Rok akademicki 2015-2016 Wykład z Prawa podatkowego
Ogólne prawo podatkowe sensu largo normy prawne zawarte w aktach odnoszących się do wszystkich bądź większości podatków Ogólne prawo podatkowe sensu stricto materia zobowiązań podatkowych oraz postępowania podatkowego także np. prawo karne skarbowe, egzekucja administracyjna Copyright by Katedra Prawa Podatkowego W.P. UwB 2016 r. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa 2
Ordynacja podatkowa zakres unormowania zobowiązania podatkowe kontrola podatkowa postępowanie podatkowe Ordynacja podatkowa zakres unormowania informacje podatkowe czynności sprawdzające tajemnica skarbowa Copyright by Katedra Prawa Podatkowego W.P. UwB 2016 r. 3
Zakres przedmiotowy Ordynacji podatkowej (kryterium podziału wewnętrznego): Dział I. Przepisy ogólne Dział II. Organy podatkowe i ich właściwość Dział IIa. Porozumienia w sprawach ustalania cen transakcyjnych Dział III. Zobowiązania podatkowe Dział IV. Postępowanie podatkowe Dział V. Czynności sprawdzające Dział VI. Kontrola podatkowa Dział VII. Tajemnica skarbowa Dział VIIa. Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami Dział VIII. Przepisy karne Dział VIIIa. Zaświadczenia Dział IX. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe 4
Zakres przedmiotowy Ordynacji podatkowej spraw z zakresu prawa podatkowego należących do właściwości organów podatkowych opłaty skarbowej oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych podatków Przepisy ustawy stosuje się do: opłat niepodatkowych należności budżetu państwa oraz jst Przepisów Ordynacji nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych oraz do opłat za usługi do których stosuje się przepisy o cenach. 5
Obowiązek podatkowy legalna definicja w art. 4 o.p. obowiązkiem podatkowym jest : wynikająca z ustaw podatkowych; nieskonkretyzowana powinność; przymusowego; świadczenia pieniężnego; w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. 6
zapłata zaliczek na podatek składanie informacji Konsekwencje powstania obowiązku podatkowego: złożenie zeznania podatkowego (deklaracji) prowadzenie ksiąg podatkowych 7
Zobowiązanie podatkowe wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego 8
Pojęcia obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego Obowiązek podatkowy Zobowiązanie podatkowe Podatek do zapłaty Obowiązek podatkowy zawsze poprzedza powstanie zobowiązania podatkowego. Nie może powstać zobowiązanie podatkowe, o ile na danym podmiocie nie ciążył uprzednio obowiązek podatkowy!!! 9
Przykład 1. podatki dochodowe tzw. otwarty stan faktyczny Obowiązek podatkowy Zobowiązanie podatkowe Podatek do zapłaty Przykład 2. podatek od towarów i usług tzw. zamknięty stan faktyczny Obowiązek podatkowy Zobowiązanie podatkowe Podatek do zapłaty Przykład 3. np. przedawnienie prawa do doręczenia decyzji ustalającej Obowiązek podatkowy Nie powstanie zobowiązanie podatkowe!!! 10
Strony stosunku prawnopodatkowego PODMIOT PODATKU STRONA CZYNNA - podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia STRONA BIERNA - podmiot zobowiązany do zapłaty podatku 11
Źródło: R. Dowgier, Podmiot podatku (w:) Prawo podatkowe w pytaniach i odpowiedziach, L. Etel (red.), Warszawa 2004, s. 22. 12
Płatnik Płatnik (art. 8 o.p.) osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do: - obliczenia, - pobrania od podatnika podatku, - wpłacenie go we właściwym terminie organowi podatkowemu 13
Bierna strona stosunku prawnopodatkowego Płatnik W przypadku gdy przepisy prawa podatkowego jako płatnika wskazują osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, podmioty te są zobowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe ich wpłacanie organowi podatkowemu, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. 14
Płatnicy zobowiązani są przechowywania dokumentów związanych z poborem do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania płatnika; płatnikom realizującym podatki stanowiące dochód budżetu państwa z tytułu wykonywanych przez nich funkcji przysługuje wynagrodzenie; w pewnych przypadkach płatnicy mogą być zwolnieni z obowiązku poboru podatków np. art. 22 par. 2 i 3 o.p. 15
Inkasent Instytucja charakterystyczna dla podatków i opłat lokalnych, chociaż Ordynacja podatkowa dopuszcza jej zastosowanie także przy podatkach państwowych Inkaso jest wprowadzane na terenie danej gminy tylko wtedy, gdy rada uzna to za stosowne i podejmie w tym zakresie stosowną uchwałę. Do obowiązków inkasenta należy pobranie i przekazanie na rzecz wierzyciela podatkowego kwoty podatku Wynagrodzenie nie jest obligatoryjne w odniesieniu do inkasentów podatków samorządowych 16
. Czynna strona stosunku prawnopodatkowego Organ podatkowy podmiot reprezentujący związek publicznoprawny, w którego zakresie kompetencji leży wykonywanie czynności związanych z wymierzaniem i pobieraniem podatków organy państwowe organy samorządowe 17
Organy państwowe I instancji naczelnik urzędu skarbowego naczelnik urzędu celnego WYJĄTKOWO!!! minister właściwy do sprawy finansów publicznych oraz dyrektorzy izb skarbowych Organy państwowe II instancji dyrektor izby skarbowej dyrektor izby celnej minister właściwy do spraw finansów publicznych; dyrektorzy izb skarbowych 18
