Percepcja jako zmysłowy odbiór bodźców Wzrok Procesy percepcji wykład 5 Słuch Smak Węch Dotyk (czucie skórne) Zmysł równowagi Definicja percepcji/spostrzegania W wąskim znaczeniu odbiór wrażeń zmysłowych W szerokim znaczeniu - rejestracja (uchwycenie) przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego, odbiór wrażeń, identyfikacja i rozpoznawanie oraz organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych w celu zrozumienia otoczenia, jak i przygotowanie do reakcji. Percepcja jako proces Odbiór wrażeń energia fizyczna podlega transdukcji na aktywność nerwową komórek kory mózgowej Percepcja (w wąskim rozumieniu) kształtowanie wewnętrznej interpretacji obiektu i powstanie spostrzeżeń bodźców Identyfikacja/rozpoznanie i interpretacja przypisywanie znaczenia spostrzeżeniom Wrażenia i spostrzeżenia Spostrzeżenie jest nie tylko rezultatem analizy percepcyjnej, ale także analizy znaczenia emocjonalnego Procesy dół góra: analiza informacji ze zmysłów, na końcu interpretacja w oparciu o pamięć Procesy odgórne (sterowane pojęciowo) Schemat procesu percepcji Inne procesy umysłowe oczekiwania, wiedza, przekonania pamięć motywacja, język Identyfikacja i rozpoznanie analiza części Spostrzeżenia Przykład obrazek Procesy góra dół: przy niepełnych inf. sensorycznych największa rolę odgrywają procesy pamięci (wyszukiwanie figur ukrytych w tle) Procesy oddolne (sterowane danymi) organizacja głębia Wrażenia stałość procesy sensoryczne Bodźce środowiskowe 5 1
Wrażenia i spostrzeżenia Odwzorowanie obrazu na siatkówce oka Wrażenie to odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych, np. koloru, jasności, głośności, temperatury Spostrzeżenia jako efekt organizacji percepcyjnej. Mają one charakter doświadczeń całościowych. Tworzenie reprezentacji obiektu percepcyjnego, to tworzenie obrazu jako konkretnych całości. Oprócz zmysłowego charakteru bodźca na spostrzeżenia wpływ ma tło na którym występuje ów bodziec Po drugie wpływ uprzedniego doświadczenia, kontaktu z tym bodźcem. 7 Bodziec dystalny i proksymalny Interpretacja obrazu na siatkówce bodziec dystalny Interpretacja obrazu na siatkówce bodziec proksymalny Stałość spostrzegania Spostrzeganie ma charakter doświadczenia całościowego. Tworzenie reprezentacji, to tworzenie obrazu jako konkretnych całości. Istotne oprócz zmysłowego charakteru bodźca na spostrzeżenia jest tło na którym występuje ów bodziec Wpływ uprzedniego doświadczenia, kontaktu z bodźcem. Zjawisko stałości spostrzegania: spostrzeżenie nie ulega zmianom (albo mniejszym zmianom) niż bodźce proksymalne np. otwierające się drzwi widzimy jako prostokąt w każdym ich położeniu (stałość jasności: oświetlony węgiel i biała kartka w piwnicy). Zasada stałości dotyczy ujmowania wielkości bodźca kształtu i jego stopnia jasności 2
Stałość spostrzegania Stałość spostrzegania Stałość spostrzegania Procesy organizujące percepcję Organizacja pola percepcyjnego Strefa centralna i peryferyczna pola percepcyjnego Figura i tło w polu percepcyjnym Reguła bliskości Zasady grupowania percepcyjnego (bliskość, podobieństwo, domykanie, dobra kontynuacja 3
Figura i tło w polu percepcyjnym Zasady grupowania percepcyjnego zasada bliskości zasada podobieństwa zasada domykania zasada dobrej kontynuacji Zasada domykania Wpływ tła na spostrzeganie 4
Złudzenia percepcji Złudzenia rozpoznawania Złudzenie zmysłowe jest to nieadekwatne, błędne ujęcie jakiegoś fragmentu rzeczywistości na skutek albo zniekształconych danych zmysłowych albo ich niewłaściwej interpretacji. Złudzenie góry cylindra co jest większe: rondo, czy szczyt cylindra? Złudzenie Poggendorfa czy linia ukośna jest łamana? Złudzenie Ebbinghausa które z centralnych kół jest większe? Złudzenie Müllera-Lyera która z linii poziomych jest dłuższa 5
Złudzenie Zoellnera czy linie pionowe są równoległe? Znajdź jelenia obok łani. Podsumowując Percepcja jest procesem twórczym, polegającym na aktywnym odbiorze, analizie i interpretacji zjawisk zmysłowych. W procesie tym aktualnie nadchodzące informacje zmysłowe przetwarzane są w taki sposób, aby zgadzały się z zarejestrowaną w pamięci jednostki wiedzą o otaczającym świecie. 6