1 Wydział Humanistyczny Uniwersytet Przyrodniczo- Humanistyczny w Siedlcach Kierunek Przedmiot SYLLABUS Podyplomowe Studium Filologii Polskiej Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki Stosowanej Zakład Językoznawstwa Kultura języka polskiego i praktyki illokucyjne Autor dr Małgorzata Jasińska Prowadzący wykład i ćwiczenia dr Małgorzata Jasińska 1. FORMA I WYMIAR GODZINOWY ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH rok studiów semestr wykłady l. godzin ćwiczenia l. godzin niestacjonarne podyplomowe II III 10 10 2. Cele i efekty kształcenia umiejętności i kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Celem kształcenia jest zapoznanie studentów z teoretycznymi i praktycznymi zagadnieniami kultury języka, wyrobienie w nich umiejętności analizy i oceny normatywnej tekstów współczesnej polszczyzny oraz zwiększenie precyzji i atrakcyjności wypowiedzi ustnej i pisemnej, znajomość typologii aktów mowy oraz umiejętność tworzenia podstawowych pism Umiejscowienie przedmiotu w planie studiów realizowany jest na pierwszym roku studiów, w semestrze drugim. Metody dydaktyczne: Ćwiczenia oparte o analizę tekstów współczesnej polszczyzny zawierających różnorodne typy błędów językowych. 3. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: - podstawą zaliczenia ćwiczeń jest bieżące przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach oraz zaliczenie wszystkich śródsemestralnych testów kontrolnych, których celem jest sprawdzenie umiejętności rozpoznawania błędów w mowie i w piśmie oraz opanowania umiejętności poprawiania błędów językowych, 4. Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami kształcenia: Poprawność językowa w zakresie fonetyki, fleksji, słowotwórstwa, składni. Zmiany w zakresie ortografii i interpunkcji. Zamiany leksykalne w zasobie współczesnej polszczyzny, zapożyczenia i hybrydy. Frazeologia, typologia związków frazeologicznych. Etyka i estetyka słowa. Słowniki i poradniki poprawnościowe. 5. PROGRAM Wykłady: 1. Kultura języka polskiego przedmiot o poprawności i sprawności językowej. Teoretyczne zagadnienia kultury języka: 2. Poprawność składniowa tekstu: 3. Frazeologia. 4. Zagadnienia słownikowe 5. Zapożyczenia we współczesnej polszczyźnie 6. Teoria aktów mowy 7. Etykieta językowa Ćwiczenia: 1. Poprawność w zakresie koniugacji:
2. Poprawność w zakresie fleksji nazw własnych: 3. Poprawność w zakresie składni: 4. Frazeologia 5. Zmiany leksykalne współczesnej polszczyzny. 6. Etyka i estetyka słowa 7. Teksty użytkowe 6. Literatura podstawowa: A. Podręczniki i opracowania: Buttler D., H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura języka polskiego, Zagadnienia poprawności gramatycznej, t. 1., Warszawa 1976, Buttler D., H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Zagadnienia poprawności leksykalnej (słownictwo rodzime), t. 2., Warszawa 1982. Buttler D., Hybrydy w nowym słownictwie polskim, Poradnik Językowy 1990, z. 2, s. 145-150. Buttler D., Niektóre cechy normy leksykalnej, Poradnik Językowy 1990, z. 3, s. 181-187. Cegieła A., Norma wzorcowa i norma użytkowa komunikacji we współczesnej polszczyźnie, w: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Forum Kultury Słowa. Wrocław 1995, pod red. J. Miodka, Wrocław 1996, s. 25-33. Czarnecka K., Postawy młodzieży szkolnej wobec wulgaryzacji języka uczniowskiego, w: Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych Polaków, pod red. J. Miodka, Wrocław 1999, s. 158-165. Dubisz S., Z historii puryzmu i liberalizmu językowego, w: Polszczyzna w komunikowaniu publicznym. Prace poświęcone Profesor Halinie Satkiewicz z okazji jubileuszu Jej i Jej Zakładu, pod red. W. Gruszczyńskiego, J. Bralczyka i G. Majkowskiej, Warszawa 1999, s. 9-17. Dunaj B., Zasady poprawnej wymowy polskiej, Język Polski 2006, z. 3, s. 161-172. Frycie S., M. Jurkowski, K. Sicińska, Kultura języka polskiego, Warszawa 2005. Jadacka H., A. Markowski, D. Zdunkiewicz - Jedynak, Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe, Warszawa 200 Jadacka H., Kultura języka. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005 Karpowicz T., Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja. Warszawa 2009 Łuczyński E., Współczesna interpunkcja. Norma a uzus. Gdańsk 1999 Markowski A., Kultura języka. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005 Porayski-Pomsta J., Błędy językowe i ich rodzaje. W: Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, pod red. K. Handke i H. Dalewskiej-Greń, Warszawa 1994, s. 55-66 Prawidła poprawnej wymowy, oprac. Z. Klemensiewicz, Kraków 1995 Ustawa o języku polskim Walczak B., Przegląd kryteriów poprawności językowej, Poradnik Językowy 1995, z. 9-10, s. 1-16. Zdunkiewicz-Jedynak D., Wykłady ze stylistyki, PWN, Warszawa 2008 B. Podstawowe słowniki: Nowy słownik wyrazów obcych i trudnych, A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2007 Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej, Wł. Lubaś, S. Urbańczyk, Warszawa 1990 Słownik eufemizmów polskich, A. Dąbrowska, Warszawa 1993 Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, t. 1-3, Warszawa 1985 2
Słownik nazw własnych, S. Grzenia, Warszawa 1998 Słownik polszczyzny potocznej, J. Anusiewicz, J. Skawiński, Warszawa 1996 Słownik synonimów i antonimów, Piotr Żmigrodzki, Warszawa 2004 Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996 Słownik wymowy i odmiany nazwisk obcych, I. Bartmińska, J. Bartmiński, Bielsko- Biała 1997 Słownik wyrazów kłopotliwych, M. Bańko, M. Krajewska, Warszawa 1994 Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2004 Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Piotr Műldner- Nieckowski, Warszawa 2003 Wielki słownik ortograficzny PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 1996 Wielki słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, PWN, Warszawa 2004 Wielki słownik skrótów i skrótowców, Piotr Műldner- Nieckowski, Warszawa 2007 7. Literatura uzupełniająca: Bąba S., Innowacje frazeologiczne analiza, kryteria oceny, Poradnik Językowy 1995, z. 4, s. 21-29. Bąba St., Twardy orzech do zgryzienia, czyli o poprawności frazeologicznej, Poznań 1986 Bralczyk J., Język na sprzedaż, czyli o tym, jak język służy reklamie i jak reklama używa języka, wyd. 2., Gdańsk 2004. Bralczyk J., Manipulacja językowa, w: Dziennikarstwo i świat mediów, pod red. Z. Bauera i E. Chudzińskiego, Kraków 2000, s. 244-250. Bugajski M., Pól wieku kultury języka w Polsce (1945-1995), PWN 1999 Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. nauk. K. Kłosińska, Warszawa 2004 Gajda S., Agresja językowa w stosunkach międzyludzkich, w: Język narzędziem myślenia i działania, pod red. W. Gruszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 59-66. Gruszczyński W., Czy normy językowe obowiązują w Internecie?, w: Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, pod red. J. Bralczyka i K. Mosiołek-Kłosińskiej, Warszawa 2001, s. Guz B., Język wchodzi w grę o grach językowych na przykładzie sloganów reklamowych, nagłówków prasowych i tekstów graffiti, Poradnik Językowy 2001, z. 10, s. 9-20. Jadacka H., Wpływ mediów na złagodzenie kryteriów poprawności słowotwórczej, w: Polszczyzna w komunikowaniu publicznym. Prace poświęcone Profesor Halinie Satkiewicz z okazji jubileuszu Jej i Jej Zakładu, pod red. W. Gruszczyńskiego, J. Bralczyka i G. Majkowskiej, Warszawa 1999, s. 27-36. Jasińska M., Językowy savoir-vivre w internecie, w: Język w komunikacji, t. 3, pod red. G. Habrajskiej, Łódź 2001, s. 119-125. Manipulacja w języku, pod red. P. Krzyżanowskiego i P. Nowaka, Lublin 2004 Lisecki M., Komunikacja przez komputer, w: Język w komunikacji, t. 3, pod red. G. Habrajskiej, Łódź 2001, s. 106-118. Lubaś W., Słownictwo potoczne w mediach, w: Język w mediach masowych, pod red. J. Bralczyka i K. Mosiołek-Kłosińskiej, Warszawa 2000, s. 79-95. Madejowa M., Współczesna polska norma językowa w zakresie wymowy samogłosek nosowych, Studia Phonetica Posnaniensia, vol. 1, Poznań 1987, s. 31-56. Majkowska G., O języku mediów, w: Dziennikarstwo i świat mediów, pod red. Z. 3
