STRONA W POSTĘPOWANIU PODATKOWYM

Transkrypt

1 STRONA W POSTĘPOWANIU PODATKOWYM

2 Strona w postępowaniu administracyjnym Art. 28 KPA Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Art. 29 KPA Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Art. 30 KPA 1. Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. 2. Osoby fizyczne nieposiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli. 3. Strony niebędące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli. 4. W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni. 5. W sprawach dotyczących spadków nieobjętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.

3 Strona w postępowaniu podatkowym art. 133 OP 1. Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoba trzecia, o której mowa w art c, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy. 2. Stroną w postępowaniu podatkowym może być również osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej inna niż wymieniona w 1, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego przed powstaniem obowiązku podatkowego ciążą na niej szczególne obowiązki lub zamierza skorzystać z uprawnień wynikających z tego prawa. 2a. Stroną w postępowaniu podatkowym w sprawach dotyczących zwrotu podatku od towarów i usług może być wspólnik spółki wymienionej w art , uprawniony na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług do otrzymania zwrotu podatku. 2b. Stroną w postępowaniu podatkowym w sprawie stwierdzenia nadpłaty w zakresie zobowiązań byłej spółki cywilnej może być osoba, która była wspólnikiem spółki cywilnej w chwili rozwiązania spółki. 3. W przypadku, o którym mowa w art. 92 3, jedną stroną postępowania są małżonkowie i każdy z nich jest uprawniony do działania w imieniu obojga.

4 Elementy pojęcia strony postępowania podatkowego Elementy podmiotowe; Elementy przedmiotowe; Interes prawny legitymujący stronę

5 Elementy podmiotowe pojęcia strony

6 Art. 28 KPA a art OP Art. 28 KPA Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Art. 133 OP 1. Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoba trzecia, o której mowa w art c, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.

7 Podmiotowość prawnopodatkowa zdolności do bycia podmiotem praw i obowiązków przewidzianych w prawie podatkowym; dla posiadania podmiotowości w sferze stosunków prawnofinansowych, w tym stosunków prawnopodatkowych, nie jest konieczne posiadanie zdolności cywilnoprawnej albo zdolności administracyjnoprawnej; podmiotowość prawnopodatkowa jest kategorię normatywną, gdyż upodmiotowienie konstrukcji prawnej dla celów podatkowych musi nastąpić w ustawie podatkowej; o podmiotowości podatkowej przesądzają zawarte w ustawie podatkowej normy regulujące przedmiot podatku oraz związane z tym, określone w sposób pośredni lub bezpośredni, uprawnienia i obowiązków nowej kategorii podatnika

8 Art. 133 OP 1. Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoba trzecia, o której mowa w art c, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy. 2. Stroną w postępowaniu podatkowym może być również osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej inna niż wymieniona w 1, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego przed powstaniem obowiązku podatkowego ciążą na niej szczególne obowiązki lub zamierza skorzystać z uprawnień wynikających z tego prawa. 2a. Stroną w postępowaniu podatkowym w sprawach dotyczących zwrotu podatku od towarów i usług może być wspólnik spółki wymienionej w art , uprawniony na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług do otrzymania zwrotu podatku. 2b. Stroną w postępowaniu podatkowym w sprawie stwierdzenia nadpłaty w zakresie zobowiązań byłej spółki cywilnej może być osoba, która była wspólnikiem spółki cywilnej w chwili rozwiązania spółki. 3. W przypadku, o którym mowa w art. 92 3, jedną stroną postępowania są małżonkowie i każdy z nich jest uprawniony do działania w imieniu obojga.

9 Strona w postępowaniu podatkowym Pojęcie zamknięte pod względem zakresu; Do podmiotów z art OP odniesiono pojęcie interesu prawnego; Strona nie jest każdy, kto, ale ten, kto

10 Art OP Stroną w postępowaniu podatkowym może być również osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej inna niż wymieniona w 1, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego przed powstaniem obowiązku podatkowego ciążą na niej szczególne obowiązki lub zamierza skorzystać z uprawnień wynikających z tego prawa.

11 Małżonkowie jako strona Art. 133 OP 3. W przypadku, o którym mowa w art. 92 3, jedną stroną postępowania są małżonkowie i każdy z nich jest uprawniony do działania w imieniu obojga. Art. 92 OP 3. Małżonkowie opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów na podstawie odrębnych przepisów ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz solidarna jest ich wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku od sumy dochodów małżonków, z zastrzeżeniem 3a. 3a. W razie śmierci jednego z małżonków, o których mowa w 3, drugi z małżonków ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz przysługuje mu wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku.

