SPIS TREŚCI Wykaz skrótów................................................... 15 Wstęp......................................................... 17 CZĘŚĆ PIERWSZA SKARGA DO WOJEWÓDZKIEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO ROZDZIAŁ 1. Wymagania formalne skargi do sądu administracyjnego jako pisma w postępowaniu sądowym..................... 21 Art. 46. Elementy składowe pisma strony.............................. 21 Przepisy powiązane......................................... 22 1. Skarga do sądu administracyjnego jako pismo procesowe................. 22 2. Wymagania formalne pisma procesowego............................. 22 Orzecznictwo Warunki formalne skargi........................ 23 3. Część adresowa pisma............................................. 23 4. Oznaczenie rodzaju pisma.......................................... 27 Orzecznictwo Oznaczenie rodzaju pisma....................... 27 5. Osnowa wniosku lub oświadczenia................................... 29 6. Podpis......................................................... 29 Orzecznictwo Podpis....................................... 30 Orzecznictwo Wniesienie pisma drogą elektroniczną............. 32 7. Wymienienie załączników......................................... 32 8. Pełnomocnictwo................................................. 32 Orzecznictwo Pełnomocnictwo............................... 33 9. Wymagania dotyczące dalszych pism procesowych...................... 36 5
Art. 215. Obowiązek podania wartości przedmiotu zaskarżenia........... 36 Przepisy powiązane......................................... 36 1. Rodzaje wpisów sądowych......................................... 37 Orzecznictwo Wpis stały.................................... 39 2. Wpis w sprawach podatkowych i celnych.............................. 40 3. Sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia......................... 42 Orzecznictwo.............................................. 42 Art. 216. Należność pieniężna jako wartość przedmiotu zaskarżenia....... 43 Przepisy powiązane......................................... 43 1. Pojęcie należność pieniężna....................................... 43 Orzecznictwo Należność pieniężna a wartość przedmiotu zaskarżenia............................................... 44 2. Wysokość wpisu stosunkowego...................................... 45 Orzecznictwo Wpis stosunkowy.............................. 45 Art. 217. Obliczanie wartości przedmiotu zaskarżenia................... 49 1. Wartość przedmiotu zaskarżenia.................................... 49 Orzecznictwo.............................................. 49 Art. 47. Obowiązek załączenia odpisów pisma.......................... 49 Przepisy powiązane......................................... 50 1. Pojęcie odpisu................................................... 50 Orzecznictwo Istota odpisu.................................. 50 2. Liczba odpisów.................................................. 51 Orzecznictwo.............................................. 51 3. Odpisy skargi.................................................... 51 Orzecznictwo Skutki nieprzedłożenia odpisów.................. 52 4. Pełnomocnictwo................................................. 55 ROZDZIAŁ 2. Wymagania formalne skargi jako pisma o charakterze kwalifikowanym....................................... 56 Art. 57. Elementy składowe skargi.................................... 56 Przepisy powiązane......................................... 56 1. Elementy formalne skargi.......................................... 57 2. Wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności... 58 Orzecznictwo Przedmiot skargi.............................. 60 3. Określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego..................... 62 Orzecznictwo Określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.. 64 4. Fakultatywne elementy skargi...................................... 65 ROZDZIAŁ 3. Legitymacja do wniesienia skargi........................ 66 Art. 50. Legitymacja do wniesienia skargi............................. 66 Przepisy powiązane......................................... 66 1. Legitymacja materialna............................................ 66 Orzecznictwo Legitymacja materialnoprawna................... 67 6
2. Legitymacja formalna............................................. 71 Orzecznictwo Legitymacja formalnoprawna.................... 72 3. Legitymacja skargowa wynikająca z przepisów szczególnych.............. 73 Orzecznictwo Podmioty niemające legitymacji do wniesienia skargi... 76 ROZDZIAŁ 4. Tryb wnoszenia skargi.................................. 78 Art. 54. Pośredni tryb wniesienia skargi. Uprawnienia autokontrolne organu administracji........................................ 78 Przepisy powiązane......................................... 78 1. Pośredni tryb wnoszenia skargi..................................... 79 Orzecznictwo Pośredni tryb wnoszenia skargi................... 79 2. Uprawnienia autokontrolne organu administracji publicznej............... 80 Orzecznictwo Instytucja autokontroli.......................... 82 ROZDZIAŁ 5. Termin do wniesienia skargi............................. 