Organy samorządowe I instancji wójt, burmistrz, prezydent miasta (starosta, marszałek województwa) samorządowe kolegium odwoławcze Organy samorządowe II instancji Samorządowe kolegium odwoławcze Samorządowe kolegium odwoławcze 19
Właściwość organów podatkowych rzeczowa miejscowa instancyjna delegacyjna zdolność organów podatkowych do rozpoznawania spraw ze względu na ich rodzaj właściwość rzeczową organów podatkowych ustala się według przepisów określających zakres ich działania. Przede wszystkim wynika ona z ustaw regulujących poszczególne podatki. zdolność organów podatkowych do rozpoznawania spraw ze względu na obszar zaistnienia sprawy właściwość miejscową organu podatkowego, jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, ustala się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika, płatnika, inkasenta. zdolność organów podatkowych do rozpoznawania spraw ze względu na strukturę organów właściwość instancyjna organu podatkowego najczęściej wynika wprost z przepisów Ordynacji (właściwość ustawowa). W tym zakresie wskazać należy na organy podatkowe rozstrzygające sprawy w pierwszej i w drugiej instancji z zachowaniem podziału na organy państwowe i samorządowe. organ podatkowy zostaje wyznaczony przez inny podmiot z powody np. wyłączenia np. art. 244 par. 2 o.p. 20
Powstawanie zobowiązań podatkowych Sposoby powstania zobowiązania podatkowego z mocy prawa (art. 21 par. 1 pkt 1 O.p.) w drodze doręczenia decyzji (art. 21 par. 1 pkt 2 o.p.) samoobliczenie podatku 21
Decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego Organ podatkowy w ramach podjętego postępowania podatkowego uznaje, że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji; podatnik nie złożył deklaracji lub gdy wysokość zob. pod. jest inna niż wykazana w deklaracji Organ ten wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego. Decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego ma charakter deklaratoryjny, co oznacza, że nie tworzy nowych praw ani obowiązków podatnika 22
Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego ma charakter konstytutywny. W wyniku jej skutecznego doręczenia podatnik staje się zobowiązany do zapłaty podatku w wysokości wynikającej z tej decyzji. Doręczenie decyzji ustalającej skutkuje rozpoczęciem biegu materialnoprawnego terminu do zapłaty podatku (co do zasady jest to 14 dni od dnia doręczenia) oraz proceduralnego terminu do wniesienia odwołania od decyzji. 23
Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego O powstaniu zobowiązania podatkowego decyduje nie wydanie decyzji przez organ podatkowy, ale jej doręczenie Doręczenie musi być skuteczne, aby wywarło skutek prawny. Doręczenie decyzji ustalającej skutkuje powstaniem zobowiązania podatkowego pod warunkiem, że stanie się to w terminie 3 lub 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek. O tym, czy decyzja ma charakter deklaratoryjny czy konstytutywny, przesądzają jej skutki prawne a nie użyte przez prawodawcę w stosunku do niej sformułowanie. 24
podatnik odpowiada całym majątkiem (odpowiedzialność nieograniczona) osobista Odpowiedzialność podatnika: niezależna od woli podatnika możliwość wyłączenia odp. podatnika na podst. art.. 26a o.p. 25
Odpowiedzialność płatnika Płatnik odpowiada za podatek: niepobrany od podatnika, podatek pobrany od podatnika w wysokości niższej od należnej, podatek pobrany od podatnika a niewpłacony w terminie Odpowiedzialność inkasenta Inkasent odpowiada za: pobrane, a niewpłacone w terminie podatki (nie można do odpowiedzialności pociągnąć podmiotu, na który nałożono obowiązek realizacji inkasa, ale obowiązek ten nie został wykonany) Odpowiedzialność płatnika ma charakter osobisty i majątkowy. Odpowiedzialność inkasenta ma charakter osobisty i majątkowy. 26
Zabezpieczenie przedwymiarowe i przed terminem płatności Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego wykorzystywane jest przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego: przed terminem płatności, przed wydaniem decyzji ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zwrotu podatku, a zatem w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej zobowiązanie podatkowe jeszcze nie istnieje lub jego wysokość nie jest znana 27
Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych Przesłanki istnienie uzasadnionej obawy, że zobowiązanie nie zostanie wykonane w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję 28
Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych Do zastosowania zabezpieczenia przedwymiarowego, konieczne jest wydanie przez organ podatkowy decyzji o zabezpieczeniu, w której wskaże on przybliżoną kwotę zobowiązania, jakie powstanie po doręczeniu decyzji wymiarowej lub które zostanie określone w przyszłej decyzji 29
Zabezpieczenie wykonania decyzji nakładające obowiązek może nastąpić w dwóch trybach w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym przez przyjęcie od podmiotu zobowiązanego zabezpieczenia w formie m.in..; gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej weksla z poręczeniem wekslowym banku poręczenia banku czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski według ich wartości nominalnej 30
Dobrowolne zabezpieczenie (wniosek o zabezpieczenie) Wniosek strony o zabezpieczenie wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji Strona może dowolnie wybrać formę lub formy zabezpieczenia z art. 33d par. 2 o.p. W sprawie przyjęcia zabezpieczenia organ wydaje postanowienie na które przysługuje zażalenie. 31
