Filozofia języka i podstawy lingwistyki



Podobne dokumenty
Filozofia języka i podstawy lingwistyki

Pojęcia to. porównanie trzech sposobów ujmowania pojęć. Monika Marczak IP, UAM

Kategoryzacja. Wstęp do psychologii poznawczej Maciej Raś

Przyrodnicze i kulturowe obrazy świata

Co to jest znaczenie? Współczesne koncepcje znaczenia i najważn. i najważniejsze teorie semantyczne

Co to jest znaczenie? Współczesne koncepcje znaczenia i najważn. i najważniejsze teorie semantyczne

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Księgarnia PWN: Szymon Wróbel - Umysł, gramatyka, ewolucja

Umysł-język-świat 2012

Wstęp do kognitywistyki. Wykład 8/9: Trwałe reprezentacje mentalne; Schematy

PROCES KATEGORYZACJI

Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalny

dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań

Reprezentacje poznawcze

Modelowanie i Programowanie Obiektowe

Wstęp do kognitywistyki. Wykład 7: Psychologia poznawcza: nietrwałe reprezentacje mentalne

Elementy kognitywistyki III: Modele i architektury poznawcze

Filozofia języka i podstawy lingwistyki

Struktura teorii neurokognitywnych wykład monograficzny 2012/2013. Wykład 8 ( )

Świat rzeczywisty i jego model

Elementy kognitywistyki III: Modele i architektury poznawcze

Obraz nauczyciela języka angielskiego w wypowiedziach studentów analiza kognitywna

Poznawcze i innowacyjne aspekty zarządzania wiedzą w organizacji. Halina Tomalska

WYKŁAD 14: JĘZYK A POZNANIE

Logika dla socjologów Część 4: Elementy semiotyki O pojęciach, nazwach i znakach

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

Inspiracje kognitywne w procesie analizy pozycji szachowej

Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.

Dlaczego matematyka jest wszędzie?

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998)

Ontologie, czyli o inteligentnych danych

Bazy danych. dr inż. Andrzej Macioł

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka

Struktura teorii neurokognitywnych wykład monograficzny 2012/2013. Wykład 7 ( )

Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML. Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl

Proces informacyjny. Janusz Górczyński

Spostrzeganie jako proces kategoryzacji percepcyjnej.

Umysł-język-świat. Wykład XII: Semantyka języka naturalnego

BAZY DANYCH model związków encji. Opracował: dr inż. Piotr Suchomski

Wstęp do kognitywistyki. Wykład 6: Psychologia poznawcza

Elementy kognitywistyki III: Modele i architektury poznawcze

Filozofia z elementami logiki Język jako system znaków słownych część 2

Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera z siedzibą w Krakowie

Bazy danych. dr inż. Andrzej Macioł

Nowe kierunki w zarządzaniu. Warszawa: WAiP, s Kostera, M. (2003/2005) Antropologia organizacji. Warszawa: PWN.

Język myśli. ang. Language of Thought, Mentalese. Dr hab. Maciej Witek Zakład Filozofii Nauki, Wydział Humanistyczny Uniwersytet Szczeciński

Kognitywny przewrót w lingwistyce

Teorie kompetencji komunikacyjnej rok akademicki 2014/2015 semestr letni. Temat 4:

Nadawanie sensu doświadczeniom

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - POZIOM PODSTAWOWY

Jaką postać mają informacje w umyśle? Radosław Sterczyński

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE

Wprowadzenie do logiki Język jako system znaków słownych

Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant

Program zajęć artystycznych w gimnazjum

Kompetencja komunikacyjna a interpretowanie obrazów

prawda symbol WIEDZA DANE komunikat fałsz liczba INFORMACJA (nie tyko w informatyce) kod znak wiadomość ENTROPIA forma przekaz

Teoria relewancji Sperbera i Wilson. Nowe modele komunikacyjne

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Ucieleśnione poznanie

EFEKTY UCZENIA SIĘ: ! określają co student powinien wiedzieć, rozumieć oraz zrobić potrafić. ! m uszą być mierzalne, potwierdzone w i proc ud

3. Spór o uniwersalia. Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania

EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA

Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na

Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei

Aleksy Awdiejew. Opublikowano w: Badanie i projektowanie komunikacji, red. Michał Grech i Anette Siemes, Wrocław 2013

Zagadnienia antropologii filozoficznej

INFORMATYKA a FILOZOFIA

Ucieleśnione poznanie: wykład 1: wprowadzenie do kursu. dr Mateusz Hohol. sem. zimowy 2014/2015

Kognitywistyka II r. Terminy wykładów. Literatura - psychometria. Teorie inteligencji i sposoby jej pomiaru (1)

G. Morgan, Obrazy organizacji, Warszawa 1997

O REDUKCJI U-INFORMACJI

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI

Elementy kognitywistyki III: Modele i architektury poznawcze

Wprowadzenie do logiki Podział logiczny

Ontogeneza aktów mowy

Epistemologia. #00 Abstrakty prac. Paweł Łupkowski. Instytut Psychologii UAM

KULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA. związek efektywności i kultury organizacyjnej

Badania eksploracyjne Badania opisowe Badania wyjaśniające (przyczynowe)

Elementy kognitywistyki II: Sztuczna inteligencja. WYKŁAD XII: Modele i architektury poznawcze

PN-ISO 704:2012/Ap1. POPRAWKA do POLSKIEJ NORMY. Działalność terminologiczna Zasady i metody ICS nr ref. PN-ISO 704:2012/Ap1:

Percepcja, język, myślenie

METODA PROJEKTÓW NA TLE DYDAKTYKI KONSTRUKTYWISTYCZNEJ

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

KULTURA. Prof. dr hab. Monika Kostera Wydział Zarządzania UW

MAX WEBER zainteresowania: socjologia, ekonomia polityczna, prawo, teoria polityki, historia gospodarcza, religioznawstwo, metodologia nauk

KULTURA. Prof. dr hab. Monika Kostera Wydział Zarządzania UW

Temat: Czym jest estetyka?

Spór o poznawalność świata

Analiza korespondencji

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

NPDN PROTOTO - J. Morawska

dr hab. Maciej Witek, prof. US MODELE UMYSŁU rok akademicki 2016/2017, semestr letni

Słowa jako zwierciadło świata

prawda symbol WIEDZA DANE komunikat fałsz liczba INFORMACJA kod (pojęcie interdyscyplinarne) znak wiadomość ENTROPIA forma przekaz

Transkrypt:

Filozofia języka i podstawy lingwistyki blok II: wykład 2 Wprowadzenie do lingwistyki kognitywnej: ucieleśnienie-kategoryzacja-ramowanie dr Mateusz Hohol sem. zimowy 2013/2014

UCIELEŚNIENIE

Realizm ucieleśniony Subiektywizm (antyrealizm) Obiektywizm (realizm)

za: Zoltán Kövecses, Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie, Universitas, Kraków 2011 Paradymat ucieleśnienia Natura umysłu: umysł nie jest modularny, powstaje w wyniku interakcji pomiędzy ciałem jednostki a środowiskiem; nasze ciało kształtuje poznanie kategorie pojęciowe zależne są od własności naszych ciał Natura rzeczywistości: świat nie ma danej z góry struktury pojęciowej, która istniałaby bez poznającego ją podmiotu; choć świat rzeczywiście istnieje, jego obraz konstruowany jest przez umysł, ale nie jesteśmy więźniami naszej subiektywności Relacja umysł-rzeczywistość: umysł nie odbija świata adekwatnie, ale optymalnie (umysł filtruje doświadczenie); umysł nie działa jedynie dosłownie pojęcia abstrakcyjne mają charakter metaforyczny