86 Art. 53. Termin do wniesienia skargi................................. 86 Przepisy powiązane......................................... 87 1. Charakter terminu................................................ 87 2. Sposób obliczania terminu......................................... 87 Orzecznictwo Bieg terminu do wniesienia skargi................. 88 Orzecznictwo Termin do wniesienia skargi na bezczynność organu.. 90 Orzecznictwo Skutki wniesienia skargi do niewłaściwego organu lub bezpośrednio do sądu.................................... 91 3. Wyjątki przewidziane w przepisach szczególnych....................... 92 Orzecznictwo Termin do wniesienia skargi na podstawie przepisów szczególnych.............................................. 93 ROZDZIAŁ 6. Obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia lub wezwania do usunięcia naruszenia prawa.......................... 97 Art. 52. Obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia.................. 97 Przepisy powiązane......................................... 98 1. Wyczerpanie środków zaskarżenia jako przesłanka dopuszczalności skargi... 98 Orzecznictwo Wyczerpanie środków zaskarżenia................ 99 2. Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa............................. 100 Orzecznictwo Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.......... 101 ROZDZIAŁ 7. Wniosek zaskarżenia................................... 104 Art. 145. Uwzględnienie skargi na decyzję lub postanowienie............ 104 Art. 146. Uwzględnienie skargi na inne niż decyzje lub postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej........... 105 Art. 147. Uwzględnienie skargi na uchwały lub akty prawa miejscowego... 105 7
Art. 148. Uwzględnienie skargi na akt nadzoru......................... 105 Art. 149. Uwzględnienie skargi na bezczynność organów................ 106 Art. 150. Uwzględnienie skargi na pozostałe akty lub czynności.......... 106 Przepisy powiązane......................................... 106 1. Istota wniosku zaskarżenia......................................... 106 2. Wniosek zaskarżenia w skardze na decyzję lub postanowienie............. 107 Orzecznictwo Wniosek zaskarżenia w skardze na decyzję lub postanowienie.......................................... 111 3. Wniosek zaskarżenia w skardze na akty i czynności, o których mowa w art. 3 2 pkt 4 i 4a p.p.s.a........................................ 112 Orzecznictwo Wniosek zaskarżenia w skardze na inne niż decyzje i postanowienia akty oraz czynności............................ 113 4. Wniosek zaskarżenia w skardze na uchwałę lub akt, o których mowa w art. 3 2 pkt 5 i 6 p.p.s.a......................................... 114 Orzecznictwo.............................................. 115 5. Wniosek zaskarżenia w skardze na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania................................................... 116 Orzecznictwo Wniosek zaskarżenia w skardze na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania....................... 117 6. Wniosek zaskarżenia w skargach przewidzianych w przepisach szczególnych... 119 ROZDZIAŁ 8. Wniosek o zwrot kosztów postępowania................... 120 Art. 200. Zasada zwrotu kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego.... 120 Przepisy powiązane......................................... 120 1. Zasada rezultatu................................................. 120 2. Zasada zwrotu kosztów celowych.................................... 121 Orzecznictwo............................................... 121 Art. 201. Zwrot kosztów w przypadku uwzględnienia skargi w trybie autokontroli lub umorzenia postępowania w wyniku mediacji.... 123 1. Zasady zwrotu................................................... 123 Orzecznictwo.............................................. 123 Art. 202. Zasada zwrotu kosztów kilku skarżącym...................... 125 Przepisy powiązane......................................... 125 1. Zasady zwrotu kosztów przy współuczestnictwie....................... 125 Orzecznictwo.............................................. 125 Art. 205. Zasada zwrotu kosztów niezbędnych......................... 126 Przepisy powiązane......................................... 126 1. Koszty związane z osobistym działaniem strony........................ 127 Orzecznictwo Koszty związane z osobistym działaniem strony...... 129 2. Koszty strony działającej przez pełnomocnika.......................... 130 Orzecznictwo Koszty strony reprezentowanej przez zawodowego pełnomocnika............................................. 132 8