12 Wyrok NSA z dnia 12 grudnia 2006 r., II FSK 1560/05 Z normy art Ordynacji podatkowej wynika wyłącznie uprawnienie, nie zaś obowiązek, procesowego działania każdego z małżonków w imieniu obojga. Każdy z małżonków może również w sposób różny czy nawet odmienny argumentować w przedmiocie wspólnego opodatkowania. Niewykluczona jest także sprzeczność interesów faktycznych i prawnych, na przykład w sytuacji gdy jeden z małżonków kwestionuje podstawę i zasadność wspólnego opodatkowania. Z przywoływanego zapisu prawnego art nie wynika również nakaz ustanawiania "wspólnego" dla obojga małżonków pełnomocnika lub zakaz ustanawiania odrębnych pełnomocników przez każdego z nich. Jeżeli z pełnomocnictwa nie wynika, że dana osoba ustanowiona została jako pełnomocnik małżonków, jest ona natomiast pełnomocnikiem wyłącznie danego małżonka. Powinna być ona tym samym adresatem pism postępowania podatkowego zgodnie z ogólną zasadą art Ordynacji podatkowej.

13 Wyrok NSA z dnia 12 grudnia 2006 r., II FSK 1560/05 Jeżeli małżonkowie, jako strona w rozumieniu art ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), nie ustanowią wspólnego dla nich pełnomocnika, ustanowią natomiast odrębnych pełnomocników, to do każdego z nich winno znaleźć zastosowanie unormowanie art wymienionej ustawy. Okoliczność, że jednym z tych pełnomocników jest małżonek powołującej go osoby nie ma dla powyższej konstatacji prawnej znaczenia z uwagi na to, że przywoływany przepis art Ordynacji podatkowej nie różnicuje sytuacji prawnej udzielającego i przyjmującego pełnomocnictwo z uwagi na osobę pełnomocnika.

14 Elementy przedmiotowe pojęcia strony

15 Przedmiot postępowania podatkowego Przedmiotem postepowania podatkowego są prawa i obowiązki regulowane przepisami prawa podatkowego; Konkretnie chodzi tu o prawa i obowiązki indywidualnych podmiotów unormowane nie tylko w ordynacji podatkowej, lecz także w ustawach dotyczących podatków, niepodatkowych należności budżetowych etc.; Do ich konkretyzacji wymagane jest wydanie decyzji

16 Prawa i obowiązki podmiotów Art. 7 OP 1. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w 1. Art. 8 OP Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Art. 9 OP Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

17 Prawa i obowiązki podmiotów Art. 22 OP 2. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli: 1) pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji, lub 2) podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. 2a. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, ogranicza pobór zaliczek na podatek, jeżeli podatnik uprawdopodobni, że zaliczki obliczone według zasad określonych w ustawach podatkowych byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do podatku należnego od dochodu lub zysku przewidywanego na dany rok podatkowy. Art. 110 OP 1. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. 2. Odpowiedzialność, o której mowa w 1, nie obejmuje: 1) niepobranych należności wymienionych w art pkt 1; 2) odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. 3. Przepisy 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie unieważnienia małżeństwa oraz separacji.

18 Interes prawny legitymujący stronę

19 Interes prawny w ogólności Jest nieodzownym elementem definicji strony; O tym, czy i kto posiada interes prawny przesądzają normy materialnoprawne; Chodzi tu o konkretne normy prawa materialnego, która statuują uprawnienia i obowiązki

20 Cechy interesu prawnego w prawie publicznym Indywidulany charakter; Konkretność; Aktualność; Obiektywna sprawdzalność; Związek ze stanem faktycznym objętym normą prawa materialnego

21 Składniki interesu prawnego legitymującego stronę Rzeczywiście istniejący podmiot, który posiada interes prawny; Interes ten musi odnosić się do konkretnego stanu prawnego lub faktycznego; Z przepisów prawa podatkowego można odkodować normę prawną, która odnosi się do podmiotu, stanu faktycznego lub prawnego występującego w postanowieniu o wszczęciu postępowania z urzędu albo zawartego w żądaniu wszczęcia postępowania

22 Pojęcie strony - podsumowanie Art OP (tak jak art. 28 KPA) zawiera dwie normy prawne: Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoba trzecia, o której mowa w art c, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy. Odmienne są przesłanki stosowania tych norm

23 Wyrok NSA z dnia 30 czerwca 1986 r. III SA 97/86 Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie dają podstawy do wydawania odrębnego aktu administracyjnego orzekającego o tym, czy konkretna osoba jest czy nie jest stroną. Ustalenie, czy żądanie pochodzi od strony, powinno nastąpić w decyzji rozstrzygającej sprawę co do jej istoty lub w inny sposób kończącej.

24 Postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania Art. 165a OP 1. Gdy żądanie, o którym mowa w art. 165, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. 2. Na postanowienie, o którym mowa w 1, służy zażalenie.

25 Ocena zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych

26 Art. 135 OP Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w sprawach podatkowych ocenia się według przepisów prawa cywilnego, jeżeli przepisy prawa podatkowego nie stanowią inaczej.

27 Ocena zdolności w postępowaniu Na potrzeby postępowania podatkowego stosuje się konstrukcje cywilnoprawne; Wyjątek przewidziany w przepisach prawa podatkowego ma pierwszeństwo przed regulacjami cywilnoprawnymi; Ocena dotyczy nie tylko strony, lecz każdego, kto będzie uczestniczył w sprawie podatkowej (w tym kuratora oraz pełnomocnika); Niekiedy może zachodzić konieczność zawieszenia postępowania na podstawie art OP

28 Skutki nieprawidłowej oceny zdolności do czynności prawnych podmiotów Art. 247 OP 1. Organ podatkowy stwierdza nieważność decyzji ostatecznej, która: 1) została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości; 2) została wydana bez podstawy prawnej; 3) została wydana z rażącym naruszeniem prawa; 4) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną; 5) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie ( ). Odwołanie od decyzji; wznowienie postepowania; zaskarżenie decyzji do sądu administracyjnego i jej uchylenie

29 Ustanowienie kuratora

30 Ustanowienie kuratora Art. 138 OP 1. Organ podatkowy występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla osoby niezdolnej do czynności prawnych lub osoby nieobecnej, jeżeli kurator nie został już wyznaczony. 2.(uchylony) 3. Jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej nie może prowadzić swoich spraw wskutek braku powołanych do tego organów, organ podatkowy składa do sądu wniosek o ustanowienie kuratora.

31 Uchwała SN- Izba Cywilna z dnia 5 grudnia 2014 r. III CZP 101/14 Artykuł ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) jest podstawą złożenia przez organ podatkowy wniosku o ustanowienie kuratora na mocy art KC.

32 Ustanowienie kuratora art. 42 KC 1. Jeżeli osoba prawna nie może być reprezentowana lub prowadzić swoich spraw ze względu na brak organu albo brak w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator podlega nadzorowi sądu, który go ustanowił. 2. Do czasu powołania albo uzupełnienia składu organu, o którym mowa w 1, albo ustanowienia likwidatora kurator reprezentuje osobę prawną oraz prowadzi jej sprawy w granicach określonych w zaświadczeniu sądu. 3. Kurator niezwłocznie podejmuje czynności zmierzające do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania, a w razie potrzeby do jej likwidacji. 4. Pod rygorem nieważności kurator jest obowiązany uzyskać zezwolenie sądu rejestrowego na: 1) nabycie i zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz na dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do czasowego korzystania; 2) nabycie i zbycie oraz obciążanie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości.

33 Udział podmiotu na prawach strony

34 Art. 133a OP 1. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby, za jej zgodą, występować z żądaniem: 1) wszczęcia postępowania, 2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu - jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes publiczny. 2. Organ podatkowy, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji społecznej służy zażalenie. 3. Organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu na prawach strony.

35 Art. 3 KPA Wyłączenie stosowania przepisów KPA 1. Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do: 1) postępowania w sprawach karnych skarbowych; 2) spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017 r. poz. 201, 648, 768 i 935), z wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII.

36 Udział prokuratora Art. 182 KPA Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Art. 183 KPA 1. Prokuratorowi służy prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. 2. Organ administracji publicznej zawiadamia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny.

37 RPO Art. 14 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela; 2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej; 3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa; 4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi; 5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu; 6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi;

38 RPD Art. 10 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka 1. Rzecznik może: ( ) 3) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych oraz wziąć udział w toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi; 3a) wziąć udział w toczącym się już postępowaniu w sprawach nieletnich - na prawach przysługujących prokuratorowi; 4) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa; 5) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi;