ZAWARTOŚĆ Proj. nr 295.2

ZAWARTOŚĆ Proj. nr 295.2 I. CZĘŚĆ OPISOWA 1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. Podstawa opracowania 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 1.3. Cele opracowania 1.4. Wykaz kompletny dokumentacji projektowej 1.5. Materiały źródłowe 2. STAN ISTNIEJĄCY 2.1. Morfologia prawego (wschodniego) brzegu Odry Zachodniej 2.2. Zabudowa i uzbrojenie 2.3. Warunki hydrologiczne 2.3.1. Charakterystyczne stany wody 2.3.2. Przepływy 2.3.3. Warunki lodowe 3. PRZYCZYNY EROZJI BRZEGOWEJ 4. PROJEKTOWANE UMOCNIENIA BRZEGOWE 4.1. Założenia projektowe 4.2. Rozwiązania konstrukcyjne 4.3. Odcinki brzegu wymagające ubezpieczeń 4.4. Odcinki brzegu wymagające obserwacji 5. UWAGI KOŃCOWE 5.1. Kolejność działań interwencyjnych 5.2. Kryterium zastosowania wariantów umocnień 5.3. Materiały 5.4. Uzupełnianie zasypu za elementami oporowymi 5.5. Odcinki eksperymentalne 5.6. Pomosty wędkarskie I. CZĘŚĆ GRAFICZNA Rys. nr 1 - Plan orientacyjny, skala 1:100 000 Rysunki nr 2-26 - Plan sytuacyjny skala 1:2500 Rys. nr 27-30 - przekroje poprzeczne strefy brzegowej w rejonach ubezpieczeń - skala 1:100 Rys. nr 31 - Ubezpieczenie brzegu - wariant I skala 1:100 Rys. nr 32 - Ubezpieczenie brzegu - wariant Ia skala 1:100 Rys. nr 33 - Ubezpieczenie brzegu - wariant II skala 1:100

1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. Podstawa opracowania Formalną podstawą opracowania jest Umowa Nr 47/2009 z dnia 27 sierpnia 2009, zawarta pomiędzy Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Szczecinie, 70-030 Szczecin, ul. Tama Pomorzańska 13A, a Biurem Hydrotechnicznym. 1.2. Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest prawy (wschodni) brzeg Odry Zachodniej, na km 0,0 29,5. Zakres niniejszego tomu obejmuje: Określenie odcinków wymagających interwencji Oznaczenie drzew do usunięcia Umocnienia brzegowe - rozwiązania konstrukcyjne w dwóch wariantach. 1.3. Cele opracowania Cele opracowania to: Ustalenie zakresu interwencji dla zapewnienia bezpiecznej żeglugi na tym odcinku (km 0,0 29,5) Odry Zachodniej, z punktu widzenia zagrożeń, jakie mogą stwarzać pływające drzewa Określenie odcinków brzegu z objawami silnej erozji Przedstawienie rozwiązań technicznych zapobiegających niekorzystnym zjawiskom. Niniejsza koncepcja (3 tomy) jest pierwszym dokumentem pozwalającym na podjęcie dalszych decyzji gospodarczych przez Zamawiającego. 1.4. Wykaz kompletny dokumentacji projektowej Koncepcja składa się z trzech oddzielnych tomów: INWENTARYZACJA DRZEW I KRZEWÓW, projekt nr 295/1 KONCEPCJA CZĘŚĆ TECHNICZNA, projekt nr 295/2 KONCEPCJA CZĘŚĆ KOSZTOWA, projekt nr 295/3 1.5. Materiały źródłowe Wtórniki dla celów projektowych wykonane w 2008 r. (w formacie.dwg) Pomiary hydrograficzne dla rejonów zniszczonych brzegów (w formacie.dwg) Dokumentacja fotograficzna z pozycjonowaniem GPS (w formacie.jpg) Dokumentacja filmowa (w formacie.mpg) Przekroje poprzeczne koryta rz. Odry Zachodniej (w formacie.dwg) Model 3D koryta rz. Odry Zachodniej (w formacie.dwg) Wizja lokalna przedmiotowego odcinka Odry (październik 2009) Uzgodnienia robocze z Zamawiającym 2. STAN ISTNIEJĄCY 2.1. Morfologia prawego (wschodniego) brzegu Odry Zachodniej Prawy brzeg Odry Zachodniej na km 0,0 29,5 jest niski i płaski. Z uwagi na bogato rozwiniętą roślinność, tak lądową jak litoralną, dokładny przebieg linii brzegowej jest trudny do ustalenia. Ląd intensywnie porośnięty drzewami, głównie wierzbą i olchą czarną. Przybrzeżna skarpa podwodna jest połoga, o niewielkim spadku ogólnym: od 2% do 16%, przechodząc łagodnie (bez uskoku) w ląd. W niektórych miejscach przejście skarpy podwodnej w ląd jest strome, patrz rys. nr 27 30 - przekroje poprzeczne strefy brzegowej w rejonach ubezpieczeń. Struktura podłoża gruntowego nie została zbadana. Można jednak spodziewać się, że w strefie przydennej występują nienośne, miękkie grunty organiczne, w postaci torfów i namułów. 2.2. Zabudowa i uzbrojenie Teren przybrzeżny nie wykazuje śladów trwałej działalności antropogenicznej, brak zabudowy czy uzbrojenia naziemnego i podziemnego. Istnieje tu kilka poniemieckich, nie użytkowanych budowli hydrotechnicznych (śluzy, zastawki), ale zlokalizowanych poza strefą niniejszego opracowania. 2