Paradygmat ucieleśnienia Natura języka: język nie jest warunkowany wrodzonym modułem umysłu; działanie języka zależy od innych zdolności poznawczych; wiele zjawisk uznawanych zwykle za językowe (np. metafora) w istocie jest odzwierciedleniem procesów kognitywnych; głównym aspektem języka nie jest forma (syntaktyka), ale znaczenie i konceptualizacja Natura znaczenia: znaczenie związane jest ściśle z naszym ciałem i jego motoryką; pojęcia abstrakcyjne mają znaczenie dzięki metaforom Natura prawdy: prawda to nie korespondencja między sądem a rzeczywistością; prawda zależy struktury poznawczej, wyznaczanej przez system metafor i modeli umysłowych Relacja umysł-język: język wiąże się ściśle z procesami umysłowy; język kształtuje sposób myślenia o świecie (hipoteza Sapira-Whorfa)

KATEGORYZACJA

Językoznawstwo i kategorie Kategorie pojęciowe, które tworzymy, są podstawą języka i myślenia. Nasza zdolność do konstruowania znaczeń dużym stopniu polega na systemie kategorii poznawczych, które sobie przyswajamy (s. 38). Kategorie ~ kategorie pojęciowe ~ pojęcia Pytania: Jak kategoryzujemy (zdobywamy wiedzę)? Jak działają procesy kategoryzacji i jakie są najlepiej znane kategorie? Czy języki, różniące się kategoriami, determinują procesy poznawcze i sposób widzenia świata przez ich użytkowników, czy też świat posiada strukturę kategorialną, która jest odbijana w językach?

Kategoryzacja (wg Lawrence a) Barsalou Własności: Nieświadoma (Cognitive Unconsciousness) Szybka Automatyczna Etapy: 1. Stworzenie strukturalnego opisu obiektu 2. Poszukiwanie w obrębie kategorii przedstawicieli zbliżonych do opisu strukturalnego 3. Wybór najbardziej zbliżonej reprezentacji 4. Sformułowanie wniosków dotyczących obiektu 5. Przechowywanie informacji o przeprowadzonej kategoryzacji

Modele kategoryzacji (I) Realistyczne (esencjalne): ze względu na Warunki Konieczne i Wystarczające (WKW) od Arystotelesa do Noama Chomsky ego (II) Prototypowe Eleanor Rosch Amos Tversky (*Ludwig Wittgenstein*) (*George Lakoff*) (III) Wzorcowe ( prototypy ad hoc ) Lawrance Barsalou

Modele definicyjne WKW Inspiracje i założenia filozoficzne Arystoteles: byt = istota rzeczy + przypadłości Kategorie (pojęcia) odnoszą się do istot rzeczy poprzez definicję, kategoria odnosi się do cech konstytutywnych rzeczy Kategorie to struktury świata, które rzutowane są na umysł i język (nie tworzymy, ale odkrywamy kategorie) Cechy kategorii i należących do nich egzemplarzy Kategorie posiadają ostre granice Przynależność do kategorii na zasadzie tertio non datur Wszystkie egzemplarze podpadające pod kategorię mają ten sam status (w ramach kategorii nie ma bytów wyróżnionych)

Modele definicyjne WKW Przykłady: MĘŻCZYZNA = człowiek, dorosły, samiec KOBIETA = człowiek, dorosły, samica (nie-samiec) CZŁOWIEK = nieopierzone, dwunożne stworzenie ; zwierzę rozumne ; zwierzę komunikujące się, itd. problem! Problemy modelu WKW: Skąd mamy wiedzieć jaka jest istota danej rzeczy? Jak rozstrzygać, który zestaw WKW jest najlepszy? Czy dany obiekt faktycznie nie może należeć do dwóch (i więcej) kategorii? Czy rzeczywiście wszystkie byty w kategorii mają ten sam status?

