PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII Wprowadzenie
Choroba! Przez wieki była pojęciem abstrakcyjnym! Związana jest z istnieniem nieprzyjaznego dla człowieka środowiska! Na przestrzeni czasu wykrywanie przyczyn chorób było spekulacją! Niekiedy pojęcie choroby było personifikowane -rak (cancer), wilk (lupus)
Choroba - definicja Życie w zmienionych warunkach, którym nie mogą sprostać mechanizmy przystosowawcze, stanowiące sumę rezerw biologicznych naszego ustroju
Jednostka chorobowa! Etiologia! Patogeneza! Zmiany strukturalne i/lub! Zmiany czynnościowe! Symptomatologia! Rokowanie! Leczenie
Etiologia! nauka o przyczynach chorób! obejmuje badanie przyczyn powstawania chorób
Przyczyny chorób! Liczne i różnorodne! Niektóre choroby posiadają więcej niż jedną przyczynę! Jeśli czynnik lub czynniki chorobotwórcze są nieznane, adekwatne zapobieganie nie jest możliwe! Dzielimy na:! wrodzone! nabyte
Wrodzone przyczyny chorób! Uwarunkowane genetycznie! Brak czynnika VIII powodujący hemofilę, związany z chromosomem X! Ślepota na kolory, związana z chromosomem X! Mucowiscidoza nieprawidłowy przezbłonowy transport jonów powstawanie gęstego, zatykajacego przewody śluzu! Nie uwarunkowane genetycznie! Wewnątrzmaciczne zakażenie płodu wirusem różyczki ślepota i głuchota
Choroby genetycznie uwarunkowane! Są one wyrazem zmian w strukturze DNA lub błędów w transkrypcji! Większość to nieprawidłowe pojedyncze geny które mogą być dziedziczone od jednego lub obu rodziców! Mogą też powstać samorzutnie na drodze mutacji
Choroby nabyte! Wiele czynników! Często istnieje złożony związek przyczynowy w każdym procesie chorobowym
Czynniki chorób nabytych! Infekcyjny! Fizyczny! Chemiczny! Niedobory pokarmowe! Zaburzenia odporności! Czynniki mechaniczne! Zaburzenia przemiany materii! Zaburzenia krążenia! Wiek! Nowotworzenie! Psychosomatyczne! Jatrogenne (leki)! Samoistne
Choroby idiopatyczne! Przyczyna choroby pozostaje nieznana! Używa się wielu określeń:! Idiopathic! Cryptogenic! Essential! Spontaneus
Patogeneza (pathogenesis, etiopatogeneza)! bada mechanizmy powstawania i rozwoju procesów chorobowych w organizmie
Czynnik(i) predysponujący! sa to stany patologiczne lub fizjologiczne które wzmagają lub uspasabiają do zapadania na dana chorobę
Historia naturalna choroby! przebieg danej choroby w zbiorowości ludzkiej uwarunkowany przez czynnniki osobnicze, społeczne i środowiskowe! Jest ("normalnym ) zwykłym przebiegiem choroby niezmodyfikowanej lub niezmienionej przez leczenie, od początku do końca
Objawy (symptomy)! kazda oznaka choroby, którą można stwierdzić obiektywnie, a zwłaszcza każde zjawisko, które można wywołać celowo dla celów diagnostycznych! Są objawami / zmianami obiektywnymi lub! Tylko subiektywnymi skargami pacjenta
Patologia! Nauka badająca zmiany zachodzące w ustroju pod wpływem czynnika chorobotwórczego! Jest także nauką o przyczynach, mechanizmach i skutkach choroby! Jest dyscypliną bardzo rozległą bo chorować mogą ludzie, zwierzęta, rośliny a nawet drobnoustroje
Patologia! Tworzy podwaliny dla rozważań klinicznych! Dobra znajomość, zrozumienie patologii i zachodzących procesów stanowi podstawę dla solidnej i dokładnej diagnostyki klinicznej! Jest zawsze blisko spokrewniona ze wszystkimi aspektami praktyki klinicznej
Patologia Mogła powstać po stworzeniu podwalin w zakresie:! budowy anatomicznej poszczególnych narządów! struktur tkanek, komórek, struktur subkomórkowych! funkcji poszczególnych narządów, tkanek i komórek
Strukturalne zmiany patologiczne! Zmiany patologiczne struktur (komórek, tkanek, narządów) nie są nigdy ani stałe ani statyczne! Jest to ciągła interakcja pomiędzy czynnikiem lub czynnikami sprawczymi a odpowiedzią ze strony organizmu człowieka
Patologia ~ Patomorfologia! Istnieje wiele gałęzi tej nauki! anatomia patologiczna zajmująca się badaniem pośmiertnym,! histopatologia / mikroskopowe badanie tkanki! wchodzi tez w skład innych dyscyplin np. hematologii (badanie elementów upostaciowanych krwi i chorób krwi)! patomorfologia chirurgiczna - badanie narządów, tkanek lub drobnych fragmentów pobranych przez klinicystę
Patomorfologia! Przedmiotem patomorfologii są zmiany chorobowe narządów, tkanek i komórek! W jej zakres wchodzi duża liczba pojęć oraz informacji! W zależności od sposobu ich rozpatrywania wyróżniamy patomorfologię:! Ogólną! Narządową (układową, szczegółową)! Poszczególnych jednostek chorobowych
Patomorfologia ogólna! Rozpatruje zjawiska morfologiczne w przebiegu choroby niezależnie od ich umiejscowienia! Zajmuje się klasyfikacją zmian patologicznych! Stara się dać podstawę morfologiczną poszczególnym zjawiskom patologicznym
Patomorfologia szczegółowa! Rozpatruje zmiany chorobowe okreslonego narządu! Rozpatruje zmiany chorobowe jednego układu anatomicznego
Patomorfologia jednostek chorobowych! Jest patomorfologią kliniczną! Zajmuje się zebraniem i powiązaniem ze sobą wszystkich morfologicznie uchwytnych zmian towarzyszących określonej jednostce klinicznej! Opisuje te zmiany! Wykazuje związki patogenetyczne! Uwidacznia współzależności obrazów w różnych narządach i układach anatomicznych w przebiegu określonej jednostki chorobowej (np. cukrzyca, marskość)
Zmiany patologiczne! Są zmianami powstałymi w przebiegu choroby! Mogą być one:! makroskopowe (widoczne gołym okiem) i/lub! mikroskopowe (wykrywalne w badaniu mikroskopowym)
Sekcje zwłok! Autopsy (gr.) oznacza naoczny świadek! Jest badaniem pośmiertnym! Opiera się na makroskopowej ocenie narządów! Może zostać uzupełniona innymi metodami badaniań
Sekcje zwłok! Określenie przyczyny zgonu! Wykrycie innych schorzeń! Stanowi formę audytu poprawności rozpoznań klinicznych! Nawet przy obecnym poziomie metod diagnostycznych rozbieżności dochodzą do 15%! Metoda korelcji kliniczno-patomorfologicznej! Istotna rola w edukacji przed- i podyplomowej! Przydatna w wykrywaniu nowych jednostek chorobowych i ich przyczyn
Badania histopatologiczne! Badanie zmian strukturalnych w narządzie lub tkance! Ma charakter:! potwierdzenia zmian widocznych lub podejrzanych makroskopowo! poszukiwawczy! Związana jest z obróbką materiału tkankowego, która pozwala na sporządzenie 4-5 um skrawków! Oglądanie skrawków w świetle przechodzącym w mikroskopie świetlnym
Badania cytologiczne! Komórki mogą być pobrane (zeskrobane, wypłukane, wydobyte nakłuciem) z róznych miejsc organizmu! Rozmaz sporządza się na szkiełku mikroskopowym i utrwala! Po wybarwieniu ogląda się pod dużym powiększeniem w mikroskopie świetlnym
Inne metody badań! Barwienia specjalne! W celu uzupełnienia podstawowego barwienia H&E! Dla wizualizacji szczególnych struktur lub substancji! Techniki immunohistochemiczne specyficzne uwidocznienie poszczególnych białek, glikolipidów, węglowodanów! Przeciwciała poliklonalne! Przeciwciała monoklonalne! Techniki biologii molekularnej! Hybrydyzacja in situ (poszukiwanie sekwencji)! Dot blot! Southern (DNA), Northern (mrna) i Western (polypeptydy) blot! Reakcja polimerazy łańuchowej (PCR)
Rozpoznanie patomorfologiczne! opinia, wydawana na podstawie wszystkich dostrzegalnych zmian w obrazie makromikroskopowym w przebiegu procesu chorobowego! W 95% przypadków możliwa do ustalenia w oparciu o rutynowe (podstawowe) metody badań
Prognoza (rokowanie)! jest oparte na przypuszczalnym rezultacie związanym z istniejącą chorobą! w znacznym stopniu zależy od zastosowanego leczenia
Umieralność chorobowa! liczba zgonów na daną chorobę w stosunku do:! ogólnej liczby ludności! na określonym terenie! stwierdzona w określonym czasie! Do umieralności chorobowej nie zalicza się zgonów z powodu wypadków, urazów i zatruć
Umieralność niemowląt! liczba zgonów niemowląt w pierwszym roku życia liczona na 1000 urodzeń żywych na danym terenie w określonym czasie
Choroba! Definicja! Częstotliwość! Etiologia! Patogeneza! Wiek! Płeć! Geografia! Patomorfologia! Zmiany makroskopowe! Zmiany mikroskopowe! Objawy kliniczne! Rozprzestrzenianie! Leczenie! Rokowanie
http://ampat.amu.edu.pl/ jszymas@ampat.amu.edu.pl