Człowiek najlepsza inwestycja Dotyczy projektu Nowy system doskonalenia nauczycieli w powiecie pułtuskim, realizowanego w ramach Działania 3.5. Kompleksowe wspomaganie rozwoju szkół, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na podstawie umowy Nr UDA-POKL.03.05.00-00-114/12-00 zawartej pomiędzy Powiatem Pułtuskim ul. Białowiejska 5, 06-100 Pułtusk, a Ośrodkiem Rozwoju Edukacji Al. Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa. Przygotowanie nauczycieli do zmian wynikających z Nowej Matury 2015 - biologia. Opracowanie i prowadzenie: Joanna Marek Konsultant ds. edukacji przyrodniczej ODN Łomża
Program szkolenia: 1.Podstawa programowa narzędziem pracy nauczyciela przygotowanie nauczyciela i ucznia do nowej matury. 2.Umiejętności proste i złożone kształtowane na IV etapie edukacyjnym. 3.Charakterystyka arkuszy maturalnych od roku 2014/2015 pod kątem sprawdzanych umiejętności. 4.Przykładowe zadania maturalne ich analiza.
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Podstawa programowa narzędziem pracy nauczyciela 1.Podstawa Programowa zawiera szczegółowy opis wymagao. 2.Określa, co musi stanowid główną materię programu i czego uczeo ma się nauczyd. 3.Pozwala precyzyjnie określid, co będzie oceniane a więc zbudowad wymagania na stopnie szkolne. 4.Określa wymagania egzaminacyjne. 5.Odpowiada na fundamentalne pytania procesu nauczania: po co uczyd?, czego uczyd?, jak uczyd?, jak oceniad? 3
Podstawa programowa Program nauczania Podręcznik Planowanie pracy dydaktycznej 4
Biologię w zakresie rozszerzonym na IV etapie edukacyjnym należy traktowad jako zaawansowany kurs przygotowujący do studiów na kierunkach wymagających solidnych podstaw z tej dziedziny nauk przyrodniczych. Na poziomie rozszerzonym, w przeliczeniu na jednostkę lekcyjną, liczba wymagao szczegółowych jest wyższa niż na poziomie gimnazjalnym i podstawowym ponadgimnazjalnym, należy jednak pamiętad, że na tym etapie edukacyjnym należy znacznie większą niż poprzednio uwagę zwrócid na samokształcenie umiejętnośd absolutnie niezbędną na studiach wyższych. 5
Zagadnienia wybrane do realizacji w I klasie liceum kontynuują wątek praktyczny, w zakresie biotechnologii i inżynierii genetycznej oraz ochrony różnorodności biologicznej problemów, z którymi uczeo może się spotkad codziennie w mediach i o których powinien wyrobid sobie własne zdanie. 6
Planując realizacje treści nowej podstawy programowej biolog uwzględnia zalecane dwiczenia, wycieczki i obserwacje. Uczeo wykonuje następujące dwiczenia lub dokonuje obserwacji: 1) wyszukuje (w domu, w sklepie spożywczym itd.) produkty uzyskane metodami biotechnologicznymi; 2) na wycieczce do ogrodu zoologicznego, botanicznego lub muzeum przyrodniczego zaznajamia się z problematyką ochrony gatunków ginących; 3) na wycieczce do najbliżej położonego obszaru chronionego zapoznaje się z problematyką ochrony ekosystemów. 7
W ramach przedmiotu biologia, realizowanego w zakresie rozszerzonym, w ciągu całego cyklu kształcenia, powinny się odbyd: 1) co najmniej dwie wycieczki (zajęcia terenowe) umożliwiające poglądową realizację takich działów, jak ekologia i różnorodnośd organizmów; 2) wycieczki do muzeum przyrodniczego, ogrodu botanicznego lub ogrodu zoologicznego wspomagające realizację materiału z botaniki i zoologii. Ważnym elementem kształcenia przyrodniczego, jest rozwijanie zdolności do krytycznego myślenia oraz umiejętności poznawania świata za pomocą odpowiednio zaplanowanych i udokumentowanych obserwacji i doświadczeo. 8
Atrakcyjna forma zajęd to np. prezentowanie fragmentów wiadomości z telewizji dotyczących omawianych zagadnieo, może pomóc zachęcid uczniów do kontynuowania nauki biologii zarówno w zakresie podstawowym jaki i rozszerzonym. Zajęcia terenowe w nauczaniu biologii są niezbędne. Uczniowie w trakcie takich nietypowych lekcji mogą zobaczyd w rzeczywistości to o czym uczą się na lekcjach. Ponadto takie zajęcia aktywizują uczniów i pogłębiają ich zainteresowania szczegółowymi zagadnieniami. 9
Analiza wymagao szczegółowych 1.Ile razy w trzyletnim etapie edukacyjnym pojawia się dana treśd nauczania? 2.Ile czasu potrzeba na wydwiczenie tej umiejętności (spełnienie przez ucznia wymagania)? 3.Jakie metody i formy pracy ucznia służą zdobyciu tej umiejętności? 4.Jaki materiał nauczania służy dwiczeniu tej umiejętności? 5.Jakie umiejętności składowe potrzebne są do spełnienia tego wymagania? 10
Celem kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym jest: 1.Przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk. 2.Zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadao i rozwiązywania problemów. 3.Kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. 11
Egzamin maturalny z biologii sprawdza: w jakim stopniu absolwent spełnia wymagania z zakresu biologii określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego w zakresie podstawowym i rozszerzonym. Ważne: Zadania w arkuszu egzaminacyjnym mogą również odnosid się do wymagao przypisanych do etapu III (gimnazjum).
Zadania w arkuszu maturalnym z biologii na poziomie rozszerzonym mają na celu sprawdzenie: 1.Wiedzy i jej stosowania do identyfikowania i analizowania problemów. 2.Umiejętności rozumowania, argumentowania i wnioskowania. 3.Umiejętności wykorzystywania informacji pochodzących z różnorodnych źródeł. 4. Umiejętności projektowania doświadczeo oraz analizowania i interpretowania wyników. 5. Umiejętności wykorzystywania narzędzi matematycznych do opisu i analizy zjawisk i procesów.
Arkusz egzaminacyjny z biologii na poziomie rozszerzonym będzie zawierał około 25 zadao. Zadania będą dobrane w taki sposób, aby reprezentowały różnorodne wymagania ogólne i szczegółowe z podstawy programowej, będą sprawdzały zarówno wiedzę, jak i rozmaite umiejętności zdającego, w szczególności umiejętności złożone.
1. Umiejętności proste, odwołują się zazwyczaj do poziomu wiadomości i opisywane takimi czasownikami operacyjnymi, jak posługuje się, wymienia, opisuje itp. 2. Umiejętności złożone, opisane w celach kształcenia (wymaganiach ogólnych) albo zawarte w treściach nauczania, identyfikujemy po czasownikach operacyjnych wyjaśnia, analizuje, interpretuje, formułuje itp.
Umiejętności proste wymagają żmudnego i czasochłonnego powtarzania zdobytych wiadomości. Umiejętności złożone, należy odnieśd do umiejętności prostych. Umiejętności złożone są często rozumiane jako suma umiejętności prostych. Umiejętności złożone - umiejętności, które odwołują się do myślenia krytycznego, abstrakcyjnego, myślenia w kategoriach zjawiska, strategii czy współzależności różnych elementów systemu lub procesu. 16
np. w biologii - uczeo identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z poznanych grup. Umiejętnośd ta wymaga od uczniów wykazania się, w logicznym porządku, kilkoma umiejętnościami prostymi: analizą cech nieznanego organizmu, wyłonieniem potencjalnych cech diagnostycznych, sprawdzaniem tych cech w celu identyfikacji organizmu. Jest to zatem ciąg rozumowania prowadzący do rozwiązania postawionego problemu, w trakcie którego uczeo odwołuje się do kilku umiejętności prostych. 17
Umiejętności złożone biologia uczeo: 1.Wyjaśnia procesy i zjawiska oraz zależności budowy i funkcjonowania organizmów od środowiska ich życia. 2.Przedstawia związki przestrzenne między elementami układów żywych i związków czasowych, czyli sekwencji zdarzeo w różnych procesach biologicznych, a także związków między strukturą i funkcją na różnych poziomach organizacji życia. 3.Przetwarza informacje biologiczne z postaci liczbowej w postad wykresu lub diagramu, z postaci tekstu do postaci schematu lub tabeli, albo w jeszcze inny sposób, jak też ich porządkowania chronologicznego, przestrzennego, czy przyczynowo skutkowego. 4.Wykazuje związek obecnej różnorodności życia z przebiegiem procesu ewolucji. 5.Analizuje eksperyment sposób jego planowania, przeprowadzania, stawiania hipotez i wniosków formułowanych na podstawie dołączonych wyników. 6.Prowadzi rozumowanie oparte na treściach biologicznych, w tym objaśnianie i krytyczna oceny podanych informacji, wyjaśnianie związków przyczynowo - skutkowych pomiędzy faktami, formułowanie opinii i wniosków w związku z przedstawionymi w zadaniu informacjami, dobieranie właściwych argumentów na poparcie swych stwierdzeo
Zadania biologia Typy zadao: 1.Zamknięte, np. wyboru wielokrotnego, prawda/fałsz, na dobieranie. 2.Otwarte, uczeo tworzy odpowiedź samodzielnie. W arkuszu będą przeważały zadania otwarte: 1.Będą występowały pojedynczo, ale wiele zadao będzie zawierało po kilka poleceo odnoszących się do tego samego materiału źródłowego, do ich rozwiązania niezbędna będzie umiejętnośd integrowania i wykorzystywania wiedzy z różnych dziedzin biologii. 2.Będą odnosid się do różnorodnych materiałów źródłowych zamieszczonych w arkuszu, np. tekstu, fotografii, rysunku, schematu, wykresu, diagramu, zestawu liczb (ujętych w tabeli lub podanych inaczej).
