Bilans płatniczy. R zeczypospolitej Polskiej za III k war tał 2008 roku

Bilans płatniczy R zeczypospolitej Polskiej za III k war tał 2008 roku Warszawa 2009

Projekt graficzny: Oliwka s. c. Skład i druk: Drukarnia NBP Wydał: Narodowy Bank Polski Departament Edukacji i Wydawnictw 00-919 Warszawa, ul. Świętokrzyska 11/21 Telefon 022 653 23 35 Fax 022 653 13 21 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2009

Synteza Spis treêci Spis treści Synteza...................................................... 6 1. Rachunek bieżący............................................. 8 1.1. Wyższy deficyt obrotów towarowych........................................... 9 1.1.1. Wzrost eksportu towarów............................................. 10 1.1.2. Eksport do Rosji.................................................... 11 1.1.3. Wzrost importu towarów............................................. 13 1.2. Wzrost dodatniego salda usług.............................................. 16 1.2.1. Podróże zagraniczne................................................. 17 1.2.2. Usługi transportowe................................................. 18 1.2.3. Pozostałe usługi.................................................... 18 1.3. Stabilizacja ujemnego salda dochodów......................................... 20 1.4. Wzrost dodatniego salda transferów bieżących................................... 21 2. Rachunek kapitałowy......................................... 24 3. Rachunek finansowy......................................... 25 3.1. Inwestycje nierezydentów w Polsce............................................ 25 3.1.1. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich............................ 25 3.1.2. Napływ inwestycji portfelowych........................................ 27 3.1.3. Napływ pozostałych inwestycji zagranicznych.............................. 29 3.2. Inwestycje rezydentów za granicą............................................ 30 3.3. Pochodne instrumenty finansowe............................................ 32 4. Oficjalne aktywa rezerwowe................................... 33 5. Zadłużenie zagraniczne ogółem................................. 34 5.1. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego....................... 34 5.2. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw.................................. 35 5.3. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego..................................... 37 5.4. Zadłużenie zagraniczne NBP................................................. 37 5.5. Obsługa zadłużenia zagranicznego............................................ 38 5.6. Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego................................... 38 6. Aneks.................................................... 41 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku

Spis tabel Spis tabel Tabela I. Składniki salda rachunku bieżącego (mln EUR)................................. 8 Tabela II. Eksport towarów w podziale geograficznym (mln EUR)........................ 10 Tabela III. Import towarów w podziale geograficznym (mln EUR)........................ 14 Tabela IV. Import towarów według kierunków przeznaczenia (mln EUR).................... 15 Tabela V. Usługi (mln EUR)..................................................... 17 Tabela VI. Dochody (mln EUR).................................................. 21 Tabela VII. Środki przekazane do kraju z tytułu pracy polaków za granicą (mln EUR)......... 22 Tabela VIII. Transfery bieżące (mln EUR)........................................... 22 Tabela IX. Rachunek kapitałowy (mln EUR)......................................... 24 Tabela X. Zagraniczne inwestycje w Polsce (mln EUR)................................. 26 Tabela XI. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie (mln EUR)............................. 26 Tabela XII. Zagraniczne inwestycje portfelowe salda (mln EUR)........................ 27 Tabela XIII. Zagraniczne inwestycje portfelowe obroty (mln EUR)....................... 28 Tabela XIV. Pozostałe inwestycje pasywa (mln EUR)................................. 29 Tabela XV. Inwestycje rezydentów za granicą (mln EUR)............................... 31 Tabela XVI. Saldo pochodnych instrumentów finansowych (mln EUR).................... 32 Tabela XVII. Oficjalne aktywa rezerwowe stany (mln EUR)........................................33 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza Spis wykresów Spis wykresów Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego........................................ 8 Wykres 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej........................................ 9 Wykres 3. Obroty towarowe.................................................... 10 Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn........................................... 13 Wykres 5. Import towarów wg sekcji CN........................................... 14 Wykres 6. Usługi............................................................. 16 Wykres 7. Usługi przychody................................................... 17 Wykres 8. Usługi rozchody.................................................... 18 Wykres 9. Dochody........................................................... 20 Wykres 10. Transfery bieżące.................................................... 22 Wykres 11. Komponenty rachunku finansowego..................................... 25 Wykres 12. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie..................................... 26 Wykres 13. Różnice rentowności obligacji 10-letnich.................................. 27 Wykres 14. Zagraniczne inwestycje portfelowe....................................... 28 Wykres 15. Pozostałe inwestycje pasywa.......................................... 29 Wykres 16. Inwestycje portfelowe aktywa......................................... 31 Wykres 17. Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych............................ 33 Wykres 18. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory......................... 34 Wykres 19. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego.................. 35 Wykres 20. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw............................. 36 Wykres 21. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego............................... 37 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku

Synteza Synteza Poniższe opracowanie przedstawia relacje gospodarcze podmiotów krajowych z podmiotami zagranicznymi w III kwartale 2008 r. 1. W omawianym okresie saldo rachunku bieżącego było ujemne i wyniosło 4.077 mln EUR. Deficyt na rachunku bieżącym w głównej mierze był rezultatem wysokiego ujemnego salda towarów i dochodów. W porównaniu z III kwartałem 2007 r. deficyt rachunku bieżącego pogorszył się o 993 mln EUR, głównie w wyniku pogłębienia ujemnego salda towarów. W tym samym okresie wzrosły dodatnie salda transferów bieżących oraz usług. Relacja deficytu rachunku bieżącego do PKB wyniosła -4,3% i w porównaniu z III kwartałem 2007 r. pogorszyła się o 0,3 punktu procentowego. Łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w stosunku do PKB wyniosło -3,9%, co oznacza pogorszenie o 1,0 punkt procentowy w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku. Główne pozycje rachunku bieżącego analizowanego kwartału, w porównaniu z III kwartałem 2007 r., przedstawiały się następująco: deficyt obrotów towarow ych w yniósł 4.207 mln EUR i pogłębił się o 1.313 mln EUR, ujemne saldo dochodów wyniosło 2.533 mln EUR i pogorszyło się o 41 mln EUR, dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 1.966 mln EUR i zwiększyło się o 320 mln EUR, dodatnie saldo usług wyniosło 697 mln EUR i zwiększyło się o 41 mln EUR. W trzecim kwartale 2008 r. dynamika eksportu wyniosła o 17,9% i była nieznacznie niższa niż dynamika importu, który wzrósł o 20,6%. Eksport zwiększył się przede wszystkim na skutek wzrostu wartości eksportu takich wyrobów jak: samochody osobowe oraz ich części i akcesoria, komputery, a także koks i leki. W imporcie do Polski najwyższy przyrost dotyczył importu ropy naftowej i jej olejów. Wzrost importu ropy (o 56,2% w III kwartale 2008 r.) wnikał ze wzrostu jej cen na rynkach międzynarodowych o 54,5%, przy jednoczesnym nieznacznym wzroście wolumenu importu. Wzrost wartości importu odnotowano w grupie takich wyrobów jak: komputery, samochody osobowe i części do nich, leki oraz mięso. Poprawa salda wymiany usługowej z zagranicą była efektem zmniejszenia ujemnego salda w grupie pozostałych usług. Grupę pozostałych usług charakteryzuje duże wewnętrzne zróżnicowanie, a najbardziej na wzrost salda tej grupy usług wpłynęła poprawa dodatniego salda usług związanych z reklamą i badaniem opinii publicznej. Nieznaczne pogłębienie ujemnego salda dochodów spowodowane było wyższymi, niż rok wcześniej, dochodami uzyskiwanymi przez zagranicznych inwestorów z tytułu pozostałych inwestycji, głównie kredytów. Wysokie ujemne saldo dochodów z inwestycji silnie wpływa na kształtowanie się deficytu rachunku bieżącego. Jednocześnie na saldo dochodów pozytywnie wpłynęło saldo wynagrodzeń pracowników. Wzrost dodatniego salda transferów bieżących w III kwartale 2008 r. wynikał z wyższych, niż w III kwartale 2007 r., przychodów sektora rządowego związanych z napływem środków z Unii Europejskiej oraz wzrostu transferów prywatnych, obejmujących między innymi przekazy zarobków osób pracujących za granicą. W omawianym kwartale została wpłacona, nieznacznie wyższa niż przed rokiem, składka do budżetu Unii Europejskiej. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza Na podstawie danych bilansu płatniczego oszacowano, że w III kwartale 2008 r. wielkość środków przekazanych przez Polaków z tytułu pracy za granicą wyniosła 1.485 mln EUR. W porównaniu z III kwartałem 2007 r. był to przyrost środków o 47 mln EUR. Saldo rachunku kapitałowego było dodatnie i wyniosło 414 mln EUR. O wysokości tego salda zadecydował w głównej mierze napływ środków z Unii Europejskiej. Łączne saldo transferów z Unią Europejską w III kwartale 2008 r. wyniosło 1.219 mln EUR. W transferach bieżących odnotowano dodatnie saldo w wysokości 678 mln EUR, natomiast w transferach kapitałowych napływ wyniósł 541 mln EUR. Największą część funduszy otrzymano z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. 2. Dodatnie saldo rachunku finansowego w III kwartale 2008 r. wyniosło 4.249 mln EUR. Wartość transakcji netto podmiotów zagranicznych w III kwartale 2008 r. z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosła 2.343 mln EUR. Był to przede wszystkim napływ kapitału w postaci reinwestowanych zysków oraz zakupu akcji i udziałów. W III kwartale 2008 r. miał miejsce napływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery wartościowe, który wyniósł 224 mln EUR. Przed rokiem saldo było ujemne i wyniosło 896 mln EUR. Dodatnie saldo było wynikiem napływu kapitału inwestowanego zarówno w polskie papiery dłużne, jak i w papiery udziałowe. W III kwartale 2008 r. zarejestrowano napływ netto kapitału z tytułu pozostałych inwestycji zagranicznych w wysokości 877 mln EUR. Napływ kapitału wynikał przede wszystkim z zaciągniętych kredytów przez polskie podmioty (przedsiębiorstwa i banki) oraz z napływu do Polski depozytów, które nierezydenci lokowali w polskich bankach. Wzrost zadłużenia kredytowego sektora bankowego koncentrował się w niewielkiej grupie banków. Banki te głównie zadłużały się w ramach grup kapitałowych, refinansując w ten sposób wzrost akcji kredytowej, szczególnie w zakresie kredytów hipotecznych. Jednocześnie NBP spłacił swoje zobowiązania z tytułu transakcji repo. Polskie podmioty znacząco zmniejszały swoje inwestycje za granicą o 1.074 mln EUR. O poziomie tych dezinwestycji zadecydowała kwota wycofanych inwestycji portfelowych w wysokości 1.412 mln. W tym samym czasie zanotowano zwiększenie polskich inwestycji bezpośrednich za granicą. 3. Zadłużenie zagraniczne Polski na koniec III kwartału 2008 r. wyniosło 184.309 mln EUR i w porównaniu z II kwartałem 2008 r. zwiększyło się o 2.375 mln EUR, tj. o 1,3%. W trzecim kwartale 2008 r. odnotowano wzrost zadłużenia sektora bankowego oraz przedsiębiorstw. Zadłużenie sektora bankowego w III kwartale 2008 r. wzrosło o 4.848 mln EUR, tj. o 14,0%, a w porównaniu ze stanem na koniec III kwartału 2007 r. zadłużenie to zwiększyło się o 14.777 mln EUR, tj. o 59,6%. Zadłużenie sektora przedsiębiorstw w trzecim kwartale 2008 r. zwiększyło się o 1.046 mln EUR, tj. o 1,3%. Krótkoterminowe zadłużenie NBP zmniejszyło się o 2.679 mln EUR, a sektora rządowego i samorządowego o 840 mln EUR, tj. o 1,6%. Największą część zadłużenia zagranicznego Polski stanowiło zadłużenie sektora przedsiębiorstw 45,3%. Udział sektora rządowego i samorządowego w zadłużeniu zagranicznym ogółem wyniósł 28,8%. 