PALIWA PŁYNNE PODSUMOWANIE 2007 ZMIANY NA FRANCZYZOWYM I PARTNERSKIM RYNKU PALIWOWYM Rynek paliwowy na którym działa obecnie pod różnymi markami około 7 tys. stacji, obfitował w 2007 roku w wiele istotnych i ciekawych zmian, wyznaczających kierunki dalszego rozwoju tej branży w Polsce. A najciekawsze zmiany miały miejsce na franczyzowym rynku detalicznym. Koncerny paliwowe ciągła franczyzowa dominacja W ubiegłym roku mieliśmy do czynienia z dalszą dominacją koncernów w zakresie rozwoju poprzez franczyzę lub partnerstwo dla których ten sposób rozwoju sieci pozostaje priorytetem.z działających w Polsce 8 koncernów paliwowych krajowych i zagranicznych 6 największych /poza Łukoilem i Neste/ rozwija swoją sieć detaliczną poprzez franczyzę i posiada atrakcyjne oferty w tym zakresie. Rośnie liczba stacji Dotyczy to przede wszystkim koncernów zagranicznych, które powiększyły ilość swoich stacji własnych o 155, tj. z 977 w 2006 r. do 1132 obecnie, co stanowi wzrost o blisko 16%. Przyrost ilości stacji franczyzowych /DOFO/ jest jeszcze wyższy i wynosi ponad 30 % /z 245 do 320/. Największą siecią zagraniczną pozostaje BP /342 stacje w tym 203 franczyzowe/, dalej są Shell /311 stacje w tym 54 franczyzowe/ i Statoil /248 w tym 33 franczyzowe/. Natomiast koncerny krajowe posiadają aktualnie 2292 stacji z tego PKN Orlen 1913, a Lotos Paliwa 379 w tym franczyzowych /i patronackich/ odpowiednio 503 i 246. Łącznie z działających w Polsce około 7 tys. stacji paliwowych blisko połowa 3424 /48,9 %/ należy do koncernów, a druga połowa w zdecydowanej większości do operatorów niezależnych /około 3450 stacji/. Łączna ilość stacji franczyzowych wynosi obecnie 1128 wobec 1024 na koniec 2006 r. i wzrosła o 10,2 %. ILOŚĆ STACJI PALIW L.P. SIEĆ / RODZAJ STACJI 2006 r. 2007r. % 2007/2006 1. PKN "ORLEN" OGÓŁEM 1 932 1913 99,0 w tym: > patronackie (DODO) 345 259 75,1 > franczyzowe (DOFO) 158 244 154,4 2. LOTOS PALIWA OGÓŁEM 403 379 94,0 w tym: > patronackie (DODO) 179 175* 97,8 > franczyzowe (DOFO) 59 71 120,3 I. RAZEM KONCERNY KRAJOWEw tym: franczyzowe /DOFO/+/DODO/ 2 335741 2292749 98,2101,1 3. BP OGÓŁEM 307 342 111,4 w tym: > franczyzowe (DOFO) 168 203 120,8 4. SHELL OGÓŁEM 290 311 107,2 w tym: > franczyzowe (DOFO) 41 54 131,7 5. STATOIL OGÓŁEM** 214 248 115,9 w tym: franczyzowe (DOFO) 21 33 157,1 6. ŁUKOIL OGÓŁEM 83 105 126,5 7. NESTE OGÓŁEM (samoobsługa) 68 96 141,2
8. SLOVNAFT OGÓŁEM (partnerskie) 15 30 200 977245 1 132320 115,9130,6 II. RAZEM KONCERNY ZAGRANICZNEw tym: franczyzowe /DOFO/ III. HIPERMARKETY OGÓŁEM 98 105 107,1 9. WW ENERGY OGÓŁEM 36 46 127,8 w tym: partnerskie 18 28 155,5 10. POLPETRO-HUZAR OGÓŁEM (partnerskie) 20 31 155,0 IV. RAZEM SIECI PRYWATNE w tym partnerskie 5638 7759 137,5152,6 V. RAZEM KONCERNY, HIPERMARKETY I SIECI PRYWATNE /I-IV/ 3466 3606 104,0 VI. STACJE NIEZALEŻNE ok.3500 ok.3450 ok.98,6 OGÓŁEM WSZYSTKIE STACJE /I-VI/w tym : franczyzowe /DOFO/ ok. 70001024 ok.70001128-110,2 * z dniem 01.01.2008r. wygasły dalsze 33 umowy patronackie** bez stacji z logo Preem Źródło: dane własne ARSS Przy sporządzaniu niniejszego Raportu przyjęta została następująca terminologia w nazewnictwie stacji: COCO Company Owned Company Operated stacja własna koncernu zarządzana przez pracowników koncernu CODO Company Owned Dealer Operated stacja własna koncernu zarządzana przez agenta na podstawie umowy agencyjnej zawartej z koncernem DOFO Dealer Owned Franchise Operated stacja należąca do franczyzobiorcy prowadzona na podstawie umowy franczyzowej zawartej z koncernem DODO Dealer Owned Dealer Operated stacja należąca do właściciela prywatnego (stacyjnika); paliwo jest tam dostarczane na podstawie umowy dystrybucyjnej; do tej grupy należą tzw. stacje patronackie funkcjonujące w strukturach PKN Orlen i Grupy Lotos Koncerny krajowe Orlen niezagrożonym liderem Dominującą pozycję pośród stacji benzynowych posiada w dalszym ciągu PKN Orlen, jako właściciel największej i ciągle rozwijającej się sieci detalicznej w tym sieci franczyzowej. Blisko co trzecia stacja w kraju działa w barwach tego koncernu, jednak przez kilka ostatnich lat jego udział w rynku detalicznym był relatywnie niższy, aniżeli wynikało to z posiadanej sieci. Od 2006 r. roku sytuacja zmienia się, albowiem PKN Orlen znacznie poprawił wyniki w tym zakresie. Są dwie główne przyczyny tej poprawy. Pierwsza to konsekwentnie prowadzona od 2006 r. modernizacja stacji połączona ze strategią dwóch brandów Orlen i Bliska działających także w ramach franczyzy. Pod brandem Orlen /premium/ działa obecnie 671 stacji w tym 179 franczyzowych, a pod brandem Bliska /ekonomiczna/ 243 stacje - w tym 65 franczyzowych. Drugą przyczyną jest uatrakcyjnienie pozapaliwowej oferty sklepowej i gastronomicznej. Dzięki profesjonalnym działaniom nowego kierownictwa odpowiedzialnego za detal, stacje własne i franczyzowe PKN Orlen już obecnie prezentują wysoki poziom. Nowym trendem zasługującym na uwagę jest rozwój działalność zagranicznej polskiej sieci PKN Orlen w Niemczech, Czechach i na rynkach krajów bałtyckich, gdzie część stacjiprowadzona będzie także w ramach franczyzy. Ponadto Orlen ogłosił ambitne plany rozwoju przyspiesza budowę sieci franczyzowej i do końca 2009 r. ma mieć 500 stacji franczyzowych. Plany te moim zdaniem są ambitne, ale możliwe do zrealizowania, tym bardziej, że Orlen jako jedyny z koncernów paliwowych działających na polskim rynku ma ofertę franczyzową skierowaną nie tylko do
segmentu premium, ale także do segmentu ekonomicznego /marka Bliska/. Dzięki temu jest atrakcyjnym partnerem zarówno dla tzw. stacji patronackich funkcjonujących pod markami Petrochemia Płock lub Rafineria Gdańsk, jak i niezależnych właścicieli stacji. Drugą pozycję na paliwowym rynku detalicznym zajmuje Grupa Lotos, gdzie w 2007 r. nastąpiły istotne zmiany w strukturze detalicznej sieci stacji. Stacje własne przekształcano w format CODO i zintensyfikowano współpracę z partnerami stacji paliw Lotos na zasadach franczyzy. Obecnie w sieci Lotos działa 71 stacji franczyzowych, a niedługo dołączą do nich dalsze. W przyjętej strategii nie zakłada się utworzenia brandu stacji ekonomicznych lecz budowę mocnej sieci stacji premium. Koncern zamierza także inwestować w segment pozapaliwowy na stacjach, jak: sklepy, gastronomia i usługi. Strategia Lotos zakłada dalszy rozwój sieci sprzedaży i osiągniecie m.in. 10 % udziału w rynku detalicznym w 2012 r. Franczyza za patronat wygasła już co 4-ta umowa patronacka. W połowie lat 90-tych ówczesne Petrochemia Płock i Rafineria Gdańsk wprowadziły umowy patronackie /DODO/. Są to umowy dystrybucyjne zawierające zobowiązanie wyłącznego zakupu dla partnera, który ma sprzedawać paliwo pochodzące wyłącznie od jednego dostawcy. Większość tych umów ma wygasnąć najpóżniej do 2009 r. i są one sukcesywnie zastępowane przez PKN Orlen i Lotos Paliwa umowami franczyzowymi, partnerskimi lub zwykłymi umowami dystrybucyjnymi /nie zawierającymi zobowiązania wyłącznego zakupu paliwa/. Oba koncerny mają przygotowane nowoczesne oferty dla stacji patronackich, a płocki koncern przewiduje, że większość tych stacji po modernizacji przekształci się w stacje franczyzowe. Łącznie już 86 stacji z logo Petrochemia Płock /tzw. niebieskich/ zostało przekształconych w stacje Orlen lub Bliska, a jedynie około 25 stacjom patronackim PKN Orlen nie zaproponuje przejścia na współpracę franczyzową z powodu nie spełniania standartów koncernu. Podobny proces ma miejsce w Lotos Paliwa, gdzie w stosunku do końca 2006 r. /179 stacje patronackie/, ilość ta spadła do 142 na początek stycznia br. tj. o 37 stacji. Łącznie w obu koncernach wygasło 123 umów patronackich w związku z czym ich ilość spadła z 524 na koniec 2006 r. do 401 obecnie /ponad 23 %/. Wygaszanie przestarzałych umów patronackich jest działaniem jak najbardziej prawidłowym - uważa Andrzej Krawczyk współtwórca systemu franczyzowego Rodzina Lotos, Partner Zarządzający w Akademii Rozwoju Systemów Sieciowych. Umożliwi to unowocześnienie tych stacji, konsolidacje rynku oraz ujednolicenie wizerunku stacji funkcjonujących pod markamiorlen, Bliska, czy Lotos. Jest to chyba jeden z nielicznych przypadków w Polsce, że nazwy firm Petrochemia Płock i Rafineria Gdańsk już zniknęły, a na rynku cały czas funkcjonują sieci detaliczne działające pod ich logo stwierdza Andrzej Krawczyk. Koncerny zagraniczne ofensywa franczyzy O udziały w polskim paliwowym rynku detalicznym zabiega obecnie 6 koncernów zagranicznych /BP, Shell, Statoil, Łukoil, Neste i Slovnaft/ - z których większość /poza Łukoil/ dysponuje atrakcyjnymi ofertami współpracy franczyzowej lub partnerskiej. Z naszego rynku wycofały się w ostatnich latach te paliwowe koncerny zagraniczne w tym amerykańskie które nie były zainteresowane sprzedażą detaliczną nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Jako ostatni w ubiegłym roku uczynił to amerykański koncern Conocno Philips, którego stacje paliwowe pod marką Jet /83 stacje/ przejął rosyjski Łukoil. Panuje opinia, że liczy się ta firma, która posiada co najmniej 10 % udziału w sprzedaży paliw. Liderzy zagraniczni, tj BP, Shell, Statoil już osiągnęli taki udział w naszym kraju i zapowiadają dalszą franczyzową ofensywę. Nowym graczem na naszym rynku stał się w ubiegłym roku Łukoil /105 stacji/ zyskując pozycję porównywalną z Neste /95 stacji/, skandynawską siecią stacji samoobsługowych.
Partnerstwo w sieciach prywatnych postępująca konsolidacja W ubiegłym roku na detalicznym rynku paliwowym miała miejsce także postępująca konsolidacja m.in. w ramach prywatnych sieci partnerskich. Część stacji niezależnych zdecydowała się na przyjęcie znanego logo, bądź to któregoś z dużych koncernów, bądźz powodzeniem funkcjonujących na rynku polskich sieci prywatnych, takich jak:licząca 46 stacje sieć WW Energy, czy licząca 31 stacji sieć Huzar. Obie te sieci oferują współpracę na warunkach partnerstwa, którego zasady są zbliżone do warunków umów patronackich zawieranych w przeszłości przez Petrochemię Płock lub Rafinerię Gdańsk Własna stacja pod cudzym szyldem. Zmienił się również sposób działania niezależnych i rozproszonych stacyjników, gdyż rynek wymusza na nich ruchy integracyjne, poprzez tworzenie regionalnych stowarzyszeń /m.in. Delfin; Moja Stacja; Moc,Jakość,Zysk/. W warunkach ostrej konkurencji, stacyjnicy posiadający nawet kilka stacji benzynowych obserwują narastające niebezpieczeństwo utraty możliwości samodzielnego przetrwania na rynku. Stąd coraz częściej decydują się na franczyzę lub partnerstwo. Sądzę, że w perspektywie najbliższych kilku lat wielkie sieci podzielą się rynkiem, a przejście do dużych koncernów jest dla niezależnych stacyjników jedynym rozsądnym rozwiązaniem by przetrwać korzystając z przywilejów znanego brandu. Już za kilka lat liczba niezależnych i rozproszonych stacyjników, zmniejszy się z dzisiejszych około 50 % do 20-30 %. Nastąpi to poprzez likwidację stacji nie wytrzymujących konkurencji wielkich sieci lub poprzez przechodzenie do koncernów według zasady Własna stacja pod cudzym szyldem. W minionym roku nasiliła się także konkurencja ze strony hipermarketów w których z roku na rok przybywa stacji paliwowych /obecnie 105/. Przyciągają one dość skutecznie klientów niska ceną paliwa, które staje się takim samym towarem, jak pozostałe produkty. Nie zarabiają więc one na marży paliwowej, albowiem zysk przynosi im sprzedaż produkt. Franczyza najlepszym sposobem na rozwój Prowadzenie własnej stacji paliwowej na zasadach franczyzy zapewne interesuje niezależnych operatorów. Widzą oni, że duże koncerny posiadające największe i ciągle rozwijające się sieci stacji franczyzowych już dawno dostrzegły zalety tej formy rozwoju. Swoje specjalne, bardzo atrakcyjne oferty współpracy franczyzowej kierują one do wszystkich już działających niezależnych operatorów, jak i do przedsiębiorców zainteresowanych budową nowych stacji. Dotyczy to zarówno koncernów krajowych /PKN Orlen, Lotos Paliwa/, jak i zagranicznych /BP, Shell, Statoil/.Rynek oczekuje również na franczyzową ofertę Łukoil. Franczyzowa oferta koncernów zapewnia franczyzobiorcom wieloletnie stabilne warunki działania /w tym sprzedaż i dostawy paliw wysokiej jakości/, prowadzenie własnego biznesu na podstawie sprawdzonych w praktyce rozwiązań handlowych, profesjonalną współprace w zakresie know-how. Franczyzowy partner korzysta wiec ze wszechstronnego wsparcia - podkreśla Marek Meksuła, Szef Działu Rozwoju Stacji Franczyzowych w PKN Orlen. Rok 2007 w pełni potwierdził dalszy rozwój franczyzy i partnerstwa na paliwowym rynkudetalicznym. Właściciele prywatnych stacji benzynowych powinni zdawać sobie sprawę, że po latach ich dominacji polski rynek paliwowy przekształca się w model funkcjonujący w Europie zachodniej w którym niezależni i rozproszeni właściciele stacji są w mniejszości. Podsumowanie Według analityków z Akademii Rozwoju Systemów Sieciowych monitorujących dynamiczny rozwój franczyzy w innych branżach, jak: handel, gastronomia usługi itd. franczyza w branży paliw płynnych jest w Polsce jednym z najszybciej rozwijających się kanałów sprzedaży detalicznej. Podobnie było w 2007 r., kiedy rynek ten uległ dalszym, korzystnym zmianom i przekształceniom. Franczyza pozostaje jednym z najlepszych sposobów na rozwój i sukces biznesowy nie tylko dla koncernów, ale i bardzo licznych w Polsce operatorów niezależnych oraz właścicieli pozostających
jeszcze stacji patronackich. Potwierdzeniem tego jest rosnąca z roku na rok ilość stacji paliwowych działających w tym systemie. Dla dominujących w tym zakresie koncernów, franczyza jest ciągle jednym z priorytetów ich rozwoju, gdzie co 3-cia stacja działa już w formule franczyzy. Jako monitorujący systematycznie tę branżę,uważam, że jest kwestią czasu kiedy wielkie sieci podziela się u nas rynkiem paliwowym. Mamy również w kraju dobre perspektywy dla rozwoju franczyzy w branży paliw płynnych, a jednym z jej elementów jest konieczna przed Euro 2012 rozbudowa infrastruktury drogowej. Tadeusz Krawczyk - Akademia Rozwoju Systemów Sieciowych 23 stycznia 2008 r.