Idea podobieństw rodzinnych Uważa się, że prekursorem tego podejścia był L. Wittgenstein (analiza kategorii gra, Dociekania filozoficzne, 66-67) Członek pewnej rodziny A posiada cechy x i y, B cechy y i z, natomiast C cechy y i z Nie ma czegoś takiego jak jedna cecha konstytutywna ck (lub zbiór CK), która determinował(a)by przynależność do rodziny

Idea prototypów Podstawowe założenia: Przynależność od kategorii nie jest ostra nie WKW, ale podobieństwa rodzinne (przykład Wittgensteina) Egzemplarze należące do kategorii nie są takie same niektóre egzemplarze są bardziej prototypowe (centralne) od innych (peryferyjnych) Granice kategorii nie są stałe mogę być zmienne, np. w czasie (200 lat temu gry komputerowe nie należały do kat. GRA)

E. Rosch, Zasady kategoryzacji, [w:] Psychologia poznawcza w ostatnich trzech dekadach XX wieku, red. Z. Chlewiński, GWP 2007 Koncepcja prototypu Eleanor Rosch dwie zasady kategoryzacji: (1) oszczędność kognitywna: zadaniem systemów kategoryzacji jest dostarczanie maksymalnej ilości informacji przy możliwie najmniejszym wysiłku poznawczym. (2) struktura świata: spostrzegany świat dociera do nas raczej jako ustrukturyzowana informacja niż zbiór arbitralnych czy nieprzewidywalnych atrybutów. Wystąpienie korelacji pewnych cech wydaje się nam bardziej prawdopodobne niż innych determinowane jest to przez kompetencje i wiedze, zaś utwierdzane przez doświadczenie, np. Wystąpienie pary: upierzenie + skrzydła, wydaje się bardziej prawdopodobne niż pary: futro + skrzydła.

Koncepcja prototypu Eleanor Rosch Dwa możliwe wymiary systemów kategorii: Wymiar wertykalny: dot. poziomu zawierania danej kategorii: owczarek, pies, ssak, zwierzę, istota żywa Nie wszystkie możliwe poziomy kategoryzacji są w równym stopniu dobre i użyteczne; a raczej, najbardziej powszechny poziom kategoryzacji, będzie najwięcej zawierającym (najbardziej abstrakcyjnym) poziomem, na jakim kategorie mogą odzwierciedlać strukturę cech spostrzeganych w świecie. Wymiar horyzontalny: dot. podziału kategorii na tym samym poziomie zawierania: pies, kot, samochód, krzesło aby zwiększyć dystynktywność i elastyczność kategorii, mamy [psychiczną] tendencję do definiowania kategorii jako prototypów lub prototypowych przykładów, które obejmują cechy najbardziej reprezentatywne dla elementów danej kategorii i najmniej reprezentatywne dla elementów z poza niej.

Wertykalny wymiar kategorii Kategoria = klasa obiektów, które uznaje się za podobne (zazwyczaj kategorie opisujemy nazwami). Taksonomia = system, w którym kategorie związane są z innymi przez zawieranie klas. W obrębie danej taksonomii, każda kategoria zawiera się w bardziej abstrakcyjnej (np. owczarek w pies, a pies w zwierzę). Trafność przynależności do podstawowego poziomu abstrakcji określa się probabilistycznie. Założenia badań nad kategoryzacją: (1) cechy obiektów w świecie odbierane są przez nas jako nieciągłe (2) podstawą podziałów kategoryzacyjnych są nieciągłości

Wertykalny wymiar kategorii Poziom podstawowy: na tym poziomie znajdują się obiekty o większości cech wspólnych dla egzemplarzy kategorii (maksymalna rozłączność między klasami): krzesło, samochód Poziom nadrzędny: jest bardziej abstrakcyjny niż poziom podstawowy, egzemplarze, które się na nim znajdują mają tylko niektóre cechy wspólne: meble, pojazdy Poziom podrzędny: egzemplarze, które się na nim znajdują są zbitkami cech należących do danej kategorii: krzesło kuchenne, taboret, karoca, Mercedes

