Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 99 Seria: Administracja i Zarzdzanie 2013 prof. dr hab. Krystyna Pieniak-Lendzion dr in. Adam Marcysiak Uniwersytet Przyrodniczo Humanistyczny w Siedlcach Wydzia Nauk Ekonomicznych i Prawnych mgr Magorzata Lendzion Rozwój rynku usug logistycznych w Polsce w latach 2008-2011 The development of logistics services in Poland in 2008-2011 Streszczenie: Obecnie w Polsce obserwuje si stay wzrost poday usug logistycznych. W sektorze tym istnieje wiele przedsibiorstw, które róni si wielkoci, struktur organizacji, form wasnoci, jak równie zrónicowanych pod wzgldem oferowanych usug. Wystpuj firmy oferujce podstawowe usugi z zakresu magazynowania, transportu lub spedycji, jak te takie, które oferuj rozwizania kompleksowe. Brana usug logistycznych charakteryzuje si cig dynamik zmian w usugach, jakie operatorzy wiadcz swoim klientów. W Polsce mona zaobserwowa zmiany w brany TSL (transport spedycja logistyka). Widocznym efektem zmian jest konsolidacja mniejszych przedsibiorstw, w celu zwikszenia potencjau lub wchonicie wielu mniejszych przez wikszych operatorów logistycznych. Obecnie mona zaobserwowa zainteresowanie bardziej rozbudowan gam usug logistycznych, rozwizujcych problemy w sposób kompleksowy i bardziej sprawny. Rosncej popularnoci tego nowego zjawiska sprzyja znaczny przyrost powierzchni magazynowej przeznaczonej pod wynajem, a take rosnce przekonanie firm o korzyciach, które pyn z zaangaowania dostawcy zewntrznego. Sowa kluczowe: klasyfikacja podmiotów, zmiany strukturalne, brana TSL Abstract:Currently in Poland, a supply of logistics services has been increased. There is a wide diversity of services, which are offered by companies operating in the TSL sector. The companies are different in size, structure of the organization and type of ownership. There are many companies which provide only one type of logistics services e.g. storage, transport and shipping. In the TSL there are also companies offering a wide variety of logistics services. In Poland the TSL sector is still changing. Small companies are merged into one big company in order to increase their potential and gain a competitive advantage. It is noticed that clients of TLS sector more and more often choose companies which offer a wide variety of logistics services. This companies help to solve problems of their clients in more comprehensive and efficient way. The grow of storage space for rent is the result of the growing popularity of comprehensive services. Clients of the TLS sector also indentify a lot of benefits in connection with involvement of an external supplier. Key words: classification of entities, structural changes, TSL sector
52 K. Pieniak-Lendzion, A. Marcysiak, M. Lendzion Wstp Rynek usug logistycznych w Polsce w obecnych uwarunkowaniach rozwija si bardzo dynamicznie. Wie si to z faktem, i Polska posiada duy potencja gospodarczy, a polskie firmy transportowe odgrywaj znaczc rol na arenie midzynarodowej. Rynek usug logistycznych zwany bran TSL to obok transportu i logistyki take spedycja. Jest to bardzo spójna brana. Czsto przedsibiorstwa wiadcz cay pakiet usug, co pozwala im na zaspokojenie wymaga klienta i oferowanie kompleksowych usug o wysokiej jakoci. Obecnie obserwuje si stay wzrost poday usug logistycznych. Jest to spowodowane gównie zwikszeniem si popytu na usugi transportowe o coraz wikszym zakresie, cznie z magazynowaniem towarów, jak równie zespoem czynnoci formalnoprawnych 1. Warunkiem koniecznym do wyodrbnienia specyficznych cech usug logistycznych jest okrelenie przedmiotów dziaalnoci usugowej 2. Gwatowny rozwój usug w XXI wieku mona opisa, uwzgldniajc co najmniej trzy czynniki. Po pierwsze, zwikszanie si systematycznie czasu wolnego w wyniku automatyzacji procesów produkcyjnych na wiecie. Drugi czynnik to wszechogarniajca rewolucja informatyczna, dziki której w szybki sposób mona komunikowa si z kontrahentami innych krajów. Trzecim czynnikiem, indukowanym przez drugi, czyli przez wykorzystanie technologii informatycznych jest znaczca dywersyfikacja form wiadczenia usug, wzrostu ich jakoci, powodowana szybkim rozpoznaniem wielkoci i struktury popytu na caym naszym globie 3. W szerokim ujciu, usuga logistyczna obok czynnoci transportowo- -spedycyjnych obejmuje równie usugi terminalowe, poczwszy od crossdockingu, przez magazynowanie, po kompletacj (w tym pobieranie i pakowanie) oraz czynnoci uszlachetniajce, takie jak: metkowanie, polonizacj, re-packing, foliowanie, drobne naprawy, tworzenie zestawów promocyjnych zwanych czasami co-packingiem i inne). Co wicej, firmy logistyczne czsto zarzdzaj stanem zapasów swoich klientów, podejmuj si kompleksowej obsugi dystrybucji, a take doradztwa logistycznego, które siga dalej ni tylko do wyboru trasy przewozu lub bazy dostawy 4. Klasyfikacja podmiotów dziaajcych na rynku usug logistycznych Kondycja polskiego sektora usug logistycznych w 2011 roku poprawi- a si w stosunku do roku poprzedniego. Firmy nie poprzestaj na prowadzeniu jednego rodzaju biznesu, wiadczc tzw. usugi kompleksowe. Ich 1 E. Goembska (red.), Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa 2010, s. 268. 2 W. Rydzkowski (red.), Usugi logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania, Pozna 2011, s. 9. 3 E. Goembska, K. Tyc-Szmil, J. Brauer, Logistyka w usugach, PWN Warszawa 2008, s. 9. 4 W. Rydzkowski (red.), Usugi, op. cit., s. 12, 13. Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013 ZN nr 99
Rozwój rynku usug logistycznych w Polsce w latach 2008-2011 53 przychody s liczone w milionach zotych 5. Tabela 1 przedstawia zestawienie 10 firm o najwikszych przychodach osiganych ze sprzeday podstawowej na polskim rynku usug logistycznych w 2011 roku. Tabela 1. Ranking firm TSL wedug wielkoci przychodów w 2011 roku (w tys. z) oraz wielko zatrudnienia Nazwa firmy Company name Pozycja w ranking Position in the ranking Przychody ze sprzeday podstawowej TSL (w tys. z) Sales revenues of TSL sector (thousand zl) Wielko zatrudnienia Number of employees Grupa RABEN 1 1590703 4700 SCHENKER sp. z o.o. 2 1290513 1800 LOTOS KOLEJ 3 563354 814 sp. z o.o. ROHLING SUUS 4 491818 796 LOGISTICS SA Grupa DSV 5 486127 747 PEKAS S.A. 6 543608 1180 GEFCO Polska 7 441558 332 sp. z o.o. FM Logistics 8 403401 2901 JAS FBG SA. 9 414884 866 NO Polska sp. z o.o. 10 394892 806 Razem - 6 620 858 14 942 ródo: obliczenia wasne na podstawie: H. Brdulak: Ranking firm transportowo-spedycyjno- -logistycznych (TSL) w Polsce, 2011. Na podstawie danych zawartych w tabeli 1 mona stwierdzi, e a dziewi firm z brany TSL uzyskao w 2011 roku dochody powyej 400 mln z, czna warto przychodów dziesiciu najlepszych firm w rankingu w 2011 roku wyniosa okoo 6,6 mld zotych. Najwiksze przychody wygenerowaa Grupa RABEN i Schenker (prawie 1,6 i 1,3 mln z). W pierwszej dziesitce znalazy si take nastpujce firmy: LOTOS KOLEJ, ROHLING SUUS, LOGISTICS S.A., Grupa DSV, PEKAS S.A., GEFCO Polska sp. z o.o., FM Logistics, JAS FBG S.A., Przychody tych firm wyniosy od 403 do 563 mln zotych. W tabeli 1 zostaa take ukazana wielko zatrudnienia w poszczególnych firmach. Analiza danych wskazuje na due zrónicowanie w liczbie pracowników. Firma GEFCO zatrudniaa okoo 332 osoby, podczas gdy Grupa RABEN 4700 osób. cznie dziesi pierwszych firm rankingu zatrudniao ponad 14 tys. pracowników. 5 A.M. Jaszka: Sektor usug logistycznych w teorii i praktyce, Difin, Warszawa 2009, s. 79-87. ZN nr 99 Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013
54 K. Pieniak-Lendzion, A. Marcysiak, M. Lendzion Tabela 2. Zmiany pozycji w rankingu wród firm wiadczcych usugi TSL w latach 2008-2011 Pozycja w rankingu Nazwa firmy Company name Position in the ranking 2008 2009 2010 2011 Grupa RABEN 3 1 2 1 SCHENKER sp. z o.o. 2 2 3 2 LOTOS KOLEJ sp. z o.o - 7 6 3 ROHLING SUUS LOGISTICS S.A. 12 12 10 4 Grupa DSV 11 5 7 5 PEKAS S.A. 10 8 8 6 GEFCO Polska sp. z o.o. - - 9 7 FM Logistics 6 - - 8 JAS FBG S.A. - - - 9 NO Polska sp. z o.o. - - - 10 ródo: obliczenia wasne na podstawie: H. Brdulak: Ranking firm transportowo-spedycyjno- -logistycznych (TSL) w Polsce, 2011. Analiza danych zawartych w tabeli 2 pozwala stwierdzi, e Grupa RABEN oraz Schenker znajdoway si na przestrzeni lat 2008-2011 na czo- owych miejscach w rankingach. Firmy te generuj równie najwiksze przychody. Od 2008 roku poprawiay si take pozycje firm: ROHLING SUUS LOGISTICS SA, Grupy DSV, PEKAS S.A. Naley doda, e nie wszystkie firmy w poszczególnych latach byy ujmowane w rankingu. Moe to wynika z faktu, e udzia w badaniu jest dobrowolny. Tabela 3. Podzia przedsibiorstw w brany TSL na bazie wyodrbnienia grup przychodowych i pochodzenia kapitau w 2011 roku Grupy firm o przychodach Revenue of company Liczba firm Number of companies redni przychód z dziaalnoci TSL (mln z) Average income (million zl) rednie zatrudnienie (osoby) Average number of employees Pochodzenie kapitau (ilo firm) The origin of capital (number of firms) 300 mln - 1 mld z 14 592 2131 zagraniczny - foreign 7 mieszany - mixed 3 polski - polish 4 100-300 mln z 18 181 309 zagraniczny - foreign 6 mieszany - mixed 3 polski - polish 9 50-100 mln z 10 83 200 zagraniczny - foreign 4 polski - polish 6 10-50 mln z 14 29 52 mieszany - mixed 11 polski - polish 3 do 10 mln z 3 4,9 72 mieszany - mixed 2 polski - polish 1 ródo: obliczenia wasne na podstawie: H. Brdulak: Ranking firm transportowo-spedycyjno- -logistycznych (TSL) w Polsce, 2011 Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013 ZN nr 99
Rozwój rynku usug logistycznych w Polsce w latach 2008-2011 55 Analizujc dane zawarte w tabeli 3 mona stwierdzi, e w 2011 roku najsilniejsz grup stanowiy firmy o przychodach 100-300 mln zotych. W tej grupie byo 18 firm. redni przychód na jedn firm wynosi 181 mln zotych. W grupie tej byo dziewi firm z kapitaem polskim, sze z kapitaem zagranicznym. W grupie firm o przychodach od 300 mln do 1 mld z znalazo si 14 firm, w których redni przychód z dziaalnoci TSL wyniós 592 mln zotych, Wród tych firm siedem dysponowao kapitaem zagranicznym, mieszanym trzy firmy i cztery kapitaem polskim. Równie 14 firm znalazo si w grupie o przychodach 10-50 mln zotych. redni dochód z dziaalnoci TSL wyniós 29 mln zotych. W tej grupie firm dominowa kapita mieszany (78,5%). W grupie firm o przychodach do 10 mln zotych zanotowano 3 firmy o rednich dochodach 4,9 mln zotych. Naley zwróci uwag, e rednio firma z tej grupy zatrudnia wicej osób (72 osoby) ni firma z grupy wyszej (52 osoby). Zmiany strukturalne na rynku usug logistycznych W Polsce dziaaj firmy posiadajce kapita polski, zagraniczny, a tak- e mieszany. Rysunek 1 przedstawia procentowy udzia pochodzenia kapita- u w przedsibiorstwach dziaajcych na rynku TSL. Rysunek 1. Struktura kapitaowa firm dziaajcych na rynku TSL w latach 2008-2011 ródo: obliczenia wasne na podstawie: H. Brdulak: Ranking firm transportowo-spedycyjno- -logistycznych (TSL) w Polsce, 2011. Analiza danych zawartych na rysunku 1 pozwala stwierdzi, e firmy z brany TSLw zdecydowanej wikszoci s finansowane z kapitau krajowego. Takie firmy w 2008 roku stanowiy ponad 50%. Udzia firm o kapitale zagranicznym mieci si w analizowanym okresie w przedziale 28,8-32.2%. Na przestrzeni lat 2008-2011 wzrasta liczba firm o kapitale mieszanym (z 16,1% do 32,2%). wiadczy to o otwieraniu si polskich firm na wspópra- ZN nr 99 Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013
56 K. Pieniak-Lendzion, A. Marcysiak, M. Lendzion c z przedsibiorstwami zagranicznymi, a take o wikszej chci do lokowania kapitau w Polsce przez przedsibiorców zagranicznych 6. Na rynek usug logistycznych skadaj si przedsibiorstwa wiadczce usugi transportowe, spedycyjne, logistyczne, usugi celne, magazynowania, a take kurierskie. Firmy dziaajce na rynku TSL czsto wiadcz kilka rodzajów usug, np: firma transportowa wiadczy równie usug magazynowania lub firma spedycyjna poszerza swoj ofert o usugi celne 7. Rysunek 2 przedstawia zakres usug oferowanych przez firmy dziaajce w bran- y TSL w 2011 roku. Rysunek 2. Zakres usug oferowanych przez przedsibiorstwa dziaajce w brany TSL w roku 2011 ródo: Obliczenia wasne na podstawie: H. Brdulak: Ranking firm transportowo-spedycyjno- -logistycznych (TSL) w Polsce, 2011 Po analizie danych zawartych na rysunku 2 mona stwierdzi, e najwicej firm, dziaajcych na rynku usug logistycznych wiadczyo usugi spedycyjne (98,4%) oraz transportowe (88,1%). Firmy zajmujce si magazynowaniem towarów stanowiy 72,9%, natomiast firmy wiadczce usugi logistyczne 67,8%%. Przedsibiorstw prowadzcych obsug celn byo 59%. Najmniej firm, sporód zawartych w raporcie, wiadczy usugi kurierskie. Ich udzia wynosi 10,2%. Firmy staraj si wiadczy kompleksowe usugi, dlatego nie zamykaj si w prowadzeniu tylko jednego rodzaju dziaalnoci. Ta tendencja trwa ju od kilkunastu lat. Rysunek 3 ukazuje zmiany zakresu usug oferowanych przez firmy brany TSL w ukadzie czasowym. 6 Logistyka w Polsce. Raport 2011. ILiM Biblioteka Logistyka, Pozna 2012, s. 34-37. 7 M. Ciesielski (red.), Rynek usug logistycznych, Difin, Warszawa 2005. s. 57-70. Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013 ZN nr 99
Rozwój rynku usug logistycznych w Polsce w latach 2008-2011 57 Rysunek 3. Zmiany zakresu usug oferowanych przez firmy brany TSL w latach 2008-2011 ródo: obliczenia wasne na podstawie: H. Brdulak: Ranking firm transportowo-spedycyjno- -logistycznych (TSL) w Polsce, 2011 Na podstawie danych zawartych na rysunku 3 mona stwierdzi, e na polskim rynku usug logistycznych zaszy niewielkie zmiany jeeli chodzi o usugi wiadczone przez przedsibiorstwa. Zarówno w 2008 jak i w 2011 roku najliczniejsz grup stanowiy usugi transportowe i spedycyjne. Ich udzia na przestrzeni analizowanych lat zawsze wynosi powyej 88%. Wród firm, które wziy udzia w badaniu nastpi nieznaczny spadek wiadczenia usug logistycznych z 79,1% w 2008 roku do 68% w 2011 roku, a take usug celnych z 62.1% w 2008 roku do 69% w 2011 roku. Bran, która wykazywaa dynamiczny rozwój bya brana kurierska. Podsumowanie W Polsce mona obecnie zaobserwowa zmiany w brany TSL (transport spedycja logistyka). Widocznym efektem zmian jest konsolidacja mniejszych przedsibiorstw, w celu zwikszenia potencjau lub wchonicia wielu mniejszych przez wikszych operatorów logistycznych. Polski rynek usug logistycznych zacz si rozwija w latach 90. Jego rozwój determinowany by z jednej strony rosncym popytem, z drugiej za wejciem na rynek europejskich operatorów logistycznych, przenoszcych do Polski standardy obowizujce na rozwinitych rynkach. Udzia sektora w gospodarce cay czas wzrasta. Ostatnie lata na polskim rynku usug logistycznych to okres znaczcych zmian strukturalnych i jakociowych. Firmy transportowe, spedycyjne, kurierskie i logistyczne stale rozszerzaj zakres ZN nr 99 Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013
58 K. Pieniak-Lendzion, A. Marcysiak, M. Lendzion usug, by móc oferowa klientom kompleksow obsug, zaspokajajc wszystkie ich potrzeby. Brana firm logistycznych wiadczcych caociow obsug logistyczn dla zewntrznych partnerów jest bran rozwojow. Dowodem na to s wyniki uzyskiwane przez firmy. Kierunkiem ewolucji dla tej brany bdzie jeszcze wiksze zacienienie wspópracy z kontrahentami przede wszystkim poprzez integracj swoich systemów informatycznych oraz przejmowanie w coraz wikszym stopniu czynnoci charakterystycznych dla ostatniej fazy produkcji. Wzrost zoonoci systemów logistycznych, który wci postpuje zmusza przedsibiorstwa do zlecania obsugi logistycznej wyspecjalizowanym firmom logistycznym sektora TSL. Jeszcze do niedawno, by przesa towar do klienta, wystarczao porednictwo firm transportowych lub spedycyjnych. Obecnie mona zaobserwowa zainteresowanie bardziej rozbudowan gam usug logistycznych, rozwizujcych problemy w sposób kompleksowy i bardziej sprawny. Rosncej popularnoci tego nowego zjawiska sprzyja znaczny przyrost powierzchni magazynowej przeznaczonej pod wynajem, a take rosnce przekonanie firm o korzyciach, które pyn z zaangaowania dostawcy zewntrznego. Bibliografia Brdulak H., Ranking firm transportowo-spedycyjno-logistycznych (TSL) w Polsce, 2011. Rzeczpospolita 2012, dodatek LTS nr 2. Ciesielski M. (red.), Rynek usug logistycznych, Difin, Warszawa 2005. Goembska E. (red.), Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa 2010. Goembska E., Tyc-Szmil K., Brauer J., Logistyka w usugach, PWN Warszawa 2008. Jaszka A.M., Sektor usug logistycznych w teorii i praktyce, Difin, Warszawa 2009. Logistyka w Polsce. Raport 2011, ILiM Biblioteka Logistyka, Pozna 2012. Rydzkowski W. (red.), Usugi logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania, Pozna 2011. Seria: Administracja i Zarzdzanie (26)2013 ZN nr 99