Analizowanie potrzeb klienta i projektowanie struktury baz danych 312[01].Z3.01

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Andrzej Krawczyk Ewa Sromala Analizowanie potrzeb klienta i projektowanie struktury baz danych 312[01].Z3.01 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005 0

Recenzenci: mgr Bogdan Kostrzewa mgr inż. Andrzej Uzar Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska Konsultacja: dr inż. Bożena Zając Korekta: mgr inż. Tomasz Sułkowski Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 312[01].Z3.01 Analizowanie potrzeb klienta i projektowanie struktury baz danych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik informatyk. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Przykładowe scenariusze zajęć 6 5. Ćwiczenia 11 5.1. Analiza potrzeb użytkowników systemu 11 5.1.1. Ćwiczenia 11 5.2. Funkcje systemu 19 5.2.1. Ćwiczenia 19 5.3. Fizyczna organizacja danych w bazie 22 5.3.1. Ćwiczenia 22 5.4. Schematy tabel 25 5.4.1. Ćwiczenia 25 5.5. Normalizacja danych 28 5.5.1. Ćwiczenia 28 6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 30 7. Literatura 38 2

1. WPROWADZENIE Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik informatyk. W poradniku zamieszczono: wymaganie wstępne zawierające wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane, aby bez problemów mógł korzystać z poradnika, cele kształcenia zawierające wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem, przykładowe scenariusze zajęć, ćwiczenia zawierające przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-uczenia się oraz środkami dydaktycznymi, ewaluację osiągnięć ucznia zawierającą przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu przewodniego, dyskusji, projektów. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. 3

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien umieć: sprawnie posługiwać się aparatem matematycznym, zarządzać zasobami na nośnikach stałych, korzystać z zasobów sieci lokalnej, modyfikować dokument tekstowy, wyszukiwać informacje w różnych źródłach, budować bazy danych za pomocą kreatora, określać relacje między tabelami, eksportować i importować dane między aplikacjami biurowymi. 4

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć: ustalić wymagania użytkowników systemu informatycznego, określić zbiór danych przyszłej bazy danych, określić zależności pomiędzy poszczególnymi grupami danych, utworzyć pośredni model danych, zdefiniować obiekty bazy danych, zaproponować zasady kontroli poprawności wprowadzonych danych, określić klucze: główny (podstawowy) i zewnętrzny, wskazać pola do indeksowania, połączyć tabele w relacje, wprowadzić dane do testowania struktury projektu, zmodyfikować strukturę relacji. 5

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Scenariusz 1 Temat: Analiza potrzeb użytkowników systemu informatycznego - projekt Cel projektu: Celem projektu jest kształtowanie umiejętności: analizowania potrzeb klienta oparte na wywiadzie w zakładzie pracy, projektowania systemu bazodanowego na podstawie przeprowadzonej analizy. Projekt ma zawierać: informacje na temat struktury firmy przedstawione w postaci graficznego schematu, dane potrzebne działom do pracy, powiązania działań między poszczególnymi działami firmy, projekt systemu bazodanowego dla tej firmy. Uczniowie będą wykonywali projekty w grupach 2-3 osobowych. O powodzeniu wykonywanego projektu będzie, między innymi decydować organizacja pracy grupy. Ocenie będzie podlegać: określenie potrzeb użytkowników systemu informatycznego, projekt systemu bazodanowego, zaangażowanie w pracę grupy, sposób zaprezentowania projektu (i, ewentualnie, obrona projektu). Informacje o zawieraniu kontraktu Na pierwszej godzinie lekcyjnej tego modułu uczniowie powinni być poinformowani o kształtowaniu przewidzianych umiejętności metodą projektu. Każdy zespół powinien ustalić, jaka firma, czy też obszar działalności człowieka będzie przedmiotem ich analizy (kiosk ruchu, zakład fotograficzny, obszar związany z życiem szkoły itd. lub zakład pracy, w którym uczniowie odbywają praktykę). Między uczniami i nauczycielem powinien zostać sporządzony pisemny kontrakt na wykonanie projektu, który zawierałby następujące informacje: firmę będącą przedmiotem analizy, nazwiska osób wykonujących projekt z informacją o zakresie ich prac, założenia wstępne projektu, czyli określenie warunków, jakie musi spełnić projekt, terminy konsultacji nauczyciela, termin wykonania projektu, opis konsekwencji niedopełnienia warunków kontraktu, kryteria ocen za wykonany projekt, formę oddania projektu, sposób prezentacji, podpisy osób zawierających kontrakt: nauczyciela i uczniów wykonawców projektu. 6

KONTRAKT NA WYKONANIE PROJEKTU Temat projektu: Analiza potrzeb użytkowników systemu informatycznego Data zawarcia kontraktu:... Kontrakt zawarto pomiędzy nauczycielem i uczniami:...... Na mocy niniejszego kontraktu: 1. Uczniowie wykonają projekt na podstawie analizy potrzeb firmy:... 2. Uczniowie zobowiązują się do przedstawienia materiałów dotyczących wykonania projektu w terminie do. 3. Uczniowie zobowiązują się do zaprezentowania projektu w dniu...oraz materiałów (także w postaci elektronicznej) do 4. Nauczyciel zobowiązuje się do opieki merytorycznej nad uczniami i ustala następujące terminy konsultacji: I konsultacja do.. (podpisy uczniów) (podpis nauczyciela) Plan pracy w grupie Lp. Czynność Kto Kiedy Plan projektu Uszczegółowienie warunków, jakim powinien odpowiadać projekt. Zawarcie kontraktu. Zgromadzenie materiałów na temat struktury firmy i potrzeb pracowników poszczególnych działów. Podjęcie decyzji dotyczącej zakresu projektu. Weryfikacja projektu. Sprawozdanie z wykonanego projektu, które może zawierać: harmonogram prac zespołu z ich krótkim opisem, działania., które zespół ocenia jako udane, elementy pracy, które sprawiły im kłopoty z informacją, jak sobie z nimi poradzili, wnioski do przyszłej pracy metodą projektów. Przygotowanie prezentacji projektu. Obrona projektu. 7