Badania nad cechami wspólnymi W jaki sposób (ze względu na co) kategoryzujemy? ruchy motoryczne: z cechami wykorzystywanego przedmiotu (np. krzesła) łączymy zwykle sekwencję odpowiednich ruchów siadanie tworzy specyficzny program motoryczny. podobieństwo kształtów: wykonano eksperymenty, polegające na rysowaniu kształtów, podobieństwo pomiędzy kształtami obiektów z kategorii podstawowej jest znacznie większe niż w przypadku obiektów z kategorii nadrzędnej. rozpoznawalność uśrednionych kształtów

Implikacje badań nad kategoryzacją wyobrażenia i percepcja: obiekty podstawowe są najwięcej zawierającymi kategoriami, dla których możliwe jest stworzenie reprezentacji mentalnej odpowiadającej egzemplarzom danej klasy (są najbardziej abstrakcyjne). rozwój: poziom podstawowy kategorii rozpoznawany jest przez dzieci najwcześniej (grupują one obrazki przedstawiające obiekty z poziomu podstawowego). język: widząc jakiś przedmiot, np. Mercedesa, ludzie przyporządkowują mu przede wszystkim nazwę z kategorii podstawowej (samochód). Najprawdopodobniej nazwy podstawowe są ewolucyjnie najstarsze.

Horyzontalny wymiar kategorii: prototypy Kategorie nie mają ściśle zarysowanych granic, tylko nasza oszczędność kognitywna powoduje, że postrzegamy kategorie jako dyskretne! Prototyp: obiekt będący najbardziej reprezentatywnym przedstawicielem kategorii (A. Tversky: prototyp to egzemplarz, którego suma podobieństwa do wszystkich pozostałych członków kategorii jest najwyższa ). Przykład prototypu w kategorii ptak: gołąb, natomiast kurczak czy kiwi są mniej prototypowymi egzemplarzami, jednak są wystarczająco podobne (na zasadzie podobieństwa rodzinnego) do prototypu by uznać je również za ptaki.

Dlaczego umysł wyróżnia prototypy? szybkość przetwarzania (czas reakcji): gdy zadane zostanie pytanie o przynależność danego obiektu do danej kategorii, czas reakcji jest znacznie szybszy w przypadku obiektów prototypowych. Szybkość uczenia się: małe dzieci znacznie szybciej uczą się przynależności do kategorii w przypadku obiektów prototypowych. Kolejność i prawdopodobieństwo wystąpienia jednostek: wymieniane przykłady nadrzędnych kategorii semantycznych jest skorelowana z ocenami prototypowości.

Dlaczego umysł wyróżnia prototypy? Języki naturalne mają mechanizmy kodowania stopni prototypowości: Ograniczenia (hedges): niemal, właściwie. Wykorzystujemy je w rozstrzyganiu, który obiekt jest bardziej prototypowy. Zastępowalność w zdaniach: Znaczenie jest ściśle związane z zastosowaniem w zdaniu. Zwykle bez utraty znaczenia można zastąpić w zdaniu określone pojęcie poprzez pojęcie nadrzędne, np. Na drutach telefonicznych siada 20 wróbli (wróbel można sensownie zamienić na ptak, ale nie na indyk).

Kategoryzacja: ujęcie prototypowe versus ujęcie wzorcowe Koncepcja prototypu (rygorystyczna) Najlepszy przedstawiciel kategorii dla każdego i w każdym czasie W ujęciu prototypowym jest trwałą reprezentacją mentalną Problem standardowego (Rosch) modelu prototypu: Barsalou odkrył, że prototypy są rozwiązaniami ad hoc Kategoryzujemy nie ze względu na trwałe prototypy, ale na zmienne, związane z bieżącym kontekstem i potrzebą mentalnej reprezentacji rzeczywistości Kontekst kulturowy ma ogromny wpływ na kategoryzację