Hipoteka przymusowa (art. 34 38 o.p.) hipoteka przymusowa ma charakter generalny i obciąża wszystkie nieruchomości dłużnika, a nie tylko ściśle oznaczone, jak to ma miejsce w przypadku hipoteki umownej (jest to hipoteka łączna); hipoteka przymusowa powstaje przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej, ale dokonany wpis jest prawnie skuteczny już od chwili złożenia wniosku o jego dokonanie; celem hipoteki jest zagwarantowanie wierzycielowi realizacji jego należności pieniężnej z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na to, kto będzie właścicielem tej nieruchomości; Przysługuje Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego Zastaw skarbowy (art. 41-46 o.p.) przedmiotem zastawu skarbowego mogą być wszystkie rzeczy ruchome będące własnością podatnika; powstanie zastawu skarbowego wiąże się z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych; wpis taki ma charakter konstytutywny; celem zastawu skarbowego jest zagwarantowanie wierzycielowi realizacji jego należności (zob. pod.) powstałych w sposób określony w art. 21 par. 1 pkt 2 o.p.; przysługuje tak Skarbowi Państwa, jak i jednostkom samorządu terytorialnego; 32
Zmiany w zakresie zastawu skarbowego - od 01.01.2017 r. jeden Rejestr Zastawów Skarbowych prowadzony w systemie teleinformatycznym przez wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, podległy lub nadzorowany organ wnioski o wpis zastawu do rejestru w formie elektronicznej składany przez podmioty występujące w imieniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego wniosek składa się na urzędowym formularzu rejestr zastawów jest dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego organ prowadzący ten rejestr dostęp do rejestru zastawów zapewnia się organom uprawnionym do występowania o wpis zastawu skarbowego do tego rejestru oraz organom egzekucyjnym w zakresie niezbędnym do wykonywania ich ustawowych zadań w przypadku wniosku uprawnionej osoby o wykreślenie zastawu skarbowego z rejestru decyzję w tej sprawie będzie wydawał organ, na wniosek którego dokonano wpisu. Przepisy przejściowe Art. 17. 1. Zastawy skarbowe powstałe przed dniem 1 stycznia 2017 r. stają się zastawami skarbowymi w rozumieniu ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. 2. Dane zawarte w rejestrach zastawów skarbowych i Centralnym Rejestrze Zastawów Skarbowych prowadzonych przed dniem 1 stycznia 2017 r. stają się danymi Rejestru Zastawów Skarbowych, o którym mowa w art. 43 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Art. 18. Do wniosków o wypis z Centralnego Rejestru Zastawów Skarbowych oraz rejestrów zastawów skarbowych prowadzonych przez naczelników urzędów skarbowych, złożonych i nierozpatrzonych do dnia 1 stycznia 2017 r., stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2017 r.
Terminy płatności W przypadku zobow. pod. powstających z mocy prawa : termin płatności wskazany jest w przepisach prawa podatkowego (art. 47 par. 3 o.p.); za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym wpłata mogła nastąpić Gdy zobow. pod. powstaje z dniem skutecznego doręczenia decyzji ustalającej: termin płatności wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji (art. 47 par. 1 o.p.) 34
Terminy płatności (art. 47 par. 2 o.p.) Przykład: 13 marca dzień doręczenia decyzji 15 marca ustawowy termin zapłaty podatku Podatnik ma 14 dni na zapłatę podatku licząc od 13 marca; upływ ustawowego terminu pozostaje w tym wypadku bez znaczenia. 35
Przedłużanie terminów Odraczanie terminów tryb dot. terminów materialnoprawnych tryb dot. terminów materialnoprawnych przedłużenie terminów następuje w formie generalnej (przesunięcie daty realizacji określonej czynności przez ministra finansów w drodze rozporządzenia) odroczenie następuje w trybie indywidualnej decyzji wydawanej wyłącznie na wniosek złożony przez podatnika, płatnika lub inkasenta. (dotyczy terminów, które jeszcze nie upłynęły) 36
Zaległość podatkowa Zaległość podatkowa (art. 51 par. 1 o.p.) niezapłacony w terminie podatek, zaliczka na podatek lub rata 37
Odsetki za zwłokę Zaległość podatkowa Obowiązek uiszczenia odsetek Podatek niezapłacony w terminie bez względu na przyczyny powstania zaległości podatkowej, odsetki naliczane są z mocy samej ustawy. 38
Odsetki za zwłokę - stawka 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego + 2% stawka nie może być jednak niższa niż 8% 39
obniżona stawka odsetek za zwłokę (50%) - korekta deklaracji w ciągu 6 miesięcy od upływu terminu do jej złożenia + wpłata w ciągu 7 dni podwyższona stawka odsetek za zwłokę (150%) - do zaległości w podatku od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym w przypadku: 1) zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego, 2) korekty deklaracji: a) złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia po zakończeniu kontroli podatkowej, b) dokonanej w wyniku czynności sprawdzających jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia w rozumieniu ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm., obowiązującego w dniu następującym po dniu upływu terminu płatności zobowiązania lub terminu zwrotu; 3) ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku oraz braku zapłaty podatku.
Opłata prolongacyjna: - tylko przy odroczeniu lub rozłożeniu na raty - obligatoryjna przy podatkach państwowych i fakultatywna przy podatkach samorządowych - stawka odpowiadająca obniżonej stawce odsetek za zwłokę, a w przypadku podatków samorządowych nie więcej niż obniżona stawka odsetek za zwłokę
Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych Efektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązań podatkowych Nieefektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązań podatkowych zapłata zaniechanie poboru pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta umorzenie zaległości podatkowej potrącenie przedawnienie zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku zwolnienie z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14m o.p. przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w post. egz. Od 1 stycznia 2016 r. nowy nieefektywny sposób wygaśnięcia zobowiązania podatkowego: nabycia spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ze skutkiem na dzień otwarcia spadku. 43
Zapłata podatku gotówkowa bezgotówkowa znakami pieniężnymi w kasie organu podatkowego lub przez zastosowanie przekazu pocztowego bądź bankowego przez polecenie przelewu/ zapłata podatku kartą płatniczą forma gotówkowa zapłaty podatku wchodzi w grę we wszystkich tych przypadkach, gdzie nie zastrzeżono formy bezgotówkowej zapłata w formie bezgotówkowej jest obowiązkiem podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów, z wyjątkami 44
Zasady zaokrągleń (art. 63 o.p.) podstawy opodatkowania kwoty podatków odsetki za zwłokę opłaty prolongacyjne oprocentowanie nadpłat wynagrodzenia przysługujące płatnikom i inkasentom Zaokrągla się do pełnych złotych w ten sposób, że: -końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 gr pomija się, -końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych - nie zaokrągla się opłat lokalnych - Wyjątkowo podstawy opodatkowania i kwoty podatku dochodowego z tytułu np. odsetek od pożyczek i lokat bankowych, sa zaokrąglane do pełnych groszy w górę. Copyright by Katedra Prawa Podatkowego W.P. UwB 2014r. 45
znaki akcyzy (banderole) Pomocnicze sposoby zapłaty papiery wartościowe wymagane rozporządzenie ministra finansów 46
Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta wygaśnięcie zobowiązania w całości przekazanie pobranego podatku na rachunek właściwego organu dla wygaśnięcia zobowiązania podatkowego, które ciąży na podatniku, nie ma znaczenia to, czy płatnik lub inkasent pobraną kwotę podatku przekazał na rachunek organu podatkowego 47
Potrącenie konieczność zaistnienia dwóch wierzytelności wierzytelność podatkowa Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego wobec podatnika Potrącenie następuje z urzędu lub na wniosek, w drodze postanowienia. wierzytelność podatnika wobec Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. wierzytelność ta musi być: -wzajemna - bezsporna - wymagalna 48
Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych wniosek podatnika zgoda właściwego naczelnika urzędu skarbowego/ celnego w formie postanowienia umowa w formie pisemnej zawierana między podatnikiem a starostą powiatowym ( dot. podatków stanowiących dochód budżetu państwa) lub wójtem (burmistrzem, prezydentem) dot. podatków stanowiących dochód jst właściwy organ wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie zobowiązania podatkowego 49
Umorzenie zaległości podatkowych nieefektywny sposób wygasania zobowiązania podatkowego umorzenie może dotyczyć nie tylko samej zaległości ale również odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej nie ma w obecnie obowiązującym stanie prawnym możliwości umorzenia w drodze indywidualnej decyzji organu podatkowego samej zaległości podatkowej bez odsetek 50
Przedawnienie przedawnienia prawa do doręczenia decyzji ustalającej wysokości zobowiązania podatkowego w podatkach, w których zobowiązanie podatkowe powstaje przez doręczenie decyzji ustalającej (np. podatek od nieruchomości w stosunku do os. fiz.) przedawnienie zobowiązania podatkowego w przypadkach, gdy zobowiązanie podatkowe już powstało i to bez względu na to, czy z mocy prawa, czy poprzez doręczenie decyzji ustalającej 51
Przedawnienie art. 68 par. 1 O.p. odwołanie 01.06.2012r. powstanie obowiązku podatkowego 01.01.2013r. początek biegu 3 letniego terminu na doręczenie decyzji ustalającej Copyright by Katedra Prawa Podatkowego W.P. UwB 2012 r. wydanie decyzji w I instancji 31.12.2015r. upływ terminu z art. 68 Czy organ może wydać decyzje w II instancji po upływie terminu? Tak, ponieważ zobowiązanie podatkowe już powstało, organ może orzec co do zasady reformatoryjnie. 52
Przedawnienie art. 70 O.p. PRZEDAWNIENIE (31.12.2017r.) 2012r. powstanie zobowiązania podatkowego; upływ terminu płatności 31.12.2012r. Wydanie decyzji określającej (grudzień 2017r.) 53
Zaniechanie poboru charakter generalny instytucji na podstawie rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych rozporządzenie powinno określać rodzaj podatku, od poboru którego się odstępuje, zakres zaniechania, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie dotyczy jedynie zobowiązań podatkowych, które już powstały podstawą zaniechania poboru podatku są: uzasadniony interes publiczny lub ważny interes podatnika albo też obie te przesłanki łącznie 54
Zaliczenie nadpłaty lub zwrot podatku Zaliczenie nadpłaty rozstrzyga organ podatkowy w drodze postanowienia z urzędu lub na wniosek podatnika zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych następuje albo z dniem powstania nadpłaty, albo z dniem złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty 55
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych Ulgi podatkowe określone w art. 3 ust. 6 O.p. np. odliczenia mają one uznaniowy charakter; decyzja właściwych organów podatkowych wydawana co do zasady, na wniosek podatnika (jedynie umorzenie może być także z urzędu) 56
RODZAJE ULG W SPŁACIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH (ULG UZNANIOWYCH) odroczenie terminu płatności podatku lub zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek rozłożenie na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami lub nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej
Przesłanki stosowania ulg ważny interes podatnika interes publiczny Np. nadzwyczajne przypadki losowe m.in. respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak: sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, 58
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorców Udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych Pomoc udzielana przez państwo lub samorząd przedsiębiorcom 59
Tryby udzielania przedsiębiorcom ulg w spłacie zobowiązań podatkowych Udzielenie ulgi może nie stanowić pomocy publicznej Brak potencjalnego lub faktyczne go zakłócenie wymiany handlowej Udzielenie ulgi może stanowić pomoc de minimis Gdy wysokość już otrzymanej przez podatnika pomocy w roku złożenia wniosku oraz w 2 poprzednich latach, nie przekraczała 200.000 euro Udzielenie ulgi może stanowić pomoc publiczną może być udzielona tylko na zasadach i na cele wskazane wprost w art. 67a 1 pkt 3 o.p 60
Przesłanki uznania działania Państwa za pomoc publiczną (art. 107 ust. 1 TFUE) pomoc przyznana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie; która zakłócałaby lub groziła zakłóceniem konkurencji przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów Jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. 61
Nadpłata nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku podatku pobrana przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej Nadpłatą jest kwota: zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania ich obowiązków określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej 62
Nadpłata świadczenie nadpłacone podatnik jest zobowiązany do świadczenia z tytułu określonego podatku, lecz kwota faktycznie uiszczona jest wyższa od kwoty należnej świadczenie uiszczone nienależnie podatnik dokonuje zapłaty określonej kwoty pieniężnej, mimo że nie jest do tego zobowiązany; pobranie i wpłacenie przez płatnika albo inkasenta 63
Moment powstania nadpłaty (art. 73 O.p.) zapłata wpłacenie lub pobranie podatku złożenie deklaracji lub zeznania rocznego Rozróżnienie to staje się istotne w przypadku nadpłat wynikających ze złożonej przez podatnika deklaracji lub zeznania, o którym mowa w art. 73 2 o.p. W tym wypadku to podatnik, a nie organ podatkowy, określa wysokość nadpłaty. 64
Określenie nadpłaty dokonywane przez organ podatkowy (zasada) w drodze decyzji (decyzja określająca wysokość nadpłaty; decyzja ta nie ma charakteru konstytutywnego) dokonywane przez podatnika w przypadku złożenia przez podatnika zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych, dochodowym od osób prawnych, deklaracji w podatku akcyzowym oraz deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych forma samoobliczenia jeżeli o nadpłacie organ podatkowy rozstrzyga z wniosku, to w postępowaniu wydawana jest decyzja o stwierdzeniu nadpłaty sam podatnik określa nadpłatę, gdy powstała ona w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego lub orzeczeniem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zobowiązanie podatkowe w danym podatku powstaje z mocy prawa 65
Stwierdzenie nadpłaty Podatnik koryguje złożoną deklarację ze 100 zł do 50 zł i składa wniosek o stwierdzenie nadpłaty: 1) organ odmawia w całości - decyzja o odmowie stwierdzenia nadpłaty + informacja, że korekta nie wywołuje skutków prawnych (art. 81b par. 2a), więc nie trzeba określać zobowiązania, bo wynika ono z deklaracji przed korektą - zobowiązanie do zapłaty wynika z deklaracji przed korektą, która to korekta nie wywołuje skutków prawnych 2) organ zwraca nadpłatę bez obowiązku wydawania decyzji, gdy korekta nie budzi wątpliwości, co do jej poprawności (art. 75 par. 4 o.p.) 3) organ stwierdza w całości nadpłatę - nie ma sensu określać zobowiązania, skoro wynika ono z korekty, która jest skuteczna (art. 81b par. 2 nie działa) - korekta wywołuje skutek prawny, więc zobowiązanie wynika z korekty 4) organ stwierdza nadpłatę w części (np. 20 zł) - stwierdza nadpłatę w kwocie 20 zł + - odmawia stwierdzenia nadpłaty w kwocie 30 zł + - określa prawidłową wysokość zobowiązania na 80 zł + - informuje, że korekta nie wywołuje skutków prawnych (art. 81b par. 2) + - korekta nie wywołuje skutków prawnych, ale z czego wynika zobowiązanie? nie może wynikać z także złej deklaracji, więc wynika z decyzji (określa 80 zł)
Wygaśnięcie prawa do stwierdzenia nadpłaty Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jest to termin prawa materialnego, który nie może być ani przywrócony, ani odroczony. 67
Nadpłaty, zgodnie z art. 78 2 o.p., podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych. Nadpłaty zwracane są z oprocentowaniem, lecz w istocie nadpłata podlega oprocentowaniu jedynie w przypadku podważenia decyzji organu podatkowe z przyczyn leżących po stronie tego organu, przekroczenia terminu zwrotu nadpłaty lub też w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego. Oprocentowanie nadpłaty Dzień, od którego naliczane są odsetki od nadpłaty, jest różny w zależności od tego, w związku z zaistnieniem jakiej sytuacji nadpłata powstała Szczególne zasady naliczania oprocentowania mają zastosowanie w sytuacji, gdy nadpłata powstała w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W tym przypadku okres, za jaki naliczane są odsetki, zależny jest od tego, kiedy podatnik złożył wniosek o zwrot nadpłaty w związku z orzeczeniem 68
Zasady zwrotu nadpłaty zasada tzw. pośredniego zwrotu nadpłaty nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem w pierwszej kolejności są zaliczane z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w odrębnej decyzji, o której mowa w art. 53a o.p., oraz bieżących zobowiązań podatkowych w razie braku zaległości lub bieżących zobowiązań nadpłaty podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. 69
Podpisywanie i korekta deklaracji jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej deklaracja może być podpisana także przez pełnomocnika pełnomocnictwo do podpisywania deklaracji składa się na urzędowym formularzu korekta deklaracji polega na złożeniu deklaracji korygującej, która aktualnie nie wymaga już pisemnego uzasadnienia korekta jest bezskuteczna m.in. w trakcie kontroli lub postępowania podatkowego o każdym przypadku bezskuteczności korekty organ podatkowy informuje na piśmie podatnika 70
