Bet FELEDYN-SZEWCZYK, Iren DUER Instytut Uprwy NwoŜeni i Gleoznwstw - Pństwowy Instytut Bdwczy w Pułwch e-mil: szewczyk@iung.pulwy.pl e-mil: iduer@iung.pulwy.pl WEED INFESTATION IN SPRING WHEAT CULTIVATED IN ORGANIC CROP PRODUCTION SYSTEM IN COMPARISON WITH OTHER CROP PRODUCTION SYSTEMS Summry The im of the reserch ws to ssess the weed flor infesttion in spring whet cultivted in orgnic crop production system in comprison with conventionl nd integrted crop production systems. The study ws conducted in 2005-2006 in the Experimentl Sttion of the Institute of Soil Science nd Plnt Cultivtion - Stte Reserch Institute in Osiny (Lulin province), where different crop production system re compred. The systems re chrcterised y different crop rottions nd griculturl prctices. In conventionl nd integrted system spring whet ws cultivted in pure stnd, wheres in orgnic system it ws grown with under crop (the grss with white clover nd lucerne) s n element of weed regultion. In conventionl system weeds were controlled y hericides, wheres in integrted system the smller mount of hericides were used. Weed infesttion ws nlysed qulittively nd quntittively in the wx ripeness of spring whet. Moreover the grin yield of spring whet cultivted in compred crop production systems ws ssessed. Weed density ws the lrgest in spring whet cultivted in orgnic system (30-82 plnts/m 2 ), ut their dry mtter ws low (5-13 g/m 2 ) which suggests good competitive ility of whet cnopy with under crop. The numer of weeds nd weed dry mtter ws the smllest in conventionl system (5-7 plnts/m 2, 2-3 g/m 2 ). The grin yield of spring whet differed in the yers of reserch ecuse of wether conditions, ut it ws the iggest in integrted system (3,2-4,2 t/h). The effectiveness of weed control methods in spring whet in three compred crop production systems ws enough to mintin weed infesttion on the level tht not reduced the grin yield. ZACHWASZCZENIE PSZENICY JAREJ UPRAWIANEJ W EKOLOGICZNYM SYSTEMIE PRODUKCJI W PORÓWNANIU Z INNYMI SYSTEMAMI PRODUKCJI ROLNEJ Streszczenie Celem dń ył ocen zchwszczeni pszenicy jrej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji w porównniu z konwencjonlnym i integrownym systemem produkcji rolnej. Bdni przeprowdzono w ltch 2005 2006 w Stcji Doświdczlnej IUNG-PIB w Osinch (woj. luelskie) n wieloletnim doświdczeniu, w którym porównywne są wymienione systemy produkcji. RóŜnią się one zminowniem orz ziegmi grotechnicznymi. W systemch konwencjonlnym i integrownym pszenic jr uprwin ył w siewie czystym, w systemie ekologicznym z wsiewką motylkowtych drononsiennych z trwmi. W systemie konwencjonlnym i integrownym zchwszczenie yło regulowne z pomocą hericydów, przy czym w systemie integrownym zgodnie z złoŝenimi tego systemu stosowno mniej środków chemicznych. Anlizy zchwszczeni wykonywno metodą jkościowo-ilościową orz wgową w fzie dojrzłości woskowej pszenicy jrej. Oznczono tkŝe plon zirn pszenicy jrej uprwinej w róŝnych systemch produkcji. W ou ltch dń njwiększą liczeność chwstów stwierdzno w pszenicy uprwinej w systemie ekologicznym (30-82 szt./m 2 ), le ich ms ył stosunkowo niewielk (5-13 g/m 2 ), co wskzuje n duŝą konkurencyjność łnu pszenicy jrej z wsiewką. Njmniejszą liczenością i msą chwstów chrkteryzowł się pszenic jr w systemie konwencjonlnym (5-7 szt./m 2, 2-3 g/m 2 ). Plon zirn pszenicy jrej róŝnił się w ltch ze względu n przeieg pogody, le ył njwiększy w systemie integrownym (3,2 4,2 t/h). Stosowne metody regulcji zchwszczeni pszenicy jrej we wszystkich dnych systemch produkcji yły wystrczjąco skuteczne w utrzymywniu zchwszczeni n poziomie nie powodującym zncznego spdku plonu Wstęp Strtegie regulcji zchwszczeni we wszystkich systemch produkcji rolnej polegją zwykle n łączeniu metod pośrednich (profilktycznych) i ezpośrednich (dziłni interwencyjne w łnie rośliny uprwnej), le w róŝnych proporcjch. W rolnictwie ekologicznym, gdzie nie stosuje się chemicznych środków ochrony roślin, ncisk n profilktyczne metody ogrniczni zchwszczeni powinien yć większy [1, 3]. Z oserwcji innych utorów wynik, Ŝe rolnicy ekologiczni njczęściej ogrniczją zchwszczenie poprzez mechniczne odchwszcznie, ntomist metody pośrednie są stosunkowo rzdko wykorzystywne w prktyce rolniczej [1]. Do pośrednich metod nleŝą: płodozmin wrz ze zróŝnicowną grotechniką uprwinych gtunków roślin, doór odmin o większej konkurencyjności w stosunku do chwstów, stosownie wsiewek [3, 7]. W systemie konwencjonlnym podstwą regulcji zchwszczeni są ziegi hericydowe, ntomist w systemie integrownym hericydy są stosowne uzupełnijąco do innych metod, po przekroczeniu progów szkodliwości [2, 10, 12]. Celem dń ył ocen zchwszczeni pszenicy jrej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji w porównniu do systemu integrownego i konwencjonlnego. B. Feledyn-Szewczyk, I. Duer Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2007, Vol. 52(3) 40
Mterił i metodyk dń Bdni przeprowdzono w ltch 2005-2006 w Stcji Doświdczlnej Instytutu Uprwy NwoŜeni i Gleoznwstw - Pństwowego Instytutu Bdwczego w Osinch (województwo luelskie) n doświdczeniu prowdzonym od 1994 roku, w którym porównywne yły róŝne systemy produkcji roślinnej: ekologiczny, integrowny orz konwencjonlny. W kŝdym z systemów relizowno odpowiedni płodozmin orz ziegi grotechniczne dostosowne do specyfiki systemu. Powierzchni poszczególnych pól płodozmiennych wynosił 1 h. W systemie ekologicznym stosowno zminownie 5-polowe: ziemnik, pszenic jr + wsiewk, motylkowte z trwmi (I rok), motylkowte z trwmi (II rok), pszenic ozim + poplon. System integrowny oprty ył n zminowniu 4-polowym, zliŝonym do norfolskiego: ziemnik, pszenic jr, oik, pszenic ozim + poplon. W systemie konwencjonlnym stosowno uproszczone zminownie, 3-polowe: rzepk ozimy, pszenic ozim, pszenic jr. W systemie ekologicznym nie stosowno syntetycznych nwozów minerlnych ni chemicznych środków ochrony roślin. NwoŜenie w tym systemie ogrniczone jest to stosowni kompostu, jeden rz w rotcji zminowni (30 t/h) pod ziemnik. Nwo- Ŝenie minerlne w systemie integrownym yło o 20-30% mniejsze niŝ w systemie konwencjonlnym. W systemie integrownym stosowno teŝ mniej ziegów ochrony roślin niŝ w systemie konwencjonlnym. W polu pszenicy jrej w kŝdym z systemów produkcji wysiewno 4 odminy: Bryz, Vinjett, Npol, Ismen, le w prcy przedstwiono średnie wyniki dl gtunku. Pszenic jr w systemch konwencjonlnym i integrownym uprwin ył w siewie czystym (220-260 kg/h), w systemie ekologicznym z wsiewką trw z motylkowtymi drononsiennymi (pszenic jr 180-210 kg/h, lucern siewn - 12 kg/h, kostrzew łąkow - 10 kg/h, Ŝycic trwł - 10 kg/h, koniczyn ił - 3 kg/h). Wsiewk mił yć czynnikiem wzmcnijącym konkurencyjność łnu pszenicy jrej. W systemie konwencjonlnym i integrownym zchwszczenie yło regulowne z pomocą róŝnych hericydów, przy czym w systemie integrownym stosowno mniej ziegów (t. 1). Wrunki pogodowe pnujące w ltch dń zostły przedstwione n tle średniej wieloletniej w t. 2. Sezon 2004/2005 chrkteryzowł się łgodną zimą, le przedłuŝjące się przedwiośnie opóźniło siew pszenicy jrej. Przymrozki występujące od III dekdy kwietni do 20 mj hmowły tempo wzrostu i rozwoju zrówno pszenicy, jk i chwstów. Susz pnując w czerwcu ogrniczł produktywność pszenicy jrej, ofite opdy w lipcu w niewielkim juŝ stopniu wpływły n dorodność zirn, przyczyniły się ntomist do opóźnieni zioru. T. 1. Ziegi regulcji zchwszczeni w pszenicy jrej uprwinej w róŝnych systemch produkcji Tle 1. Weed control prctices in spring whet cultivted in different crop production systems Sezony wegetcyjne Growing sesons ekologiczny orgnic 2005-2006 - Systemy produkcji Crop production system integrowny integrted Mustng 306 SE 0,6 l/h Chwstox Turo 2,0 l/h konwencjonlny conventionl Mustng 306 SE 0,6 l/h Chwstox Turo 2,0 l/h Pum Universl 0,8 l/h Chwstox Turo 2,0 l/h Aminopielik D 2,0 l/h T. 2. Średnie miesięczne tempertury powietrz ( o C) i sumy opdów (mm) w Osinch w ltch 2004-2006 n tle średnich wieloletnich (1871-1998) Tle 2. Men monthly temperture of ir ( o C) nd sum of precipittion (mm) in Osiny in the yers 2004-2006 compred to mny yers (1871-1998) Miesiące Tempertur; temperture ( C) Opdy; precipittion (mm) Months 2004/2005 2005/2006 1871-1998 2004/2005 2005/2006 1871-1998 IX 13,1 14,8 13,2 32,7 24 51 X 10,1 8,6 7,9 30,8 3,6 44 XI 3,6 3,1 2,7 54,5 27,4 39 XII 1,9 0,6-1,4 12,7 64,7 37 I 0,5-8,0-3,4 37,8 12,1 31 II - 3,7-3,8-2,4 17,7 19,3 29 III 0,2-0,7 1,5 27,8 40,3 30 IV 9,0 9,2 7,7 16,3 27,1 40 V 13,9 13,9 13,4 66,9 58,0 57 VI 16,4 17,7 16,7 31,6 19,2 70 VII 20,2 22,5 18,4 106,5 20,7 84 VIII 17,2 17,7 17,3 55,9 239,7 75 B. Feledyn-Szewczyk, I. Duer Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2007, Vol. 52(3) 41
Sezon 2005/2006 nie ył sprzyjjący dl wegetcji pszenicy jrej ze względu n długotrwłą suszę orz nierównomierny rozkłd opdów. Opóźnion wiosn utrudnił prce uprwowe i nie sprzyjł wschodom i wzrostowi początkowemu pszenicy jrej. Do fzy kłoszeni wrunki wilgotnościowe i tempertur yły korzystne dl rozwoju roślin. Znczny deficyt opdów orz tempertury wyŝsze od średniej wieloletniej w czerwcu i w lipcu spowodowły słe wypełnienie zirn pszenicy, w konsekwencji oniŝkę plonu. Ofite opdy w sierpniu opóźniły i utrudniły ziór pszenicy jrej. Ocenę zchwszczeni przeprowdzono metodą jkościowo-ilościową orz wgową w fzie dojrzłości woskowej pszenicy jrej. Bdni oejmowły ocenę skłdu gtunkowego chwstów, liczeności poszczególnych gtunków orz oznczeni powietrznie suchej msy chwstów. Wykonywno je n powierzchnich prónych 0,5 m 2 wyznczonych przy pomocy rmki, w 16 powtórzenich dl kŝdego systemu. Oznczono tkŝe plon zirn pszenicy jrej uprwinej w róŝnych systemch produkcji. Wyniki dń poddno nlizie wrincji, oddzielnie dl kŝdego roku dń, istotność róŝnic ocenino przy pomocy testu Tukey n poziomie istotności α=0,05. Zstosowno jednoczynnikowy model nlizy wrincji dl ukłdu kompletnej rndomizcji, w którym czynnikiem klsyfikującym ył system produkcji roślinnej, ntomist zmiennymi dnymi: liczeność i such ms chwstów orz plon zirn pszenicy jrej. PoniewŜ liczeność chwstów nie mił rozkłdu normlnego, przed wykonniem oliczeń nlizy wrincji dokonno trnsformcji logrytmicznej dnych. Istotność róŝnic między systemmi oznczono z pomocą liter lfetu, róŝnice sttystycznie nieistotne zznczno tymi smymi litermi. Oliczeni wykonno z pomocą progrmu Sttgrphic Plus wersj 2.1. Wyniki dń Bdni wykzły róŝnice w skłdzie gtunkowym, liczeności i msie chwstów w pszenicy jrej uprwinej w róŝnych systemch produkcji. Njwiększą róŝnorodność gtunkową flory segetlnej oserwowno w pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym, gdzie stwierdzono 17 gtunków chwstów (t. 3). Tel 3. Liczeność chwstów (szt./m 2 ) w pszenicy jrej uprwinej w róŝnych systemch produkcji w fzie dojrzłości woskowej - średni z lt 2005-2006 Tle 3. The numer of weeds (plnts/m 2 ) in spring whet cultivted in different crop production systems in dough stge - men from 2005-2006 Lp. Systemy produkcji Crop production systems No Ekologiczny Integrowny Konwencjonlny Gtunki chwstów Orgnic Integrted Conventionl Weed species śred. śred. śred. men men men 1. Chenopodium lum 66,0 14,9 40,5 2,1 1,05 0 2. Viol rvensis 3,6 3,1 3,35 2,4 0,1 1,25 2,3 0,3 1,3 3. Stellri medi 0,3 0,15 0 0,3 0,15 4. Fllopi convolvulus 8,5 8,5 8,5 14,4 0,5 7,45 0,5 0,25 5. Glium prine 0 0,8 0,3 0,55 0 6. Cirsium rvense 0,3 0,15 0 0,3 0,15 7. Cpsell urs-pstoris 0,3 2,5 1,4 0 0 8. Vici hirsut 0,1 0,6 0,4 0 0 9. Myosotis rvensis 0,3 0,15 0 0 10. Veronic sp. 0,1 0,05 0 0 11. Ppver rhoes 0 0,1 0,05 0 12. Melndrium lum 0,1 0,05 0 0,1 0,05 13. Anthemis rvensis 0,6 0,6 0,6 0 0,3 2,0 1,15 14. Lycopsis rvensis 0,1 0,05 0 0,6 0,3 15. Polygonum rvensis 0,4 0,1 0,25 0 0 16. Plntgo mjor 0,3 0,15 0 0 17. Polygonum persicri 0,1 0,05 0 0 18. Gernium molle 0 1,0 0,5 0,6 0,5 0,55 Dwuliścienne - Dicotyledonous 80,8 30,6 55,7 17,6 4,1 10,9 3,8 3,9 3,9 19. Aper spic-venti 0 0,3 0,15 0 20. Agropyron repens 0,3 0,15 3,5 0,4 1,95 2,9 1,45 21. Echinochlo cruss-glli 0 0,5 5,0 2,75 0,5 0,25 22. Po nnu 0 4,4 0,4 2,4 0,5 0,25 Jednoliścienne - Monocotyledonous 0,3 0 0,15 8,7 5,8 7,3 3,4 0,5 2,0 23. Equisetum rvense 0,5 0,25 2,0 9,0 5,5 0,3 0,15 81,6 30,6 28,3 18,9 7,2 4,6 Rzem - totl 56,1 23,7 5,9 c Licz gtunków Numer of weed species 15 9 17 8 10 11 7 8 12 B. Feledyn-Szewczyk, I. Duer Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2007, Vol. 52(3) 42
W systemie integrownym i konwencjonlnym wystąpił zliŝon licz gtunków chwstów w łnch pszenicy jrej (11-12 gtunków). W ou ltch dń njwiększą liczeność chwstów stwierdzno w pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym (30-82 szt./m 2 ), le ich ms ył stosunkowo niewielk (5-13 g/m 2 ), co wskzuje n duŝy potencjł odchwszczjący łnu pszenicy z wsiewką (t. 3, rys. 1). Njmniejszą liczenością i msą chwstów chrkteryzowł się pszenic jr w systemie konwencjonlnym (5-7 szt./m 2, 2-3 g/m 2 ). Poziom zchwszczeni pszenicy uprwinej w systemie integrownym przyjmowł pośrednie wrtości między systemem ekologicznym konwencjonlnym, jedynie w 2006 roku such ms chwstów ył większ niŝ w pozostłych systemch (14 g/m 2 ), co yło związne z występowniem Equisetum rvense. Wskzuje to n loklne zkłóceni stosunków powietrzno-wodnych w gleie. W systemie ekologicznym w łnie pszenicy jrej występowły prwie wyłącznie chwsty dwuliścienne, ntomist w pozostłych systemch udził chwstów jednoliściennych ył większy i stnowił 50% w systemie konwencjonlnym i 30% w systemie integrownym (t. 3). Gtunkmi dominującymi w pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym yły: Chenopodium lum, Fllopi convolvulus, Viol rvensis. W systemie integrownym njwiększy udził miły Fllopi convolvulus i Equisetum rvense. Ntomist w systemie konwencjonlnym w ziorowisku chwstów przewŝły: Agropyron repens, Viol rvensis i Anthemis rvensis. Plon zirn pszenicy jrej róŝnił się w ltch, przy czym ył njwiększy w systemie integrownym (3,2 4,2 t/h) (rys. 2). W 2005 roku pszenic jr w systemie ekologicznym i konwencjonlnym plonowł n zliŝonym poziomie (3,8 t/h), w 2006 r. plon zirn w systemie ekologicznym wyniósł 2,1 t/h, ntomist w systemie konwencjonlnym 1,5 t/h. 20 15 g/m 2 10 5 0 Ekologiczny - Orgnic średnio-men Konwencjonlny - Conventionl Integrowny-Integrted Rys. 1. Such ms chwstów w pszenicy jrej w fzie dojrzłości woskowej uprwinej w róŝnych systemch produkcji Fig. 1 Weed dry mtter in spring whet in dough stge cultivted in different crop production systems 5 4 3 t/h 2 c 1 0 średnio-men Ekologiczny - Orgnic Integrowny - Integrted Konwencjonlny - Conventionl Rys. 2 Plonownie pszenicy jrej uprwinej w róŝnych systemch produkcji Fig. 2 The grin yield of spring whet cultivted in different crop production systems B. Feledyn-Szewczyk, I. Duer Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2007, Vol. 52(3) 43
Dyskusj Efektywność ziegów odchwszczni pszenicy jrej, ocenin w fzie dojrzłości woskowej, ył zdowljąc we wszystkich systemch produkcji. Liczeność chwstów ył njwiększ w pszenicy uprwinej w systemie ekologicznym (82 szt./m 2 w 2005 r.), le such ms chwstów w Ŝdnym z systemów nie przekrczł 13 g/m 2. Wskzuje to n dorą skuteczność odchwszczjącą wsiewki roślin motylkowtych z trwmi w systemie ekologicznym, co potwierdzją wyniki innych dń [5, 6]. RównieŜ ziegi regulcji zchwszczeni stosowne w systemch integrownym i konwencjonlnym yły wystrczjąco skuteczne w ogrniczniu zchwszczeni pszenicy jrej. MoŜn przypuszczć, Ŝe tk niski poziom zchwszczeni pszenicy jrej we wszystkich systemch nie wpłynął zsdniczo n plon zirn, n co wskzują wyniki dń Kpelusznego [9]. NiŜsze plony pszenicy w 2006 roku, zwłszcz w systemie konwencjonlnym, yły spowodowne przedłuŝjącą się suszą w ciągu sezonu wegetcyjnego. Dodtkowym czynnikiem ogrniczjącym plony w systemie konwencjonlnym ył wdliwy system meliorcyjny n tym polu, co powodowło stgncję wody z wiosennych roztopów, wpływło niekorzystnie n strukturę gley i opóźniło ziegi grotechniczne. Wyniki dń innych utorów potwierdzją większe zchwszczenie zóŝ, w tym pszenicy jrej, uprwinych w ekologicznym systemie produkcji w porównniu do systemów produkcji, w których stosuje się hericydy [11, 13]. Jednk przy stosowniu poprwnej grotechniki we wszystkich roślinch wchodzących w skłd płodozminu, moŝliwe jest utrzymnie zchwszczeni zóŝ w systemie ekologicznym n poziomie nie powodującym istotnego spdku plonu [4, 5, 8]. Podsumowując nleŝy stwierdzić, Ŝe stosowne metody regulcji zchwszczeni pszenicy jrej we wszystkich dnych systemch produkcji yły wystrczjąco skuteczne w ogrniczniu zchwszczeni do poziomu nie wpływjącego zncząco n plon, mimo niesprzyjjącego rozkłdu opdów w ltch prowdzeni dń. Wnioski 1. Poziom zchwszczeni pszenicy jrej we wszystkich dnych systemch produkcji rolnej ył stosunkowo niski (liczeność nie przekrczł 82 szt./m 2, such ms do 13 g/m 2 ). 