3 W samej strefie znajduje się kilka znaków oznakowania żeglugowego, nie zasilanych (nie oświetlonych) a także pomosty wędkarskie w różnym stanie technicznym, zbudowane przez osoby prywatne. 2.3. Warunki hydrologiczne 2.3.1. Charakterystyczne stany wody Dane z okresu obserwacji 1946 1990. Wodowskaz Rzeka km Rzędna zera wodowskazu (m Kr.) Widuchowa Odra 701.8 5.16 Gryfino Szczecin M. Długi Odra Wschodnia Odra Zachodnia 718.5 5,11 35.95 5,12 WWW SWW SSW SNW NNW 771 + 2.55 685 + 1,74 618 + 1,06 Stan wody na wodowskazie Rzędna w m Kr 660 + 1.44 601 + 0,90 582 + 0,70 547 + 0.31 521 + 0,10 512 ± 0,00 481 0.35 465 0,46 461 0,51 452 0.64 440 0,71 440 0,71 Miarodajny jest wodowskaz Szczecin M. Długi, bo leży na właściwym akwenie. Dane dla Gryfina i Widuchowej, które są pod wpływem piętrzeń wywołanych jazem w Widuchowej, podano uzupełniająco. 2.3.2. Przepływy Na tym odcinku Odry nie prowadzono badań związanych z wielkościami przepływów i prędkości wody w profilach. Na podstawie niesystematycznych obserwacji służb Zamawiającego a także biorąc pod uwagę ogólny układ estuarium rzeki można stwierdzić, że ten odcinek cieku charakteryzuje się bardzo niską dynamiką ruchu wody. Zazwyczaj prędkości powierzchniowe nie przekraczają 0,05-0.15 m/s. Prędkości ekstremalne (krótkotrwałe) szacuje się na V max < 0,3 m/s. 2.3.3. Warunki lodowe W okresach ostrych zim akwen ulega zalodzeniu. Stała pokrywa lodowa nie przekracza grubości 0,3 m. Sporadycznie jest ona niszczona w środkowym pasie rzeki przez niemieckie lodołamacze, wychodzące na Odrę Zachodnią z kanału Friedrichstahl (ok. km. 3.0) i przemieszczające się (w ramach polsko niemieckiej akcji lodołamania) w rejon J. Dąbie, Odry Wschodniej i Odry granicznej. Przy brzegach lód ulega naturalnemu zanikowi wraz ze wzrostem temperatury powietrza. Nie obserwuje się pochodu lodów destrukcyjnie oddziaływującego na brzegi rzeki. 3. PRZYCZYNY I SKUTKI EROZJI BRZEGOWEJ Przyczyną erozji brzegowej jest głównie falowanie statkowe, wspomagane stosunkowo niewielkim, ale długotrwałym falowaniem wiatrowym (mała długość rozpędu fali), zwłaszcza przy wysokim stanie wody. Nie wydaje się, aby zjawiska lodowe miały istotny wpływ na stan skarpy brzegowej. Skutki erozji, cofania się linii brzegowej, to podmywanie i odsłanianie systemu korzeniowego starych drzew, które następnie obalają się w wodę lub zamierają. Drzewa powalone i martwe (lekkie) mogą być, zwłaszcza przy stanach powodziowych, oderwane od podłoża i spłynąć na szlak żeglowny, stwarzając zagrożenie nawigacyjne. 4. PROJEKTOWANE UMOCNIENIA BRZEGOWE 4.1. Założenia projektowe Rozważając lokalizację oraz techniczne sposoby zapobieżenia niekorzystnym zjawiskom, przyjęto następujące kryteria:

4 a) Stosować należy wyłącznie materiały naturalne: kamień, faszyna, drewno. Elementy z tworzyw sztucznych są wykluczone, nawet za cenę pewnego zmniejszenia skuteczności umocnień oraz zdecydowanego zmniejszenia ich trwałości. b) Zadaniem umocnień jest wygaszanie energii fal oraz zapobieganie przemieszczaniu się gruntu ze strefy brzegowej w kierunku środka rzeki. c) Budowa umocnień ma charakter prewencyjny, ale jednocześnie oszczędny, minimalny. Powinna zatem ograniczyć się do miejsc, gdzie objawy erozji brzegowej są obecnie najbardziej widoczne. d) Budowle ubezpieczające powinny być możliwie mało widoczne, tj. jak najmniej wystawać ponad zwierciadło wody. Chodzi tu o względy krajobrazowe. Wszelkie objawy ludzkiej działalności pogarszają walory krajobrazowe terenów dziewiczych. e) Wykonane umocnienia będą poddane monitoringowi ze strony Administratora, tj. regularnej obserwacji okresowej oraz po wystąpieniu zjawisk ekstremalnych (stany powodziowe, surowe zimy, szczególnie intensywny ruch statków itp.) 4.2. Rozwiązania konstrukcyjne Proponuje się rozwiązania konstrukcyjne w dwóch wariantach: WARIANT I Zasadniczym elementem umocnienia jest walec faszynowo-kamienny nom = 60 cm, ułożony wzdłuż brzegu, na głębokości zbliżonej do jego średnicy, tj. ok. 0,6 m. Z tego warunku wynika, że trasa walca może mieć przebieg krzywoliniowy, po ustalonej głębokości. Walec podparty jest z przodu (od strony wody) rzędem ukośnych (3:1) palików drewnianych φ 10 12 cm, w rozstawie 1,0 m. W miejscach, gdzie skarpa dna wykazuje większe nachylenia proponuje się podparcie walca kozłami z palików jw. Za walcem, od strony lądu, zasyp do rzędnej ± 0,0 m z gruntu gruboziarnistego (pospółka żwirowa, żwir. WARIANT II Elementem oporowym jest tu płotek faszynowy z palików drewnianych φ 10 12 cm ukośnych (3:1), w rozstawie 0,33 m (3 szt. na 1 m). Linia umocnienia może mieć przebieg prosto lub krzywoliniowy, zależnie od ukształtowania brzegu na konkretnym odcinku i decyzji projektanta. Przed płotkiem narzut z kamienia łamanego na kracie z kiszek faszynowych. Za płotkiem, od strony lądu, zasyp do rzędnej ± 0,0 m z gruntu gruboziarnistego (pospółka żwirowa, żwir. 4.3. Odcinki brzegu wymagające ubezpieczeń Nr odcinka Kilometraż Długość [m] 1 7.390 7.580 190 2 9.800 9.900 100 3 11.430 11.500 70 4 14.715 14.835 120 5 15.375 15.525 150 6 16.905 17.005 100 7 18.910 18.975 65 8 20.840 20.870 30 9 21.020 21.110 90 10 22.770 22.800 30 11 27.750 27.910 160 12 27.960 28.000 40 RAZEM 1145

4.4. Odcinki brzegu wymagające obserwacji 5 Nr odcinka Kilometraż Długość [m] 1 10.085 10.105 20 2 10.240 10.340 100 3 10.510 10.600 90 4 11.040 11.100 60 5 11.350 11.400 50 6 11.910 11.960 50 7 12.060 12.070 10 8 12.115 12.125 10 9 12.165 12.195 30 10 12.440 12.465 25 11 12.655 12.680 25 12 12.850 12.920 70 13 13.155 13.165 10 14 18.755 18.775 20 15 21.150 21.230 80 16 21.420 21.550 130 17 22.050 22.350 300 18 22.425 22.450 25 19 23.550 23.570 20 20 23.600 23.670 70 21 25.070 25.120 50 22 26.490 26.610 120 23 28.140 28.180 40 24 28.550 28.650 100 RAZEM : 1505 5. UWAGI KOŃCOWE 5.1. Kolejność działań interwencyjnych Pierwszym i pilnym działaniem interwencyjnym jest odcięcie/wycięcie drzew powalonych i zagrożonych powaleniem, oraz obcięcie grubych konarów martwych lub uszkodzonych (nadłamanych. Pozyskany materiał należy usunąć (przetransportować) poza obszar wpływu wód powodziowych. 5.2. Kryterium zastosowania wariantów umocnień Oba techniczne warianty rozwiązań traktuje się jako równoważne. Koszt wykonania jednostki długości może zatem stanowić kryterium wyboru. 5.3. Materiały Proponuje się zastosować materiały faszynowe ze świeżej wikliny. Nie używać faszyny leśnej. Paliki oporowe mogą być wykonane ze świeżych, nieokorowanych i nieodżywiczonych pieńków sosnowych, pochodzących z wycinek pielęgnacyjnych. 5.4. Uzupełnianie zasypu za elementami oporowymi Należy obserwować stan zasypu za elementami oporowymi, zwłaszcza w okresie pierwszych 2 lat. Korona zasypu może ulec obniżeniu na skutek osiadania słabego podłoża, lub przenikania ziaren zasypu w pory walca bądź narzutu kamiennego. W takim przypadku zasyp powinien być uzupełniony. Po ustabilizowaniu się zasypu wskazane byłyby wykonanie na nim nasadzeń wiklinowych (w rozstawie 0,4 0,6 m) w celu utrwalenia.