Informacje podatkowe Przekazywane bez wezwania; z urzędu np. informacje banków o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej Na żądanie organu podatkowego np. w odniesieniu do jednostek organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych co do informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego 71
Rachunki Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą obowiązani są, zgodnie z art. 87 1 o.p., na żądanie kupującego lub usługobiorcy wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi Wystawienie rachunku nie jest związane z każdym przypadkiem dokonywania sprzedaży lub wykonywaniem usług. Rachunek jest bowiem wystawiany na żądanie kupującego lub usługobiorcy. Co do zasady rachunki wystawianą są wtedy, gdy przepis szczególny na to wskazuje np. obowiązek wystawiania faktur VAT; paragonów. 72
Odpowiedzialność solidarna za zobowiązania podatkowe Podatnicy odpowiedzialni solidarnie za zobowiązanie podatkowe zobowiązanie podatkowe powstaje poprzez doręczenie decyzji ustalającej odpowiedzialnymi solidarnie są podatnicy, którym doręczono decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego 73
Odpowiedzialność solidarna małżonków (art. 92 par. 3 i 4 o.p.) Małżonkowie wspólnie opodatkowani ponoszą odpowiedzialność solidarną za zobowiązania podatkowe Wierzytelność małżonków o zwrot nadpłaty jest solidarna Do wierzytelności o zwrot nadpłaty stosuje się przepisy KC o wierzytelnościach cywilnoprawnych. 74
Następca prawny w prawie podatkowym podmiot wyraźnie wskazany przez ustawę Następstwo prawne kwestie następstwa prawnego mają zastosowanie również do praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego sukcesja praw i obowiązków dot. nie tylko instytucji materialnoprawnych ale też procesowych 75
Następstwo prawne osób prawnych i spółek związane z połączeniem, przekształceniem, komercjalizacją i prywatyzacją osoba prawna powstała w wyniku łączenia się wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek Odpowiedzialność podatkowa i prawa spadkobierców spadkobiercy przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy, a jeżeli chodzi o prawa niemajątkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na nich pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek. sukcesja w zakresie praw i obowiązków podatkowych dotyczy również tych z nich, które wynikają z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego przeniesienie na spadkobiercę odpowiedzialności podatkowej za zobowiązania spadkodawcy wymaga wydania przez właściwy organ podatkowy decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy. Odpowiedzialność podatkowa zapisobiercy zapisobierca, który otrzymał należny mu zapis, ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy odpowiedzialność ta ograniczona jest jednak tylko do wysokości otrzymanego zapisu 76
solidarna subsydiarna akcesoryjna Odpowiedzialność osób trzecich osobista wynika zawsze z decyzji organu podatkowego 77
Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich Zamknięty katalog osób trzecich odpowiadających za zobowiązania podatkowe rozwiedzionego małżonka podatnika, członków rodziny podatnika, w tym jego małżonka, który zawarł z podatnikiem umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, nabywcy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej z przekształcenia przedsiębiorstwa osoby fizycznej firmującego, właściciela, samoistnego posiadacza lub użytkownika wieczystego rzeczy lub prawa majątkowego, który pozostaje z użytkownikiem, dzierżawcą, najemcą lub leasingobiorcą danej rzeczy lub prawa majątkowego w związku o charakterze rodzinnym, kapitałowym, majątkowym lub wynikającym ze stosunku pracy, dzierżawcy lub użytkownika nieruchomości, wspólnika spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej, niebędącego akcjonariuszem, członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, a także tych spółek w organizacji, członków organu zarządzającego innych osób prawnych niż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna oraz tych spółek w organizacji, osoby prawnej przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału innej osoby prawnej, gwaranta lub poręczyciela, który złożył zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego podatnika, jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną spółki niemająca osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału swoje przedsiębiorstwo likwidatora spółki 78
Zasady odpowiedzialności osób trzecich instytucja odpowiedzialności podatkowej osób trzecich jest wykorzystywana w sytuacjach, gdy: - zabraknie podatnika, - gdy podatnik nie wykonuje ciążącego na nim zobowiązania we właściwy sposób i we właściwym terminie, a także - gdy majątek podatnika w wyniku wszczętej egzekucji okazuje się być niewystarczającym odpowiedzialność osób trzecich za wykonanie zobowiązań podatkowych ma solidarny charakter organy podatkowe mogą wydać decyzję o odpowiedzialności dopiero wówczas, gdy egzekucja z dochodu lub majątku podatnika okazuje się w części lub w całości bezskuteczna 79
Rok podatkowy rok kalendarzowy, chyba że ustawa stanowi inaczej Wyjątek - art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - zgodnie z tym przepisem rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w statucie albo w umowie spółki, albo w innym dokumencie odpowiednio regulującym zasady ustrojowe innych podatników i zawiadomi o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego - reguła zawarta w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ma zastosowanie wyłącznie, gdy podatnik tak postanowi i powiadomi o swoim postanowieniu organ podatkowy 80
Interpretacje przepisów prawa podatkowego dokonywane przez organy podatkowe ogólne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane przez ministra finansów indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz wójtów, burmistrzów (prezydentów) 81