4. Wskaźniki ostrzegawcze służące do oceny równowagi zewnętrznej w III kwartale 2008 r. utrzymały się na bezpiecznym poziomie, przy czym poszczególne wskaźniki charakteryzowały się odmiennymi tendencjami. Relacja do średniomiesięcznego importu towarów i usług aktywów rezerwowych, w stosunku do III kwartału 2007 r., nieznacznie się poprawiła i wskazywała na możliwość finansowania importu rezerwami przez 3,7 miesiąca. Stosunek obsługi zadłużenia zagranicznego do eksportu towarów i usług w III kwartale 2008 r. wyniósł 34,2% i w stosunku do III kwartału 2007 r. pogorszył się o 0,2 punktu procentowego. Relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych, która służy ocenie płynności międzynarodowej Polski, na koniec września 2008 r. wyniosła 106,0% i w porównaniu z II kwartałem 2008 r. poprawiła się o 0,6 punktu procentowego. Poprawa tego wskaźnika była wynikiem szybszego tempa spadku krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego niż oficjalnych aktywów rezerwowych. Dla innych krajów regionu relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec III kwartału 2008 r. wahała się od 83,5% dla Czech przez 104,1% dla Węgier do 146,8% dla Słowacji. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku

Rachunek bieżący 1 1 Rachunek bieżący Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego w III kwartale 2008 r. było ujemne i wyniosło 4.077 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r. saldo to pogorszyło się o 993 mln EUR. O wysokości deficytu na rachunku bieżącym zadecydowało w głównej mierze ujemne saldo w handlu towarami oraz ujemne saldo dochodów. Ujemne saldo obrotów towarowych wyniosło 4.207 mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2007 r. pogorszyło się o 1.313 mln EUR. Na pogorszenie ujemnego salda obrotów towarowych wpłynął większy wzrost wartości importu (o 6.058 mln EUR) niż eksportu (o 4.745 mln EUR). Dynamika obrotów towarowych, choć nadal wysoka (eksport wzrósł o 17,9%, a import o 20,6%) była jednak niższa niż w poprzednich kwartałach 2008 r. Dodatnie saldo usług wyniosło 697 mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2007 r. zwiększyło się o 41 mln EUR. Saldo dochodów było ujemne i wyniosło 2.533 mln EUR. W porównaniu z III kwartałem 2007 r. saldo to pogłębiło się o 41 mln EUR. O wysokości dodatniego salda transferów bieżących w III kwartale 2008 r., które wyniosło 1.966 mln EUR, zadecydował zarówno wzrost transferów otrzymanych z Unii Europejskiej, jak i wzrost transferów prywatnych, obejmujących między innymi przekazy zarobków osób pracujących za granicą. Tabela I. Składniki salda rachunku bieżącego (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II III Saldo rachunku bieżącego -2 905-4 010-3 084-4 587-4 333-5 478-4 077 Saldo obrotów handlowych -1 656-2 446-2 238-2 621-2 397-3 424-3 510 Saldo towarów -2 385-3 073-2 894-4 017-2 927-4 272-4 207 Saldo usług 729 627 656 1 396 530 848 697 Saldo dochodów -2 704-3 185-2 492-3 446-2 857-3 806-2 533 Saldo transferów bieżących 1 455 1 621 1 646 1 480 921 1 752 1 966 Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego 4.000 mln EUR 2.000 0-2.000-4.000-6.000-8.000-10.000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Towary Usługi Dochody Transfery Rachunek bieżący N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej 0,0-1,0 1-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Saldo rachunku bieżącego/pkb Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego/pkb Obserwowane powiększanie się deficytu na rachunku bieżącym związane jest z rosnącym deficytem w handlu towarami oraz ze stale rosnącymi dochodami inwestorów zagranicznych. W niewielkim zakresie przeciwdziała temu dodatnie saldo transferów bieżących i dodatnie saldo wymiany usługowej z zagranicą. Przedstawione wyżej zmiany wpłynęły na relację salda rachunku bieżącego do PKB. W III kwartale 2008 r. wartość tego wskaźnika wynosiła -4,3% i w porównaniu z analogicznym okresem 2007 r. pogorszyła się o 0,3 punktu procentowego. W ujęciu rocznym relacja salda obrotów bieżących do PKB w III kwartale 2008 r. wyniosła -5,1% i w stosunku do analogicznego kwartału 2007 r. pogorszyła się o 0,7 punktu procentowego. Łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w stosunku do PKB w III kwartale 2008 r. wyniosło -3,9%, co oznacza pogorszenie o 1,0 punktu procentowego w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku. W porównaniu z innymi krajami naszego regionu wskaźnik ten kształtuje się na korzystnym poziomie. Jest on wprawdzie o 0,9 punktu procentowego gorszy niż w Czechach, lecz jednocześnie jest o 1,2 punktu procentowego lepszy niż na Węgrzech oraz aż o 4,8 punktu procentowego korzystniejszy niż na Słowacji. 1.1. Wyższy deficyt obrotów towarowych Obroty towarowe 1 bilansu płatniczego w III kwartale 2008 r. zostały oszacowane na poziomie: eksport 31.257 mln EUR, import 35.464 mln EUR. Wzrost wartości zarówno eksportu jak i importu był na zbliżonym poziomie i wyniósł odpowiednio 17,9% i 20,6%. Deficyt obrotów towarowych wyniósł 4.207 mln EUR, co oznacza pogorszenie salda o 1.313 mln EUR w stosunku do III kwartału 2007 r. Ze względu na dostępność danych, analizę obrotów towarowych pod kątem struktury rzeczowej i geograficznej przeprowadzono na podstawie danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanych przez Główny Urząd Statystyczny 2. 1 Obroty towarowe w bilansie płatniczym od 2000 r. są zestawiane według metodyki opartej na danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny oraz na doszacowaniach dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. W III kwartale 2008 r. kwoty obrotów towarowych w eksporcie zawierały 96,0% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny oraz 4,8% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych; zaś w imporcie 99,5% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego oraz 0,5% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. Ponadto na potrzeby bilansu płatniczego import zestawiony według danych statystyki handlu zagranicznego został skorygowany o oszacowane koszty transportu, zawarte w fakturach importowych wystawionych na bazie CIF. 2 Obroty handlu zagranicznego zostały zestawione przez NBP zgodnie z metodologią stosowaną przez GUS na podstawie zbiorów Ministerstwa Finansów, zawierających dane z dokumentów celnych SAD oraz z deklaracji INTRASTAT. Do 2004 r. źródłem danych były zbiory CIHZ. Użyte w opracowaniu nazwy grup towarowych są zgodne ze Scaloną Nomenklaturą CN stosowaną przez GUS. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku

Rachunek bieżący 1 Wykres 3. Obroty towarowe mln EUR 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eksport Import 1.1.1. Wzrost eksportu towarów Według danych statystyki handlu zagranicznego wartość eksportu towarów w III kwartale 2008 r. wyniosła 29.772 mln EUR, co w porównaniu z III kwartałem 2007 r. oznacza wzrost o 4.192 mln EUR, tj. o 16,4%. W strukturze geograficznej polskiego eksportu w III kwartale 2008 r. największy udział (75,3%) miały kraje Unii Europejskiej 3. Głównym partnerem handlowym Polski były Niemcy ich udział stanowił 24,5% ogółu eksportu. Kolejne kraje europejskie, do których eksportowane były polskie towary to: Czechy (5,7%), Wielka Brytania (5,7%), Francja (5,5%) oraz Włochy (5,4%). Wysoki wzrost wartości eksportu zarejestrowano w handlu z Niemcami (o 529 mln EUR, tj. o 7,8%), dotyczył on głównie samochodów osobowych oraz części i akcesoriów samochodowych, komputerów oraz koksu. Istotnie zwiększył się eksport do Czech (o 283 mln EUR, tj. o 20,2%, głównie różnych wyrobów stalowych, mebli oraz węgla) i na Słowację (o 223 mln EUR, tj. o 42,1%, głównie części RTV). Wzrósł także eksport do Szwecji (o 140 mln EUR, tj. o 18,2%, przede wszystkim aparatury telefonicznej), na Węgry (o 132 mln EUR, tj. o 17,8%, głównie samochodów osobowych) oraz Francji (o 130 mln EUR, tj. o 8,4%, głównie różne komputery, miedź, leki). Wśród krajów niebędących członkami Unii Europejskiej na uwagę zasługuje silny wzrost eksportu do Rosji o 540 mln EUR, tj. o 44,0% (głównie samochodów ciężarowych oraz nadwozi Tabela II. Eksport towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II III OGÓŁEM 24 230 24 809 25 530 27 270 28 334 29 958 29 722 Unia Europejska 19 623 19 524 20 022 21 147 22 534 23 219 22 379 w tym: Niemcy 6 481 6 310 6 755 6 824 7 184 7 398 7 284 Republika Czeska 1 350 1 399 1 399 1 493 1 557 1 667 1 682 Wielka Brytania 1 446 1 455 1 552 1 597 1 644 1 672 1 682 Francja 1 538 1 526 1 518 1 621 1 885 1 932 1 648 Włochy 1 703 1 636 1 571 1 814 1 802 1 919 1 598 Niderlandy 997 911 986 1 003 1 130 1 171 1 109 Pozostałe kraje 4 607 5 285 5 508 6 124 5 800 6 739 7 343 w tym: Rosja 1 055 1 064 1 225 1 363 1 344 1 582 1 765 Ukraina 854 908 1 089 1 181 1 022 1 137 1 338 Stany Zjednoczone 336 379 422 371 372 405 482 3 W prezentowanym materiale bez względu na analizowany okres pojęcie Unia Europejska odnosi się do 27 krajów. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący i kabin samochodowych) oraz na Ukrainę o 249 mln EUR, tj. o 22,9% (głównie nadwozia i kabiny samochodowe oraz części i akcesoria samochodowe, mięso wieprzowe, koks). Eksport do Rosji 1 Rosja jest drugim co do wielkości partnerem handlowym Polski, ustępując tylko Niemcom. Znacząca pozycja Rosji w imporcie nie zmienia się od wielu lat za sprawą dużego importu ropy naftowej i gazu ziemnego. Dynamiczny wzrost eksportu jest zjawiskiem obserwowanym od niedawna i spowodował on, że eksport do Rosji przewyższy w III kwartale 2008 r. eksport do innych krajów europejskich i obecnie ustępuje tylko eksportowi do Niemiec. Udział Rosji w całości eksportu wyniósł w III kwartale 2008 r. 5,9%. Silna tendencja wzrostowa w eksporcie do Rosji obserwowana jest od II kwartału 2004 r., czyli od momentu akcesji do Unii Europejskiej. Średnia dynamika eksportu do Rosji w latach 2005-2008 wyniosła 27,5%, podczas gdy średni wzrost całości polskiego eksportu w tym okresie wynosił 19%. Jedną z przyczyn było obniżenie ceł w Rosji, które spadły w 2004 r. o ok. 5%. Ponadto na zwiększenie eksportu do Rosji miał wpływ także dynamiczny rozwój gospodarczy Rosji, a co za tym idzie silny wzrost importu, który w latach 2005 2007 przekracza 30%. Warto dodać, że Polska jest w pierwszej dziesiątce krajów, z których Rosja importuje towary z udziałem 2,3%, zbliżonym do udziału takich krajów jak Wielka Brytania, Finlandia czy Niderlandy. mln EUR 2.000 Eksport do Rosji 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Za intensyfikację wymiany eksportowej odpowiadają głównie: maszyny i urządzenia (wśród nich przede wszystkim urządzenia AGD (pralki, grzałki, suszarki, lodówki) oraz lampy żarowe, różne urządzenia mechaniczne, silniki benzynowe, podnośniki do cieczy); sprzęt transportowy, którego eksport znacząco nasilił się od 2007 r. samochody osobowe, ciężarowe, ciągniki, części samochodowe, nadwozia i kabiny samochodowe. Wzrost eksportu tej grupy towarów wynika z boomu samochodowego w Rosji, w której rynek sprzedaży nowych samochodów od 2006 r. zaczął bardzo intensywnie się zwiększać, w ślad za rosnącymi dochodami gospodarstw domowych. Poza tymi grupami towarów wzrost eksportu miał miejsce także w grupach: produkty chemiczne leki, preparaty do makijażu, kity i szpachle; metale nieszlachetne i wyroby z nich brzytwy, maszynki do golenia, różne konstrukcje ze stali; Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku 11

Rachunek bieżący 1 tworzywa sztuczne i wyroby z nich opakowania, opony, węże i przewody; ścier drzewny, papier, tektura; produkty spożywcze wyroby cukiernicze, warzywa konserwowane. mln EUR Eksport do Rosji wg sekcji CN 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Przetwory spożywcze Metale nieszlachetne i wyroby Tworzywa sztuczne i wyroby Sprzęt transportowy Produkty przemysłu chemicznego Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Przedstawiona analiza pokazuje, że eksport do Rosji staje się coraz bardziej istotny z punktu widzenie polskiej gospodarki. Eksportujemy do Rosji zróżnicowane towary, jako dostawcy występują podmioty z dużych koncernów międzynarodowych oraz polskie przedsiębiorstwa, w tym małe i średnie. Wród dostawców z Polski do Rosji występują nie tylko producenci, ale także firmy handlowe i spedycyjne zarówno polskie, jak i z krajów trzecich. Analiza struktury rzeczowej polskiego eksportu w III kwartale 2008 r. wskazuje, że największy udział w polskim eksporcie ogółem miały: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny ielektrotechniczny (23,4% eksportu ogółem), między innymi silniki spalinowe, druty i kable, sprzęt RTV, AGD i jego części, komputery; sprzęt transportowy (17,3% eksportu), obejmujący między innymi samochody