Informacje dodatkowe Z opracowania poszczególnych grup powinno wynikać: jakie moduły powinien zawierać system informatyczny (np. obsługa klientów, program księgowy, program magazynowy), jakie dane każdy moduł systemu prowadzi (personalne, towarowe), jakie operacje wykonuje dany moduł (przyjęcie towaru, zamawianie towaru, zakładanie kont klienta), jakie czynności wykonywane w jednym dziale firmy wywołują reakcję w innym (wykonanie przyjęcia w magazynie powoduje uregulowanie rachunku za towar w dziale finansowym, założenie konta w banku jest związane z wysłaniem klientowi materiałów informacyjnych przez dział promocji i wystawieniem karty kredytowej przez dział kart). Prezentacja projektu powinna dać okazję do przeglądu wszystkich propozycji grupowych. Można przeznaczyć na nią dwie godziny lekcyjne i zmobilizować uczniów do krytycznego i wnikliwego przyjrzenia się zaplanowanym przez ich kolegów projektom (wskazane byłoby włączyć obronę do kryteriów oceny projektu). Należy zwrócić uwagę na to, czy zaplanowany system informatyczny obejmuje wszystkie rodzaje działalności firmy. Czy czynności nie powtarzają się? Czy są prawidłowe zależności między czynnościami? Umiejętnością z poziomu wykraczającego może być umiejętność wskazania w systemie punktów krytycznych (czynności, których wykonanie może być na tyle czasochłonne, że zablokuje cały proces obsługi tej czynności w firmie, np. firma przyjmuje samochód na serwis i okazuje się, że nie ma potrzebnych części w magazynie jak rozwiązać taką sytuację?). Uczniowie system bazodanowy mogą budować na kolejnych zajęciach (schematy tabel, normalizacja danych). Można także zaproponować zespołom wykonującym projekt przeanalizowanie ćwiczeń: 1, 3, 5, 7, 9 zamieszczonych w pakiecie edukacyjnym w materiałach dla ucznia (4.1.3). 8

Scenariusz 2 Temat: Projektowanie baz danych normalizacja danych Cele: Po zakończonych zajęciach edukacyjnych uczeń powinien umieć: wyjaśnić pojęcie normalizacji, zdefiniować pierwszą, drugą i trzecią postać normalną tabeli (relacji), wykonać normalizację tabel. Metody nauczania uczenia się: pogadanka heurystyczna, dyskusja związana z wykładem, metoda ćwiczeń. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca zbiorowa, praca z podziałem na grupy. tablica, rzutnik z przygotowaną folią, lub plansza z przygotowanym planem. Czas trwania: 1 godzina dydaktyczna. Uczestnicy: Uczniowie uczestniczący w procesie kształcenia w zawodzie technik informatyk. Przebieg zajęć: 1. Wprowadzenie do zajęć. 2. Uświadomienie celów zajęć. 3. Plan zajęć: a. Omówienie zasad normalizacji: nauczyciel, odwołując się do wcześniejszej pracy uczniów z bazą danych, omawia przyczyny stosowania normalizacji danych na podstawie tabeli zoo (tabela przygotowana na folii lub narysowana na tablicy, zob. Tabela1. w materiałach pomocniczych). b. Przykładowa normalizacja: nauczyciel definiuje pierwszą postać normalną. Wspólnie z uczniami ustala, jaki będzie efekt zrealizowania zaleceń pierwszej postaci normalnej. Podobnie przebiega omówienie drugiej i trzeciej postaci normalnej. c. Samodzielna normalizacja: uczniowie dobierają się w grupy 2-3 osobowe i dokonują normalizacji bazy sport przechowującej informacje o wynikach rozgrywek sportowych w biegach (wyniki, dane zawodników, dotychczasowi mistrzowie). Nauczyciel może zaproponować następujący sposób postępowania (na planszy lub folii): (1) wyodrębnij obiekty względnie niezależne od siebie, (2) określ atrybuty tych obiektów, 9

(3) znajdź zależności między nimi i spróbuj opisać je w postaci odrębnych relacji. Jeżeli grupa ma problem z rozpoczęciem pracy nauczyciel może wskazać im jako punkt wyjścia przygotowaną tabelę (zob. Tabela 2. w materiałach pomocniczych). d. Analiza wyników: wybrany uczeń prezentuje rozwiązanie grupy. W wyniku dyskusji określana jest poprawność projektu. 4. Podsumowanie zajęć. Uczniowie: definiują poznane postacie normalne tabel (relacji), uzasadniają konieczność przeprowadzania procesu normalizacji. 5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. Materiały pomocnicze: Tabela 1. Zoo zwierzę opiekun adres lwica Saba Jan Król Lewin, Ruska 6 lew King Jan Król Lewin, Ruska 6 szympans Kiko Anna Las Lewin, Kłodzka 5/6 Tabela 2. Sport dane zawodnika dyscyplina sportowa wynik data czy jest mistrzem 10

5. ĆWICZENIA 5.1. Analiza potrzeb użytkowników systemu 5.1.1. Ćwiczenia Wskazówki: Wykonanie ćwiczeń 3-10 będzie wymagało sporządzenia szeregu notatek, również w oparciu o rozmowy z klientem. Uczeń powinien przygotować elegancki notatnik i rozumieć, że wszystkie elementy w jego wyglądzie, wyposażeniu i otoczeniu powinny przekonywać klienta o solidności i profesjonalizmie. Uczeń powinien przygotować teczkę do gromadzenia dokumentacji każdego ćwiczenia. Mimo podobieństw, systemy, o których w nich mowa różnią się. Rzetelne i uporządkowane wykonanie ćwiczeń pozwoli mu zrozumieć różne aspekty projektowania systemów bazodanowych i rozdzielić informacje dotyczące każdego z nich. Jeżeli poświęci ćwiczeniom uwagę od samego początku, to kolejne będzie mógł wykonać coraz sprawniej. Dzięki temu w przyszłości zaprojektowanie bazy danych klienta nie będzie stanowiło dla niego problemu. Ćwiczenie 1 Obecnie powstaje bardzo dużo systemów CRM (ang. Customer Relationship Management system zarządzania kontaktem z klientem). Systemy te realizują liczne zadania związane z obsługą klientów, ale często też są to systemy zintegrowane (obsługujące kilka różnych działów firmy). W Internecie można znaleźć informacje na temat założeń takiego systemu jak i jego realizacji. Zapoznaj się z tymi informacjami, rozpisz elementy składowe i zależności między nimi. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności analizowania systemów bazodanowych. 1) przemyśleć sposób sformułowania zapytania w wyszukiwarce, 2) uruchomić przeglądarkę internetową, 3) uruchomić dobre narzędzie wyszukujące i wpisz przygotowane zapytanie, 4) pobrać wartościowe informacje i zapisać je w dokumencie tekstowym. Starać się nie zapisywać całych stron, ale tylko niezbędny tekst i grafikę, 5) odpowiedzieć na pytanie czym jest CRM? Jakie moduły wchodzą w skład CRM? Jakie są zależności pomiędzy modułami?, 6) podzielić się wynikami z innymi uczniami w grupie. 11

