ZASADY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO. I. zasady wymiaru sprawiedliwości II. naczelne zasady procesowe

Transkrypt

1 ZASADY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO I. zasady wymiaru sprawiedliwości II. naczelne zasady procesowe

2 postępowanie administracyjne postępowanie cywilne postępowanie sądowoadministracyjne

3 I. ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

4 ZASADA SĄDOWEGO WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI zasada prawa do sądu? art. 45 ust. 1 Konstytucji Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy ( ) przez ( ) sąd konstytucyjny model sądownictwa odrębność sądownictwa powszechnego i administracyjnego Art Sąd odrzuca skargę: 1) jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego; 4. Sąd nie może odrzucić skargi ( ) jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.

5 ZASADA RZETELNEGO POSTĘPOWANIA art. 45 ust. 1 Konstytucji 1. prawo dostępu do sądu odrębność struktury faktyczna dostępność 2. prawo do odpowiedniego ukształtowania postępowania przed sądem optymalne reguły procesowe uprawnienia procesowe strony 3. prawo do wyroku prawo do rozstrzygnięcia merytorycznego wyjątkowo rozstrzygnięcia formalne

6 ZASADA NIEZALEŻNOŚCI SĄDÓW I NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIÓW realizacja prawa do sądu 1. niezależność sądów konsekwencja zasady podziału władzy bezwzględna? 2. niezawisłość sędziów cel bezstronność wolność od nacisków gwarancje procesowe: jawność postępowania tajność narady nad orzeczeniem swobodna ocena dowodów instytucja wyłączenia sędziego

7 ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI art. 78 Konstytucji Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji art Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. I - w.s.a. II - NSA odpowiedni system środków zaskarżenia

8 ZASADA JAWNOŚCI art. 45 Konstytucji art. 10 p.p.s.a. Rozpoznanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. 1. jawność wobec uczestników postępowania pełna 2. jawność ogólna czynności na rozprawach i posiedzeniach jawnych art Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie. niejawność narady sędziów

9 II. ZASADY PROCESOWE

10 ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ orzeczenie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy 1. gwarancje procesowe 2. gwarancje represyjne usunięcie następstw zaniedbania ale ograniczona możliwość sądu dokonywania ustaleń faktycznych art Sąd może z urzędu lub na wniosek stron przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie.

11 ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ 2 pośredni charakter weryfikacja działań organu administracji Art Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Art Jeżeli organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości. NSA w ogóle nie czyni ustaleń faktycznych (skarga kasacyjna)!

12 ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI zasada skargowości gromadzenia materiału procesowego uzależnione jest od woli stron? Art Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. kontradyktoryjność formalna spór stron przed sądem rozprawa osłabienie zasady uprawnienia prokuratora i RPO

13 ZASADA RÓWNOŚCI STRON równość wobec prawa? 1. takie same środki procesowe i zasady wykorzystania tych środków 2. wysłuchanie stron 3. aspekt materialny Art. 6. Sąd administracyjny powinien udzielać stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. zwolnienie od kosztów?

14 ZASADA DYSPOZYCYJNOŚCI uprawnienie do rozporządzania 1. dyspozycyjność materialna rozporządzanie przedmiotem postępowania? przedmiot - stosunek administracyjnoprawny inicjatywa skarga! Art. 60. Skarżący może cofnąć skargę. Cofnięcie skargi wiąże sąd. Jednakże sąd uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa lub spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności dotkniętych wadą nieważności. 2. dyspozycyjność formalna rozporządzanie uprawnieniami procesowymi sąd z reguły nie jest bezwzględnie związany wnioskami stron

15 ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI dotyczy sposobu rozpoznania sprawy bezpośrednio przed sądem orzekającym ograniczony zakres każdą z rozpraw może prowadzić inny skład orzekający Art Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku.

16 ZASADY USTNOŚCI I PISEMNOŚCI forma czynności procesowych różny zakres czynności sądu i czynności stron czynności sądu z reguły pisemność ustność tylko rozprawa protokół!

17 ZASADA KONCENTRACJI MATERIAŁU PROCESOWEGO zasada ekonomii procesowej art. 7 p.p.s.a. Sąd administracyjny powinien podejmować czynności zmierzające do szybkiego załatwienia sprawy i dążyć do jej rozstrzygnięcia na pierwszym posiedzeniu. właściwe przygotowanie rozprawy! zebranie danych istotnych terminy

18 ZASADA LEGALNOŚCI art. 184 Konstytucji + art. 1 2 p.u.s.a. Kontrola ( ) sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. sądy kontrolują administracje ale nie mogą zastępować administracji w wykonywaniu jej funkcji sądy nie orzekają merytorycznie! Art Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ ( )

19 ZAGADNIENIA SYSTEMOWE

20 PODMIOTY POSTĘPOWANIA 1. sąd 2. strony 3. inni uczestnicy postępowania

21 SĄD

22 WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU 1. rzeczowa rodzaj spraw 2. instancyjna 3. miejscowa zasięg terytorialny

23 WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA w.s.a. rozpoznają wszystkie sprawy administracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość NSA NSA 1. środki odwoławcze od orzeczeń w.s.a. a) skarga kasacyjna b) zażalenia i skargi o wznowienie postępowania 2. uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne 3. rozstrzyga spory o właściwość 4. inne sprawy przepisy szczególne

24 WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA sąd, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ którego działalność została zaskarżona Prezydent może przekazać w.s.a. rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego w.s.a. jeżeli wymagają tego względy celowości w drodze rozporządzenia zmiana właściwości? w.s.a. właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

25 SĄD NIEWŁAŚCIWY przekazanie sądowi właściwemu postanowienie

26 SKŁAD SĄDU 1. zasada - skład 3 sędziów zawodowych rozprawy i posiedzenia jawne chyba że ustawa stanowi inaczej 2. skład jednoosobowy na posiedzeniu niejawnym 3. zarządzenia poza rozprawą wydaje przewodniczący wyznaczenie składu regulaminy wewnętrznego urzędowania sądów administracyjnych konsekwencje niewłaściwego składu sądu nieważność postępowania przesłanka wznowienia

27 INSTYTUCJA WYŁĄCZENIA SĘDZIEGO + referendarz sądowy, protokolant, prokurator wyłączenie 1. z mocy prawa 2. na wniosek

28 WYŁĄCZENIE Z MOCY PRAWA iudex inhabilis przyczyny enumeratywnie art. 18 sprawy: np. których jest stroną pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki swojego małżonka krewnych lub powinowatych w linii prostej krewnych bocznych do czwartego stopnia powinowatych bocznych do drugiego stopnia osób związanych z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron

29 w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron; w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą; w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia

30 w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego w sprawach, w których występował jako prokurator; dotyczących skargi na decyzję albo postanowienie, jeżeli w prowadzonym wcześniej postępowaniu w sprawie brał udział w wydaniu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie; w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej

31 powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.

32 WYŁĄCZENIE NA WNIOSEK iudex suspectus wniosek strony albo sędziego przyczyna wyłączenia: okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy postanowienie

33 STRONY POSTĘPOWANIA 1. skarżący 2. organ

34 STRONY POSTĘPOWANIA 1. skarżący a) każdy, kto ma interes prawny b) prokurator, RPO c) organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym d) inny podmiot 2. organ którego działanie (bezczynność) jest przedmiotem skargi

35 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA 1. uczestnicy na prawach strony 2. inni uczestnicy postępowania

36 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA 1. uczestnicy postępowania na prawach strony uczestnicy obligatoryjni osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym ale nie wniosła skargi jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego 2. inni uczestnicy postępowania uczestnicy fakultatywni mogą zgłosić udział a) osoba która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego b) organizacja społeczna w sprawach innych osób sprawa dotyczy zakresu działalności statutowej

37 PROKURATOR ORAZ RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH przysługują im prawa strony 1. prokurator jeżeli wymaga tego ochrona praworządności 2. RPO jeżeli wymaga tego ochrona praw człowieka i obywatela procesowe uprawnienia prokuratora

38 ZDOLNOŚĆ SĄDOWA

39 ZDOLNOŚĆ SĄDOWA zdolność do występowania przed sądem administracyjnym jako strona jako uczestnik postępowania 1. osoby fizyczne i osoby prawne 2. państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej

40 ZDOLNOŚĆ SĄDOWA 2 3. organizacje społeczne nieposiadające osobowości prawnej we własnych sprawach oraz w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób 4. inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów i zakazów stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa

41 OCENA ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ OSÓB FIZYCZNYCH I PRAWNYCH brak szczególnych rozwiązań ustawowych w p.p.s.a. reguły cywilnoprawne

42 ZDOLNOŚĆ SĄDOWA OSÓB FIZYCZNYCH zdolność sądowa = zdolność prawna art. 8 k.c. - od chwili urodzenia do chwili śmierci

43 ŚMIERĆ OSOBY FIZYCZNEJ przed wszczęciem postępowania uniemożliwia wszczęcie w trakcie postępowania: 1. umorzenie jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego 2. chyba że udział w sprawie zgłosiła osoba której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania

44 ZDOLNOŚĆ SĄDOWA OSÓB PRAWNYCH art. 33 k.c. Osobami prawnymi są Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną

45 SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ różne 1. odrzucenie skargi (wniosku) 2. zawieszenie postępowania 3. umorzenie postępowania 4. nieważność postępowania przesłanka wznowienia postępowania

46 ZDOLNOŚĆ PROCESOWA zdolność do podejmowania czynności w postępowaniu

47 ZDOLNOŚĆ PROCESOWA 1. osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych ograniczone w zdolności do czynności prawnych? w sprawach wynikających z czynności prawnych, których mogą dokonywać samodzielnie 2. osoby prawne 3. organizacje społeczne i jednostki organizacyjne, które mają zdolność sądową

48 SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚCI PROCESOWEJ dotyczy tylko osób fizycznych! 1. odrzucenie skargi 2. zawieszenie postępowania 3. stwierdzenie nieważność postępowania gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany = braki w składzie organu jednostki organizacyjnej

49 PEŁNOMOCNICTWO Art. 34. Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście przez pełnomocników. pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny inny skarżący (uczestnik postępowania) rodzice małżonek rodzeństwo zstępni strony osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne

50 PEŁNOMOCNICTWO 2 pełnomocnik osoby prawnej, przedsiębiorcy, państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych także pracownik jednostki organu nadrzędnego

51 ZAKRES PEŁNOMOCNICTWA 1. ogólne do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi 2. do prowadzenia poszczególnych spraw 3. do niektórych czynności w postępowaniu

52 ZAKRES PEŁNOMOCNICTWA 2 pełnomocnictwo ogólne lub do prowadzenia poszczególnych spraw obejmuje umocowanie do: wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu nie wyłączając skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej wniesieniem udzielenia dalszego pełnomocnictwa cofnięcia skargi w całości lub w części (jeżeli nie zostało to wyłączone w pełnomocnictwie) odbioru kosztów postępowania

53 FORMA PEŁNOMOCNICTWA pisemna ustna do protokołu

54 pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie w toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu

55 PRZYMUS ADWOKACKI? ograniczony 1. skarga kasacyjna od wyroków lub postanowień kończących postępowanie w sprawie wydanych przez w.s.a. 2. zażalenie na postanowienie w.s.a. o odrzuceniu skargi kasacyjnej