osobowe, ciężarowe i ich części, ciągniki, autobusy; metale nieszlachetne i wyroby (14,3%), wśród których najistotniejsze były różnego rodzaju wyroby z żelaza i stali oraz miedź; żywność (10,1%); tworzywa sztuczne (6,3%), głównie opony; produkty przemysłu chemicznego (6,1%). We wszystkich grupach towarowych zarejestrowano wzrost eksportu. Zwiększenie wartości towarów sprzedanych za granicę w największym stopniu odnosiło się do: sprzętu transportowego 1 352 mln EUR, tj. o 35,5%, głównie samochody osobowe (o 390 mln EUR, tj. o 32,5%), części i akcesoria samochodowe (o 183 mln EUR, tj. o 15,5%), ciągniki (o 114 mln EUR, tj. o 186,7%), nadwozia i kabiny samochodów (o 100 mln EUR); metali nieszlachetnych 739 mln EUR, tj. o 21,1%, głównie półwyroby z żelaza i stali; 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn mln EUR 30.000 25.000 1 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2004 2005 2006 2007 2008 Tworzywa sztuczne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy Różne wyroby gotowe meble, pref. budynków, zabawki Żywność Pozostałe niewymienione maszyn i urządzeń 589 mln EUR, tj. o 9,2%, głównie komputery (o 301 mln EUR); produktów mineralnych 508 mln EUR, tj. o 48,7%, głównie koks (o 266 mln EUR, tj. o 101,3%), oleje ropy naftowej (o 139 mln EUR, tj. o 50,1%); produktów chemicznych 432 mln EUR, tj. o 31,5%, głównie leki; tworzyw sztucznych -196 mln EUR, tj. o 11,8% głównie wyroby z kauczuku, opony; żywności 190 mln EUR, tj. o 6,8% głównie mięso wieprzowe; różnych wyrobów gotowych 184 mln EUR, tj. o 11,9% głównie meble; Analizując eksport pod kątem kierunków przeznaczenia można zaobserwować, że największy udział w eksporcie miały towary zaopatrzeniowe 54,1%. Udział towarów konsumpcyjnych wyniósł 32,5%, zaś inwestycyjnych 13,4%. Porównując wyniki III kwartału 2008 r. z danymi za III kwartał 2007 r. można stwierdzić, że wzrósł eksport wszystkich głównych kategorii dóbr, i tak: inwestycyjnych o 1.154 mln EUR, tj. o 40,8%, konsumpcyjnych o 1.189 mln EUR, tj. o 14,0%, oraz zaopatrzeniowych o 1.849 mln EUR, tj. o 13,0%. 1.1.2. Wzrost importu towarów W III kwartale 2008 r. import towarów osiągnął wartość 36.068 mln EUR, co w porównaniu z III kwartałem 2007 r. oznacza wzrost o 6.040 mln EUR, tj. o 20,1%. Analiza kierunków, z których importowane są towary wskazuje, że 60,1% wartości towarów sprowadzonych do Polski pochodziło z krajów Unii Europejskiej. Udział krajów UE, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, zmniejszył się o 3,7 punktu procentowego. Wzrost wartości importu z krajów należących do UE dotyczył przede wszystkim Niemiec (wzrost o 886 mln EUR, tj. o 12,1%, głównie samochody osobowe oraz ich części i akcesoria, silniki Diesela, mięso wieprzowe oraz spoiwa do form odlewniczych); Czech (o 261 mln EUR, tj. o 25,5%, przede wszystkim oleje ropy naftowej i węgiel), Austrii (o 215 mln EUR, tj. o 43,8%, głównie różne urządzenia mechaniczne), Finlandii (o 171 mln EUR, tj. o 41,8% głównie oleje ropy naftowej) oraz Słowacji, Francji, Niderlandów i Włoch. Udział krajów spoza strefy UE jest wyższy w imporcie niż w eksporcie, co jest związane ze stosunkowo dużym i stale rosnącym importem z krajów dalekiego wschodu oraz z Rosji. O przyroście importu towarów z Rosji w III kwartale 2008 r. (wzrost importu o 1.172 mln EUR, tj. o 44,2%) w największym stopniu zadecydował wzrost wartości zakupionej ropy naftowej (o 966 mln EUR, tj. o 53,7%, co stanowiło aż 16,0% przyrostu importu ogółem) oraz gazu ziemnego. Tak silny wzrost wartości sprowadzonej ropy związany jest w głównej mierze ze wzrostem jej cen na świa- Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku 13

Rachunek bieżący 1 Tabela III. Import towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II III OGÓŁEM 28 016 29 404 30 028 32 942 33 553 36 055 36 068 Unia Europejska 18 449 19 096 19 159 20 531 21 123 22 943 21 684 w tym: Niemcy 6 933 7 033 7 339 7 642 7 910 8 531 8 225 Włochy 1 957 2 074 2 047 2 174 2 221 2 441 2 170 Francja 1 514 1 544 1 447 1 649 1 753 1 756 1 589 Republika Czeska 989 1 066 1 024 1 087 1 156 1 406 1 285 Niderlandy 973 1 000 1 029 1 108 1 115 1 240 1 165 Wielka Brytania 839 918 964 1 025 953 1 010 924 Pozostałe kraje 9 567 10 308 10 869 12 411 12 430 13 112 14 385 w tym: Rosja 2 248 2 453 2 654 3 143 3 260 3 562 3 826 Chiny 1 891 1 895 2 228 2 586 2 495 2 517 2 965 Republika Korei 547 688 661 922 802 821 841 Stany Zjednoczone 580 590 663 704 669 769 807 Wykres 5. Import towarów wg sekcji CN 35.000 mln EUR 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2004 2005 2006 2007 2008 Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy Żywność Pozostałe niewymienione towych rynkach. Import towarów z Chin wzrósł o 737 mln EUR, tj. o 33,1% (głównie komputery, części urządzeń RTV, aparatura do telefonii). Analiza struktury rzeczowej polskiego importu wskazuje, że do najważniejszych grup towarowych w III kwartale 2008 r. należy zaliczyć: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (23,3%), do których należą m.in. komputery, telefony, części do sprzętu RTV części do silników spalinowych, różnego rodzaju urządzenia ciekłokrystaliczne, druty i kable; produkty mineralne (15,1%) przede wszystkim ropa naftowa i jej oleje oraz gaz ziemny; metale nieszlachetne i wyroby (11,6%) głównie różne wyroby walcowane z żeliwa i stali; sprzęt transportowy (10,7%) głównie samochody osobowe, ciężarowe oraz części do nich, ciągniki; produkty przemysłu chemicznego (9,1%) głównie leki; żywność (6,9%); 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Tabela IV. Import towarów według kierunków przeznaczenia (mln EUR) Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC 2007 2008 I II III IV I II III 1 Dobra inwestycyjne ogółem 4 691 5 188 5 295 6 296 5 759 6 367 5 925 dobra inwestycyjne z tego: (z wyjątkiem środków transportu) środki transportu przemysłowe (inne niż samochody osobowe) Zużycie pośrednie (dobra zaopatrzeniowe) ogółem towary zaopatrzeniowe w tym: dla przemysłu nieprzetworzone* towary zaopatrzeniowe dla przemysłu przetworzone* paliwa i smary nieprzetworzone paliwa i smary przetworzone (inne niż benzyny silnikowe) części i akcesoria do dóbr inwestycyjnych (z wyjątkiem środków transportu) części i akcesoria do środków transportu 3 571 3 847 4 091 5 117 4 396 4 894 4 739 1 120 1 340 1 204 1 179 1 363 1 473 1 186 17 921 18 823 19 172 20 439 21 260 22 982 23 434 630 617 