Badanie losów absolwentów szkół zawodowych 2015 podsumowanie głównych wyników Kraków 2016

Autor opracowania: Wydawca: Marcin Węgrzyn Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego ul. Wielicka 72B, 0-552 Kraków tel. (+48) 12 29 90 900, fax (+48) 12 29 926 Opracowanie w wersji elektronicznej dostępne na stronie www.obserwatorium.malopolska.pl Egzemplarz bezpłatny Przy publikowaniu danych z publikacji prosimy o podawanie źródła. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 2020.

SPIS TREŚCI Spis treści... 4 I. Wprowadzenie... 5 II. Co robią absolwenci po roku od ukończenia szkoły?... 6 III. Porównanie z poprzednimi edycjami badania... 8 IV. NEETs... 9 V. Praca...12 VI. Nauka...16 VII. Doradztwo zawodowe...19 VIII. Podsumowanie...28

I. WPROWADZENIE Badanie losów absolwentów szkół zawodowych to badanie cykliczne realizowane rokrocznie od 2011 roku. Zakłada badanie absolwentów szkół zawodowych po roku od ukończenia szkoły. Prowadzone jest we współpracy ze szkołami zawodowymi i zasięgiem obejmuje wszystkie placówki na terenie Małopolski. Cel badania to zebranie informacji, o tym co młodzież robiła po roku od skończenia nauki w technikach, zasadniczych szkołach zawodowych i szkołach policealnych: czy nadal uczyła się, czy pracowała, jeśli pracuje to jak długo poszukiwała pracy, w jaki sposób szukała pracy i które metody najczęściej przyniosły sukces. Zebrane informacje pozwalają na monitoring wskaźników rynkowo-edukacyjnego sukcesu młodzieży na poziomie regionu, powiatów oraz poszczególnych szkół.

II. CO ROBIĄ ABSOLWENCI PO ROKU OD UKOŃCZENIA SZKOŁY? Badanie losów absolwentów szkół zawodowych 2015 1 roku objęło 4 968 uczniów, którzy ukończyli edukację w 2014 roku. Większość badanych absolwentów pracowała (łącznie 71%), przy czym 45% z nich pracowało, a kolejne 26% łączyło pracę z edukacją. Jeśli młodzież decydowała się na kontynuację nauki, to najczęściej łącząc ją z pracą (ci, którzy tylko się uczyli stanowili 17%). Udział osób bez jakiegokolwiek zajęcia po roku od uzyskania świadectwa ukończenia szkoły wynosił 12%, przy czym osoby niepracujące stanowiły 8%, a bierne zawodowo 4%. Łączna informacja o osobach niepracujących i nieuczących się (NEETs z ang. Not in Education, Employment, or Training kategoria osób poza edukacją, zatrudnieniem oraz nieuczestnicząca w szkoleniach) stanowi dobry punkt odniesienia do porównań zarówno w czasie (tutaj w kolejnych rocznikach absolwentów 2011-2014), jak również pomiędzy jednostkami (powiatami, poszczególnymi szkołami, czy nawet klasami), gdyż wskazuje na niepożądany status wyrażony jedną dającą się łatwo porównać wartością. Niezależnie od powyższego należy pamiętać, że szkoły zawodowe kształcą zarówno dla rynku pracy (podjęcie zatrudnienia) jak i dla systemu edukacyjnego (kontynuacja nauki), dlatego wyróżnianie któregoś ze wskaźników, jako miar powodzenia edukacyjnego byłaby nieuzasadnione. 1 W badaniu w 2015 roku wzięli udział absolwenci, którzy ukończyli szkołę rok wcześniej (2014) następujących typów szkół: technikum (696), zasadnicza szkoła zawodowa (909) oraz szkoła policealne (6).

Wykres 1. Status absolwentów z lat 2011-2014 po roku od ukończeniu szkoły 50% 45% 45% pracują 40% 40% 5% pracują i uczą się 0% 25% 20% 15% 10% 5% 21% 20% 1% 6% 26% 17% 8% 4% uczą się bezrobotni bierni 0% 2011 2012 201 2014

III. PORÓWNANIE Z POPRZEDNIMI EDYCJAMI BADANIA Porównanie wskaźników z wynikami z badania sprzed 4 lat (2012) wskazuje na znaczącą poprawę sytuacji absolwentów po roku od ukończenia szkoły. Udział NEETs zmniejszył się z 19% do 12% (o 7 p.p.). W tym czasie o 5 p.p. wzrósł udział pracujących, o 5 p.p. łączących pracę z nauką oraz o p.p. zmniejszył się udział uczących się. Część obserwowanych zmian jest związana z poprawą na rynku pracy. Na przestrzeni lat 2012-2015 stopa bezrobocia rejestrowanego w Małopolsce zmniejszyła się z 11,4% do 8,4%, a udział osób do 25. roku życia w ogóle bezrobotnych z 24,6% w 2012 do 18% na koniec 2015 roku (w wartościach bezwzględnych to spadek o połowę z ok. 40 tys. bezrobotnych do 25. roku życia do 21,5 tys.). Znacząca poprawa sytuacji na rynku pracy wpłynęła również na zmianę zachowań młodzieży w obszarze kontynuacji edukacji młodzież decydując się na jej kontynuację, częściej łączyła tą aktywność z pracą. W opisywanym okresie zmniejszył się udział osób tylko uczących się, natomiast wzrósł tych, którzy kontynuują naukę łącząc ją z pracą. Mapa 1. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2012 roku oraz 2015 roku

zawód typ szkoły płeć WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Poprawa sytuacji na rynku pracy mierzona stopą bezrobocia miała miejsce we wszystkich powiatach. Powiaty o najniższej stopie bezrobocia na koniec 2015 to te same powiaty, w których najlepsza sytuacją utrzymywała się w 2012 roku (tj. Kraków oraz powiaty ościenne). IV. NEETS Udział osób bez zajęcia po roku od uzyskania świadectwa ukończenia szkoły wynosił 12%, przy czym osoby bezrobotne stanowiły 8%, a bierne zawodowo 4%. Udział niepracujących i nieuczących się był wyższy wśród kobiet (wyraźnie więcej było bezrobotnych kobiet - 10% wobec 7% udziału wśród mężczyzn). Częstsze pozostawanie poza ścieżką edukacyjno-zawodową utrzymywało się w zawodach usługowych (16%), rolno-przetwórczych (15%) oraz turystyczno-gastronomicznych (14%). Wykres 2. Udział NEETs według płci, typu szkoły oraz zawodu ogółem 8% 4% kobieta mężczyzna 10% 7% 4% 5% zasadnicza zawodowa szkoła policealna technikum 11% 9% 7% 4% 4% 5% usuługowy rolno-przetwórczy turystyczno-gastronomiczny społeczno-medyczny mechaniczno-mechatroniczny budowlany administracyjno-biurowy informatyczno-elektroniczny 9% 8% 9% 6% 8% 8% 7% 6% 7% 7% 5% 6% 4% 4% % % średnia bezrobotni 0% 5% 10% 15% 20% średnia bierni bezrobotni bierni

Wykres. Struktura NEETs (z uwzględnieniem bezrobotnych i biernych zawodowo) w latach 2011-2014 Bezrobotni Bierni zawodowo 10% 10% 9% 9% 9% 8% 8% 7% 7% 7% 2011 6% 6% 6% 2012 5% 5% 5% 201 4% % 4% 4% % 4% % % % % 2014 2% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% zasadnicza zawodowa technikum szkoła policealna 0% zasadnicza zawodowa technikum 0% szkoła policealna Udział w grupie osób zaklasyfikowanych jako NEETs częstszy był wśród absolwentów zasadniczych szkół zawodowych (16%) oraz szkół policealnych (1%). W obydwu grupach o sytuacji rozstrzygnęły osoby bezrobotne (ich udział był większy niż średnio tj. 8%). Porównanie sytuacji absolwentów z lat 2011-2014 w ujęciu typu szkoły 2 pokazuje, która grupa najmocniej wpłynęła na poprawę wskaźników w całej grupie. Znaczący spadek udziału NEETs w analizowanych latach dokonał się głównie za sprawą absolwentów techników oraz szkół zasadniczych zawodowych (o 2 p.p.). Udział osób biernych zawodowo nie zmienia się w czasie. Z punktu widzenia przestrzennego najlepsza sytuacja w 2015 roku utrzymywała się wśród absolwentów w powiatach proszowickim (tylko 5% stanowili NEETs), suskim (7%), wielickim (7%) oraz Krakowie (7%). Powiaty o najgorszej sytuacji absolwentów to gorlicki (21%), dąbrowski (21%), tarnowski (21%) oraz nowosądecki (18%) i nowotarski (17%). Generalnie lepsza sytuacja utrzymywała się w powiatach ościennych Krakowa oraz w Małopolsce Zachodniej, podczas gdy zdecydowanie gorsza w powiatach w części południowo-wschodniej regionu. O takim rozlokowaniu cech wśród młodzieży może decydować bliskość dużych ośrodków miejskich (Krakowa oraz miast Śląska), które stanowią centra zatrudnienia i edukacji, a ich bliskość geograficzna może bezpośrednio decydować o dostępności pracy i nauki dla młodzieży. Udział absolwentów, którzy nie uczyli się i nie pracowali w analizowanym okresie (2012-2015) zmniejszył się o 7 p.p. Największa poprawa miała miejsce 2 Zestawienie prezentuje udział danej kategorii np. bezrobotnych z technikum do wszystkich badanych osób w danym roku (dla 2014 roku 5%).

w grupie powiatów będących liderami tego zestawienia, czyli proszowickim, suskim i wielickim. Mapa 2. Udział NEETs wśród absolwentów kończących naukę w 2014 roku oraz latach 2011-2014