2. RóŜnorodność gtunkow chwstów ył njwiększ w systemie ekologicznym (17 gtunków) i wyrźnie mniejsz w integrownym i konwencjonlnym (11-12 gtunków). 3. Efektywność stosownych metod regulcji zchwszczeni w pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym, integrownym i konwencjonlnym ył n poziomie nie powodującym zncznego spdku plonu. Litertur [1] Dvies D. H. K., Welsh J.P.: Weed control in orgnic cerels nd pulses. Orgnic Cerels & Pulses, eds D. Younie, B. R. Tylor, J. P. Welsh, J. M. Wilkinson, s. 77-114, Chlcome Pulictions, Lincoln, 2001 [2] Duer I.: Zchwszczenie i sposoy jego ogrniczni w rolnictwie integrownym. Mt. Szkol. 46/96, ss. 36, IUNG Pułwy, 1996 [3] Duer I.: Znczenie chwstów i strtegi ich ogrniczni w gospodrstwie ekologicznym. W: Rolnictwo ekologiczne sznsą n polską specjlność. Mt. szkol. 86/02, 21-26, IUNG Pułwy, 2002 [4] Feledyn-Szewczyk B., Duer I.: Zchwszczenie pszenicy ozimej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji w porównniu z innymi systemmi produkcji rolnej. W "Wyrne Zgdnieni Ekologiczne we Współczesnym Rolnictwie" (Zytek Z., red.), Monogrfi cz. II, s. 68-76, Wyd. PIMR Poznń, 2005 [5] Feledyn-Szewczyk B., Duer I.: Efektywność metod regulcji zchwszczeni w jęczmieniu jrym uprwinym w róŝnych systemch produkcji, Prog. Plnt. Prot. (Post. Ochr. Rośl.), vol. 46 (1), s. 45-52, 2006 [6] Huggrd-Nielsen H., Bmus P., Bellosts N., Boiken S., Brisson N., Corre-Hellou G., Crozt Y., Dhlmnn C., Diet A., P. von Frgstein, M. Gording, E. Ksynov, M. Luny, M. Monti, A. Pristeri, E. S. Jnsen.: Intercropping of pe nd rley for incresed production, weed control, improved product qulity nd prevention of nitrogen-losses in Europen orgnic frming systems. Bil. Frgm. Agronom. Vol. 11 (III), s. 53-60, 2006 [7] Hucl P.: Response to weed control y four spring whet genotypes differing in competitive ility. Cndin Journl of Plnt Science 78, s.171-173, 1998 [8] Jnczk-Tszewsk D., Tyurski J.: Zchwszczenie pszenicy jrej i ziemników w gospodrstwch ekologicznych i konwencjonlnych. W "Porównnie Ekologicznych i Konwencjonlnych Gospodrstw Rolnych w Polsce" (Górny M., red.), s. 49-54, Wyd. SGGW, Wrszw, 1999 [9] Kpeluszny J.: Ksztłtownie się struktury plonu i łnu jęczmieni jrego i jrej pszenicy w zleŝności od stopni zchwszczeni. XVII Krjow Konferencj "Przyczyny i źródł zchwszczeni pól uprwnych". Olsztyn-Bęsi, s. 95-100, Wyd. ART, 1994 [10] Rol H.: Regulcj zchwszczeni uprw polowych w wrunkch integrownego rolnictw. Biul. IUNG 10, s. 18-21, 1999 [11] Rol J., Rol H., Bdowski M.: Ziorowisk segetlne n polch gospodrstw ekologicznych i trdycyjnych Dolnego Śląsk. Pm. Puł. 122, s.21-29, 2000 [12] Thill D.C., Lish J.M., Cllihn R.H., Bechinski E.J.: Integrted weed mngement - component of integrted pest mngement: criticl review. Weed Techn. 5, s. 648-656, 1991 [13] Tyr Š., Lcko-Brtošov M.: Weed infesttion of spring rley in integrted nd ecologicl rle frming systems. Proc. V Congress of Europen Society for Agronomy. Nitr, The Slovk Repulic I, s. 129-130, 1998. B. Feledyn-Szewczyk, I. Duer Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2007, Vol. 52(3) 44