703 690 747 859 857 9 240 10 037 9 719 9 726 10 170 11 234 10 781 2 036 2 330 2 487 2 899 3 287 3 297 4 251 744 958 1 069 1 293 1 070 1 308 1 352 2 602 2 509 2 729 3 050 3 010 3 080 3 351 1 975 1 828 1 796 2 061 2 434 2 486 2 118 Towary konsumpcyjne ogółem 5 404 5 392 5 562 6 207 6 534 6 706 6 710 żywność i napoje w tym: przetworzone głównie dla 729 692 822 994 889 937 1 083 gospodarstw domowych samochody osobowe 1 011 1 184 1 003 1 026 1 306 1 542 1 295 towary konsumpcyjne trwałego użytku* 600 615 609 836 709 733 765 towary konsumpcyjne półtrwałego użytku* towary konsumpcyjne nietrwałego użytku* 1 031 941 1 175 1 137 1 244 1 118 1 366 1 578 1 477 1 532 1 723 1 832 1 839 1 788 Import ogółem 28 016 29 404 30 028 32 942 33 553 36 055 36 068 * Dotyczy towarów gdzie indziej niewymienionych. tworzywa sztuczne i wyroby (6,7%). Z porównania udziałów poszczególnych grup towarów w imporcie ogółem w III kwartale 2008 r. z ich udziałami w III kwartale 2007 r. wynika, że zwiększył się udział paliw mineralnych o 3,5 punktu procentowego, spadł zaś udział metali nieszlachetnych i wyrobów oraz tworzyw sztucznych. W III kwartale 2008 r., w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, wzrost importu odnotowano praktycznie we wszystkich grupach towarowych. I tak najwyższy wzrost importu zaobserwowano w następujących grupach towarowych: produkty mineralne wzrost o 1.962 mln EUR, tj. o 56,2% główną przyczyną był wzrost wartości importu ropy naftowej i jej olejów (1.485 mln EUR, tj. o 56,2%) ze względu na znaczący wzrost cen ropy naftowej (w EUR) o 54,5%, przy nieznacznym wzroście wolumenu importu tego surowca; Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku 15

Rachunek bieżący 1 maszyny iurządzenia wzrost o 1.179 mln EUR, tj. o 16,3% głównie komputery (o 199 mln EUR, tj. o 53,7%), części i akcesoria maszyn biurowych (o 179 mln EUR, tj. o 184,7%), części RTV, aparatura telefoniczna, odbiorniki TV; produkty chemiczne wzrost importu o 695 mln EUR, tj. o 26,7% głównie leki (o 138 mln EUR, tj. o 20,5%), nawozy potasowe, fosforany, spoiwa do form odlewniczych; żywność wzrost o 580 mln EUR, tj. o 30,3% głównie mięso wieprzowe (o 157 mln EUR, tj. o 123,1%) oraz pszenica; sprzęt transportowy wzrost o 547 mln EUR, tj. o 16,6% głównie samochody osobowe (o 292 mln EUR, tj. o 29,1%), części i akcesoria samochodowe (o 220 mln EUR, tj. o 28,4%), samochody ciężarowe, silniki Diesela; metale nieszlachetne wzrost o 286 mln EUR, tj. o 7,3% głównie wyroby walcowane z żeliwa lub stali; przyrządy i aparaty optyczne wzrost o 218 mln EUR, tj. o 31,4% głównie różne urządzenia ciekłokrystaliczne (o 142 mln EUR, tj. o 130,8%). Analiza importu pod kątem kierunków przeznaczenia wskazuje, że największą część importu (65,0% całości importu) w III kwartale 2008 r. stanowił import dóbr zaopatrzeniowych. Import towarów konsumpcyjnych stanowił 18,6%, a dóbr inwestycyjnych 16,4%. Największą dynamiką charakteryzował się import zaopatrzeniowy, który zwiększył się o 4.262 mln EUR, tj. o 22,2%. Import towarów konsumpcyjnych zwiększył się o 1.148 mln EUR, tj. o 20,6%, a towarów inwestycyjnych o 630 mln EUR, tj. o 11,9%. 1.2. Wzrost dodatniego salda usług Saldo obrotów usługowych w III kwartale 2008 r. wyniosło 697 mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2007 r. zwiększyło się o 41 mln EUR. O wielkości salda usług zdecydował przede wszystkim poziom dodatniego salda usług transportowych. Kwota przychodów z tytułu usług w analizowanym okresie wzrosła o 18,1% w porównaniu z III kwartałem 2007 r. i ukształtowała się na poziomie 6.662 mln EUR. Wielkość rozchodów natomiast zwiększyła się o 19,7% i wyniosła 5.965 mln EUR. Decydujące znaczenie w kształtowaniu wielkości obrotów odgrywa wymiana handlowa z krajami Unii Europejskiej, z którymi obroty stanowią trzy czwarte całości zagranicznej wymiany usługowej. Wykres 6. Usługi 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0-1.000 mln EUR I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eksport Import Saldo 16 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Tabela V. Usługi (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II III Przychody 4 443 4 880 5 640 5 971 5 102 6 112 6 662 Usługi transportowe 1 432 1 597 1 756 1 941 1 676 1 877 1 919 Podróże zagraniczne 1 535 1 719 2 321 2 129 1 564 1 977 2 423 Pozostałe 1 476 1 564 1 563 1 901 1 862 2 258 2 320 Rozchody 3 714 4 253 4 984 4 575 4 572 5 264 5 965 Usługi transportowe 912 995 1 045 1 165 1 163 1 184 1 260 Podróże zagraniczne 1 043 1 432 1 992 1 188 1 227 1 765 2 322 Pozostałe 1 759 1 826 1 947 2 222 2 182 2 315 2 383 Saldo 729 627 656 1 396 530 848 697 Usługi transportowe 520 602 711 776 513 693 659 Podróże zagraniczne 492 287 329 941 337 212 101 Pozostałe -283-262 -384-321 -320-57 -63 1 W III kwartale 2008 r. struktura przychodów z tytułu usług przedstawiała się następująco: podróże zagraniczne (36,4%), pozostałe usługi 4 (34,8%) oraz usługi transportowe (28,8%). W rozchodach udział pozostałych usług był znacznie wyższy niż w przychodach i wyniósł 40,0%. Udział wypłat z tytułu podróży zagranicznych wyniósł 38,9%, natomiast usług transportowych 21,1%. 1.2.1. Podróże zagraniczne Wielkość przychodów z tytułu podróży zagranicznych w III kwartale 2008 r. wynosiła 2.423 mln EUR, zaś kwota wydatków poniesionych przez Polaków wyjeżdżających za granicę w tym okresie wynosiła 2.322 mln EUR. Saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych ukształtowało się na poziomie 101 mln EUR. Obniżenie salda podróży zagranicznych w porównaniu z analogicznym kwartałem poprzedniego roku o 228 mln EUR nastąpiło w wyniku wzrostu kwoty wydat- Wykres 7. Usługi przychody Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Podróże zagraniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Transport Budowlane Finansowe Informatyczne Pozostałe 4 Grupę pozostałych usług stanowią m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty za korzystanie z patentów i praw autorskich, opłaty licencyjne, usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. 5 Opisywane dane zawierają szacunki wydatków Polaków pracujących krótkoterminowo za granicą. Szczegółowy opis nowej metody wyliczania dochodów z pracy, transferów prywatnych i związanych z nimi wydatków zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku 17

