PRÓBA IMPLEMENTACJI METODY DEA DO OCENY EFEKTYWNOŚCI PROCESU RESTRUKTURYZACJI SEKTORA HUTNICZEGO W POLSCE Bożena Gajdzik Politechnika Śląska Katedra Inżynierii Produkcji
DEA (DATA ENVELOPMENT ANALYSIS) służy do ocena względnej efektywności technicznej badanych obiektów (ang. DMU Data Making Unit) została zaproponowany przez M.J. Farella w 1957 roku, a kilka lat później spopularyzowany przez A.Charnes, W. Cooper, E. Rhodes, stąd określana jako CCR, metoda nieparametryczna.
DEA POZWALA NA wyznaczenie obiektów najbardziej efektywnych w badanym zbiorze, bez konieczności oznaczenia funkcyjnej zależności pomiędzy nakładami i wynikami PYTANIE O EFEKTYWNOŚĆ?
EFEKTYWNOŚĆ TECHNICZNA (TECHNOLOGICZNA) Czy można osiągnąć wyższą efektywność, przy już poniesionych nakładach? Maksymalny stopień redukcji nakładów, przy określonym poziomie efektów. Efektywność w sensie technicznym (technologicznym) w najprostszej postaci to produktywność rozumiana jako stosunek pojedynczego efektu do pojedynczego nakładu (M.J. Farell).
EFEKTYWNOŚĆ TECHNOLOGICZNA TO ilorazy wielu wyjść (ang. output) i wielu wejść (ang. input) Efektywność jednostki jest ilorazem sumy ważonej wyjść do sumy ważonej wejść. Wagi nie muszą być znane, ustalane są w trakcie wykonywania analizy efektywności metodą DEA.
CO JEST REZULTATEM DEA? DEA pozwala na znalezienie teoretycznej granicy możliwości produkcyjnych Rys. 1. Przykład rozkładu wyników w metodzie DEA krzywa efektywności
ZAPIS MATEMATYCZNY dla n obiektów (i) i R nakładów (x) i P efektów (y), gdzie : h i to efektywność i=1,2.n u r to wagi efektów (R= 1,2 r) v p to wagi nakładów (P=1,2 p)
PO TRANSFORMACJI: MODEL ZORIENTOWANY NA NAKŁADY
PO TRANSFORMACJI: MODEL ZORIENTOWANY NA EFEKTY
PROPOZYCJE ZASTOSOWANIA METODY DEA W OCENIE RESTRUKTURUZACJI HUTNICTWA Poziom makro, czyli porównanie efektywności sektorów hutniczych w poszczególnych krajach Europy (obiektami badań jest hutnictwo w Polsce, w Czechach, na Słowacji, na Węgrzech, w Bułgarii itd.), Poziom mezo, czyli porównanie funkcjonowania przedsiębiorstw hutniczych wewnątrz branży/sektora (obiektami badań są poszczególne przedsiębiorstwa hutnicze danego kraju), Poziom mikro, czyli porównanie wewnątrz korporacji (obiektami badań są poszczególne zakłady/oddziały danego przedsiębiorstwa).
DEA W OCENIE RESTRUKTURYZACJI HUTNICTWA
DEA W HUTNICTWIE Pozwala oceniać poszczególne kategorie efektywności: efektywność procesu biznesowego (nakłady i rezultaty związane z produkcją stali i poszczególnych wyrobów hutniczych), efektywność procesów pomocniczych (zakupy, marketing, księgowość, kontrola jakości), efektywność obsługi klienta ( miary dotyczące poziomu zadowolenia klienta), efektywność usług obcych (koszty usług, czas realizacji, bezpieczeństwo prac, rezultaty),
efektywność pracowników (czas pracy pracowników, wydajność, koszty zatrudnienia, nakłady na szkolenia), efektywność dostawców (terminowość dostaw, czas realizacji zamówień, wartość zamówień, lojalność dostawców), efektywność technologiczna (koszty utrzymania maszyn i urządzeń, awaryjność, wydajność maszyn), efektywność kosztowa i finansowa (koszty i przychody w rozbiciu na poszczególne rodzaje działalności).
DEA W OBSZARACH RESTRUKTURYZACJI Restrukturyzacja produkcji Restrukturyzacja technologiczna Restrukturyzacja kadrowa Restrukturyzacja majątkowa Restrukturyzacja organizacyjna Restrukturyzacja zarządcza (administracyjno-zarządcza)
DESKA BENCHMARKINGOWA HUT
PRZYKŁAD HUTNICTWO PO PRYWATYZACJI W ANGLII Jednostkami odniesienia (DMU) był przemysł hutniczy: USA, Kanady, Japonii, Francji, Niemiec i Australii (sześć jednostek benchmarkingowych). Poziom wejść (nakładów) został opisany przez koszty zakupu materiałów (w tym: ruda żelaza, metali, węgla, złomu), zużywane paliwa: energia, gaz, koszty zatrudnienia (ang. capital, labour, raw material, energy). Poziom wyjść (rezultatów) scharakteryzowano przez wielkość produkcji (produkcja stali surowej w tonach). Analiza miała charakter studium porównawczego wyników gospodarczych hutnictwa przed i po prywatyzacji.
PRZYKŁAD HUTNICTWO W ANGLII 100 80 60 40 92,89 97,35 81,97 96,4 85,8 73,05 45,4 55,75 65,9 54,3 47,33 41,93 44,6 40,7 20 0 Australia Kanada Francja Niemcy Japonia Anglia USA (Skala stała) (Skala zmienna) Rys. 2. Przeciętna efektywność przemysłu hutniczego w wybranych krajach (1967-1991)
PRZYKŁAD:
PROBLEMY DO DYSKUSJI CZYLI SZANSE I BARIERY METODY DEA 1. Dostęp do danych 2. Przydatność (użyteczność) 3. Porównywalność wyników 4. Komponenty na wejściu i wyjściu (dobór) 5. Liczba DMU 6. Zastosowanie (inne możliwości). DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