Interpretacje ogólne interpretacje te nie są kierowane do konkretnych podatników, ale stanowią rozstrzygnięcie abstrakcyjnego problemu, który wystąpił w zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego; stanowią one o wykładni przepisów prawa podatkowego, których rozumienie lub stosowanie może sprawiać trudności organom podatkowym i organom kontroli skarbowe (od 2012r. również na wniosek podatnika) Interpretacje indywidualne dotyczą przede wszystkim oceny stanowiska wnioskodawcy i ewentualnego wskazania na jego prawidłowość bądź też wadliwość; interpretacje indywidualne w zakresie podatków stanowiących dochód państwa wydaje Minister Finansów, a w przypadku podatków samorządowych właściwy wójt, burmistrz (prezydent miasta); zasadą jest, iż podmiot, który zastosował się do interpretacji, nie może z tego tytułu ponosić negatywnych skutków prawnych nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie objętym interpretacją ogólną 82
Zasada nieszkodzenia przy zastosowaniu się do indywidualnych interpretacji podatkowych (cz.1) zastosowanie się do interpretacji indywidualnej w czasie jej obowiązywania nie może szkodzić wnioskodawcy zastosowanie się do interpretacji, mimo jej późniejszego uchylenia nie może wiązać się z wszczęciem w zakresie objętym interpretacją postępowania o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe oraz nie wiąże się z naliczaniem odsetek za zwłokę 83
Zasada nieszkodzenia (cz. 2) Obowiązek zapłaty podatku po zastosowaniu się do interpretacji podatkowej uchylonej lub nie uwzględnionej przy rozstrzyganiu sprawy Jeżeli skutki prawne zdarzenia (objętego interpretacją) zaistniały po doręczeniu interpretacji indywidualnej Jeżeli skutki prawne zdarzenia (objętego interpretacją) zaistniały przed doręczeniem interpretacji indywidualnej zwalnia się wnioskodawcę z obowiązku zapłaty podatku!!! (art. 14m) nie zwalnia się wnioskodawcy z obowiązku zapłaty podatku!!!(art. 14l) 84
Porozumienia w sprawie ustalania cen transakcyjnych Istotą porozumień jest ustalenie odpowiedniego zestawu kryteriów (np. metody, obiektów porównań i odpowiednich poprawek do nich, kluczowych założeń co do przyszłych zdarzeń) dla dokonywania wyceny transferu dla tych transakcji w ustalonym okresie Porozumienia w sprawie ustalania cen transakcyjnych stanowią umowę między podatnikiem a administracją podatkową. 85
Porozumienia w sprawie ustalania cen transakcyjnych podatnik organ podatkowy (minister finansów) zobowiązuje się stosować przyjętą metodę do objętych porozumieniem transakcji gwarantuje, że stosowane przez podatnika ceny transakcyjne nie będą kwestionowane przez organy podatkowe podstawowym celem porozumień jest zapobieganie powstawaniu sporów pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi w zakresie stosowania cen transakcyjnych 86
Porozumienia w sprawie ustalania cen transakcyjnych jednostronne - na wniosek podmiotu krajowego powiązanego z innym podmiotem krajowym dwustronne - organ właściwy w sprawie porozumienia może porozumiewać się z władzą podatkową właściwą dla podmiotu zagranicznego powiązanego z podmiotem krajowym wielostronne - organ właściwy w sprawie porozumienia może porozumiewać się z władzami podatkowymi właściwymi dla podmiotów zagranicznych powiązanych z podmiotem krajowym 87
Porozumienia w sprawie ustalania cen transakcyjnych dotyczą podmiotów powiązanych Podmioty powiązane sytuacja w której dwa lub więcej podmiot pozostaje ze sobą w określonych związkach rodzinnych, kapitałowych lub majątkowych W kwestii porozumienia minister właściwy do spraw finansów wydaje decyzję, która co do zasady obowiązuje nie dłużej niż 5 lat. 88
Ustalenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania art. 23 o.p. Szczególnym sposobem określenia podstawy opodatkowania w przypadku braku danych, na podstawie których podstawa opodatkowania mogłaby być precyzyjnie ustalona. Oszacowanie powinno zmierzać do określenia podstawy opodatkowania w wysokości zbliżonej do rzeczywistej. Oszacowanie Organ podatkowy nie może zastosować oszacowania, jeżeli dane z ksiąg podatkowych uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Podstawę opodatkowania można oszacować tylko przy pomocy metod wymienionych w Ordynacji podatkowej, chyba że żadnej z nich nie można zastosować. 89
Pojęcie postępowania podatkowego działania zmierzające do ujawnienia stanów faktycznych objętych obowiązkiem podatkowym oraz określenia zobowiązania podatkowego Cel postępowania podatkowego realizacja zamierzeń wynikających z przepisów prawa podatkowego materialnego 91
Podział postępowania podatkowego pojęcie szerokie: - całokształt czynności prawnych i faktycznych podejmowanych przez organy, podatnika i innych uczestników postępowania na podstawie przepisów prawa i zmierzających do: -ustalenia istnienia obowiązku podatkowego, - konkretyzacji zobowiązania i dobrowolnej jego realizacji, - umorzenia, rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności podatku pojęcie wąskie: - całokształt czynności, regulowany przepisami prawa, związanych z wszczęciem postępowania, prowadzeniem go w ramach określonych przepisami procedur i zakończony wydaniem decyzji podatkowej (także postępowanie w sprawie odpowiedzialności płatnika, inkasenta, następcy prawnego oraz osoby trzeciej) 92
Ordynacja podatkowa wyróżnia następujące procedury podatkowe: postępowanie podatkowe kontrolę podatkową czynności sprawdzające 93
Zasady postępowania podatkowego Są to podstawowe (przewodnie) reguły postępowania uznane za takie przez ustawodawcę. Zasady postępowania podatkowego Zasady te nie są wyłącznie wskazówkami czy zaleceniami, lecz są normami prawa, których naruszenie jest oceniane z takim skutkiem prawnym przez organy i sądy, jak naruszenie jakiegokolwiek przepisu prawa materialnego. Zasady ogólne postępowania podatkowego dotyczą przede wszystkim samego postępowania. Funkcja tych zasad polega na: ujednolicaniu interpretacji przepisów proceduralnych, wypełnianiu luk prawnych oraz wzmacnianiu pozycji procesowej podmiotów postępowania podatkowego 94
Zasada legalizmu Art. 120 o.p. Zasada praworządności wymaga, aby każdy akt władczej ingerencji organu w sferę prawną obywatela oparty był na konkretnie wskazanym przepisie prawa. Zasada postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych Art.121 par. 1 o.p. Uchybienia organu prowadzącego postępowanie nie mogą powodować ujemnych następstw dla obywatela, który działa w dobrej wierze i w zaufaniu do treści otrzymanej decyzji. Zasada udzielania informacji i przekonywania Art. 121 par. 2 i art. 124 o.p. 121 2 o.p. wskazuje, iż ustawodawca dopuszcza w prowadzonym przez organy podatkowe postępowaniu możliwość powoływania się na paremię ignorantia iuris nocet (zakres zasady węższy niż w art. 9 k.p.a.) Zasada szybkości postępowania Art. 125 Organy podatkowe mają obowiązek przy prowadzeniu postępowania posługiwania się najprostszymi środkami służącymi do załatwienia sprawy. 95