Rachunek bieżący 1 ków Polaków na podróże zagraniczne o 330 mln EUR, tj. o 16,5%, przy jednoczesnym niższym wzroście przychodów z tytułu wydatków cudzoziemców w Polsce o 102 mln EUR, tj. o 4,4%. Ze wstępnych szacunków wynika, że w III kwartale 2008 roku wydatki cudzoziemców z krajów Unii Europejskiej w Polsce stanowiły 75,0% przychodów z tytułu podróży zagranicznych. Po stronie rozchodów wydatki Polaków na podróże zagraniczne do krajów Unii Europejskiej stanowiły 72,1%. 1.2.2. Usługi transportowe Saldo usług transportowych w III kwartale 2008 r. wyniosło 659 mln EUR i zmniejszyło się, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, o 52 mln EUR. Przychody z tytułu usług transportowych wyniosły 1.919 mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2007 r. zwiększyły się o 9,3 %. Wartość rozchodów, przy dynamice wynoszącej 20,6 %, osiągnęła kwotę 1.260 mln EUR. Wzrost wielkości obrotów z tytułu usług transportowych jest konsekwencją stałego wzrostu wymiany handlowej pomiędzy Polską a innymi krajami. Najwyższy udział w przychodach z tytułu usług transportowych miał, podobnie jak w poprzednich okresach, transport samochodowy. W analizowanym okresie udział transportu samochodowego wyniósł 57,8% wpływów z tytułu usług transportowych. Dynamika wzrostu przychodów z tytułu usług transportu samochodowego wyniosła 7,1% i była o ponad połowę niższa niż w przypadku przychodów. Wielkość obrotów potwierdza jednak rosnące znaczenie tego rodzaju transportu, szczególnie w obrotach z krajami Unii Europejskiej. Udział pozostałych środków transportu w przychodach z tytułu usług transportowych był znacznie niższy. Wpływy z tytułu transportu lotniczego stanowiły 12,6%, transportu morskiego 13,2%, natomiast przychody z tytułu transportu kolejowego 6,4%. Kwota wypłat dotycząca transportu samochodowego, która w badanym okresie zwiększyła się w porównaniu z III kwartałem 2007 roku o 18,8%, stanowiła również najbardziej istotną część (40,7%) rozchodów z tytułu usług transportowych. Udział transportu morskiego i lotniczego w rozchodach z tytułu usług transportowych był wyższy aniżeli w przychodach i wynosił odpowiednio 21,1% i 22,8%. Wykres 8. Usługi rozchody Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Podróże zagraniczne Transport Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe Informatyczne Pozostałe 1.2.3. Pozostałe usługi W III kwartale 2008 r. ujemne saldo pozostałych usług uległo znacznemu zmniejszeniu (o 321 mln EUR) w porównaniu z III kwartałem poprzedniego roku i wyniosło 63 mln EUR. Nastąpiło to w konsekwencji prawie dwukrotnie szybszego tempa wzrostu przychodów niż rozchodów. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący W badanym okresie wielkość przychodów z tytułu pozostałych usług osiągnęła kwotę 2.320 mln EUR, natomiast rozchodów 2.383 mln EUR. Grupę pozostałych usług charakteryzuje bardzo duże wewnętrzne zróżnicowanie. Zaliczane są do niej m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty z tytułu użytkowania niematerialnych aktywów oraz praw własności, takich jak patenty, prawa autorskie czy opłaty licencyjne oraz pozostałe usługi gospodarcze stanowiące istotną część tej grupy usług. Usługi te, w większości, charakteryzuje wyższy poziom rozchodów niż przychodów, co związane jest z dużym zapotrzebowaniem różnych dziedzin naszej gospodarki na nowoczesne rozwiązania i technologie. Wzrasta znaczenie usług związanych z reklamą, architektonicznych i inżynieryjnych, usług prawnych i doradczych, budowlanych oraz usług informatycznych. 1 W III kwartale 2008 r. dodatnie saldo usług budowlanych zmniejszyło się o 57 mln EUR w porównaniu z III kwartałem 2007 r. i ukształtowało na poziomie 70 mln EUR. Kwota przychodów w badanym okresie wzrosła zaledwie o 2,3% i wyniosła 313 mln EUR, wielkość rozchodów natomiast zwiększyła się o 35,8% i osiągnęła wartość 243 mln EUR. O wielkości salda w III kwartale, podobnie jak w poprzednim okresie, zadecydował przede wszystkim wzrost wydatków na rzecz nierezydentów realizujących usługi budowlane w Polsce. Wielkość wpływów z tytułu usług pocztowych i telekomunikacyjnych zwiększyła się o 27,4% i wyniosła 121 mln EUR. Kwota rozchodów natomiast, w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, wzrosła o 17,4% i ukształtowała na poziomie 162 mln EUR. Wielkość ujemnego salda nieznacznie zmniejszyła się i wyniosła 41 mln EUR. W III kwartale bieżącego roku odnotowano ponad 2,5-krotny wzrost wielkości przychodów oraz rozchodów z tytułu usług związanych z pośrednictwem finansowym. Kwota przychodów z tytułu tych usług wyniosła 142 mln EUR, rozchodów natomiast 199 mln EUR. Ujemne saldo usług finansowych pogłębiło się o 34 mln EUR i wyniosło 57 mln EUR. Patenty, prawa autorskie i opłaty licencyjne to grupa usług charakteryzująca się najwyższym saldem ujemnym spośród pozostałych usług z uwagi na znaczący import tego rodzaju usług. W III kwartale 2008 r. wielkość salda tych usług pogłębiła się o 30 mln EUR i wyniosła minus 268 mln EUR. Spadek ujemnego salda spowodowany był zmniejszeniem się wypłat związanych z zakupem patentów i licencji o 8,2% w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. W III kwartale 2008 r. przychody z tytułu usług informatycznych i informacyjnych zwiększyły się o 37% i ukształtowały na poziomie 163 mln EUR, kwota rozchodów natomiast zmniejszyła się o 8,4% i wyniosła 141 mln EUR. Wzrost przychodów przy równoczesnym spadku kwoty rozchodów spowodował zmianę salda z ujemnego na dodatnie w wysokości 22 mln EUR. Pozostałe usługi gospodarcze to znacząca pozycja w grupie pozostałych usług. W porównaniu z III kwartałem 2007 r. wielkość przychodów z tytułu tych usług wzrosła o 52,3% i wyniosła 1.471 mln EUR. Kwota rozchodów natomiast zwiększyła się o 21,5 i wyniosła 1.130 mln EUR. W wyniku ponad dwukrotnie szybszego tempa wzrostu przychodów niż rozchodów saldo pozostałych usług gospodarczych zwiększyło się z 36 mln w III kwartale 2007 r. do 341 mln EUR w badanym okresie. W ramach tej grupy usług na szczególną uwagę zasługują usługi prawne i doradcze, usługi związane z reklamą oraz architektoniczne i inżynieryjne, gdyż to właśnie te rodzaje usług wykazują najwyższe obroty. W badanym okresie wpływy z tytułu usług związanych z reklamą oraz badaniem rynku wzrosły prawie dwukrotnie i osiągnęły kwotę 313 mln EUR. Rozchody natomiast zwiększyły się o 11,8% i wyniosły 76 mln EUR. W wyniku tego dodatnie saldo tych usług wzrosło o 140 mln EUR i wyniosło 237 mln EUR. Istotny wzrost (o 86,1%) wielkości przychodów odnotowały również usługi architektoniczne i inżynieryjne. Rozchody z tytułu tych usług zwiększyły się o 11,5%. W wyniku tego ujemne saldo zmniejszyło się, w porównaniu z III kwartałem 2007 r., o 68 mln EUR i ukształtowało na poziomie 41 mln EUR. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku 19