Ćwiczenie 2 Wymień dyscypliny życia, w których wykorzystanie baz danych może przynieść korzyści. Jakie korzyści, a jakie utrudnienia? Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności analizowania potrzeby komputeryzacji systemów przetwarzania danych. Uczeń będzie potrafił oszacować opłacalność projektowania i wdrażania systemów. 1) wymienić, gdzie stosowane są systemy baz danych. Zbudować jak najszerszą listę. Przyda się do wykonania innych ćwiczeń, 2) zastanowić się lub wyszukać w dostępnych źródłach informacje, w jaki sposób przetwarzano dane w tych miejscach przed epoką informatyzacji, 3) spróbować wyliczyć korzyści, jakie płyną z elektronicznego przetwarzania danych właśnie w tych miejscach, 4) oszacować nakład pracy, jaki należało włożyć, w celu przystosowania przetwarzania danych w tych miejscach do postaci elektronicznej, 5) ocenić stopień bezpieczeństwa danych w obu systemach, 6) oszacować na przykładzie szybkość dostępu do danych w obu systemach, 7) oszacować rzetelność otrzymywanych informacji, 8) porównać swoje spostrzeżenia z innymi uczniami w grupie. Uzupełnić swoje notatki o przykłady i uwagi wypracowane przez innych uczniów. Ćwiczenie 3 Dyrektor ZOO, który jest dobrym znajomym nauczyciela biologii zwraca się z prośbą o zinformatyzowanie systemu przetwarzania informacji o zwierzętach. Załóżmy, że w tym ZOO funkcjonuje aktualnie system zawierający spis zwierząt przechowujący następujące dane: gatunek zwierzęcia, nazwa systematyczna, data przybycia do ZOO, data urodzenia (znana?), rodzice, imię, kraj i miejsce pochodzenia, opiekun, choroby, szczepienia, miejsce pobytu, notatki. 12

Dyrektor chciałby posiadać szybki, płynny i pewny sposób otrzymywania informacji na temat: którymi zwierzętami zajmuje się każdy z opiekunów, które zwierzęta chorowały na określoną chorobę, które zwierzęta pochodzą z określonego kraju, jakie zwierzęta wybranego gatunku znajdują się w ZOO, które zwierze będzie obchodziło wkrótce urodziny, wykaz szczepień, jak skontaktować się z poprzednim właścicielem, jak dotrzeć do dobrych wolontariuszy z lat poprzednich. Nauczyciel niekoniecznie wymienił wszystkie przechowywane dane. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności gromadzenia danych niezbędnych do zaprojektowania systemu przetwarzania danych. 1) spróbować zrozumieć, o jakich danych jest mowa w ćwiczeniu. Klient nie jest specjalistą baz danych. Posługuje się językiem potocznym lub profesjonalnym, ale swojej dziedziny. Wyjaśnić wszystkie wątpliwości, na przykład, co oznacza pojęcie rodzice. Zapisać pytania, 2) spróbować przeprowadzić rozmowy i uzupełnić dane wejściowe. Zapisać wszystkie uwagi w dokumentacji projektu. Będą niezbędne do wykonania ćwiczeń w kolejnych rozdziałach, 3) wyjaśnić wątpliwości związane z oczekiwaniami klienta: a) zrozumieć, co miał na myśli klient wymieniając informacje, które chciałby otrzymywać?, b) czy widzisz choćby w zarysie związek oczekiwań klienta z gromadzonymi danymi? Ćwiczenie 4 Zastanów się i wskaż bazy danych o charakterze podobnym do bazy przedstawionej w poprzednim ćwiczeniu, funkcjonujące w innych dziedzinach działalności człowieka. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności analizowania systemów przetwarzania danych pod kątem informatyzacji. 1) spróbować odpowiedzieć na następujące pytania: a. jakie charakterystyczne dane przechowywane są w przedstawionej instytucji?, 13

b. jakie charakterystyczne operacje wykonywane są w tej instytucji?, c. jakimi innymi obiektami można by zastąpić obiekty tu przedstawione?, 2) porównać swoje odpowiedzi z innymi uczniami, 3) korzystając z wyników ćwiczenia 2 zaznaczyć podobne dziedziny działalności człowieka. Ćwiczenie 5 Nauczyciel wychowania fizycznego gromadzi informacje o szkolnych zawodach sportowych. Poprosił o zinformatyzowanie jego spisów w celu usprawnienia pracy. Aktualnie nauczyciel posiada następujące dane: dyscyplina sportowa rozgrywek, daty poszczególnych zawodów - eliminacje, finały, listy uczestników zawodów, składy drużyn, miejsce rozgrywek, opiekun, wyniki zawodów, listy laureatów, notatki. Nauczyciele chcieliby posiadać szybki, płynny i pewny sposób otrzymywania informacji na temat: aktywności sportowej wybranego ucznia, zawodów, które odbyły się w wybranym okresie czasu, uzyskanych sukcesów, przekrojowych informacji na temat wybranej dyscypliny, rekordów szkoły. Nauczyciel niekoniecznie wymienił wszystkie przechowywane dane. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności gromadzenia danych niezbędnych do zaprojektowania systemu przetwarzania danych. 1) spróbować zrozumieć, o jakich danych jest mowa w ćwiczeniu. Klient nie jest specjalistą baz danych. Posługuje się językiem potocznym lub profesjonalnym, ale swojej dziedziny. Musisz wyjaśnić wszystkie wątpliwości, na przykład, o jakich danych mowa w punkcie opiekun. Zapisać pytania, 2) spróbować przeprowadzić rozmowy i uzupełnić dane wejściowe. Zapisać wszystkie uwagi w dokumentacji projektu. Będą niezbędne do wykonania ćwiczeń w kolejnych rozdziałach, 14

3) wyjaśnić wątpliwości związane z oczekiwaniami klienta: a. czy rozumiesz, co miał na myśli klient wymieniając informacje, które chciałby otrzymywać?, b. czy widzisz choćby w zarysie związek oczekiwań klienta z gromadzonymi danymi?. Ćwiczenie 6 Zastanów się i wskaż bazy danych o charakterze podobnym do bazy przedstawionej w poprzednim ćwiczeniu, funkcjonujące w innych dziedzinach działalności człowieka. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności analizowania systemów przetwarzania danych pod kątem informatyzacji. 1) spróbować odpowiedzieć na następujące pytania: a. jakie charakterystyczne dane przechowywane są w przedstawionej instytucji?, b. jakie charakterystyczne operacje wykonywane są w tej instytucji?, c. jakimi innymi obiektami można by zastąpić obiekty tu przedstawione?, 2) porównać swoje odpowiedzi z innymi uczniami, 3) korzystając z wyników ćwiczenia 2 zaznaczyć podobne dziedziny działalności człowieka. Ćwiczenie 7 Nauczyciel języka polskiego przygotowuje młodzież do różnych konkursów. Poprosił o zinformatyzowanie jego notatek w celu usprawnienia pracy. Aktualnie notatki nauczyciela zawierają następujące zapisy: nazwa konkursu, data konkursu, temat konkursu, lista uczestników, wyniki uczestników, zdjęcia z konkursów, adres organizatorów, nazwiska pomagających nauczycieli, instytucje współpracujące (wypożyczenie kostiumów, sponsorzy), notatki własne. 15

Nauczyciele chcieliby posiadać szybki, płynny i pewny sposób otrzymywania informacji na temat: aktywności wybranego ucznia, aktywności szkoły w wybranym okresie, sukcesów w wybranym okresie, tematów konkursów, kontaktów z organizatorami, kontaktów z instytucjami współpracującymi. Nauczyciel niekoniecznie wymienił wszystkie przechowywane dane. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności gromadzenia danych niezbędnych do zaprojektowania systemu przetwarzania danych. 1) spróbować zrozumieć, o jakich danych jest mowa w ćwiczeniu. Klient nie jest specjalistą baz danych. Posługuje się językiem potocznym lub profesjonalnym, ale swojej dziedziny. Musisz wyjaśnić wszystkie wątpliwości, na przykład, w jaki sposób i w jakiej ilości przechowywane są zdjęcia. Zapisać pytania, 2) spróbować przeprowadzić rozmowy i uzupełnić dane wejściowe. Zapisać wszystkie uwagi w dokumentacji projektu. Będą niezbędne do wykonania ćwiczeń w kolejnych rozdziałach, 3) wyjaśnić wątpliwości związane z oczekiwaniami klienta: a. czy rozumiesz, co miał na myśli klient wymieniając informacje, które chciałby otrzymywać?, b. czy widzisz choćby w zarysie związek oczekiwań klienta z gromadzonymi danymi?. Ćwiczenie 8 Zastanów się i wskaż bazy danych o charakterze podobnym do bazy przedstawionej w poprzednim ćwiczeniu, funkcjonujące w innych dziedzinach działalności człowieka. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności analizowania systemów przetwarzania danych pod kątem informatyzacji. 1) spróbować odpowiedzieć na następujące pytania: a. jakie charakterystyczne dane przechowywane są w przedstawionej instytucji? b. jakie charakterystyczne operacje wykonywane są w tej instytucji? c. jakimi innymi obiektami można by zastąpić obiekty tu przedstawione? 16

2) porównać swoje odpowiedzi z innymi uczniami, 3) korzystając z wyników ćwiczenia 2 zaznaczyć podobne dziedziny działalności człowieka. Ćwiczenie 9 Nauczyciel fizyki prowadzi notatki dotyczące wykorzystywanych pomocy dydaktycznych. Poprosił o zinformatyzowanie jego notatek w celu usprawnienia pracy. Aktualnie notatki nauczyciela zawierają następujące zapisy: nazwa przedmiotu lub urządzenia, numer inwentarzowy, data zakupienia, wartość w dniu zakupienia, typ urządzenia lub przedmiotu, miejsce przechowywania, aktualny stan techniczny, działy, w których jest wykorzystywany, kontakt z producentem, informacje o gwarancji, materiały zużywalne konieczne do pracy urządzenia. Nauczyciele przedmiotu chcieliby posiadać szybki, płynny i pewny sposób otrzymywania informacji na temat: jakie przyrządy i urządzenia można wykorzystać w wybranym dziale fizyki, jakie przedmioty trzeba oddać do naprawy, do których przedmiotów należy zamówić materiały zużywalne, jak skontaktować się z producentem, czy urządzenie jest na gwarancji, gdzie aktualnie znajduje się urządzenie lub przedmiot, jaka jest aktualna wartość urządzeń wybranego typu. Nauczyciel niekoniecznie wymienił wszystkie przechowywane dane. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności gromadzenia danych niezbędnych do zaprojektowania systemu przetwarzania danych. 1) spróbować zrozumieć, o jakich danych jest mowa w ćwiczeniu. Klient nie jest specjalistą baz danych. Posługuje się językiem potocznym lub profesjonalnym, ale w swojej dziedzinie. Musisz wyjaśnić wszystkie wątpliwości, na przykład, co składa się na określenie stan techniczny. Zapisać pytania, 17

2) spróbować przeprowadzić rozmowy i uzupełnić dane wejściowe. Zapisać wszystkie uwagi w dokumentacji projektu. Będą niezbędne do wykonania ćwiczeń w kolejnych rozdziałach, 3) wyjaśnić wątpliwości związane z oczekiwaniami klienta: a. czy rozumiesz, co miał na myśli klient wymieniając informacje, które chciałby otrzymywać?, b. czy widzisz choćby w zarysie związek oczekiwań klienta z gromadzonymi danymi? Ćwiczenie 10 Zastanów się i wskaż bazy danych o charakterze podobnym do bazy przedstawionej w poprzednim ćwiczeniu, funkcjonujące w innych dziedzinach działalności człowieka. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności analizowania systemów przetwarzania danych pod kątem informatyzacji. 1) spróbować odpowiedzieć na następujące pytania: a. jakie charakterystyczne dane przechowywane są w przedstawionej instytucji?, b. jakie charakterystyczne operacje wykonywane są w tej instytucji?, c. jakimi innymi obiektami można by zastąpić obiekty tu przedstawione?, 2) porównać swoje odpowiedzi z innymi uczniami, 3) korzystając z wyników ćwiczenia 2 zaznacz podobne dziedziny działalności człowieka. 18

5.2. Funkcje systemu 5.2.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Odszukaj w Internecie albo w literaturze przedmiotu różnice w liście oferowanych funkcji przez najpopularniejsze systemu bazodanowe: Microsoft SQL, Oracle, PostgreSQL, MySQL, LiteSQL, BDE (Paradox, dbase) itp. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności dobierania narzędzia do potrzeb projektowanego systemu. 1) przygotować tabelę funkcji oferowanych przez jeden z systemów. 2) uzupełnić tabelę, zaznaczając funkcje realizowane przez kolejny system. Dopisać wiersz, jeżeli system oferuje nową funkcję. 3) powtórzyć krok 2 dla pozostałych systemów. 4) przeanalizować, jakie funkcje są dostępne w systemie, którego używasz. Ćwiczenie 2 Określ funkcje systemu dla bazy danych ZOO. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności projektowania systemów bazy danych, w szczególności rozpoznawania funkcji systemu. 1) dokonać podziału oczekiwań klienta pod względem gromadzenia i zabezpieczania danych oraz dostarczania informacji, 2) określić sposób gromadzenia danych: jednoczesność oraz kolejność napływania, informowanie o terminach i brakach, 3) zaproponować sposób przechowywania nazw systematycznych zwierząt, 4) zaplanować sposób przechowywania danych o ilości opiekunów i okresie opieki nad zwierzęciem, 5) zaproponować rozszerzenie listy oczekiwań o możliwości wynikające z analizy innych systemów, 6) powiązać listę oczekiwań z wykazem przechowywanych danych. Ewentualnie uzupełnić listy o niezbędne elementy. 19

Ćwiczenie 3 Określ funkcje systemu dla bazy danych zawodów sportowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności projektowania systemów bazy danych, w szczególności rozpoznawania funkcji systemu. 1) dokonać podziału oczekiwań klienta pod względem gromadzenia i zabezpieczania danych oraz dostarczania informacji, 2) określić sposób gromadzenia danych: jednoczesność oraz kolejność napływania, informowanie o terminach i brakach, 3) zaproponować rozszerzenie listy oczekiwań o możliwości wynikające z analizy innych systemów, 4) zaplanować sposób przechowywania informacji o składach drużyn, 5) zaproponować, jakie wyniki i w jakiej postaci będą przechowywane, 6) powiązać listę oczekiwań z wykazem przechowywanych danych. Ewentualnie uzupełnić listy o niezbędne elementy. Ćwiczenie 4 Określ funkcje systemu dla bazy danych konkursów przedmiotowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności projektowania systemów bazy danych, w szczególności rozpoznawania funkcji systemu. 1) dokonać podziału oczekiwań klienta pod względem gromadzenia i zabezpieczania danych oraz dostarczania informacji, 2) określić sposób gromadzenia danych: jednoczesność oraz kolejność napływania, informowanie o terminach i brakach, 3) zaplanować sposób przechowywania i prezentowania zdjęć z konkursów, 4) zaplanować sposób przechowywania informacji o instytucjach współpracujących, 5) zaproponować rozszerzenie listy oczekiwań o możliwości wynikające z analizy innych systemów, 6) powiązać listę oczekiwań z wykazem przechowywanych danych. Ewentualnie uzupełnić listy o niezbędne elementy. 20

Ćwiczenie 5 Określ funkcje systemu dla bazy danych zasobów sprzętowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności projektowania systemów bazy danych, w szczególności rozpoznawania funkcji systemu. 1) dokonać podziału oczekiwań klienta pod względem gromadzenia i zabezpieczania danych oraz dostarczania informacji, 2) określić sposób gromadzenia danych: jednoczesność oraz kolejność napływania, informowanie o terminach i brakach, 3) określić sposób dostarczania informacji o wartości przedmiotów (brutto?), 4) zaplanować sposób gospodarowania informacjami o uprawnieniach gwarancyjnych, 5) zaproponować rozszerzenie listy oczekiwań o możliwości wynikające z analizy innych systemów, 6) powiązać listę oczekiwań z wykazem przechowywanych danych. Ewentualnie uzupełnić listy o niezbędne elementy. 21

5.3. Fizyczna organizacja danych w bazie 5.3.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o zwierzętach. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności projektowania tabel i określania ich właściwości. 1) określić typy wszystkich danych zaplanowanych do wykorzystania w systemie, 2) określić rozmiary zaplanowanych danych, jeżeli ich typ i stosowane narzędzie pozwalają na to. Uwzględnić specyfikę zagadnienia, 3) zaplanować nazwy pól i ich nagłówki, 4) zastanowić się albo dopytać, czy można określić przedziały dozwolonych, poprawnych wartości każdego pola, 5) oznaczyć w dokumentacji pola, których wartości nie mogą zostać pominięte przy wprowadzaniu, 6) opisać pola, których wartości mają charakterystyczną, stałą formę, 7) ustalić i zapisać, które pola przyjmują najczęściej jedną, charakterystyczną wartość, 8) zaplanować pole określające czas następnego szczepienia. Ćwiczenie 2 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o zawodach sportowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności projektowania tabel i określania ich właściwości. 1) określić typy wszystkich danych zaplanowanych do wykorzystania w systemie, 2) określić rozmiary zaplanowanych danych, jeżeli ich typ i stosowane narzędzie pozwalają na to. Uwzględnić specyfikę zagadnienia, 3) zaplanować nazwy pól i ich nagłówki, 22

4) zastanowić się albo dopytać, czy można określić przedziały dozwolonych, poprawnych wartości każdego pola, 5) zapisać cechy opisujące poprawność wartości każdego pola, 6) oznaczyć w dokumentacji pola, których wartości nie mogą zostać pominięte przy wprowadzaniu, 7) opisać pola, których wartości mają charakterystyczną, stałą formę, 8) ustalić i zapisać, które pola przyjmują najczęściej jedną, charakterystyczną wartość. Ćwiczenie 3 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o konkursach przedmiotowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności projektowania tabel i określania ich właściwości. 1) określić typy wszystkich danych zaplanowanych do wykorzystania w systemie, 2) określić rozmiary zaplanowanych danych, jeżeli ich typ i stosowane narzędzie pozwalają na to. Uwzględnić specyfikę zagadnienia., 3) zaplanować nazwy pól i ich nagłówki, 4) zastanowić się albo dopytać, czy można określić przedziały dozwolonych, poprawnych wartości każdego pola, 5) zapisać cechy opisujące poprawność wartości każdego pola, 6) oznaczyć w dokumentacji pola, których wartości nie mogą zostać pominięte przy wprowadzaniu, 7) opisać pola, których wartości mają charakterystyczną, stałą formę, 8) ustalić i zapisać, które pola przyjmują najczęściej jedną, charakterystyczną wartość, 9) określić, czy zdjęcia będą przechowywane w pliku bazy danych, czy poza nim Ćwiczenie 4 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o zasobach sprzętowych. 23

Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności projektowania tabel i określania ich właściwości. 1) określić typy wszystkich danych zaplanowanych do wykorzystania w systemie, 2) określić rozmiary zaplanowanych danych, jeżeli ich typ i stosowane narzędzie pozwalają na to. Uwzględnić specyfikę zagadnienia, 3) zaplanować nazwy pól i ich nagłówki, 4) zastanowić się albo dopytać, czy można określić przedziały dozwolonych, poprawnych wartości każdego pola, 5) zapisać cechy opisujące poprawność wartości każdego pola, 6) oznaczyć w dokumentacji pola, których wartości nie mogą zostać pominięte przy wprowadzaniu, 7) opisać pola, których wartości mają charakterystyczną, stałą formę, 8) ustalić i zapisać, które pola przyjmują najczęściej jedną, charakterystyczną wartość. 24

5.4. Schematy tabel 5.4.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Określ wstępną organizację danych dla bazy danych informacji o zwierzętach. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności ustalania pól kluczowych i indeksowych oraz ich właściwości. 1) wskazać pola, które będą kluczem pierwotnym każdej tabeli. Jeżeli żadne pole nie spełnia warunków, dopisać do tabeli pole autonumerowane. 2) narysować powiązania relacyjne pomiędzy tabelami. Zapisać rodzaj każdej relacji. 3) zapisać informacje o więzach integralności dla tabel, dla których są uzasadnione. 4) przeanalizować informacje oczekiwane przez klienta i zaplanować perspektywy umożliwiające ich realizację 5) oznaczyć pola, które powinny zostać poindeksowane. Określić rodzaj indeksowania. 6) oznaczyć pola segmentowe, wielowartościowe i obliczeniowe 7) sprawdzić integralność bazy danych. Ćwiczenie 2 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o zawodach sportowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności ustalania pól kluczowych i indeksowych oraz ich właściwości. 1) wskazać pola, które będą kluczem pierwotnym każdej tabeli. Jeżeli żadne pole nie spełnia warunków, dopisać do tabeli pole autonumerowane, 2) narysować powiązania relacyjne pomiędzy tabelami. Zapisać rodzaj każdej relacji, 3) zapisać informacje o więzach integralności dla tabel, dla których są uzasadnione, 4) przeanalizować informacje oczekiwane przez klienta i zaplanować perspektywy umożliwiające ich realizację, 5) oznaczyć pola, które powinny zostać poindeksowane. Określić rodzaj indeksowania, 6) oznaczyć pola segmentowe, wielowartościowe i obliczeniowe, 7) sprawdzić integralność bazy danych. 25

Ćwiczenie 3 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o konkursach przedmiotowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności ustalania pól kluczowych i indeksowych oraz ich właściwości. 1) wskazać pola, które będą kluczem pierwotnym każdej tabeli. Jeżeli żadne pole nie spełnia warunków, dopisać do tabeli pole autonumerowane, 2) narysować powiązania relacyjne pomiędzy tabelami. Zapisać rodzaj każdej relacji, 3) zapisać informacje o więzach integralności dla tabel, dla których są uzasadnione, 4) przeanalizować informacje oczekiwane przez klienta i zaplanować perspektywy umożliwiające ich realizację, 5) oznaczyć pola, które powinny zostać poindeksowane. Określić rodzaj indeksowania, 6) oznaczyć pola segmentowe, wielowartościowe i obliczeniowe, 7) sprawdzić integralność bazy danych. Ćwiczenie 4 Określ wstępną organizację danych dla bazy przechowującej informacje o zasobach sprzętowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności ustalania pól kluczowych i indeksowych oraz ich właściwości. 1) wskazać pola, które będą kluczem pierwotnym każdej tabeli. Jeżeli żadne pole nie spełnia warunków, dopisać do tabeli pole autonumerowane. 2) narysować powiązania relacyjne pomiędzy tabelami. Zapisać rodzaj każdej relacji. 3) zapisać informacje o więzach integralności dla tabel, dla których są uzasadnione. 26

4) przeanalizować informacje oczekiwane przez klienta i zaplanować perspektywy umożliwiające ich realizację 5) oznaczyć pola, które powinny zostać poindeksowane. Określić rodzaj indeksowania. 6) oznaczyć pola segmentowe, wielowartościowe i obliczeniowe 7) sprawdzić integralność bazy danych. 27

5.5. Normalizacja danych 5.5.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj normalizacji tabel bazy danych przechowujących informacje o zwierzętach. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi ukształtowanie umiejętności przekształcania tabel do kolejnych postaci normalnych. 1) wykonać kolejne etapy normalizacji każdej z tabel, 2) uzupełnić informacje o powiązaniach relacyjnych, 3) uzupełnić projekt o tabele walidacji, 4) sprawdzić integralność bazy danych. Ćwiczenie 2 Dokonaj normalizacji tabel bazy danych przechowujących informacje o zawodach sportowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności przekształcania tabel do kolejnych postaci normalnych. 1) wykonać kolejne etapy normalizacji każdej z tabel, 2) uzupełnić informacje o powiązaniach relacyjnych, 3) uzupełnić projekt o tabele walidacji, 4) sprawdzić integralność bazy danych. 28

Ćwiczenie 3 Dokonaj normalizacji tabel bazy danych przechowujących informacje o konkursach przedmiotowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności przekształcania tabel do kolejnych postaci normalnych. 1) wykonać kolejne etapy normalizacji każdej z tabel, 2) uzupełnić informacje o powiązaniach relacyjnych, 3) uzupełnić projekt o tabele walidacji, 4) sprawdzić integralność bazy danych. Ćwiczenie 4 Dokonaj normalizacji tabel bazy danych przechowujących informacje o zasobach sprzętowych. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia umożliwi doskonalenie umiejętności przekształcania tabel do kolejnych postaci normalnych. 1) wykonać kolejne etapy normalizacji każdej z tabel, 2) uzupełnić informacje o powiązaniach relacyjnych, 3) uzupełnić projekt o tabele walidacji, 4) sprawdzić integralność bazy danych. 29

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Test dwustopniowy do jednostki modułowej Analizowanie potrzeb klienta i projektowanie struktury baz danych Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9 są poziomu podstawowego, zadania 4, 10, 11 są poziomu ponadpodstawowego. Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów. Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne: dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego, dostateczny za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego, dobry za rozwiązanie co najmniej 9 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego, bardzo dobry za rozwiązanie co najmniej 10 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego. Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. c, 4. a, 5. b, 6. b, 7. a, 8. d, 9. b, 10. a, 11. b. Plan testu Nr zad. Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) Kategoria celu Poziom wymagań Poprawna odpowiedź 1. Wymienić cztery modele baz danych A P b 2. Zdefiniować podejście warstwowe w budowaniu baz danych A P d 3. Wymienić podstawowe funkcje baz danych A P c 4. Określić zakres wartości pól różnych typów B PP a 5. Zdefiniować klucz główny tabeli B P b 6. Wybrać pola, które mogą być kluczem głównym C P b 7. Podać, jaka wartość jest przechowywana w polach pustych A P a 8. Znać cechy tabeli walidacji B P d 9. Podać definicję normalizacji tabel A P b 10. Rozpoznać pola segmentowe C PP a 11. Rozpoznać uczestnictwo obowiązkowe w relacji C PP b 30

Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym. 2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów. 3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań. 4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test zawiera 11 pytań testowych. Do każdego pytania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak. w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Jeżeli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy najlepiej odłóż jego rozwiązanie na później. Wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut. Powodzenia! Materiały dla ucznia: instrukcja, zestaw pytań testowych, karta odpowiedzi. ZESTAW PYTAŃ TESTOWYCH 1. Teoria baz danych wyróżnia cztery najważniejsze modele baz danych. Są nimi: a) model hierarchiczny, obiektowy, relacyjny, plikowy, b) model sieciowy, hierarchiczny, obiektowy, relacyjny, c) model otwarty, zamknięty, mieszany, relacyjny, d) model relacyjny, plikowy, dyskowy. 2. Twórcom systemów bazodanowych zaleca się budowanie aplikacji zgodne z podejściem warstwowym, które oznacza: a) warstwy logiczne aplikacji to zbiór bibliotek służących do obsługi baz danych, b) warstwy są elementem występującym przy tworzeniu baz danych z wykorzystaniem języka Java i mają za zadanie przyspieszyć tworzenie aplikacji, c) podział aplikacji na warstwy ma na celu utrudnienie dekompilacji kodu; jedynym celem warstw jest podnieść bezpieczeństwo aplikacji, d) logiczny podział aplikacji na trzy warstwy: warstwa prezentacji, warstwa dziedziny problemu, warstwa baz danych. 31

3. Do podstawowych funkcji baz danych NIE należy (Zaznacz błędną odpowiedź): a) tworzenie baz danych i tabel, b) dodawanie, modyfikacja i usuwanie danych, c) eksport danych do pliku programu Microsoft Excel, d) sortowanie i raportowanie. 4. Które z poniższych pól w programie Microsoft Access umożliwi przechowywanie wartości o rozmiarze powyżej 100 MB? a) OLE, b) memo, c) blob, d) taki typ nie istnieje, ponieważ Microsoft Access ma ograniczenie do 96 MB wielkości przypadającej na wartość pola. 5. Klucz główny to: a) pole, które nazywa się ID i jest typu index, b) pole lub zespół pól, których wartość jest unikatowa i niepowtarzalna w całej tabeli, c) mechanizm, który umożliwia kodowanie wartości pól - dla każdej tabeli generowany jest jeden klucz SSL, d) pole, które tworzy relacje z tabelą nadrzędną. 6. Które z poniższych pól NIE mogą być kluczem głównym? a) unikatowe pole całkowite o nazwie ID, b) imię i nazwisko, c) numer PESEL, d) numer katalogowy książki: ISBN. 7. Jaka wartość znajduje się w nie wypełnionych polach? a) NULL, b) jedna spacja, c) zero, d) nie mogą istnieć takie pola. 8. Tabelą walidacji będzie najprawdopodobniej tabela: a) A, b) B, c) C, d) D. 9. Normalizacja tabeli to: a) proces dostosowania struktury zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej, b) proces polegający na usuwaniu z niej błędów i nieprawidłowości dotyczących struktury, c) zmiana wartości na postać ciągu normalnego, d) usuwanie powtarzających się nazwisk. 32