Zasada prawdy obiektywnej Art. 122 o.p. Jest jedną z najważniejszych zasad postępowania, wpływa bowiem na ukształtowanie całego postępowania, a zwłaszcza na rozłożenie ciężaru dowodu. Zasada pisemności Art. 126 o.p. Zasada ta odnosi się nie tylko do decyzji czy postanowień, organ podatkowy powinien ją stosować przy każdej czynności prowadzonego postępowania podatkowego. Zasada dwuinstancyjnego postępowania Art. 127 Co do zasady stronie od decyzji lub postanowienia organu I instancji przysługuje odpowiednio odwołanie lub zażalenie do organu drugiej instancji. Wyjątek stanowi decyzja wydana w pierwszej instancji przez ministra finansów lub dyrektorów izb skarbowych lub celnych oraz SKO. 96
Zasada trwałości ostatecznych decyzji Art. 128 Zgodnie z tą zasadą od decyzji ostatecznych nie przysługuje stronie odwołanie. Zasada ta ma służyć pewności obrotu prawnego. Zasada jawności postępowania Art. 129 Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron. Zgodnie z tą normą nikomu poza stronami prowadzonego postępowania organy podatkowe nie mają prawa udzielania jakichkolwiek informacji o okolicznościach faktycznych bądź prawnych toczącej się sprawy. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu Art. 123 o.p. Organy podatkowe mają obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Zasada ta może być wyjątkowo ograniczona np. art. 200 o.p. 97
Zasada ogólna prawa podatkowego stosowana również w postępowaniu podatkowym Zasada in dubio pro tributario Art. 2a. Niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika.
Podmioty postępowania podatkowego Podmiot prowadzący postępowanie podatkowe Organ podatkowy Strona postępowania podatkowego Podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoby trzecie, które z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy 99
Osoba fizyczna Wspólnik spółek osobowych oraz spółki cywilnej Strona postępowania podatkowego Osoba prawna w sprawach dotyczących zwrotu podatku od towarów i usług. Jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego przed powstaniem obowiązku podatkowego ciążą na niej szczególne obowiązki lub zamierza skorzystać z uprawnień wynikających z tego prawa. 100
Stroną w postępowaniu podatkowym jest osoba określona w art. 133 o.p., która: z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego; do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy. 101
Organizacja społeczna w postępowaniu podatkowym może w sprawach innych osób: występować z żądaniem wszczęcia postępowania występować z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny (wymagana jest zgoda strony) Organ podatkowy rozpoznając żądanie organizacji wydaje postanowienie, na które przysługuje zażalenie (art. 133a o.p.). 102
Pełnomocnik w postępowaniu podatkowym (art. 138a i nast. o.p.) Co do zasady strona w postępowaniu podatkowym może działać przez pełnomocnika, chyba, że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. 103
Pełnomocnik w postępowaniu podatkowym Pełnomocnikiem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone ustnie do protokołu. W kwestiach mniejszej wagi wynikających w toku postępowania organ podatkowy może nie żądać pełnomocnictwa, jeżeli pełnomocnikiem jest małżonek strony a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia. 104
Kategorie pełnomocników: ogólny szczególny tymczasowy szczególny do doręczeń w kraju
Pełnomocnictwo ogólne - od 01.07.2016 r. Pełnomocnictwo ogólne upoważnia do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz w innych sprawach należących do właściwości organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej. Pełnomocnictwo ogólne oraz zawiadomienie o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu zgłasza mocodawca, wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego, według wzoru określonego w rozporządzeniu ministra finansów informacje o udzieleniu pełnomocnictwa, o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu minister właściwy do spraw finansów publicznych umieszcza w Centralnym Rejestrze Pełnomocnictw Ogólnych, zwanym dalej Centralnym Rejestrem pełnomocnictwo ogólne może być zgłoszone za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Pełnomocnictwo szczególne pełnomocnictwo szczególne upoważnia do działania we wskazanej sprawie podatkowej lub innej wskazanej sprawie należącej do właściwości organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej pełnomocnictwo szczególne może być udzielone na piśmie, w formie dokumentu elektronicznego lub zgłoszone ustnie do protokołu pełnomocnictwo szczególne udzielone na piśmie oraz zawiadomienie o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu składa się do akt sprawy według wzoru określonego w rozporządzeniu ministra finansów pełnomocnik może okazać oryginał lub notarialnie poświadczony odpis pełnomocnictwa szczególnego oraz zawiadomienie o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu w celu sporządzenia przez organ podatkowy jego urzędowego odpisu i dołączenia do akt sprawy.
Tymczasowy pełnomocnik szczególny Ustanawiany w następujących przypadkach: W sprawie niecierpiącej zwłoki organ podatkowy wyznacza dla osoby nieobecnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego, upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia przez sąd kuratora dla osoby nieobecnej. Tymczasowym pełnomocnikiem szczególnym może być w pierwszej kolejności wyznaczony przez organ podatkowy członek rodziny osoby nieobecnej, jeżeli wyrazi na to zgodę, a w przypadku braku takiej zgody adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy. W przypadku niemożności wszczęcia postępowania lub prowadzenia postępowania wobec osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej z powodu braku powołanych do tego organów lub niemożności ustalenia adresu siedziby, miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw, organ podatkowy wyznacza dla tej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd. Tymczasowym pełnomocnikiem szczególnym jest adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy.