REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA I HANDEL ŚWIATOWY Poł. XVIII-poł. XIX w.
ZNACZENIE REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ Od pułapki maltuzjaoskiej do nowoczesnego wzrostu Społeczeostwo przemysłowe Nowe perspektywy gospodarki światowej Wielkie rozejście
Źródło: G. Clark, A Farwell to Alms, Princeton 2007.
Pułapka maltuzjaoska Thomas Robert Malthus (1766-1834) Principles of Population (1798-1826) Maltuzjaoska model wzrostu: zasoby ziemi są stałe, postęp techniczny b. ograniczony, wszelkie podniesienie dochodu na głowę wzrost l. ludności spadek dochodu na głowę do poziomu minimum
Nowoczesny wzrost gospodarczy Simon Kuznets (1901-1985) Statystyczne badania nad wzrostem gospodarczym Wzrost nowoczesny oparty o stosowanie wiedzy w produkcji Początki ok. 1820 Pytanie o rewolucję przemysłową pytanie o źródła nowoczesnego wzrostu gospodarczego
The Great Divergence Do kooca XVIII w. poziom dochodu w poszczególnych regionach podobny Od początku XIX następuje coraz większe zróżnicowanie Przoduje najpierw Anglia, dołącza Europa zachodnia i Stany Zjednoczone
PKB per capita 0-2000 ($ 1990) Źródło: Maddison 2001 Rok Region 0 1000 1500 1700 1820 1870 1913 Świat 444 435 565 615 667 867 1 510 Europa Zachodnia 450 400 774 1 024 1 232 1 974 3 473
Pierwsza rewolucja przemysłowa (Anglia) w skrócie Mechanizacja w przemyśle tekstylnym, bawełna Zastosowanie koksu do produkcji żelaza Maszyna parowa Los robotników przemysłowych Dark Satanic Mills (Blake 1804), Engels (1844) Trudnośd jednoznacznego datowania (1760-1830?)
Wątpliwości, dyskusje, pytania Rewolucja? Proces wprowadzania innowacji nie był aż tak skokowy Dark Satanic Mills to dlaczego ruch ze wsi do miasta? Dlaczego rewolucja przemysłowa w Anglii? Dlaczego Europa? Jaką rolę odegrał handel światowy?
Przemysł bawełniany - Anglia Import tkanin z Indii Mechanizacja procesu tkania Mechanizacja przędzenia Napęd wodny, a potem parowy Mechanizacja innych faz produkcji Ale dlaczego właśnie bawełna? Kto kupuje tkaniny bawełniane?
Spinning Jenny James Hargreavs, 1764 (Wikipedia)
Spinning Mule. Samuel Crompton, 1779 (Wikipedia)
Anglia zbyt produktów bawełnianych Zapotrzebowanie wewnętrzne Eksport na rynki europejskie Eksport na rynki pozaeuropejskie Eksport do Indii, ruina tkaczy indyjskich, deindustrializacja Indii
Interpretacja roli rozległych rynków Postęp techniczny wzrost produkcji spadek cen zagrożenie opłacalności inwestycji i innowacji w przemyśle bawełnianym Ale: rozległe rynki przy de facto monopolistycznej pozycji Anglii chronią opłacalnośd
Anglia zaopatrzenie w surowce Początkowo Indie Antyle Stany Zjednoczone i Brazylia
Interpretacja roli zaopatrzenia w surowce w Ameryce Model maltuzjaoski zakłada ograniczony zasób ziemi Nowy Świat dostęp do praktycznie nieograniczonego zasobu ziemi Ameryka dostarcza taniej bawełny, stopniowo także taniej żywności Ale występuje tam problem siły roboczej. Rozwiązaniem -- niewolnictwo
Niewolnictwo Popyt na siłę roboczą Ludzie jako towar od czego zależy cena? Niewolnictwo oparte o import: Brazylia, Antyle, i dalej na północ. 11 milionów z Afryki Niewolnictwo oparte o reprodukcję Południe USA (zakaz handlu 1807)
Niewolnictwo Południa USA System plantacyjny. Tytoo, bawełna Organizacja plantacji Odziarniarka do bawelny Ekonomika: opłacalnośd (czy abolicja i Wojna Secesyjna były potrzebne)? Ekonomika: położenie niewolników i bodźce materialne
Od merkantylizmu do liberalizmu Merkantylizm brytyjski: akty nawigacyjne, przywileje Kompanii Indii Wschodnich, cła zbożowe (do 1847) Ameryka bunt Ekonomia klasyczna (Smith, Ricardo) atak na merkantylizm, ideologia liberalizmu Interesy klasowe w Anglii Dlaczego Anglia staje się liberalna?
Ocena ekonomiczna i moralna Czy Zachód bogacił się kosztem kolonii? Czy zyski z handlu niewolnictwem były czynnikiem rozwoju? Spór teoretyczny: akumulacja czy innowacje?