W poleceniu do każdego zadania występuje co najmniej jeden czasownik wskazujący czynnośd, jaką powinien wykonad zdający, aby poprawnie dane zadanie wykonad. W przypadku zadao zamkniętych będą to najczęściej czasowniki takie jak: wybierz, podkreśl, zaznacz. W przypadku zadao otwartych katalog czasowników jest dużo szerszy:,, opisz,,,uzasadnij,,,oceo.
Czasownik wymieo podaj, określ opisz porównaj Czynności ucznia Zdający zapisuje w odpowiedzi nazwę / nazwy (np. narządów, procesów, elementów budowy, gatunków) bez opisu, uzasadnienia ani wyjaśnienia Za pomocą zwięzłej odpowiedzi zdający przedstawia np. istotę danego procesu czy zjawiska albo jego przyczynę, używając odpowiedniej terminologii biologicznej, w oparciu o analizę materiału źródłowego lub własną wiedzę, bez wnikania w szczegóły. Zdający formułuje krótką odpowiedź pisemną, nie ograniczając się tylko do podania nazw, ale również przedstawiając budowę (np. komórki, narządu, organizmu) lub przebieg jakiegoś procesu, zjawiska czy doświadczenia (np. następstwo wydarzeo), bez wyjaśniania przyczyn. Zdający wskazuje podobieostwa i różnice między obiektami, procesami, zjawiskami, teoriami, bez wyjaśniania przyczyn tych podobieostw i różnic.
wykaż uzasadnij wyjaśnij Przy pomocy krótkiej odpowiedzi zdający ukazuje, że istnieje zależnośd, związek(np. czasowy, przestrzenny, przyczynowoskutkowy) między faktami biologicznymi (przyczyna-skutek, budowa-funkcja, budowa-tryb życia, budowa - środowisko itp.), bez wnikania w przyczyny tej zależności. Za pomocą krótkiej odpowiedzi zdający podaje argumenty, czyli fakty biologiczne, przemawiające za hipotezą, tezą, stwierdzeniem, poglądem, opinią lub przeciwko; argument musi merytorycznie odnosid się do materiału źródłowego w zadaniu lub wiedzy biologicznej zdającego. Za pomocą krótkiej odpowiedzi zdający przedstawia zależności lub związki czasowe, przestrzenne, przyczynowo-skutkowe (rozpoznając przyczynę i skutek oraz wskazując drogę, która prowadzi od przyczyny do skutku).
Ocenianie odpowiedzi zdających: Odpowiedzi udzielone przez zdającego są oceniane przez egzaminatorów zgodnie ze schematem punktowania określonym dla każdego zadania. zadania zamknięte ocenianie w skali 0-1 zadania otwarte - ocenianie w skali 0-2 lub 0 3. Każda merytorycznie poprawna odpowiedź, spełniająca warunki zadania, zostanie oceniona pozytywnie ocenianie holistyczne.
Przykładowe zadania egzaminacyjne: Informator_A6_Biologia.docx Informator_A6_Geografia.docx Prezentację opracowano w oparciu o: 1.Informator o egzaminie maturalnym z biologii od roku szkolnego 2014/2015 CKE, OKE Łomża. 2.Informator o egzaminie maturalnym z biologii od roku szkolnego 2014/2015 CKE, OKE Łomża. 3.Materiały własne -,, Realizacja treści nowej podstawy programowej na lekcjach biologii i geografii w szkole ponadgimnazjalnej. Dziękuję za uwagę