CZĘŚĆ DRUGA SKARGA KASACYJNA ROZDZIAŁ 1. Dopuszczalność skargi kasacyjnej........................ 135 Art. 173. Dopuszczalność........................................... 135 Przepisy powiązane......................................... 135 1. Charakter skargi kasacyjnej........................................ 135 2. Rodzaje orzeczeń zaskarżalnych skargą kasacyjną....................... 136 Orzecznictwo Dopuszczalność skargi kasacyjnej................. 140 3. Legitymacja do wniesienia skargi kasacyjnej........................... 141 Orzecznictwo Legitymacja do wniesienia skargi kasacyjnej........ 143 ROZDZIAŁ 2. Wymagania formalne.................................. 146 Art. 176. Elementy składowe skargi kasacyjnej......................... 146 Przepisy powiązane......................................... 146 1. Skarga kasacyjna jako kwalifikowane pismo procesowe.................. 146 Orzecznictwo Elementy konstrukcyjne skargi kasacyjnej.......... 148 2. Wymagania ogólne skargi kasacyjnej................................. 149 Orzecznictwo Wymagania skargi kasacyjnej jako pisma w postępowaniu sądowym.................................... 152 3. Określenie zaskarżonego orzeczenia................................. 153 4. Wskazanie zakresu zaskarżenia..................................... 153 Orzecznictwo Zakres zaskarżenia............................. 155 5. Przytoczenie podstaw kasacyjnych................................... 156 Orzecznictwo Podstawy skargi kasacyjnej...................... 158 6. Wniosek zaskarżenia.............................................. 165 ROZDZIAŁ 3. Tryb i termin wnoszenia skargi kasacyjnej................. 166 Art. 177. Wniesienie skargi kasacyjnej................................ 166 Przepisy powiązane......................................... 166 1. Tryb wnoszenia skargi kasacyjnej.................................... 166 Orzecznictwo Tryb wnoszenia skargi kasacyjnej................. 167 2. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej............................... 168 Orzecznictwo Termin do wniesienia skargi kasacyjnej............ 170 ROZDZIAŁ 4. Podstawy skargi kasacyjnej............................. 173 Art. 174. Podstawy skargi kasacyjnej................................. 173 Przepisy powiązane......................................... 173 1. Charakter skargi kasacyjnej........................................ 173 Orzecznictwo.............................................. 175 2. Naruszenie prawa materialnego..................................... 175 Orzecznictwo Naruszenie prawa materialnego.................. 178 3. Naruszenie przepisów postępowania................................. 182 9
Orzecznictwo Naruszenie przepisów postępowania............... 188 4. Naruszenie przepisów ustrojowych................................... 194 Orzecznictwo Naruszenie przepisów prawa ustrojowego........... 196 Art. 183. Zakres rozpoznania skargi. Przesłanki nieważności postępowania............................................. 197 Przepisy powiązane......................................... 198 1. Przyczyny nieważności postępowania jako podstawa skargi kasacyjnej...... 198 2. Rozpoznanie sprawy mimo braku przesłanek procesowych................ 199 Orzecznictwo Brak zdolności sądowej lub procesowej strony lub brak prawidłowej reprezentacji............................. 201 Orzecznictwo Res iudicata.................................. 203 3. Rażące wadliwości postępowania zawinione przez sąd................... 204 Orzecznictwo Skład sądu sprzeczny z przepisami prawa........... 205 Orzecznictwo Pozbawienie strony możności obrony swych praw.... 207 ROZDZIAŁ 5. Wniosek zaskarżenia................................... 211 Art. 185. Uwzględnienie skargi kasacyjnej............................. 211 Art. 188. Orzeczenie reformatoryjne.................................. 211 Art. 189. Odrzucenie skargi. Umorzenie postępowania.................. 212 Przepisy powiązane......................................... 212 1. Wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia............................ 212 Orzecznictwo.............................................. 214 ROZDZIAŁ 6. Wniosek o zwrot kosztów postępowania................... 217 Art. 203. Zwrot kosztów postępowania kasacyjnego w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej...................... 217 Przepisy powiązane......................................... 217 1. Koszty postępowania kasacyjnego................................... 217 Orzecznictwo.............................................. 219 CZĘŚĆ TRZECIA WNIOSKI DODATKOWE ROZDZIAŁ 1. Wniosek o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności...... 221 Art. 61. Dopuszczalność wstrzymania zaskarżonego aktu lub czynności.... 221 Przepisy powiązane......................................... 222 1. Akty lub czynności objęte ochroną tymczasową......................... 223 Orzecznictwo Akty lub czynności podlegające wstrzymaniu........ 224 2. Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności przez organ administracji...... 227 3. Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności przez sąd administracyjny...... 229 10
Orzecznictwo Przesłanki wstrzymania zaskarżonego aktu lub czynności.............................................. 231 ROZDZIAŁ 2. Wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentu............. 235 Art. 106. Postępowanie dowodowe................................... 235 Przepisy powiązane......................................... 235 1. Zakres postępowania dowodowego.................................. 235 Orzecznictwo Cel postępowania dowodowego................... 236 2. Wniosek dowodowy.............................................. 238 Orzecznictwo Dopuszczalne środki dowodowe.................. 240 ROZDZIAŁ 3. Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym...... 242 Art. 119. Przesłanki rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym.......... 242 Art. 121. Przesłanka rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym......... 242 Przepisy powiązane......................................... 243 1. Zakres postępowania uproszczonego................................. 243 2. Forma i treść wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym........ 243 ROZDZIAŁ 4. Wniosek o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego.... 245 Art. 115. Cel postępowania mediacyjnego............................. 245 Przepisy powiązane......................................... 245 1. Podmioty legitymowane do złożenia wniosku.......................... 245 2. Forma i treść wniosku............................................. 246 ROZDZIAŁ 5. Wniosek o przyznanie prawa pomocy..................... 247 I. Zakres prawa pomocy............................................ 247 Art. 244. Zakres prawa pomocy...................................... 247 Art. 245. Zakres całkowity i częściowy................................ 248 1. Charakter instytucji prawa pomocy.................................. 248 2. Zakres udzielenia prawa pomocy.................................... 248 Orzecznictwo.............................................. 249 II. Forma i treść wniosku........................................... 251 Art. 243. Wniosek o przyznanie prawa pomocy......................... 251 Art. 252. Treść wniosku............................................ 251 Przepisy powiązane......................................... 251 1. Termin do wniesienia wniosku o przyznanie prawa pomocy............... 252 Orzecznictwo Termin do złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy............................................. 253 11
2. Legitymacja do żądania przyznania prawa pomocy...................... 254 3. Formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy........................ 255 Orzecznictwo Urzędowy formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy............................................. 256 4. Ciężar dowodu w postępowaniu w sprawie przyznania prawa pomocy....... 258 Orzecznictwo Zasada dyspozycyjności i ciężar dowodu w postępowaniu w sprawie przyznania prawa pomocy............. 258 III. Przesłanki przyznania prawa pomocy............................. 260 Art. 246. Przesłanki przyznania prawa pomocy........................ 260 Art. 247. Wyłączenie prawa pomocy.................................. 261 Przepisy powiązane......................................... 261 1. Pozytywne przesłanki przyznania prawa pomocy....................... 261 Orzecznictwo Sytuacja finansowa i majątkowa wnioskodawcy w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy......................... 263 2. Negatywne przesłanki prawa pomocy................................ 268 Orzecznictwo Oczywista bezzasadność skargi................... 269 ROZDZIAŁ 6. Wniosek o przywrócenie uchybionego terminu............. 272 I. Przesłanki przywrócenia terminu.................................. 272 Art. 86. Przywrócenie terminu...................................... 272 Przepisy powiązane......................................... 272 1. Charakter instytucji przywrócenia uchybionego terminu................. 273 2. Przesłanki przywrócenia terminu.................................... 273 Orzecznictwo Rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu....... 273 3. Zaistnienie dla strony ujemnych skutków procesowych................... 275 Orzecznictwo Ujemne skutki procesowe uchybienia terminowi..... 275 4. Rozstrzygnięcia w przedmiocie przywrócenia terminu................... 276 II. Wymagania formalne wniosku o przywrócenie terminu............... 276 Art. 87. Wniosek o przywrócenie terminu............................. 276 Przepisy powiązane......................................... 277 1. Zasada dyspozycyjności........................................... 277 2. Wymagania formalne wniosku o przywrócenie terminu.................. 277 3. Termin do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu.................. 278 4. Brak winy strony w uchybieniu terminowi............................. 279 Orzecznictwo Okoliczności faktyczne, które uzasadniają brak winy w uchybieniu terminowi..................................... 279 Orzecznictwo Okoliczności faktyczne, które nie uzasadniają braku winy w uchybieniu terminowi................................. 281 5. Choroba strony jako przesłanka braku winy w uchybieniu terminowi........ 288 Orzecznictwo Okoliczności faktyczne, które uzasadniają brak winy w uchybieniu terminowi..................................... 289 6. Przesłanka braku winy strony reprezentowanej przez pełnomocnika........ 292 Orzecznictwo Uchybienie terminowi przez stronę reprezentowaną przez przedstawiciela........................................ 293 12