4 Bauera i E. Chudzińskiego, Kraków 2000, s. 232-243. Mańczak-Wohlfeld E., Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w języku polskim, Kraków 1995. Mańczak-Wohlfeld E., Występowanie zapożyczeń angielskich we współczesnej polszczyźnie, w: Język trzeciego tysiąclecia II. Zbiór referatów z konferencji (Kraków, 28 lutego 2 marca 2002), t. 2: Polszczyzna a języki obce: przekład i dydaktyka, pod red. W. Chłopickiego, Kraków 2002, s. 341-347. Marcinkiewicz R., Lepper, lepperiada, lepperyzmy, Poradnik Językowy 2003, z. 6, s. 51-61. Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych Polaków, pod red. J. Miodka, Wrocław 1999 Norma językowa w polszczyźnie, pod red. M. Bugajskiego, Zielona Góra 1995. Ożóg K., Polszczyzna przełomu XX i Xxi wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów 2001 Ruszkowski M., O akcencie hiperpoprawnym, Poradnik Językowy 2004, z. 7, s. 59-65. Ruszkowski M., O kryterium uzualnym oceny innowacji językowych, w: Język polski w perspektywie diachronicznej i synchronicznej, pod red. K. Maćkowiaka i C. Piątkowskiego, Zielona Góra 2004, s. 221-231. Satkiewicz H., Typy zmian w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny, w: Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, pod red. K. Handke i H. Dalewskiej-Greń, Warszawa 1994, s. 123-127. Wierzbicka A., Kultura języka polskiego praktyczne ćwiczenia, Łódź 2001. Witkowska-Gutkowska M., O typach błędów fleksyjnych w użyciu imion i nazwisk, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, t. XLV (2000), s. 203-210. Zabawa M., Nowe zapożyczenia semantyczne w polszczyźnie, Poradnik Językowy 2004, z. 9, s. 59-68. Zimnowoda J., Normatywistyka wobec zapożyczeń w języku polskim, Poradnik Językowy 1999, z. 8-9, s. 14-23. 8. ZAKRES SZCZEGÓŁOWY: Wykłady: 8. Kultura języka polskiego przedmiot o poprawności i sprawności językowej. Teoretyczne zagadnienia kultury języka: Norma językowa a zwyczaj językowy, Puryzm i jego typy. Ocena poprawności językowej. Błąd a innowacja, Klasyfikacje błędów językowych. 9. Poprawność składniowa tekstu: Tekst jako specyficzna struktura. Czynniki decydujące o poprawności stylistycznej tekstu. Typy odchyleń tekstowych od normy stylistycznej. Kompozycja i spójność tekstu - warunki poprawności. 10. Frazeologia.
5 ustalenia terminologiczne typologia związków frazeologicznych mechanizmy powstawania i typy błędów frazeologicznych. 11. Zagadnienia słownikowe synonimy antonimy homonimia i polisemia 12. Zapożyczenia we współczesnej polszczyźnie zapożyczenia ich pochodzenie i rodzaje. kalki językowe, zapożyczenia semantyczne neologizmy 13. Teoria aktów mowy teoria aktów mowy klasyfikacje aktów mowy w ujęciu: J. Austina, J. Searle a implikatury konwersacyjne H. P. Grice a zasada grzeczności Leecha 14. Etykieta językowa Formy grzecznościowe w języku. Ćwiczenia: 1. Poprawność w zakresie koniugacji: wybór nieodpowiedniego wzorca koniugacyjnego odmiana według dwóch wzorców błędy w formach czasu przeszłego, bezokolicznika, trybu rozkazującego 2. Poprawność w zakresie fleksji nazw własnych: nazwy własne we współczesnej polszczyźnie norma i uzus. pisownia i wymowa obcych nazw własnych. nazwy i tytuły zawodowe kobiet. formy nazwisk żeńskich. nieodmienność nazwisk męskich, dwuczłonowe nazwiska męskie, liczba mnoga nazwisk. odmiana nazw miejscowych 3. Poprawność w zakresie składni: Przejawy tendencji do skrótu Poprawność w składni zgody i rządu Zasady użycia imiesłowowego równoważnika zdania Konstrukcje z przyimkami Szyk wyrazów w zdaniu
6 4. Frazeologia mechanizmy powstawania i typy błędów frazeologicznych. 5. Zmiany leksykalne współczesnej polszczyzny. Typy błędów leksykalnych Łączliwość leksykalna Neologizmy Zapożyczenia, ich rodzaje 6. Etyka i estetyka słowa odpowiedzialność za słowo grzeczność językowa język reklamy manipulacja językowa. brutalizacja języka publicznego 7.Teksty użytkowe podanie CV i jego rodzaje list motywacyjny.