10. Wskaż pole segmentowe: a) Anna 12 lat b) Anna Marcin Jacek c) Anna d) 12 11. Poniżej przedstawiono fragment systemu badań lekarskich. Określenie Uczestnictwo obowiązkowe odnosi się do tabeli: a) A, b) B, c) A i B, d) żadnej. 33

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko... Analizowanie potrzeb klienta i projektowanie struktury baz danych Zakreśl poprawną odpowiedź Nr zadania Odpowiedź Punkty 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d Razem: 34

Test typu próba pracy Instrukcja dla nauczyciela Zadania typu próba pracy pozwalają określić poziom ukształtowanych umiejętności w wyniku wykonania przez ucznia czynności zawodowych, sformułowanych w celach kształcenia jednostki modułowej, na w pełni wyposażonym stanowisku pracy. Testy typu próba pracy mogą pełnić rolę pomiaru kształtującego i sumującego. Zakłada się, że uczeń spotkał się z bazami danych w gimnazjum i wykonał ćwiczenia z rozdziałów Analiza potrzeb użytkowników systemu oraz Funkcje systemu. Uczeń ma również doświadczenia w pracy z arkuszem kalkulacyjnym i wie, że nie należy przechowywać w komórce wielu danych, a zwłaszcza różnych typów. Nie musi nic wiedzieć na temat normalizacji. Niestety, część odpowiedzi ucznia musi opierać się na zdrowym rozsądku, na przykład rozmiar pola przechowującego tytuł książki. Należy pamiętać, że zadanie dotyczy projektowania systemu. Nie wszystkie pola muszą mieć poprawnie określone właściwości. Przyznając punkty proponuje się procentowe określenie wykonania zadania. Na przykład, cztery pola wymagają koniecznie podzielenia. Dwa następne mogą być podzielone, ale nie jest to absolutnie koniecznie. Można uznać, że uczeń wykonał zadanie, jeżeli podzielił trzy pola. Pozostałe podziały będzie musiał wykonać po zapoznaniu się z zasadami normalizacji. Zadaniem nauczyciela jest zapewnienie uczniom warunków do wykonania zadania w określonym w teście czasie. Należy przygotować: stanowiska komputerowe z oprogramowaniem niezbędnym do wykonania zadania: edytor tekstu, plik z treścią i kryteriami oceny zadania. Treść zadania 1. Na Pulpicie załóż folder i nazwij go swoim imieniem i nazwiskiem. 2. Zaprojektuj organizację danych w wypożyczalni książek. W wyniku badania aktualnie przechowywanych danych i oczekiwanych funkcji systemu projektanci sporządzili następujące zapisy: a. Księgozbiór zawiera: Dane Uwagi Funkcje numer katalogowy dwie litery + 6 cyfr; litery oznaczają gatunek literacki; jednoznaczna identyfikacja książki wyszukiwanie; wykaz wypożyczeń w zadanym okresie; określenie, gdzie znajduje się książka: półka/czytelnik tytuł wyszukiwanie; zestawienie ilości egzemplarzy wybranego tytułu; wyszukanie egzemplarzy na półce (do wypożyczenia) autor nazwisko i imię wyszukiwanie wydawnictwo i rok wydania wartość uwagi przeliczona na PLN notatki o stanie książki 35

Katalog czytelników zawiera: Dane Uwagi Funkcje imię i nazwisko wyszukiwanie miasto i kod pocztowy adres zamieszkania pesel wyszukiwanie Katalog wypożyczeń zawiera: Dane Uwagi Funkcje numer katalogowy wyszukiwanie imię i nazwisko czytelnika wyszukiwanie; wykaz wypożyczeń w zadanym okresie data wypożyczenia sprawdzanie przekroczenia terminu zwrotu W wyniku Twojej pracy powinieneś: a) określić typy danych, b) zaproponować rozmiary danych, c) zaplanować nazwy pól, d) zaplanować tytuły pól, e) zaproponować reguły poprawności danych, f) określić, czy pole może pozostać puste, g) zaproponować maski wprowadzania, h) zaproponować wartości domyślne, i) zapisać propozycje w dokumencie tekstowym. Na wykonanie ćwiczenia masz 40 minut. Umiejętności podlegające ocenie: Organizacja danych: Lp. Czynność wykonana przez ucznia Maksymalna ilość punktów 1. Podzielenie pól zawierających wiele danych 1 2. Dodanie niezbędnych pól wynikających z funkcji 1 systemu 3. Określenie typów pól 1 4. Zaproponowanie rozmiarów danych 1 5. Zaplanowanie nazw pól 1 6. Zaplanowanie tytułów pól 1 7. Zaproponowanie reguł poprawności 1 8. Określenie, które pola są wymagane 1 9. Zaproponowanie maski wprowadzania 1 10. Zaproponowanie wartości domyślnych 1 Razem 10 Punkty otrzymane 36

Zapisanie pracy Lp. Czynność wykonana przez ucznia Maksymalna ilość punktów 1. Założenie folderu i nadanie mu nazwy 1 2. Przejrzyste zapisanie rozwiązania w dokumencie 1 tekstowym 3. Poprawne korzystanie z narzędzi edytora tekstu 1 4. Umieszczenie uwag przy zapisach 1 Razem 4 Punkty otrzymane Normy wymagań na poszczególne oceny Punkty Ocena 13-14 bardzo dobry 11-12 dobry 9-10 dostateczny 7-8 dopuszczający 0-6 niedostateczny 37

7. LITERATURA 1. Begg C., Connolly T.: Systemy baz danych. RM 2004 2. Cassel P., Palmer P.: Access 2000 PL. Helion 2000 3. Czogalik B.: Access 2002. Helion 2002 4. Forte S.: Access 2000. Księga eksperta. Helion 2001 5. Harrington Jan L.: SQL dla każdego. Mikom 2000 6. Hernandez M. J.: Bazy danych dla zwykłych śmiertelników. Mikom 2000 7. Prague C. N., Reardon J., Irwin M. R.: Access 2003PL. Biblia. Helion 2004 8. http://pl.wikipedia.org 9. http://galaxy.uci.agh.edu.pl, Chwastek R.: Bazy danych 38