7. Niekonkurencyjność wniosku o przywrócenie terminu i zażalenia.......... 298 Orzecznictwo Niekonkurencyjność wniosku o przywrócenie terminu i zażalenia................................................ 299 III. Wniosek spóźniony lub niedopuszczalny........................... 300 Art. 88. Odrzucenie wniosku........................................ 300 Przepisy powiązane......................................... 300 1. Spóźniony wniosek o przywrócenie terminu........................... 300 Orzecznictwo Dochowanie terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu.............................................. 300 2. Niedopuszczalność wniosku o przywrócenie terminu.................... 301 Orzecznictwo.............................................. 301 IV. Wniosek o wstrzymanie postępowania lub wykonania orzeczenia...... 304 Art. 89. Dopuszczalność wstrzymania postępowania.................... 304 1. Istota niesuspensywności wniosku o przywrócenie terminu............... 304 2. Rozstrzygnięcie w przedmiocie wstrzymania postępowania lub wykonania orzeczenia...................................................... 304 Orzecznictwo.............................................. 305 ROZDZIAŁ 7. Wniosek o wyłączenie sędziego.......................... 306 I. Wymagania formalne wniosku o wyłączenie sędziego................. 306 Art. 20. Termin i forma wniosku o wyłączenie sędziego................. 306 Przepisy powiązane......................................... 306 1. Charakter instytucji wyłączenia sędziego.............................. 307 2. Podmioty uprawnione do zgłoszenia wniosku o wyłączenie sędziego........ 307 3. Elementy wniosku o wyłączenie sędziego............................. 307 4. Ponowny wniosek o wyłączenie sędziego.............................. 309 Orzecznictwo.............................................. 309 II. Iudex inhabilis.................................................. 313 Art. 18. Przesłanki wyłączenia sędziego z mocy ustawy.................. 313 Przepisy powiązane......................................... 314 1. Istota i skutki wystąpienia przesłanek wyłączenia sędziego z mocy ustawy... 314 Orzecznictwo.............................................. 315 2. Powiązanie sędziego z podmiotami postępowania....................... 315 3. Powiązanie sędziego z przedmiotem postępowania...................... 316 Orzecznictwo.............................................. 317 III. Iudex suspectus................................................ 322 Art. 19. Wyłączenie sędziego na wniosek.............................. 322 Przepisy powiązane......................................... 322 1. Przesłanki względne wyłączenia sędziego............................. 322 2. Stosunek osobisty................................................ 322 Orzecznictwo.............................................. 323 13
IV. Rozstrzygnięcia w sprawie wyłączenia sędziego..................... 329 Art. 22. Właściwość i skład sądu...................................... 329 Przepisy powiązane......................................... 329 1. Rozstrzygnięcie w przedmiocie wyłączenia sędziego..................... 330 Orzecznictwo.............................................. 330 V. Wyłączenie protokolanta, referendarza sądowego, asesora sądowego oraz prokuratora................................................ 331 Art. 24. Odesłanie.................................................. 331 Przepisy powiązane......................................... 331 1. Zakres stosowania przepisów o wyłączeniu sędziego..................... 331 Orzecznictwo.............................................. 332 Literatura........................................................ 333 Schematy......................................................... 337 1. Wniesienie skargi do WSA.......................................... 338 2. Pisma w postępowaniu sądowoadministracyjnym........................ 339 3. Uzupełnienie braków formalnych pism stron............................ 340 4. Rozstrzygnięcie sądu I instancji w postępowaniu sądowoadministracyjnym... 341 5. Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym............... 344 6. Rozpoznanie skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym.... 345 7. Zwrot kosztów postępowania między stronami.......................... 347 8. Prawo pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym................. 349 9. Uchybienie terminowi i jego przywrócenie w postępowaniu sądowoadministracyjnym........................................... 350 10. Wyłączenie sędziego w postępowaniu sądowoadministracyjnym........... 351 * * * Suplement. Wzory I. Wzory pism procesowych....................................... III 1. Wzór skargi................................................... III 2. Wzór skargi kasacyjnej........................................... VII 3. Wzór wniosku o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności............ X 4. Wzór wniosku o dopuszczenie dowodu z dokumentu................... XII 5. Wzór wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym............. XIV 6. Wzór wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego........... XV 7. Wzór wniosku o przywrócenie uchybionego terminu................... XVII 8. Wzór wniosku o wyłączenie sędziego................................ XIX II. Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.................. XXI 1. Elementy skargi jako pisma w postępowaniu sądowym................. XXI 2. Elementy skargi jako pisma o charakterze kwalifikowanym............... XXIII 3. Przykładowe zarzuty skargi oparte na naruszeniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego........................... XXVIII 14