Doświadczenia i wyzwania integracji europejskiej

Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego Doświadczenia i wyzwania integracji europejskiej Jelenia Góra / kwiecień 2015

2 Plan prezentacji 1 Okres transformacji. 2 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 3 Sytuacja gospodarcza w okresie kryzysu. 4 Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro.

3 1 Okres transformacji.

Okres transformacji. 4 1989 1991 1995 2004 Transformacja polskiej gospodarki była silnie powiązana z procesem integracji z Unią Europejską Terapia szokowa Shock Therapy Stabilizacja Przed akcesją do UE 4 czerwca 1989 r. pierwsze po wojnie wolne wybory 1989 liberalizacja cen. 1990 usztywnienie kursu USD/PLN (jako kotwica antyinflacyjna). 1991 dewaluacja złotego, a następnie wprowadzenie pełzającej dewaluacji (sprzyjającej konkurencyjności eksportu oraz dezinflacji). Redukcja zadłużenia zagranicznego: 1991 Klub Paryski, 1994 Klub Londyński. 1995 wprowadzenie pełzającego pasma dla kursu złotego oraz zewnętrznej wymienialności złotego. 1996 przystąpienie do OECD. 1998 przyjęcie przez NBP strategii bezpośredniego celu inflacyjnego. 2000 wprowadzenie płynnego kursu złotego. 2004 stały cel inflacyjny na poziomie 2,5% (+/- 1 pkt proc.). 1 maja 2004 r. przystąpienie do UE 1989 umowa w sprawie handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej z Europejską Wspólnotą Gospodarczą 1991 podpisanie Układu Europejskiego. 1994 wniosek o członkostwo w UE. 1998 początek negocjacji akcesyjnych z UE. 2002 zakończenie negocjacji.

sty 91 sty 93 sty 95 sty 97 sty 99 sty 01 sty 03 sty 05 r/r, w % Okres transformacji. 5 i można ją ocenić jako sukces Zmiany poziomu cen w Polsce Między 1988 r. a 2004 r: Udział sektora publicznego w całkowitym zatrudnieniu zmniejszył się z 75% do 30%. 100 90 80 70 Inflacja (CPI) Stopa referencyjna NBP Roczna stopa inflacji obniżyła się z 58% do 4,4%. Eksport dóbr w relacji do PKB wzrósł z 20% do 29,2%. Udział UE-15 w eksporcie dóbr zwiększył się z 41% do 67%. 60 50 40 30 20 10 W 2003 r. 77% Polaków zagłosowało w narodowym referendum za przystąpieniem Polski do UE. 0 Źródło: NBP.

Estonia Polska Słowenia Węgry Rumunia Bułgaria Czechy Słowacja Okres transformacji. 6 ponieważ doprowadziła do poprawy standardu życia w tempie rzadko spotykanym w innych gospodarkach. PKB per capita wybranych gospodarkach (w USD wg parytetu siły nabywczej, 1990=100) 250 12 286 USD 200 150 5728 USD 100 50 0 1990 1995 2000 2004 Źródło: Penn World Tables.

7 2 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską.

Inne Inne Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 8 Polska gospodarka jest silnie powiązana z gospodarką UE pod względem handlu zagranicznego Udziały w eksporcie Polski (2013) Udziały w imporcie Polski (2013) 25% DE 25% Strefa Euro area euro UE EU bez excl. strefy Euro euro area Reszta ROW świata 32% DE 26% Euro Strefa area euro EU UE excl. bez strefy Euro euro area ROW Reszta świata 27% FR 28% NL 23% NL SK ES AT BE IT 14% BE SK AT ES FR IT Źródło: Eurostat, obliczenia NBP.

Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 9 czemu sprzyja znaczący napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych Ponad 90% zasobu BIZ pochodzi z UE. Ankieta UNCTAD wskazuje, że Polska jest na 14. miejscu spośród potencjalnych odbiorców BIZ w latach 2013-15 i zajmuje najwyższe miejsce wśród nowych krajów członkowskich. mld EUR 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 47 67 Pochodzenie zasobu BIZ (2012) 80 Polska Czechy Węgry Rumunia Słowacja Bułgaria 45 60 95 % PKB 100 90 80 70 60 50 40 Strefa euro (L) UE poza strefą euro (L) Reszta świata (L) Całkowite BIZ (P) Źródło: Eurostat, obliczenia NBP.

Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 10 o zdywersyfikowanej strukturze. Zasób przyjmowanych BIZ według sektorów (2012) Zasób przyjmowanych BIZ według krajów pochodzenia (2012) 5% 25% 32% AT 3% UK 4% Reszta świata 20% DE 15% NL 15% 14% 24% Przetwórstwo przemysłowe Pośrednictwo finansowe Handel i naprawy Budownictwo US 5% SE 5% ES 5% IT 6% LU 10% FR 12% Źródło: OECD.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 11 Znacząca skala napływu funduszy unijnych przyczyniła się do zwiększenia inwestycji prywatnych i publicznych mld EUR 7 Cohesion Fundusz Fund Spójności Napływ funduszy unijnych 25 % r/r Inwestycje w polskiej gospodarce Nakłady brutto na śr. trwałe mieszkaniowe 6 5 4 European Europejski Regional Fundusz Development Rozwoju Regionalnego Fund Common Wspólna Agricultural Polityka Rolna Development Fund European Europejski Social Fundusz Społeczny EU Saldo transfers transferów balance unijnych 20 15 10 5 Nakłady brutto na śr. trwałe publiczne Nakłady brutto na śr. trwałe przedsiębiorstw Nakłady brutto na środki trwałe 3 0 2-5 1-10 0-15 -1 Źródło: NBP. Źródło: dane GUS, szacunki NBP na podstawie modelu NECMOD.

Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 12 oraz rozwoju Polski i tworzenia kapitału ludzkiego W latach 2007-2013 niemal 60% funduszy unijnych zostało przeznaczone na budowę i modernizację podstawowej infrastruktury: oczyszczalni ścieków oraz sieci dróg (zbudowano lub zmodernizowano ponad 10 tys. km dróg). Unijna polityka spójności sprzyjała też zwiększeniu innowacyjności, nakładów na badania i rozwój oraz przedsiębiorczości. Wpływ netto funduszy spójności na poziom PKB w ramach perspektywy finansowej na lata 2014-20 szacuje się na poziomie 4-5% na koniec okresu wydatkowania. IDEA!

Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 13 co poprawiło konkurencyjność polskiego sektora wytwórczego i zmieniło strukturę eksportu. 100% 90% Struktura polskiego eksportu towarów 13% 11% 16% 190 Udział w światowym eksporcie dóbr i usług (1995=100) 80% 70% 60% 50% 22% 23% 43% 42% 170 150 130 40% 30% 20% 10% 0% 40% 18% 16% 25% 22% 1995 2005 2012 110 90 70 50 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 Dobra nieklasyfikowane Dobra wysokich technologii Dobra średnich technologii Dobra niskich technologii Dobra praco- i surowcochłonne Niemcy Germany France Francja United Wielka Kingdom Brytania Włochy Italy Spain Hiszpania Ireland Irlandia Polska Poland Portugalia Greece Grecja Źródło: dane UNCTAD, obliczenia NBP. Źródło: Eurostat.

Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 14 Polska jest również silnie powiązana z UE poprzez sektor bankowy Polski system bankowy jest głównie w rękach podmiotów zagranicznych. Należności zagraniczne banków w Polsce uwzględnionych w statystyce Banku Rozliczeń Międzynarodowych są równe 63% polskiego PKB: 83% tych należności to aktywa filii banków z innych krajów Europy oraz finansowanie transgraniczne od banków europejskich. 8% 6% Struktura własnościowa polskiego sektora bankowego w 2013 r. (% aktywów) 5% 9% 4% 8% 11% 12% 37% Aktywa krajowe Włochy Niemcy Holandia Hiszpania USA Źródło: KNF.

Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 15 oraz dużą skalę migracji do krajów UE-15, zwłaszcza do Wielkiej Brytanii, od momentu akcesji do UE. Najpopularniejsze kierunki emigracji to Wielka Brytania, Niemcy i Irlandia. Badania wskazują, że Wielka Brytania przyciąga wykształconych imigrantów (w 2007 r. 26% polskich imigrantów w tym kraju miało wyższe wykształcenie). W latach 2001-2011 imigranci z Europejskiego Obszaru Gospodarczego w Wielkiej Brytanii płacili przeciętnie o 34% więcej podatków, niż otrzymywali transferów (Dustman i in. 2013). 800 700 600 500 400 300 200 100 0 tys. Emigracja z Polski do Niemiec, Irlandii, Holandii i Wielkiej Brytanii (2004-2012) DE IE NL UK 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: Eurostat.

16 3 Sytuacja gospodarcza w okresie kryzysu.

POL SWE SVK DEU AUT BEL EST FRA LTU BGR CZE DNK NLD HUN FIN IRL LVA ESP ITA CYP SVN GRC Sytuacja gospodarcza w okresie kryzysu. 17 Polska gospodarka relatywnie dobrze poradziła sobie ze światowym kryzysem dzięki trzem głównym czynnikom 15 Skumulowany wzrost PKB w wybranych krajach UE, 2008-2013 10 5 0-5 -10-15 -20-25 Źródło: Bank Światowy.

Odchylenie standardowe luki popytowej (2004 2013) Dług sektora prywatnego w 2012 r. (w % PKB) Sytuacja gospodarcza w okresie kryzysu. 18 Po pierwsze, właściwa polityka makroekonomiczna sprzyjała stabilności gospodarczej (luka popytowa, inflacja), a odpowiednia polityka regulacyjna hamowała nadmierny wzrost zadłużenia 8 400 Limit 60% (kryterium fiskalne z Maastricht) 6 4 300 200 Próg 133% na 2014 r. (procedura dotycząca zakłóceń równowagi makroekonomicznej, Macroeconomic Imbalance Procedure) 2 100 0 0 1 2 3 Odchylenie standardowe miesięcznych wskaźników HICP (r/r, 2004-2013) Źródło: Eurostat, OECD. PL PL 0 0 50 100 150 200 Dług publiczny w krajach UE w 2013 r. (w % PKB) Źródło: Eurostat.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 EUR/PLN Sytuacja gospodarcza w okresie kryzysu. 19 Po drugie, płynny kurs złotego zamortyzował wpływ kryzysu na gospodarkę poprzez zwiększenie (cenowej) konkurencyjności polskich produktów... 5,0 Kurs Average graniczny threshold opłacalności exchange eksportu rate Przedział Confidence ufności interval dla for kursu the treshold granicznego rate Faktyczny Actual exchange kurs EUR/PLN rate 4,5 4,0 3,5 3,0 Źródło: Eurostat. * Kurs graniczny opłacalności eksportu ustalany jest jako średnia z odpowiedzi na pytanie ankiety skierowanej do przedsiębiorstw w ramach badań koniunktury NBP (Szybki Monitoring NBP).

mar 09 cze 09 wrz 09 gru 09 mar 10 cze 10 wrz 10 gru 10 mar 11 cze 11 wrz 11 gru 11 mar 12 cze 12 wrz 12 gru 12 mar 13 cze 13 Sytuacja gospodarcza w okresie kryzysu. 20 Po trzecie, polski sektor bankowy jest dobrze dokapitalizowany i ma wysoką płynność. Banking Zysk netto sector sektora net bankowego profit (lhs) (L) Polski sektor bankowy jest dobrze dokapitalizowany i rentowny oraz ma wysoką płynność. 4,5 4,0 mld zł Capital Współczynnik adequacy adekwatności ratio (rhs) kapitałowej (P) % 18 16 Główne ryzyko dla stabilności finansowej, tj. szybki wzrost kredytów denominowanych w walutach obcych, zostało wyeliminowane. 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 14 12 10 8 6 Warto wskazać, że zyski polskich filii stanowią obecnie istotną część skonsolidowanych zysków niektórych europejskich grup bankowych. 1,0 0,5 0,0 4 2 0 Źródło: KNF.

21 4 Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 22 Jako państwo członkowskie z derogacją, Polska podjęła decyzję o przyjęciu euro. Dlatego też pytanie nie brzmi czy, ale kiedy Polska powinna wprowadzić europejską walutę.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 23 Nasze poglądy dotyczące wprowadzenia euro zmieniły się pod wpływem kryzysu: Przed kryzysem: Po kryzysie: Przyjęcie euro oznacza: spadek stóp procentowych, redukcję ryzyka kursowego, zmniejszenie kosztów transakcyjnych, wzrost stabilności makroekonomicznej. Reformy otoczenia instytucjonalnego strefy euro stanowią dodatkowy aspekt analiz dotyczących przyjęcia euro. Doświadczenia niektórych państw wskazują, że akcesja do strefy euro może prowadzić do akumulacji istotnych nierównowag makroekonomicznych. Wniosek: wprowadzenie euro przełoży się na przyspieszenie tempa wzrostu i podniesienie poziomu rozwoju gospodarczego. Wniosek: wprowadzenie euro jest szansą na przyspieszenie tempa wzrostu i podniesienie poziomu rozwoju gospodarczego.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 24 Obecnie możemy zidentyfikować cztery główne wyzwania związane z przyjęciem euro. Główne wyzwania związane z członkostwem w strefie euro: Realna i nominalna konwergencja Konkurencyjność strukturalna Asymetria strukturalna Mechanizmy dostosowawcze

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 25 Pierwsze wyzwanie związane jest z procesem konwergencji. Główne wyzwania związane z członkostwem w strefie euro: Realna i nominalna konwergencja Konkurencyjność strukturalna Asymetria strukturalna Mechanizmy dostosowawcze

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 26 Ponieważ realnej konwergencji towarzyszy zwykle konwergencja poziomu cen (aprecjacja realnego kursu walutowego) 130 120 PKB per capita (wg parytetu siły nabywczej) 130 120 Poziom cen (wg parytetu siły nabywczej) 110 110 100 100 90 90 80 80 70 70 60 60 50 LV PL EE PT EL* SK SI CY MT ES IT FR FI BE DE IE NL AT 50 PL LV SK EE MT SI PT EL CY ES IT DE IE NL AT FR BE LU FI Źródło: Eurostat.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 27 a naturalna stopa procentowa jest w Polsce wyższa niż w strefie euro, poziom stóp procentowych EBC może być zbyt niski dla Polski Trójkąt niemożności dla gospodarek doganiających, będących w unii monetarnej: konwergencja cen (aprecjacja realnego kursu walutowego), konwergencja realna (wyższa naturalna stopa procentowa), unia monetarna (wspólny poziom nominalnych stóp procentowych i sztywny kurs walutowy). Wyższa naturalna stopa procentowa Wspólna polityka monetarna byłaby prawdopodobnie zbyt luźna dla Polski. Unia monetarna Aprecjacja realnego kursu

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 28 co może powodować powstawanie nierównowag makroekonomicznych, zwłaszcza w postaci bańki na rynku nieruchomości. Doświadczenia Hiszpanii i Irlandii: Głównym ryzykiem związanym ze zbyt niskim poziomem stóp procentowych jest powstanie bańki kredytowej w sektorze nieruchomości. Spadek stóp procentowych w Hiszpanii i Irlandii po przyjęciu euro był jednym z czynników prowadzących do narastania baniek na rynku nieruchomości. W obu państwach dostosowania były bardzo bolesne. 260 200 140 Nominalne ceny nieruchomości (1999=100) Boom Bust Wniosek: Przedwczesne przyjęcie euro może prowadzić do powstania znaczących nierównowag ekonomicznych. 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 DE IE ES Źródło: Eurostat.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 29 Realna i nominalna konwergencja: wyzwanie. Poziom stóp procentowych ustalany przez EBC będzie zbyt niski w stosunku do potrzeb polskiej gospodarki. Stwarza to ryzyko powstawania i narastania nierównowag makroekonomicznych w formie bańki na rynku nieruchomości, nadmiernej aprecjacji realnego kursu walutowego i deficytu na rachunku obrotów bieżących.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 30 Drugie wyzwanie związane jest z konkurencyjnością strukturalną. Główne wyzwania związane z członkostwem w strefie euro: Realna i nominalna konwergencja Konkurencyjność strukturalna Asymetria strukturalna Mechanizmy dostosowawcze

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 31 Pomimo, że udział Polski w światowym handlu zwiększył się w ciągu ostatnich dwudziestu lat 120 Udział eksportu dóbr i usług w światowym handlu (1999=100, UE 15) 300 Udział eksportu dóbr i usług w światowym handlu (1999=100, UE 10) 260 100 220 180 80 140 100 60 60 DE FR IT ES NL AT FI PT SE UK PL HU CZ SK SL RO BG EE LV LT Źródło: Eurostat.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 32 wzrost ten jest efektem konkurencyjności cenowej, a nie strukturalnej Stopień zaawansowania technologicznego eksportu (2012) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% IE NE BE FR GR EA DE ES FI AT PL IT PT Wysokie technologie Średnie technologie Niskie technologie Źródło: UNCTAD.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 33 co wynika z umiarkowanego poziomu innowacji w Polsce. 0,8 Europejski Ranking Innowacyjności (Innovation Union Scoreboard) 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 BG LV RO PL LT MT SK HU EL PT ES CZ IT CY EE SI EU FR AT IE UK BE NL LU FI DE DK SE skromni innowatorzy umiarkowani innowatorzy naśladowcy innowacji liderzy innowacji Źródło: Komisja Europejska.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 34 Konkurencyjność strukturalna: wyzwanie. Najważniejszą szansą związaną z przystąpieniem do strefy euro jest perspektywa przyśpieszenia tempa realnej konwergencji (a zatem relatywnego wzrostu płac). Zmniejszy to jednak konkurencyjność cenową polskiej gospodarki. Dlatego też, aby wykorzystać szansę szybszego wzrostu gospodarczego i jednocześnie uniknąć zewnętrznej nierównowagi, Polska powinna poprawić swoją konkurencyjność strukturalną.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 35 Trzecim wyzwaniem jest asymetria strukturalna. Główne wyzwania związane z członkostwem w strefie euro: Realna i nominalna konwergencja Konkurencyjność strukturalna Asymetria strukturalna Mechanizmy dostosowawcze

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 36 Istnieją dwa typy asymetrii w relacji Polski względem strefy euro, które mogą stanowić wyzwanie po przyjęciu euro: Przed kryzysem: Asymetryczne szoki (szoki o charakterze krajowym) jako główne źródło możliwej dywergencji cyklicznej. Po kryzysie: Asymetryczna reakcja na wspólne szoki może być również istotnym źródłem dywergencji cyklicznej. Wyzwanie: Czy po przyjęciu euro polska gospodarka będzie reagować na wspólne szoki podobnie, jak cała strefa euro?

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 37 Po pierwsze, wysoki stopień dualizmu polskiego rynku pracy może prowadzić do znacznie większych wahań zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Udział samozatrudnienia i pracowników na umowach czasowych w zatrudnieniu ogółem (%, 2013 r.) PL EL ES PT NL IT CY HR SI EA18EU28 FI FR CZ SE IE SK RO DE BE UK MT HU AT DK BG LU LT LV EE Źródło: Eurostat.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 38 po drugie, niedorozwinięty prywatny rynek najmu może przekładać się na nadmierną reakcję cen nieruchomości, aktywności w sektorze budowlanym, PKB i inflacji na zmiany warunków finansowania. 100% Struktura właścicielska mieszkań w krajach strefy euro i w Polsce (2012 r.) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% DE AT FR EA NL IE LU BE CY FI IT PT GR SI ES LV MT EE PL SK Właściciel posiadający kredyt hipoteczny Właściciel nie posiadający kredytu hipotecznego Wyjnajmujący, po cenie rynkowej Wynajmujący, po cenie niższej od rynkowej Źródło: Eurostat.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 39 Asymetria strukturalna: wyzwanie. W związku z wysokim stopniem dualizmu rynku pracy i niedorozwojem prywatnego rynku najmu w porównaniu z krajami strefy euro, możemy spodziewać się nadmiernych reakcji zatrudnienia, aktywności w sektorze budowlanym i PKB po przyjęciu euro. Zwiększa to prawdopodobieństwo rozbieżności w cyklach koniunkturalnych między Polską a strefą euro.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 40 Czwarte wyzwanie dotyczy skuteczności mechanizmów dostosowawczych. Główne wyzwania związane z członkostwem w strefie euro: Realna i nominalna konwergencja Konkurencyjność strukturalna Strukturalna asymetria Mechanizmy dostosowawcze

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 41 Dwa główne kanały, którymi mogą przebiegać dostosowania w przypadku cyklicznej dywergencji, to polityka fiskalna i mechanizmy rynkowe. Polityka fiskalna Szoki prowadzące do cyklicznej dywergencji Przywrócenie równowagi ekonomicznej Mechanizmy rynkowe

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 42 Pomimo krajowych i europejskich reguł fiskalnych, pole manewru dla antycyklicznej polityki fiskalnej jest w Polsce obecnie ograniczone. 70 Dług publiczny (% PKB) 0 Saldo strukturalne (% PKB) 60-1 50 40 30 20 10 0 Państwowy dług publiczny Poziom pożądany Limit konstytucyjny 2000 2003 2006 2009 2012-2 -3-4 -5-6 -7-8 Saldo strukturalne Poziom pożądany (MTO) 2000 2003 2006 2009 2012 Źródło: Ministerstwo Finansów.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 43 Skuteczność mechanizmów rynkowych zależy od efektywności funkcjonowania rynku pracy i rynku produktów. 3 kanały dostosowań firm w odpowiedzi na szoki popytowe Istotna rola kanału dostosowań intensywnych w przypadku wystąpienia szoków o charakterze tymczasowym. Istotna rola kanału dostosowań ekstensywnych w przypadku wystąpienia szoków o charakterze trwałym. I. Dostosowania cen zmiana marż i zysków zmiana płac II. Dostosowania intensywne zmiana liczby godzin pracy zmiana stopnia wykorzystania kapitału III. Dostosowania ekstensywne zwalnianie / zatrudnianie pracowników zamykanie / otwieranie firm

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 44 Skuteczność mechanizmów rynkowych jest ograniczana przez sztywności rynku produktów Indeks regulacji rynku produktów (PMR) 2013 Liczba regulowanych zawodów SI GR PL ES IE FRA BE EU EE SK PT FI IT DE AT NL 0,6 1,0 1,4 1,8 PL SK SI PT AT FR ES IT GR DE NL IE BE FI EE 0 100 200 300 400 Źródło: OECD. Źródło: Komisja Europejska.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 45 natomiast duża elastyczność rynku pracy wspiera skuteczność mechanizmów rynkowych. Cechy polskiego rynku pracy: wysoka elastyczność płac, wysoka elastyczność w ustalaniu poziomu zatrudnienia (m.in. możliwość wykorzystania umów cywilnoprawnych oraz zatrudniania na czas określony), niska efektywność procesów łączenia bezrobotnych i wolnych miejsc pracy związana z niskim poziomem wydatków na aktywne polityki rynku pracy, niski odsetek pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dostosowania mechanizmów rynkowych przebiegające poprzez zmiany na rynku pracy powinny być skuteczne (niepokoić może jedynie niska efektywność procesów łączenia bezrobotnych i wolnych miejsc pracy). Połączenie sztywnego rynku pracy w strefie euro i elastycznego rynku pracy w Polsce może jednakże przełożyć się na wzrost amplitudy wahań cyklicznych w Polsce wskutek asymetrycznej transmisji wspólnych szoków.

Ekonomiczne wyzwania związane z wprowadzeniem euro. 46 Mechanizmy dostosowawcze: dwa wyzwania. 1. Przestrzeń fiskalna niezbędna do prowadzenia antycyklicznej polityki fiskalnej jest ograniczona. 2. Sztywności na rynku produktów ograniczają skuteczność rynkowych mechanizmów dostosowawczych.

Wnioski. 47

Wnioski. 48 Wprowadzenie euro to szansa przyspieszenia wzrostu PKB i dobrobytu. Warunkiem są silne fundamenty polskiej gospodarki. Przystąpienie Polski do UE sprzyjało transformacji gospodarki i podwyższeniu standardu życia. Obecnie Polska jest silnie zintegrowana z UE. Polska poradziła sobie z kryzysem najlepiej spośród krajów UE. Wprowadzenie euro jest najważniejszym ekonomicznym wyzwaniem w najbliższych latach. PLN EUR Doświadczenie niektórych krajów strefy euro wskazuje, że zbyt wczesne przyjęcie euro może prowadzić do nierównowag makroekonomicznych.