V. PRACA W ostatniej turze badania, aż 71% absolwentów po roku od ukończenia szkoły pracowało, przy czym dla 45% praca była wyłączną aktywnością, podczas gdy dla 26% absolwentów praca wiązała się z kontynuacją edukacji. Grupa osób pracujących oraz tych, którzy łączyli pracę z nauką różniły się pod względem wyodrębnionych na potrzeby badania cech: płeć: wyłączne podejmowanie pracy było znacznie bardziej popularne wśród mężczyzn (48%), podczas gdy łączenie nauki z pracą w równym stopniu dotyczyło zarówno kobiet jak i mężczyzn (kolejno: 28% i 26%); zawód: udział osób zajmujących się tylko pracą był znacznie wyższy wśród zawodów mechaniczno-mechatronicznych (5%), rolno-przetwórczych (51%), budowlanych (51%) oraz społeczno-medycznych (51%), podczas gdy łączenie pracy z nauką częściej pojawiało się w grupie osób, które kształciły się w zawodach z branż administracyjno-biurowej (%) oraz informatyczno-elektronicznej (%); typ szkoły: pracę z nauką najczęściej łączyli absolwenci techników (28%), podczas gdy absolwenci zasadniczych szkół zawodowych (52%) oraz szkół policealnych (5%) koncentrowali się tylko na działalności zarobkowej.

zawód typ szkoły płeć WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Wykres 4. Udział pracujących według płci, typu szkoły oraz zawodu ogółem 45% 26% mężczyzna 48% 26% kobieta 8% 28% szkoła policealna 5% 25% zasadnicza zawodowa 52% 22% technikum społeczno-medyczny 41% 51% 28% 27% mechaniczno-mechatroniczny 5% 2% budowlany 51% 22% turystyczno-gastronomiczny 46% 24% rolno-przetwórczy 51% 19% usuługowy 44% 25% administracyjno-biurowy 5% % informatyczno-elektroniczny 4% % średnia pracują średnia pracują i uczą się 0% 20% 40% 60% 80% 100% pracują pracują i uczą się Od kilku lat obserwowana jest poprawa wskaźników dotyczących zatrudnienia, która głównie jest zasługą absolwentów technikum w gronie badanych kategoria pracujących wśród absolwentów technikum z roku na rok rośnie (zarówno w grupie osób tylko pracujących wzrost o 7 p.p. - jak również łączących tę aktywność z nauką wzrost o 6 p.p.). Poprawa sytuacji absolwentów zasadniczych szkół zawodowych widoczna wśród pracujących ma miejsce począwszy od roczników kończących szkołę w 2012 roku, a wśród szkół policealnych z wyjątkiem ostatniej tury badania.

Wykres 5. Struktura pracujących (w podziale na wyłącznie pracujących oraz łączących pracę z nauką) w latach 2011-2014 5% Pracują 5% Pracują i uczą się 0% 25% 1% 26% 25% 24% 0% 25% 20% 20% 21% 19% 17% 2011 2012 15% 15% 15% 201 10% 10% 10% 9% 8% 8% 7% 6% 10% 2014 5% 4% 5% 4% 4% 4% % 2% 2% 2% 2% 0% zasadnicza zawodowa technikum szkoła policealna 0% zasadnicza zawodowa technikum szkoła policealna Mapa. Udział pracujących absolwentów rocznika 2014 w podziale na wyłącznie pracujących oraz łączących pracę z nauką

W monitorowanym okresie zauważalna jest tendencja zwiększania się grupy osób pracujących. Najlepsza sytuacja utrzymuje się w powiatach rolniczych: proszowickim i miechowskim (ze względu na klasyfikowanie pracy pomocniczej na roli jako zatrudnienia) oraz ościennych Krakowa. Najgorsze wskaźniki zatrudnienia utrzymują się w powiatach gorlickim, olkuskim, nowosądeckim oraz w Nowym Sączu. Najwyższy udział osób łączących pracę z nauką utrzymuje się w Krakowie oraz w powiatach wielickim, bocheńskim, oświęcimskim, co decyduje o ponadprzeciętnych wartościach wskaźników zatrudnienia ogółem. Ze względu na znaczący wzrost udziału pracujących warto zobaczyć, które warunki wykonywania pracy zmieniły się najbardziej. Z monitorowanych wskaźników najbardziej poprawiły się: udział osób deklarujących, że wykonywana praca ma charakter stały (nie sezonowy) wzrost o 7 p.p.; udział osób deklarujących zatrudnienie bez umowy (kosztem zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę na czas określonych) spadek o 4 p.p.; udział wskazań nie znalazłem pracy w swoim zawodzie w grupie osób wykonujących pracę niezgodną z wyuczonym zawodem spadek o 1 p.p.

zawód typ szkoły płeć WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL VI. NAUKA Osoby kontynuujące naukę po roku od ukończenia szkoły zawodowej stanowiły 4%. Udział wyłącznie uczących się stanowił 17%, natomiast dużo większą grupę stanowiły osoby łączące naukę z pracą 26%. Grupa osób łączących pracę z nauką została przeanalizowana przy opisie osób pracujących. Osoby wyłącznie uczące się to częściej: absolwenci techników (20%), kobiety (19%) oraz absolwenci zawodów informatyczno-elektronicznych (24%) oraz administracyjno-biurowych (22%). Wykres 6. Udział uczących się według płci, typu szkoły oraz zawodu ogółem 17% 26% kobieta mężczyzna 19% 16% 26% 28% technikum szkoła policealna zasadnicza zawodowa 20% 9% 10% 25% 22% 28% informatyczno-elektroniczny administracyjno-biurowy turystyczno-gastronomiczny usuługowy budowlany społeczno-medyczny mechaniczno-mechatroniczny rolno-przetwórczy 24% 22% 16% 15% 16% 9% 12% 16% % % 24% 25% 22% 27% 2% 19% średnia pracują 0% 10% 20% 0% 40% 50% 60% średnia pracują i uczą się uczą się pracują i uczą się Pozytywna zmiana sytuacji na rynku pracy oddziałuje również na edukację absolwentów. Ze względu na poprawę warunków rynkowych nieznacznie spadł udział osób kontynuujących naukę, przy czym spadek dotyczył tych osób, które tylko i wyłącznie uczyły się (absolwenci szkół zasadniczych zawodowych spadek o 2 p.p.), podczas gdy grupa osób łączących naukę z pracą cechowała się

wzrostem (wskazywani już absolwenci techników wzrost o 6 p.p.). Prawdopodobnie na skutek poprawy sytuacji rynkowej mniejszą barierą dla absolwentów było podejmowanie pracy i częściej decydowali się na tę ścieżkę kariery. Prawidłowością jest, że w sytuacji pogorszenia koniunktury w gospodarce, która bezpośrednio decyduje o rynku pracy, młodzież chętniej angażuje się w edukację starając się podnieść swoje szanse na zatrudnienie oraz zagospodarować wolny czas. Obecnie obserwujemy sytuację odwrotną. Po każdym z typów kształcenia młodzież może kontynuować edukację. W przypadku badanych absolwentów najczęstsza była następująca ścieżka dalszej edukacji: po zasadniczej szkole zawodowej liceum dla dorosłych; po technikum studia; po szkole policealnej studia (lub kolejna szkoła policealna) Wykres 7. Struktura uczących się (w podziale na wyłącznie uczących się oraz łączących naukę z pracą) w latach 2011-2014 25% Uczą się 25% Uczą się i pracują 21% 20% 20% 19% 17% 2011 15% 15% 15% 14% 14% 15% 15% 2012 201 10% 10% 2014 5% 4% % % 2% 1% 1% 1% 1% 5% 4% 4% 4% % 2% 2% 2% 2% 0% zasadnicza zawodowa technikum szkoła policealna 0% zasadnicza zawodowa technikum szkoła policealna Najwyższy udział kontynuujących kształcenie utrzymywał się w Krakowie oraz w powiatach wielickim, tatrzańskim i olkuskim. Generalnie najlepiej kształtują się wskaźniki w otoczeniu Krakowa oraz w Małopolsce Zachodniej i w części południowej województwa.

Mapa 4. Udział uczących się absolwentów rocznika 2014 w podziale na wyłącznie uczących się oraz łączących naukę z pracą

zawód typ szkoły i płeć WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL VII. DORADZTWO ZAWODOWE Co roku w Badaniu losów absolwentów szkół zawodowych jest poruszane szczegółowo jedno wybrane zagadnienie. W 2015 roku było nim doradztwo zawodowe. Przez doradztwo edukacyjnozawodowe rozumie się wsparcie oferowane przez powołane do tego osoby i instytucje klientom, w szczególności uczniom, ich rodzicom, osobom bezrobotnym lub poszukującym pracy, a także osobom planującym podjęcie nauki, w celu wyboru kierunku kształcenia bądź szkolenia, zawodu lub zatrudnienia, dostosowanego do ich potrzeb i możliwości oraz realiów rynku pracy. Młodzież poproszono o wskazanie, czy w trakcie nauki w szkole mieli możliwość uczestniczyć w zajęciach mających na celu pomoc w zaplanowaniu i pomyślnej realizacji kariery edukacyjnozawodowej. 55% uczestników badania odpowiedziała na pytanie twierdząco. Wykres 8. Uczestnictwo w zajęciach z doradztwa zawodowego absolwentów rocznika 2014 w ujęci typu szkoły, płci oraz zawodów ogółem zasadnicza zawodowa (ZSZ) ZSZ - kobieta technikum (T) T - kobieta szkoła policealna (SP) SP - kobieta administracyjno-biurowy usuługowy społeczno-medyczny mechaniczno-mechatroniczny rolno-przetwórczy informatyczno-elektroniczny budowlany turystyczno-gastronomiczny 28% 28% 1% 55% 54% 56% 58% 60% 62% 55% 59% 57% 51% 56% 57% % 10% 20% 0% 40% 50% 60% 70% M. Leńczuk, M. Szczygieł, A. Chrześcijanek, E. Guzik, Doradztwo edukacyjno-zawodowe w Małopolsce. Diagnoza stanu i perspektyw, Kraków 2012, s.6

Udział w zajęciach z doradztwa zawodowego jest zróżnicowany. Stosunkowo często w zajęciach uczestniczą uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej (54%) oraz technikum (56%), natomiast szkoły policealnej rzadko (28%). Niskie uczestnictwo w szkołach policealnych wynika m.in. z faktu, że w tych szkołach zajęcia są skoncentrowane głównie na nauce przedmiotów zawodowych. Ze względu na dominację szkół policealnych w zawodach branży społeczno-medycznej wskaźnik w tej grupie również jest niski. Kobiety nieznacznie częściej uczestniczą w tego rodzaju zajęciach. Mapa 5. Udział absolwentów rocznika 2014 w zajęciach z doradztwa zawodowego 4 Najwyższe uczestnictwo w doradztwie zawodowym cechuje młodzież z powiatu krakowskiego (84%), natomiast najniższe młodzież z Krakowa (45%). Przeszło połowa powiatów miała wskaźnik uczestnictwa zbliżony do średniej wojewódzkiej dla technikum i zasadniczej szkoły zawodowej łącznie (58%). Z analiz wynika, że udział w doradztwie zawodowym nie przekłada się wprost na sytuację po ukończeniu szkoły. Wśród absolwentów szkół zasadniczych zawodowych udział uczestników zajęć doradztwa zawodowego był najwyższy wśród biernych (65%) oraz bezrobotnych (57%), dla technikum: biernych (6%) i pracujących (61%), a dla szkół policealnych: uczących się (41%) 4 Na mapie zestawiono łączne informacje z zasadniczych szkół zawodowych oraz technikum (szkoły policealne ze względu na znacząco odstające wartości dla doradztwa zawodowego zostały wyłączone z zestawienia ponadto, nie we wszystkich powiatach są szkoły świadczące tego rodzaju usługi edukacyjne).

i biernych (40%). Stąd rozkład uczestnictwa w doradztwie zawodowym w ujęciu powiatowym nie pokrywa się z prezentowanymi danymi dotyczącymi statusów absolwentów po roku od ukończenia szkoły zawodowej. Z porównania tego wyłania się obraz rozchodzenia płaszczyzn doradztwa zawodowego organizowanego przez szkołę oraz radzenia sobie absolwentów po roku od ukończenia szkoły. Sytuacja absolwentów najbardziej zależy od sytuacji na lokalnym rynku pracy. Zajęcia z doradztwa zawodowego mogą być prowadzone przez różne osoby. Po 2010 roku 5 świadczenie usług dotychczas zarezerwowanych głównie dla doradców zawodowych została rozszerzona na większą grupę. Zajęcia z tego obszaru zostały rozciągnięte na nauczycieli oraz innych przedstawicieli szkoły (pedagog, dyrektor, wychowawca etc.) realizujących zadania doradcy zawodowego, a w niektórych przypadkach nawet rodziców i dzieci. Świadczenie tego rodzaju usług jest możliwe również przez osoby spoza środowiska szkolnego. Wykres 9. Osoba prowadząca zajęcia z doradztwa zawodowego doradca zawodowy spoza szkoły % % 4% różni nauczyciele w ramach zajęć 28% % 8% szkolny doradca zawodowy 25% 0% 40% wychowawca 2% 8% 11% pedagog szkolny 5% 7% 10% 0% 10% 20% 0% 40% 50% technikum zasadnicza zawodowa szkoła policealna 5 Rozp. Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

Absolwenci zostali poproszeni o wskazanie osoby, która prowadziła zajęcia z doradztwa zawodowego. Osoby, które ukończyły technikum najczęściej wskazywały na doradcę zawodowego spoza szkoły (4%), ci którzy skończyli szkołę policealną na szkolnego doradcę zawodowego (40%), a ci po szkole zasadniczej zawodowej na różnych nauczycieli w ramach zajęć (8%). W gronie osób prowadzących zajęcia z doradztwa znaleźli się również wychowawcy i pedagodzy szkolni. Ci ostatni w badaniu z 2012 roku, przeprowadzonym przez Kuratorium byli wskazani najczęściej jako prowadzący zajęcia z młodzieżą. Pojawienie się doradców zawodowych spoza szkoły w gronie osób najczęściej prowadzących zajęcia z młodzieżą to wynik rozszerzającej się współpracy różnych środowisk ze szkołami m.in. w ramach projektów. Wśród instytucji świadczących doradztwo edukacyjno-zawodowe często współpracujących ze szkołami wymienić należy: powiatowe urzędy pracy (PUP), poradnie psychologiczno-pedagogiczne (PPP), Centra Informacji Zawodowej (w ramach OHP), Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej (w ramach WUP) oraz Akademickie Biura Karier (ABK). Każda z tych instytucji w ramach doradztwa edukacyjno-zawodowego jest przygotowana do świadczenia innego typu usług. Absolwenci szkół zawodowych w oparciu o zdobytą wiedzę i umiejętności mogą zarówno wejść na rynek pracy jak również kontynuować naukę. Na procesy związane z tymi dwoma aktywnościami ukierunkowane jest doradztwo edukacyjno-zawodowe. W toku badania ustalono, czemu najczęściej poświęcone było spotkanie z doradcami. Najczęściej wymieniano zajęcia poświęcone dokumentom aplikacyjnych oraz przygotowujące do rozmowy o pracę. Wymienione aktywności w całości zorientowane są na przygotowanie do wejścia na rynek pracy. Z kolei wśród najczęściej wskazywanych form aktywności związanych z kontynuacją nauki były wymieniane informacje o zawodach, indywidualne porady nt. planowania kariery i dalszego kształcenia, badania predyspozycji zawodowych, udział w targach edukacyjnych oraz spotkania z przedstawicielami innych szkół i uczelni. Poniższy wykres prezentuje problematykę spotkań z doradcą zawodowym w podziale na typ szkoły. Z zestawiania wynika, że zajęcia ukierunkowane na rozpoczęcie pracy częściej oferowane były absolwentom szkół zasadniczych zawodowych, podczas gdy absolwenci technikum częściej uczestniczyli w zajęciach zorientowanych na kontynuowanie nauki.

Wykres 10. Zagadnienia, którym poświęcone były spotkania z doradcą zawodowym zajęcia nt. przygotowania dokumentów aplikacyjnych (CV, list motywacyjny) 74% 70% 75% zajęcia przygotowujące do rozmowy o pracę 65% 62% 71% informacja o zawodach 54% 58% 56% pomoc w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych (CV, list motywacyjny) 47% 51% 57% indywidualne porady nt. planowania kariery i dalszego kształcenia 44% 46% 49% zajęcia nt. poszukiwania pracy (poszukiwania ofert pracy) 0% 45% 52% badanie predyspozycji zawodowych (tj. poznanie mocnych i słabych stron np. celem wyboru zawodu) udział w targach edukacyjnych 27% 24% 28% 4% 6% 41% spotkania z przedstawicielami innych szkół lub uczelni 17% 17% 28% wizyty w zakładach pracy celem przyjrzenia się wykonywaniu pracy w danym zawodzie na stanowisku pracy spotkanie z pracownikiem urzędu pracy 10% 17% 28% 24% 2% 22% udział w targach pracy zajęcia w Centrum Informacji Zawodowej (OHP) 17% 2% 15% 8% 11% 14% 0% 10% 20% 0% 40% 50% 60% 70% 80% szkoła policealna technikum zasadnicza zawodowa Uczestnicy zajęć z doradztwa zostali poproszeni o ocenę ich przydatności. Generalnie najwyższe noty uzyskały zajęcia poświęcone przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych (4,52 zajęcia zakładające pomoc w sporządzeniu CV i listu motywacyjnego oraz 4,6 dla zajęć ogólnych w tym temacie).

ZASADNICZA ZAWODOWA TECHNIKUM SZKOŁA POLICEALNA OGÓŁEM POZIOM UCZESTNICTWA WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Trzecią najwyższą ocenę uzyskały wizyty zawodoznawcze w zakładach pracy (4,4), przy czym ta forma świadczenia doradztwa była stosunkowo rzadka (wskazało na nią tylko ¼ uczestników). W przypadku wymienionych zajęć wysokie oceny cechowały absolwentów wszystkich typów szkół. Najniżej oceniono spotkania z przedstawicielami innych szkół i uczelni (,8), zajęcia w Centrum Informacji Zawodowej (OHP) (,88) oraz spotkania z pracownikiem urzędu pracy (,89). Wymienione formy były rzadkie, a oceny mocno zróżnicowane; najwyższe w zasadniczej szkole zawodowej, przeciętne w szkole policealnej, a najniższe w technikum ocena tych absolwentów, zdecydowała o najniższej ocenie tej formy zajęć. Z prezentowanych danych wynika, że najlepiej oceniane są zajęcia dające konkretną wiedzę i umiejętności, podczas gdy spotkania z przedstawicielami instytucji były oceniane najsłabiej. Tabela 1. Ocena zajęć z doradztwa zawodowego w podziale na typ szkoły 4,5 4,6 4, 4,6 71% 4,2 4,16 4,14 4,18 6% 4,29 4,07 4,08 4,11 57% 4,56 4,51 4,5 4,52 52% 4,17,96 4,00 4,00 47% 4, 4,0 4,40 4,10 46% 4,16 4,05,9 4,07 41%,85,94,96,9 8% 4,27 4,5 4,5 4,4 27% 4,01,80 4,06,8 26% 4,1,84,80,89 2% 4,28 4,05 4,12 4,08 21% 4,52,69 4,1,88 11% Ocena przydatności zajęć doradztwa organizowanego przez szkoły różni się pomiędzy szkołami na terenie całego województwa. W powiecie krakowskim, w którym udział w tego rodzaju zajęciach był najpowszechniejszy uzyskuje najniższe oceny (,86). Najwyższą ocenę przydatności przyznali absolwenci z powiatów: tatrzańskiego (4,5), bocheńskiego (4,29), wielickiego (4,27), nowotarskiego (4,26) oraz oświęcimskiego (4,26).

Mapa 6. Średnia ocena przydatności zajęć z doradztwa zawodowego Oceny przydatności zajęć z doradztwa nie zależy od aktualnego statusu absolwentów, stąd rozkład na mapie nie pokrywa się z przestrzennym rozkładem statusów. Natomiast ocena przydatności zajęć wyraźnie koreluje z opiniami nt. czasu trwania tych zajęć. Najniżej przydatność oceniały osoby wskazujące, że ilość czasu, którą poświęcono na doradztwo zawodowe była zbyt duża, przeciętne oceny przyznały osoby wskazujące, że czasu było zbyt mało, natomiast najlepsze osoby wskazujące, że czasu na zajęcia z doradztwa było wystarczająco (ani za mało, ani za dużo). Rozkład opinii dotyczących czasu trwania prezentuje poniższy wykres. 69% respondentów wskazało, że czasu na doradztwo było wystarczająco, 0% że było go za mało, a tylko 1%, że było go za dużo. W przypadku ocen czasu poświęconego na doradztwo zawodowe należy pamiętać, że uczestnictwo w tego typu zajęciach zadeklarowało 55% respondentów badania.

ILOŚĆ CZASU BYŁA WYSTARCZAJĄCA CZASU BYŁO ZA MAŁO CZASU BYŁO ZA DUŻO OGÓŁEM POZIOM UCZESTNICTWA WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Tabela 2. Ocena zajęć z doradztwa zawodowego a ocena czasu poświęconego na zajęcia z doradztwa zawodowego zajęcia nt. przygotowania dokumentów aplikacyjnych (CV, list motywacyjny) 4,47 4,07,48 4,5 71% zajęcia przygotowujące do rozmowy o pracę 4,26,96,24 4,18 6% informacja o zawodach 4,24,76,9 4,11 57% pomoc w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych (CV, list motywacyjny) 4,60 4,26 4,1 4,52 52% indywidualne porady nt. planowania kariery i dalszego kształcenia 4,12,6,42 4,00 47% zajęcia nt. poszukiwania pracy (poszukiwania ofert pracy) 4,2,70,07 4,10 46% badanie predyspozycji zawodowych (tj. poznanie mocnych i słabych stron np. celem wyboru zawodu) 4,21,72 4,08 4,07 41% udział w targach edukacyjnych 4,0,66,2,9 8% wizyty w zakładach pracy celem przyjrzenia się wykonywaniu pracy w danym zawodzie na stanowisku pracy 4,41 4,15,11 4,4 27% spotkania z przedstawicielami innych szkół lub uczelni 4,01,8,00,8 26% spotkanie z pracownikiem urzędu pracy 4,06,49,25,89 2% udział w targach pracy 4,17,81,20 4,08 21% zajęcia w Centrum Informacji Zawodowej (OHP) 4,07,7,00,88 11% Najlepsze oceny uzyskano wśród absolwentów szkół zasadniczych zawodowych (82% wskazań mówiących że czasu było wystarczająco), a najgorsze w technikum (66%). Skala niedostatku zajęć w technikach wynikać może z częstszego ukierunkowania młodzieży na kontynuowanie edukacji, podczas gdy zajęcia w tym obszarze są rzadsze, gdyż wymagają więcej pracy, czasu (część powinna być realizowana jako zajęcia indywidulane) oraz wymagają właściwego przygotowania merytorycznego doradcy zawodowego (np. w obszarze badań predyspozycji zawodowych, czy w ramach świadczenia indywidualnych porad dotyczących planowania kariery i dalszego kształcenia). Częste są sytuacje, gdy w klasie w ramach grupowego poradnictwa są świadczone usługi dotyczące podejmowania pracy dla osób ukierunkowanych na podejmowanie dalszej edukacji. W takiej sytuacji zawsze będzie dochodzić do niedopasowania oczekiwań i oferty szkoły.

Wykres 11. Ocena czasu trwania zajęć z doradztwa zawodowego. ogółem 69% 0% 1% szkoła policealna 71% 27% 2% technikum 66% % 1% zasadnicza zawodowa 82% 17% 1% pracują 71% 28% 1% pracują i uczą się 66% 2% 2% uczą się 64% 5% 1% bezrobotni 68% 1% 1% bierni 79% 19% 2% % 20% 40% 60% 80% 100% Tak Nie, czasu na doradztwo zawodowe było za mało Nie, czasu na doradztwo zawodowe było za dużo

VIII. PODSUMOWANIE Największą grupą absolwentów były osoby pracujące, przy czym 45% z nich pracowało, a kolejne 26% łączyło pracę z edukacją (łącznie 71% absolwentów). Jeśli młodzież decydowała się na kontynuację nauki, to najczęściej łącząc ją z pracą (ci, którzy tylko się uczyli stanowili 17%). Udział osób bez jakiegokolwiek zajęcia po roku od uzyskania świadectwa ukończenia szkoły wynosił 12%, przy czym osoby niepracujące stanowiły 8%, a bierne zawodowo 4%. Porównanie wskaźników z ostatnich 4 tur badania (2012-2015) wskazuje na znaczącą poprawę sytuacji absolwentów po roku od ukończenia szkoły. Udział NEETs zmniejszył się z 19% do 12% (o 7 p.p.) głównie za sprawą poprawy sytuacji wśród absolwentów techników oraz szkół zasadniczych zawodowych. Z punktu widzenia przestrzennego najlepsza sytuacja w 2015 roku utrzymywała się wśród absolwentów w powiatach proszowickim (tylko 5% stanowili NEETs), suskim (7%), wielickim (7%) oraz Krakowie (7%). Powiaty o najgorszej sytuacji absolwentów to gorlicki (21%), dąbrowski (21%), tarnowski (21%) oraz nowosądecki (18%) i nowotarski (17%). W latach 2012-2015 o 5 p.p. wzrósł udział pracujących, o 5 p.p. łączących pracę z nauką oraz o p.p. zmniejszył się udział uczących się. Część obserwowanych zmian jest związana z poprawą na rynku pracy. W tym okresie stopa bezrobocia rejestrowanego w Małopolsce zmniejszyła się z 11,4% do 8,4%, a udział osób do 25. roku życia w ogóle bezrobotnych z 24,6% w 2012 do 18% na koniec 2015 roku. Najlepsza sytuacja zatrudnieniowa utrzymuje się w powiatach rolniczych: proszowickim i miechowskim oraz ościennych Krakowa. Najgorsze wskaźniki zatrudnienia utrzymują się w powiatach gorlickim, olkuskim, nowosądeckim oraz w Nowym Sączu. Najwyższy udział osób łączących pracę z nauką utrzymuje się w Krakowie oraz w powiatach wielickim, bocheńskim i oświęcimskim. W analizowanym okresie nieznacznie spadł udział osób kontynuujących naukę, przy czym spadek dotyczył tych osób, które tylko i wyłącznie uczyły się (o p.p.), podczas gdy grupa osób łączących naukę z pracą cechowała się wzrostem (o 5 p.p.). Najwyższy udział kontynuujących kształcenie utrzymywał się w Krakowie oraz w powiatach wielickim, tatrzańskim i olkuskim. 55% absolwentów w trakcie nauki szkolnej uczestniczyło w zajęciach z doradztwa zawodowego, przy czym stosunkowo często w zajęciach uczestniczą uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej (54%) oraz technikum (56%), natomiast szkoły policealnej rzadko (28%). Najwyższe uczestnictwo w doradztwie zawodowym cechuje młodzież z powiatu krakowskiego (84%), natomiast najniższe

młodzież z Krakowa (45%). Z analiz wynika, że udział w doradztwie zawodowym nie przekłada się wprost na sytuację po ukończeniu szkoły. Zajęcia z doradztwa najczęściej były poświęcone sporządzaniu dokumentów aplikacyjnych oraz przygotowaniu do rozmowy o pracę. Wymienione aktywności zorientowane są na przygotowanie do wejścia na rynek pracy. Z kolei wśród najczęstszych form aktywności związanych z kontynuacją nauki były wymieniane: informacje o zawodach, indywidualne porady nt. planowania kariery i dalszego kształcenia, badania predyspozycji zawodowych, udział w targach edukacyjnych oraz spotkania z przedstawicielami innych szkół i uczelni. Młodzież oceniała przydatność poszczególnych zajęć z doradztwa zawodowego. Najwyższe noty uzyskały zajęcia poświęcone przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych (4,52 zajęcia zakładające pomoc w sporządzeniu CV i listu motywacyjnego oraz 4,6 dla zajęć ogólnych w tym temacie) oraz wizyty zawodoznawcze w zakładach pracy (4,4). Najniżej oceniono spotkania z przedstawicielami innych szkół i uczelni (,8), zajęcia w Centrum Informacji Zawodowej (OHP) (,88) oraz spotkanie z pracownikiem urzędu pracy (,89).

10% Bierni zawodowo WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL 9% 8% 7% 2011 6% 2012 5% 201 4% % % % % 2014 2% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% zasadnicza zawodowa technikum 0% szkoła policealna