Rachunek bieżący 1 W wyniku szybszego wzrostu rozchodów niż przychodów w III kwartale 2008 r. ujemne saldo usług prawnych i doradczych zwiększyło się o 39 mln EUR i osiągnęło kwotę 97 mln EUR. 1.3. Stabilizacja ujemnego salda dochodów W III kwartale 2008 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 2.533 mln EUR. W porównaniu z III kwartałem 2007 r. saldo to poprawiło się o 41 mln EUR. Wysokie ujemne saldo dochodów jest zjawiskiem obserwowanym nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach regionu. Jest ono konsekwencją dużego zaangażowania zagranicznych inwestorów w daną gospodarkę i realizowania przez nich dochodów z tego tytułu oraz relatywnie niższego, choć sukcesywnie rosnącego, poziomu zaangażowania rezydentów w inwestycje zagraniczne. Dochody nierezydentów osiągnięte w Polsce w III kwartale 2008 r. wyniosły 4.900 mln EUR. W porównaniu z III kwartałem 2007 r. ich wzrost wyniósł 315 mln EUR, czyli 6,9%. Przychody polskich podmiotów równały się kwocie 2.367 mln EUR i zwiększyły się o 13,1%, tj. o 274 mln EUR. Dodatnie saldo wynagrodzeń pracowników 6 wyniosło 1.090 mln EUR. Przychody z tego tytułu stanowiły 58,0% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 1.373 mln EUR, co oznacza, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r., wzrost o 51 mln EUR, tj. o 3,9%. Rozchody osiągnęły wartość 283 mln EUR. Saldo dochodów z tytułu inwestycji bezpośrednich było ujemne i wyniosło 2.982 mln EUR. Przed rokiem saldo to również było ujemne i wyniosło 3.390 mln EUR. Dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach wyniosły 3.092 mln EUR i stanowiły 63,1% całości rozchodów. Na kwotę tę złożyły się: wypłacone dywidendy 1.665 mln EUR, reinwestowane zyski 1.075 mln EUR i zapłacone odsetki od kredytów 352 mln EUR. Kwota rozchodów z tytułu dochodów nierezydentów od zagranicznych inwestycji bezpośrednich, w porównaniu z III kwartałem 2007 r., zmniejszyła się o 303 mln EUR, tj. o 8,9%. Wartość wypłacanych dywidend zwiększyła się o 276 mln EUR, tj. o 19,9%, jednak temu towarzyszył spadek wartości reinwestowanych zysków o 715 mln EUR, tj. o 39,9%. Wzrosła za to o 136 mln EUR, tj. o 63,0%, wartość odsetek wypłacanych przez polskie podmioty zagranicznym inwestorom od udzielonych przez nich kredytów. Dochody polskich podmiotów z tytułu ich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły 110 mln EUR, przy czym: kwota otrzymanych dywidend wyniosła 125 mln EUR, odsetki otrzyma- Wykres 9. Dochody mln EUR 8.000 6.000 4.000 2.000 0-2.000-4.000-6.000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Przychody Rozchody Saldo 6 Narodowy Bank Polski opracował nową metodę wyliczania wielkości wynagrodzeń pracowników. W opisywanych danych zawarte są szacunki wynikające z zastosowania tej metody. Jej szczegółowy opis zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Tabela VI. Dochody (mln EUR) 2007 2008 I II III IV I II III Przychody 1 493 1 934 2 093 1 799 1 751 2 031 2 367 Wynagrodzenia pracowników 831 1 253 1 322 1 128 798 1 232 1 373 Dochody z inwestycji bezpośrednich 4 7 5 11 102 107 110 Dochody z inwestycji portfelowych 117 145 84 160 123 107 142 Dochody z pozostałych inwestycji 541 529 682 500 728 585 742 Rozchody 4 197 5 119 4 585 5 245 4 608 5 837 4 900 Wynagrodzenia pracowników 184 207 224 284 278 298 283 Dochody z inwestycji bezpośrednich 2 929 3 531 3 395 3 691 2 799 3 756 3 092 Dochody z inwestycji portfelowych 695 890 479 563 732 987 637 Dochody z pozostałych inwestycji 389 491 487 707 799 796 888 Saldo -2 704-3 185-2 492-3 446-2 857-3 806-2 533 Wynagrodzenia pracowników 647 1 046 1 098 844 520 934 1 090 Dochody z inwestycji bezpośrednich -2 925-3 524-3 390-3 680-2 697-3 649-2 982 Dochody z inwestycji portfelowych -578-745 -395-403 -609-880 -495 Dochody z pozostałych inwestycji 152 38 195-207 -71-211 -146 1 ne od udzielonych kredytów osiągnęły wartość 17 mln EUR, a kwota reinwestowanych zysków, pomniejszająca saldo, wyniosła 32 mln EUR. W III kwartale 2008 r. ujemne saldo dochodów z tytułu inwestycji portfelowych wyniosło 495 mln EUR. Przed rokiem saldo to było również ujemne i wyniosło 395 mln EUR. Dochody nierezydentów z tytułu inwestycji portfelowych dokonanych w Polsce wyniosły 637 mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2007 r. wzrosły o 33,0%. Udział wypłat dochodów z inwestycji portfelowych w całkowitej wartości rozchodów w III kwartale 2008 r. wyniósł 13,0%. Dochody polskich podmiotów z inwestycji portfelowych za granicą stanowiły w omawianym okresie 6,0% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 142 mln EUR. W analogicznym okresie poprzedniego roku dochody te były znacznie niższe i wyniosły 84 mln EUR. Saldo dochodów z pozostałych inwestycji w III kwartale 2008 r. było ujemne i wyniosło 146 mln EUR. W III kwartale 2007 r. saldo to było dodatnie (195 mln EUR). Dochody nierezydentów z tytułu pozostałych inwestycji wzrosły o 82,3% i wyniosły 888 mln EUR. Wzrost ten był spowodowany w głównej mierze większymi wypłatami odsetek od zagranicznych kredytów otrzymanych. 1.4. Wzrost dodatniego salda transferów bieżących W III kwartale 2008 r. dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 1.966 mln EUR i było wyższe o 19,4% niż w porównywalnym okresie ubiegłego roku. O wzroście tym zdecydowało dwukrotnie wyższe niż w III kwartale 2007 r. saldo transferów bieżących sektora rządowego, które wyniosło 689 mln EUR. Saldo transferów bieżących pozostałych sektorów charakteryzowało się niewielkim spadkiem (o 3%) w porównaniu z III kwartałem 2007 r. Przychody transferów bieżących wyniosły 3.118 mln EUR, co stanowi wzrost o 311 mln EUR, tj. 11,1%, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2007 r. Rozchody z tytułu transferów bieżących były na zbliżonym poziomie jak w poprzednim roku i wyniosły 1.152 mln EUR. 7 Dochody z tytułu inwestycji portfelowych nie obejmują dochodów NBP z aktywów rezerwowych, które zgodnie z zaleceniami Europejskiego Banku Centralnego są wykazywane w dochodach z pozostałych inwestycji. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2008 roku 21