RAMOWANIE

za: Zoltán Kövecses, Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie, Universitas, Kraków 2011 Kategoria a rama Kategorie: zbiory/listy cech (albo esencjalnych [WKW] albo prototypowych) Pojęcia to nie tylko zbiory cech Zbiory nie kodują porządku Ramy: struktury <<Ramy stanowią reprezentację ogromnej ilości utajonej wiedzy. W rzeczywistości możemy uznać, że ramy zawierają również listy cech, które służą jedyni jako wierzchołek pojęciowej góry lodowej związanej z konkretną dziedziną doświadczenia>> (Kövecses, s. 103)

Kategoria a rama Listy cech nadają się do opisywania pojęć w określonych sytuacjach, ale okazują się niewystarczające jako ogólna strategia reprezentowania całej naszej wiedzy o świecie. Bardziej szczegółowo, ich niewystarczalność wynika z co najmniej trzech czynników: po pierwsze, z niemożności ukazywania całej wiedzy, jaką mamy o pojęciach; [po drugie] z niemożności przedstawienia struktury powiązanych z nimi danych pojęciowych; po trzecie z niemożności ukazywania relacji atrybut-wartość pomiędzy elementami pojęcia (s. 104)

Rama (interpretacyjna) Rama jest ustrukturyzowaną mentalną reprezentacją kategorii pojęciowej (s. 103) Definicja jest ogólna: dopuszcza zarówno listy cech prototypowych i WKW Zwykle uważa się (Fillmore, Kövecses), że jako ramy określa się reprezentacje umysłowe, których nie da się przedstawić wyliczając cechy Inną nazwą ramy jest ICM, czyli wyidealizowany model kognitywny (Lakoff) Znaczenia są relatywizowane względem ram/scen (Fillmore)

Rama (interpretacyjna) Kostka (część anatomiczna) przykład analizowany przez Langackera Trudno jest powiedzieć czym jest kostka wyliczając jedynie WKW Rozumiejący czym jest kostka wie, że jest ona częścią palca, a ten jest częścią dłoni; ta z kolei jest częścią ręki itd. Ramą pojęciową dzięki której rozumiemy czym jest kostka jest ciało

Rama (interpretacyjna) Piątek przykład Lakoffa Nie można podać WKW dla piątku (nawet stwierdzenie piąty dzień tygodnia samo w sobie nic nie znaczy) Piątek ma znaczenie dzięki kilku ramom: Naturalny cykl słońca (rozumiemy czym w ogóle jest dzień ) Kalendarz uwzględniający 7 dni tygodnia (rozumiemy czym jest piąty dzień tygodnia ) Obydwie ramy są niezależne od pojęcia piątek, ale są niezbędne by miało ono znaczenie

Rama (interpretacyjna) Ramy często są idealizacjami stąd określenie ICM (Lakoff) jest zasadne W naturze nie ma czegoś takiego jak 7-dniowy tydzień Dzięki idealizacji ramy są zależne od kultury Wiele kultur nie uznawało/nie uznaje ramy Kalendarz uwzględniający 7 dni tygodnia Dane pojęcie może być ujmowane w różne ramy Piątek nabywa znaczenia także w ramie przesądy (dzień pechowy) albo w ramie weekend (pierwszy dzień weekendu) albo w ramie dni robocze (ostatni dzień)

Profilowanie i perspektywa Profilowanie polega na uwydatnianiu pewnych elementów ram: Wyrazy nauczyciel, uczeń profilują elementy ramy szkoła Nadawca wypowiedzi zawsze wybiera perspektywę, którą uznać musi też (rozumiejący) odbiorca. Przykład Fillmore a: (1) perspektywa podróży morskiej, (2) perspektywa lotu: Jasio spędził dwie godziny na lądzie Jasio spędziły dwie godziny na ziemi

Czułość ram na zmiany kulturowe Definicja słowa kawaler to najczęściej: dotychczas nieżonaty mężczyzna Definicja ta przyjmowana jest jednak tylko gdy uwzględni się ograniczenia ram kulturowych Biskup i Tarzan wedle definicji są kawalerami, ale ramy kulturowy impregnują nas przed uznaniem ich za kawalerów Ramą kulturową jest w tym wypadku prototypowy cykl życia mężczyzny