziom wiedzy i uświadomienia 2. Ciekawość 3. Wpływ grupy rówieśniczej 4. Moda na dorosłość 5. Uległość, nieznajomość zachowań asertywnych 6. Sytuacja domowa 6. CZYNNIKI CHRONIĄCE Czynniki chroniące to wszelkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka. Wymienia się w tym kontekście : 1. Silną więź z rodzicami, opiekę dorosłych 2. Zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawczą 3. Praktyki religijne 4. Zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm 5. Konstruktywną grupę rówieśniczą, autorytety 6
7. CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1. Ochrona uczniów przed zagrożeniami rozwoju 2. Reagowanie na pojawiające się zagrożenia 8. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1. Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru. 2. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych 3. Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną. 4. Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. 5. Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą. 6. Nawiązanie kontaktu z rodzicami 7. Motywowanie do podjęcia leczenia, terapii. 7
ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ w Gimnazjum nr1 w Wieruszowie 1. Dostarczenie informacji nt. skutków zachorowań ryzykownych i umożliwienie racjonalnego wyboru. 2. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. 3. Angażowanie uczniów w działalność pozytywną w celu ochrony ich przed zagrożeniami rozwoju. 4. W przypadku zachowań ryzykownych korzystanie ze specjalistycznej pomocy. 5. Współpraca z rodzicami. 6. Motywowanie do podjęcia leczenia i terapii. 8
CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ w Gimnazjum nr1 w Wieruszowie 1.Ochrona uczniów przed szeroko rozumianymi zagrożeniami. 2.Opracowanie sposobów reagowania na pojawiające zagrożenia. Działania profilaktyczne opracowane na podstawie: 1. rozporządzenia ministra, 2. diagnozy dokonanej na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród młodzieży, rodziców i nauczycieli, 3. rozmowy z wszystkimi podmiotami w szkole. 9
Oddziaływania profilaktyczne Czynniki ryzyka Zadania Sposoby realizacji Odpowiedzialni Środowisko społeczne i normy w nim występujące, promujące dane wzorce zachowań 1. negatywne wzorce w mediach 1.1 uczyć krytycznego stosunku do mediów a) podejmować tematy o roli mediów w kształtowaniu negatywnych wzorców zachowań wychowawcy,pedagog 2. fałszywe przekonania o rzeczywistościstereotypy 2.1 przekształcać przekonania normatywne na prawdziwe a) organizować przedsięwzięcia łamiące stereotypy wychowawcy klas Modelowanie negatywnych zachowań w domu i szkole 1. nuda na lekcjach 1.1 upowszechnienie aktywizujących metod nauczania a) zorganizować formy doskonalenia zawodowego na temat metod aktywizacji uczniów na lekcjach lider WDN-u 2. brak dyscypliny na lekcjach 2.1 podnieść umiejętności i wiedzę nauczycieli w zakresie dyscyplinowania a) zorganizować warsztaty w ramach WDN-u lider WDN-u 2.2 respektować normy poprawnego zachowania na lekcjach b) ustalić normy, wdrażać je w praktyce lekcyjnej (kontrakty między nauczycielem a uczniem ) nauczyciele przedmiotów 3. brak kontaktu z rodzicami uczniów 3.1 nawiązać kontakt z domem rodzinnym ucznia ( w przypadku jego braku) a) wysyłać wezwania przez szkołę wychowawcy, pedagog 3.2 zwiększyć częstotliwość kontaktu z domem rodzinnym ucznia a) przeprowadzać indywidualne spotkania z rodzicami wychowawcy, pedagog 4. stan wiedzy pedagogicznej i psychologicznej rodziców 4.1 podnosić stan wiedzy pedagogicznej i psychologicznej rodziców a) opracować i realizować tematykę pedagogizacji rodziców uczniów wychowawcy wraz z pedagogiem b) opracować informacje bibliograficzne na tematy pedagogiczno psychologiczne, pozyskiwać i udostępniać materiały informacyjne rodzicom bibliotekarz w porozumieniu z pedagogiem 4.2 rozszerzyć zakres form pomocy pedagogiczno-psychologicznej dla rodziców a) organizować zajęcia szkoleniowe dla rodziców wychowawcy, pedagog, pracownicy PPP 5. brak poszanowania dla norm prawnych 5.1 egzekwować przestrzeganie prawa wewnątrzszkolnego a) aktualizować zapisy prawa wewnątrzszkolnego rada pedagogiczna b) stosować statutowy system nagród i kar wychowawcy 10
Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne 1. uległość wobec grupy 1.1diagnozować i eliminować istnienie negatywnych grup rówieśniczych a) przeprowadzać badania socjometryczne w klasach wychowawcy klas, pedagog 1.2integrować zespoły klasowe a) przeprowadzać zajęcia integrujące zespoły klasowe wychowawcy klas, pedagog b) inicjować i organizować klasowe przedsięwzięcia służące integracji zespołów uczniowskich wychowawcy klas, pedagog 2. przemoc i agresja 2.1ograniczyć zjawisko przemocy przemocy i agresji wśród uczniów a) zdiagnozować zjawisko przemocy i agresji w szkole ( ankiety, badania socjometryczne, obserwacja) pedagog we współpracy z wychowawcami klas 2.2 dostarczać uczniom wiedzy na temat sposobów radzenia sobie z emocjami, zagrożeniami oraz mówienia nie a) przeprowadzać zajęcia wychowawcze na temat prawidłowych postaw oraz ćwiczenia umiejętności zachowania się w sytuacji zagrożenia i nacisku grupowego wychowawcy klas Słabe wyniki w nauce 1. brak motywacji do nauki 2. niska samoocena uczniów 1.1 aktywizować uczniów 1.2przedstawiać ofertę spędzania czasu wolnego, umożliwić zdobycie nowych umiejętności 2.1 pracować nad wzmocnieniem samooceny uczniów a) stosować metody aktywizujące w pracy z uczniami a) organizować zajęcia pozalekcyjne a) wykorzystywać elementy motywacji w systemie oceniania b) nagradzać uczniów za ich rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności na miarę ich możliwości nauczyciele przedmiotów nauczyciele przedmiotów, wychowawcy nauczyciele przedmiotów nauczyciele przedmiotów 3. poziom absencji na zajęciach w szkole 3.1ograniczać rozmiary absencji uczniów na lekcjach c) stworzyć zespoły wyrównawcze d) organizować prezentacje osiągnięć uczniów a) przedstawić i zapoznać rodziców i uczniów z treściami podstawowych dokumentów szkolnych, zasad usprawiedliwiania nieobecności nauczyciele przedmiotów, pedagog wychowawcy klas, pedagog wychowawcy nauczyciele b) monitorować absencję uczniów w szkole a) wspomagać rodziców w nawią- nauczyciele wychowawcy, pedagog 11
4. problemy rozwoju uczniów 4.1 rozpoznawać problemy rozwojowe uczniów zaniu kontaktów z PPP b) opracować rejestr uczniów posiadających opinię PPP i monitorować realizację zaleceń pedagog, wychowawcy pedagog, wychowawcy Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych 1. moda na branie, palenie i picie 1.1dostarczyć uczniom i ich rodzicom wiedzy na temat konsekwencji stosowania używek a) gromadzić materiały i nowoczesne środki dydaktyczne na temat profilaktyki uzależnień b) przygotowywać i prowadzić lekcje wychowawcze na temat zagrożeń związanych z uzależnieniami bibliotekarz, pedagog wychowawcy, pedagog, pielęgniarka, nauczyciel biologii c) przeprowadzać pedagogizację rodziców na temat zagrożeń uzależnieniami i profilaktyki uzależnień wychowawcy, pedagog d) organizować warsztaty dla uczniów w zakresie uzależnień pedagog e) organizować konkurs wiedzy uczniów na temat wiedzy uzależnień pedagog, pielęgniarka f) nasilić propagandę wizualną na temat uzależnień pedagog, pielęgniarka 1.2 dbać o rozwój wiedzy i umiejętności zawodowych nauczycieli a) zorganizować formy doskonalenia zawodowego na temat zagrożeń uzależnieniami i profilaktyki uzależnień lider WDN-u 1.3 wykorzystać wsparcie ze strony specjalistów a) pozyskać współpracowników z PPP oraz poradni specjalistycznych zainteresowani nauczyciele, pedagog 1.4 zdiagnozować skalę zjawiska zagrożenia uzależnieniami wśród uczniów a) zespół nauczycieli dla opracowania narzędzi, opracowania diagnozy zjawiska wicedyrektor, pedagog 1.5 realizować programy profilaktyczne a) pozyskać i przeprowadzić programy z zakresu profilaktyki pedagog 2. Brak umiejętności zachowań asertywnych 2.1 upowszechniać wśród uczniów znajomość zachowań asertywnych a) przeprowadzać lekcje na temat zachowań asertywnych wychowawcy, pedagog 3. Łatwość dostępu środków uzależniających 3.1 utrudniać uczniom dostęp do środków a) zabezpieczyć szkołę przed wnoszeniem i handlem na jej terenie środków uzależniających Dyrektor, nauczyciele, wychowawcy, pedagog 12
Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych 1.1Wdrożyć do realizacji treści ścieżek edukacyjnych : Edukacja prozdrowotna oraz wychowanie do życia w rodzinie 2.1 dostarczyć uczniom wiedzę na temat AIDS oraz chorobach przenoszonych drogą płciową a) opracować tematykę dla poszczególnych etapów kształcenia a) podejmować tematykę AIDS i chorób przenoszonych drogą płciową na lekcjach wychowawczych b) uruchomić propagandę wizualną pielęgniarka, nauczyciele przedmiotów (biologia, chemia, w-f, język polski, historia, WOS ) wychowawcy klas, pielęgniarka pedagog, pielęgniarka Brak celów życiowych 1. brak umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach 1.1dostarczać uczniom wiedzy o konsekwencjach zachowań dysfunkcyjnych a) podejmować na lekcjach wychowawczych tematykę odpowiedzialności moralnej i prawnej Wychowawcy, katecheci 1.2aktywizować system wartości przeciw zachowaniom dysfunkcyjnym a) podejmować na lekcjach wychowawczych tematy: przyjaźni, miłości, szczęścia rodzinnego- -wartości najbardziej cenionych przez młodzież wychowawcy, katecheci 2. brak alternatywnych sposobów spędzania czasu wolnego 2.1stwarzać alternatywne sposoby organizowania życia pozaszkolnego a) organizować różne formy zajęć pozalekcyjnych po wcześniejszym rozpoznaniu zapotrzebowania na nie wśród młodzieży Nauczyciele przedmiotów we współpracy z wychowawcami, rodzice Po pozytywnym zaopiniowaniu przez rodziców i samorząd uczniowski Rada Pedagogiczna Gimnazjum nr1 w Wieruszowie uchwałą nr 2/2002/2003 z dnia 11 lutego 2003r. przyjęła do realizacji Program Profilaktyki Szkolnej. 13